2. Yenidoğan bebekte sepsisYenidoğan bebekte sepsis
nasıl tanımlanır?nasıl tanımlanır?
Yenidoğan bebekte kan kültüründe
mikroorganizma üremesi ile giden klinik
hastalık tablosudur.
Polin ve Gene 1992, Llorenz ve McCracken 1993
Yenidoğanda infeksiyona karşı oluşan sistemik
inflamatuar cevaptır (SIRS).
(hipotermi / ateş, taşikardi, takipne, BK anormallikleri)
Heumann, Glauser 1994
3. Tıptaki son gelişmeler neonatal
sepsis ile ilgili neleri değiştirdi?
1. Epidemiyoloji
2. Tanı yöntemleri
3. Korunma yöntemleri
4. Tedavi
4. Son Gelişmelerle İlgiliSon Gelişmelerle İlgili
DeğişimlerDeğişimler
Epidemiyoloji
– VLBW bebeklerin yaşam şansı arttıkça
infeksiyonlar sıklaştı.
– Çoğul gebelik sayısı arttı (yardımcı gebelik
yöntemleri)
– Vertikal geçişli hastalıklar arttı (GBS, HİV v.b )
– Bebekler doğum sonrasında erken taburcu
olmaya başladılar (sigorta v.b)
5. Tanı yöntemleri
– PCR (anne, fetüs, bebekte)
– Fetal kan örnekleri ve koryon villus örnekleri
Korunma Yöntemleri
– Peri-intrapartum antibiyotik profilaksisi
Tedavi
– Multipl dirençli bakteriler gündemde
– Antiviral ilaçların kullanımı gündemde (HSV)
Son Gelişmelerle İlgiliSon Gelişmelerle İlgili
DeğişimlerDeğişimler
6. Yenidoğan sepsisi niçinYenidoğan sepsisi niçin
önemli ?önemli ?
Her gün dünyada 4-5 bin bebek kaybediliyor.
İnsidans:
– 1000 canlı doğumda 1-10
(Menenjit %25-40 oranında)
– Pretermde 1000 canlı doğumda 4-25
Risk:
– 1000-1500 gr bebekte %12-15
– 500-1000 gr bebekte %25-40
7. Niçin yenidoğanda sepsisNiçin yenidoğanda sepsis
mortalitesi çok yüksek?mortalitesi çok yüksek?
YENİDOĞANDA İMMÜN SİSTEM:
Fiziksel Engeller: YETERSİZ
– Deri ince
– Göbek yarası ( bakteri için uygun ortam)
– Mide asiditesi, peristaltizm
T hücreli immün sistem
– NK sitotoksik aktivitesi azalmış
– Sitokin salınımı immatür (INF-γ)
– Pretermde IL-2 reseptörleri için mRNA düşük
8. B hücreli immün sistem
– Sistemik enfeksiyona karşı tip spesifik antikor
cevabı yok
– Hücreler immatür, Ig sentezi geç
– Pretermde transplasental geçen Ak düzeyi
düşük. IgM, A, G2, G4 eksik
– Sekretuar IgA sentezi :6-8. hafta (postnatal)
Yenidoğan DönemindeYenidoğan Döneminde
İmmün Sistem -2İmmün Sistem -2
9. Kompleman sistemi
– Opsonik aktivite düşük
Opsonik proteinler IgG2 ve M tipinde
– Fibronektin düşük (lökosit yapışması, bakteri klirensi)
– C3bi reseptör ekspresyonu azalmış
– C3 düşük, total kompleman aktivitesi erişkinin % 50-80’ i
Mononüklear fagositik sistem
– MN hücrelerden salınan CSF’ler yetersizz
– Kemotaksis zayıf (doku inflamatuar cevabı yetersiz)
– Nötrofil depo havuzu yetersiz (nötropeni)
– Oksidatif metabolik anormallikler mevcut
– Killing ve fagositoz yetersiz
Yenidoğan DönemindeYenidoğan Döneminde
İmmün Sistem - 3İmmün Sistem - 3
11. 1. EMR: Tüm gebeliklerin %10’nda
2. Korioamniyonit: Tüm gebeliklerin %1’inde
– Neonatal sepsis normal popülasyonda 1000’de 1
• EMR varsa 100’de 1
• Korioamnionit te varsa 10’da 1’e çıkar
3. Vaginal flora patojenleri
– GBS: Gebede kolonizasyon %5-30
Bebekte kolonizasyon %50
Bebekte enfeksiyon %1-2
– Bakteriyel vaginozis:
• Prematür doğum riski 3 kat artar
Maternal Risk Faktörleri - 1Maternal Risk Faktörleri - 1
12. Maternal Risk Faktörleri - 2Maternal Risk Faktörleri - 2
4. Üriner enfeksiyon
5. Obstetrik manipülasyonlar
– Vaginal muayene
– İnternal fetal monitorizasyon
6. Septik veya travmatik doğum
7. Antenatal steroidler
8. Diğer
– Kardeş öyküsü (3 ayın altında sistemik bakteriyel
enfeksiyondan kaybedilmiş veya bilinen GBS enfeksiyonu)
– Sosyoekonomik durum
– Gebelik sayısı
– Yaş (<20 yıl, >30 yıl)
– Antenatal bakım
13. Neonatal Risk FaktörleriNeonatal Risk Faktörleri
1. Prematürelik
– <1500 gr Sepsis 25 kat
Mortalite 4 kat fazla
2. Erkek cinsiyet (E / K = 2-4 )
3. Perinatal asfiksi (APGAR<6, 5.dakika)
4. Mekonyumlu amnion sıvısı IU sepsis Gasping
MAS
5. Oksijen tedavisi (mekanik ventilasyon)
6. Konjenital anomaliler ve metabolik hastalıklar (galaktozemi)
7. İlk doğan ikiz
8. İnvaziv işlemler (ETE, kateterler, NGT)
9. Glükokortikoid, demir tedavileri, IV lipidler
10. Hiperbiluribinemi (T hücre fonksiyonu ve nötrofil fonksiyonu azalır)
14. Çevreyle İlgili Risk FaktörleriÇevreyle İlgili Risk Faktörleri
YD’ın normal flora gelişimi
– 1. Hafta GIS kolonizasyonu (+)
– Anne sütü: Laktobasiller + E.coli
– Anne sütü almayanda: E.coli ve diğer gr (-)
mikroorganizma
Bebek NICU’de ise kolonizasyon, dirençli
patojenlerle olacaktır.
Anne veya ev ortamının hijyeni
19. Patogenez-1Patogenez-1
Fetüs ve YD’ a enfeksiyon 4 ayrı yoldan ulaşır:
1. Transplasental
Treponema pallidum, Listeria monocytogenas, M.tuberculosis
2. Amnion sıvısı
GBS ve Gr(-) enterik bakteriler
3. Doğum kanalı
GBS,, E.coli, gonokoklar
4. Çevre
Nozokomial etkenler ve diğerleri
20. Patogenez - 2Patogenez - 2
Gebelik boyunca bebek bakteriyel enfeksiyonlardan plasenta,
koryoamniyon zarları, ve amniyos sıvısı sayesinde korunur.
Amnion sıvısında: lizozim, IgA, IgG ve transferrin mevcut
(bakteriostatik)
Plasenta, koryoamnion veya sıvının subklinik enfeksiyonu
preterm eylem veya doğumu başlatır.
Bebek normal koşullarda doğum sırasında ve doğumdan sonra
kolonize olur.Hastalık kolonize olan bakterinin çoğalması,
patojen hale geçmesi ile gelişir.
Kolonizasyondan hastalığa dönüş meydana getiren faktörler
ayrıntılı olarak bilinmemekte, immünoregülatör
mekanizmalardaki değişim sorumlu tutulmaktadır.
İnvaziv işlemler, ETE bile YD’ da bakteriyemiye neden
olabilmektedir.
21. Sepsis Patogenezi ve Organ HasarıSepsis Patogenezi ve Organ Hasarı
Enfeksiyon fokusu
Bakteriyel hücre duvarı
ürünleri veya endotoksin
Primer mediatörler
(TNF, IL-1, IFN ve diğerleri KOMPLEMAN
SİSTEMİ
AKTİVASYONU
ACTH
Endorfin salınımı
Koagülasyon sistem
aktivasyonu
Kallikrein-kinin
stimülasyonu
Vazodilatasyon
ve endotel hasarı
Endotel ve lökosit
aktivasyonu
Sekonder mediatörler
(PAF, Eıcasonoid, interlökinler v.d)
PMN
aktivasyonu
Kapiller kaçak
ve endotel hasarı
ŞOK
MULTİORGAN DİSFONKSİYONU
ÖLÜM
22. Klinik -1Klinik -1
Erken Sepsis
– Çok erken sepsis: İlk 12 saat
– Erken sepsis: 0-4 gün
Maternal-neonatal risk faktörü sık
İntrapartum komplikasyon sık
Bulaş sıklıkla anneden
Pnömoni sık
Çok organ tutulumlu, fulminan seyirli, şok.
Mortalite %15-50
Etken: GBS, Listeria, E.coli, diğer gr(-)’ ler
23. Klinik-2Klinik-2
Geç sepsis:
– 4-7 günden sonra
– Menenjit sık, fokal enfeksiyon sık (sellülit v.b)
– Yavaş ilerleyici
– Mortalite %10-20
– Kaynak: çevre, maternal
– Geç-geç sepsis: 0-3 ay arasında
29. Tanı - 1Tanı - 1
Klinik sepsis
Kültür (+) kanıtlanmış sepsis
I - Kültürler
1. Risk faktörleri olan bebekte kan kültürü alınmalıdır (otopside
sepsis bulunan olguların %18’inde üreme yok).
• Yöntem:
* 1-2 ml kan, BACTEC.
* 24 saatte üreme olabilir. %95 olguda ilk 48 saatte ürer.
• Nereden alınmalı?
* Femoral ven, umblical ven tercih edilmez
* Yeni takılan arter kateterinden alınmalıdır.
• Kaç örnek alınmalı?
* En az iki
30. Tanı -2Tanı -2
2. Bos, periton, plevra, eklem, orta kulak
sıvısı kültürlerinde üreme anlamlı kabul
edilmeli.
3. Deri, nazofarenks, trakea, göbek, dışkı,
idrar, gastrik aspirat kültürlerinin
kolonizasyonu göstereceği, her zaman
enfeksiyon anlamına gelmediği bilinmelidir.
4. Geç sepsislerde idrar kültürü önemli.
31. Tanı - 3Tanı - 3
II - Buffy - coat smear
– Sepsislerin % 70’ inde pozitif.
– Gram ve akridin oranj
1 ml EDTA’ lı kan 2500 devirde 15 dakika çevrilir
Plazma
Trombosit ve lökositler
Eritrositler
32. Tanı - 4Tanı - 4
III - Hızlı antijen aranması
– Bakteri hücre duvarı
– Kapsül antijenleri gösterilir
GBS • Meningokok
H.ifluenza • Pnömokok • Candida ??
– Yöntem iki türlü yapılır
CIE (spesifite yüksek)
Lateks aglütinasyon (sensitivite yüksek)
Limulus lysates (BOS’ ta gr (-) endotoksin)
33. Tanı - 5Tanı - 5
IV- LP ve BOS kültürü
– Sepsisli bebekte menenjit: %25-40
– Erken sepsiste rutin değil
– Geç sepsis düşünülüyorsa mutlaka yapılmalı
– Obstetrik risk faktörü var, klinik bulgu yoksa
yapılmaması önerilir.
34. Tanı - 6Tanı - 6
V- Hematolojik taramalar
1. Total nötrofil sayısı
– İlk 48 saatte nötropeni (<5000)
– Daha sonra nötropeni veya nötrofili >20.000)
2. Band/nötrofil oranı>0,20
3. Toksik granülasyon
Normalde %11 (+)
Sepsiste %60 (+)
4. Trombosit sayısı
İlk 10 günde 100.000/mm3
Sonra 150.000/mm3
*Trombositopeni geç dönem bulgusudur.
35. Tanı – 7Tanı – 7
VI. Akut Faz Reaktanları
CRP
– Negatif prediktif değeri yüksek
– Enfeksiyonun olmadığını göstermek açısından duyarlı
– 24. Saatte yükselir. 3. Gün pik yapar, 7. Gün normale
döner
– Yardımcı bir testtir.
Sedimantasyon
– Geç yükselir, geç düşer
– İlk 14 günde (yaş + 3 mm) / saat
37. Tanı – 9Tanı – 9
1- Alıastır - Hewitt kriterleri (Manual of Neonatal Care, 1998)
– Laboratuar ağırlıklı
BK<5000/mm3
Band/nötrofil>0,2
CRP>0,8 mg/dl
ESR>15 mm/sa
Haptoglobulin (+)
– 3 kriter mevcut ise enfeksiyon olasılığı % 90
38. Töllner’ in Sepsis Skorlaması*Töllner’ in Sepsis Skorlaması*
Puan 0 1 2 3
Deri renginde değişiklik Yok Orta Belirgin**
Periferik dolanım bozukluğu Yok Bozuk Belirgin
Hipotoni Yok Orta Belirgin
Bradikardi Yok Var
Apne Yok Var
Respiratuar distres Yok Var
Hepatomegali Yok >4 cm
Gastrointestinal bulgu Yok Var
Lökosit sayısı Normal Lökositoz Lökopeni
Sola kayma Yok Orta Belirgin
Trombositopeni Yok Var
Metabolik asidoz Yok >7.2 <7.2
*Eur J Pediatr 1982; 138:331-337
**4 puan verilir
***Toplam puan: 5-10 sepsis olasılığı, > 10 puan sepsis
39. Tedavi - 1Tedavi - 1
– Antibiyotiklerin sınırlı kullanıldığı yıllarda mortalite % 90
– Gelişmiş antibiyotik kullanılmasıyla mortalite % 10-50
– Son on yılda mortalite azalmadı. Çünkü yeni gelişen teknoloji ile
küçük pretermler ve riskli bebekler yaşatıldıkça sepsis daha sık
görülmeye başlandı.
Ampirik antibiyotik tedavisi
– Tedaviye başlamada 4 saatlik bir geçikme bile mortalitayi arttırır.
– Ampirik antibiyotik tedavisi eğer kültür sonuçları negatif gelir,
bebeğin durumu da iyi olursa 3. gün kesilir.
– Prematüre bebekte ise yukarıdaki koşullar olsa bile 5 veya daha
fazla gün tedaviye devam edilir.
40. Tedavi - 2Tedavi - 2
Ampirik antibiyotik tedavisinde dikkat edilmesi
gerekenler
– Postnatal hastalığın ortaya çıkış günü (erken, geç)
– Hastaya özgü faktörler
İnvaziv girişim
Öncül antibiyotik tedavisi
– Ünitenin florası ve kullanılan antibiyotik
– Kullanılacak antibiyotiğin farmakokinetik özellikleri
Antibiyotik kombinasyon amaçları
– spektrum genişletilir
– Sinerjistik etki sağlanır
– Dirençli suş ortaya çıkma riski azalır
– Bakterisidal aktivite yükselir
41. Tedavi - 3Tedavi - 3
Erken sepsiste ampirik tedavi (GBS, E. coli, Listeria)
– Ampisilin + Aminoglikozit
Geç sepsiste ampirik tedavi
– Genellikle Ampisilin + Aminoglikozit (Nozokomial ise Amikasin
veya Netilmisin tercih edilir)
– Staphylococ sözkonusu ise Vankomisin + Aminoglikozit
– Psödomonas lezyonu varsa Seftazidim + Tobramisin
– Aminoglikozit direnci varsa Ampisilin + 3.kuşak Sefalosporin
– Nadiren Vankomisin + Seftriakson
Tedavi süresi
– Fokal enfeksiyon yoksa en az 10-14 gün
– Gram (-) menejit varsa en az 21 gün
– GBS ve L.monocytogenese menenjitinde en az 14 gün
42. Tedavi - 4Tedavi - 4
MRSA varlığında vankomisin veya teicoplanin
kullanılmalıdır.
Vankomisin + aminoglikozid kullanımında
ototoksisite ve nefrotoksik etki çıkabileceğinden
kan düzeyleri, renal ve işitme ile ilgili testler
yapılmalıdır.
Vankomisine duyarlılığı azalmış GISA
(glikopeptid intermediate staph. Aureus) suşları
üretilmeye başlandı.
43. Tedavi - 5Tedavi - 5
Kültür sonuçları elde edildiğinde tedavi antibiyograma
uygun şekilde sürdürülür.
Dirençli E.coli, klebsiella, enterobakter sözkonusu ise
– 3. Kuşak sefalosporinler + aminoglikozid
– Mezlosislin, piperasilin, azlosilin
Nozokomial çoklu direnç gösteren gram (-)
enfeksiyonlarda
– Meropenem + aminoglikozid
44. Tedavi - 6Tedavi - 6
Anaeroblar için
– Ticarsilin, klindamisin, metronidazol veya cefoxitine
Sistemik fungus enfeksiyonu varsa
– Amfoterisin B (menenjit varlığında 5-flucytosine ile beraber) 3-6
hafta
– Lipozomal amfoterisin B ile olumlu raporlar var
– Candidiazis varsa flucanazol (4-6 hafta)
Kateterle ile ilişkili sepsis varsa
– Vankomisin (intraluminal) + seftazidim/aminoglikozid
– Uygun tedaviye rağmen ısrar eden enfeksiyon bulguları varsa
ürokinaz (24 saat infüzyon) denenebilir. kateter çıkarılır.
– Mantar sepsisinde kateter mutlaka çıkarılır.
45. Profilaksi - 1Profilaksi - 1
GBS profilaksisi
– AAP 35-37.haftada tüm gebelere GBS taraması önermekte.
– Taşıyıcı ise peripartum ve intrapartum kemoprofilaksi
(penisilin veya ampisilin)
– GBS kültür sonucu bilinmiyorsa
Gebelik süresi <37 hafta
EMR>18 saat veya
Ateş>380
C ise
– GBS bakteriürisi ve koryoamniyonit ilave risk faktörüdür.
İntrapartum kemoprofilaksi
verilmelidir.
46. Profilaksi - 2Profilaksi - 2
İNTRAPARTUM PROFİLAKSİ ALAN ANNE BEBEĞİNE YAKLAŞIM
GBS MATERNAL PROFİLAKSİ
Sepsis bulguları
Gebelik süresi
Doğum öncesi profilaksi doz sayısı
48 saat gözlem
Lab. testleri ve tedaviye gerek yok
Tam tanısal değerlendirme
Ampirik tedavi
Sınırlı değerlendirme
48 saat gözlem
Sepsis (?) ise tam değerlendirme
ve ampirik tedavi
Evet
Yok
>35 hafta
>2 doz
Evet
<35 hafta
<2 doz
47. Proflaksi - 3Proflaksi - 3
GBS aşıları (anneye, tip III polisakkarit
aşısı)
GBS immün serum ( monoklonal antikor)
Doğumdan bir saat önce Klorheksidin ile
vagına temizliği)
48. Profilaksi - 4Profilaksi - 4
Puan 0 1 2
Gebelik yaşı (hafta) >37 34-37 <34
5.dk APGAR >7 5-7 <5
Korioamnionit veya
amide asp. lökosit (+)
Yok Var
Amnion açıldıktan sonra
her gün için 1 puan
Toplam puan: >3 ise ampirik tedavi başlanır.
EMR’Lİ ANNE BEBEĞİNE YAKLAŞIM
49. Profilaksi - 4Profilaksi - 4
MAS’ da profilaksi
– ETE bulguları (+) ise profilaktik antibiyotik başlanır.
– Son öneriler term bebekte gereksiz, preterm bebekte yapılmalı
yönündedir.
İnvaziv girişimlerde profilaksi
– ETE ve Vasküler kateterizasyondan sonra profilaksi gereksiz.
– Kateterin deriye girdiği yere mupirosin pomad kullanımı (±)
51. Antibiyotik Dışı Tedaviler - 1Antibiyotik Dışı Tedaviler - 1
İntravenöz immünoglobulin (IVIG)
Standart ISG :IVIG
IgM’ den zengin IVIG: Pentaglobulin
Neonatal sepsis profilaksisinde yeri yok (geçmişte düşük
doğum ağırlıklı bebeklerde kullanıldı).
Yükek doz IVIG, antibiyotiklerin terapotik etkinliğini
azaltır.
Pretermde rekürren enfeksiyonlarda kullanılabilir.
Enfeksiyon riskinin çok yüksek olduğu ünitelerde preterm
bebeklerde profilaktik olarak kullanılabilir.
Tedaviye cevapsız olgularda denenebilir.
Spesifik antikor içeriyorsa verilebilir.
52. Antibiyotik Dışı Tedaviler - 2Antibiyotik Dışı Tedaviler - 2
Taze donmuş plazma
– Ig’ ler
– Kompleman proteinleri
– Opsonik proteinleri
– Fibronektin
Rutin kullanımı tartışmalıdır.
Prebiyotik ve probiyotikler
Glutamin ile immünonütrisyon
53. Antibiyotik Dışı Tedaviler - 3Antibiyotik Dışı Tedaviler - 3
Monoklonal endotoksin antikorları
HA - 1A (centoxin) :E.coli J5’ e karşı elde edilen mka, IgM
Xomer ES :E.coli J5’ e karşı
Bu monoklonal antikorlarla septik şok önlendi
Mortalite azaldı
Yenidoğanda yeterince deneyim yok
Monoklonal bakteriyel antikorlar
GBS’ a karşı elde edildi (tip Ia,II ve III’ e)
S.epidermidis’ e karşı (PS/A adesin’ e karşı)
54. Antibiyotik Dışı Tedaviler - 4Antibiyotik Dışı Tedaviler - 4
TNF antikorları
Çözünür TNF ve IL1 reseptörleri
Amaç : Bu mediatörlerin etkin serum düzeylerini azaltmak
PAF
Tromboxan A2
Bradikinin reseptör antagonistleri
Pentoksifilin
– TNF yapımını baskılar
– 2-3 DFG konsantrasyonunu arttırır.
55. Antibiyotik Dışı Tedaviler - 5Antibiyotik Dışı Tedaviler - 5
Granulosit transfüzyonu
– Christensen nötropenik hastalarda 10-15 ml/kg kullandı.
Sitokin tedavisi
GM-CSF
– Kemik iliğinde progenitör hücrelerin çoğalması ve olgunlaşması için
gereklidir.Nötrofil sayısını ve havuzunu arttırır.
– GBS sepsislerinde rhG-CSF kullanıldı. 5-10 mcg/kg verilince 48.saatte
BK artışı ve C3b sunumu artışı gözlenmiştir.
Gama İnterferon
– Listeria enfeksiyonlarında kullanıldı.
Antitrombin III
– Sepsisteki pıhtılaşma cevabını baskılar
Surfaktan tedavisi
– Makrofajlardan salınan fosfolipaz A2 ve bakteriler surfaktanı inaktive
ederler.
56. Ülkemizde sepsistenÜlkemizde sepsisten
korunmak için neler yapılmalıkorunmak için neler yapılmalı
Antenatal bakımın sağlanması ve kalitesi
Uygun doğum koşulları
Anne sütü ile beslenme
Yenidoğan ile ilgilenenlerin özel eğitimi
El yıkama ve nozokomial enf.’ın önlenmesi
Deri göbek meme başı biberon temizliği
Rasyonel antibiyotik kullanımı