Xeosfera. Capas da Xeosfera. Relevo terrestre. Os minerais e as rochas. Minerais e rochas de Galicia.

1. A XEOSFERA
Profesor: Adán Gonçalves

2. INTRODUCIÓN
Coma xa dixemos o Sistema Solar, incluida a Terra orixinóuse hai uns 4600
m.a. A partir dunha nebulosa primixenia.
Ao principio o noso planeta era unha bola fundida polas altas temperaturas
debido aos choques dos fragmentos rochosos que se uniron para a súa
formación.
Pouco a pouco foi arrefriando e os materiais que a compoñen comezaron a
dispoñerse e organizarse atendendo as súas densidades.
1.Sabes que é a densidade?
2.Que materiais irían para o fondo e cales quedarían en superficie?

3. A densidade é a relación entre a masa e o volume dun corpo.
Cando xuntamos substancias que non se poden mesturar (inmiscibles), as
menos densas sitúase enriba das máis densas. Vexámolo no seguinte
vídeo:
Capas da Terra e densidades
Polo tanto, as capas que conforman a Terra dispuxéronse durante a
formación do planeta atendendo á densidade dos seus materiais.

4. Afundamento de
materiais metálicos
Actualidade
Aumento de
tamaño
Fai 4.000 millóns de anos
Meteoritos
Fai 4.600 millóns de anos
Orixe da calor interna da Terra
Millóns de anos
Codia
Manto
Formación
do núcleo
Codia
sólida
Oceáno
Núcleo externo
fundido
Núcleo interno
sólido (5.000 ºC)
Manto sólido

5. Presión e temperatura no interior terrestre
Cara o interior terrestre aumenta a temperatura, pero tamén a
presión.
A presión dificulta o fundido das rochas, esto explica porque hai
rochas sólidas a grande profundidade a pesar de existir nestas
zonas elevadas temperaturas.
Por esta razón o núcleo externo está fundido e o interno é sólido.

6. Características do interior terrestre
A 50 quilómetros:
A temperatura é duns 600 ºC
A presión dunhas 20.000 atmosferas
Aumento da temperatura
e a presión
A temperatura aumenta
30 ºC cada Km de
profundidade
GRADIENTE
XEOTÈRMICO
Superfície da codia
terrestre

7. 1. AS CAPAS DA XEOSFERA
A xeosfera dívídese de fóra a dentro en tres capas: codia, manto e núcleo.
O núcleo externo está
fundido, mentres que o
interno é sólido debido ás
enormes presións.

8. A capa rochosa máis externa da xeosfera. Diferenciamos codia
continental e codia oceánica.
Codia continental Codia oceánica
 Grosa e ríxida  Delgada e máis densa
 Parte da codia que forma os
continentes e as plataformas
continentais.
 Forma o resto de zonas
somerxidas
 Grosor: Ata 70 Km  Grosor: Ata10 Km
 Composición: granito  Composición: basalto
A CODIA

9. O MANTO
 Situada baixo a codia, é a capa intermedia da Xeosfera.
 É sólida.
 Está composta, sobre todo na súa parte superior, pola rocha peridotita.
 Chega ata os 2900 Km de profundidade.
 No seu interior hai correntes de convección que permiten o movemento de
placas na codia.
O NÚCLEO
 A capa máis interna da Terra, localizada baixo o manto.
 Formada por unha aliaxe de ferro e níquel.
 Diferenciamos un núcleo externo líquido e un núcleo interno sólido.
 Ë responsable do campo magnético terrestre.

10. 2. O RELEVO TERRESTRE. CONTINENTES E FONDOS MARIÑOS

11. Nos continentes podemos diferenciar:
Cordilleiras: aliñacións montañosas de grande altitude como o
Himalaia en Asia ou os Andes en Sudamérica. En España son os
Pirineos ou as cordilleiras Béticas e Cantábrica.
Grandes chairas: son os escudos continentais, grandes
extensións planas nas zonas centrais dos continentes como a
chaira do Amazonas ou a do Sáhara.
Plataformas continentais: extensións baixo as augas que van
dende a liña de costa ata uns 300 m de profundidade, son o bordo
dos continentes.

12. Plataformas
continentais
Escudo
Cordilleiras
Nos continentes

13. Nos fondos oceánicos podemos diferenciar:
Cordilleiras oceánicas: son as dorsais oceánicas nas que hai unha
intensa actividade volcánica.
Fosas oceánicas: as zonas máis profundas dos océanos como a fosa
das Marianas (11 km)
Chairas abisais: zonas chás submariñas cunha profundidade duns
4000 m
Volcáns submariños: relevos illados que emerxen orixinando
arquipélagos volcánicos como Hawai ou Canarias.

14. Dorsal
oceánica
Fosa oceánica
Chaira abisal
Volcáns
submariños
Nos océanos

15. 3. MINERAIS
Mineral: substancia sólida, natural, inorgánica e de composición
química definida.
Entendiches a definición?
Entón resposta xustificadamente as seguintes cuestións. Son
minerais?:
1.O bronce (aliaxe de cobre e estano)
2. A auga líquida; e a sólida?
3.O osíxeno atmosférico
4.Un óso do noso corpo
5.Un pau de madeira
6.Unha barra de ferro

16. Os minerais están formados pola
combinación dos elementos químicos
que hai na codia terrestre.
Na maioría interveñen 8 elementos
químicos:
 Osíxeno (O)
 Silicio (Si)
 Aluminio (Al)
 Ferro (Fe)
 Calcio (Ca)
 Sodio (Na)
 Potasio (K)
 Magnesio

17. PROPIEDADES DOS MINERAIS
As propiedades máis importantes
son:
 Dureza: é a resistencia dun
mineral a ser raiado. Un mineral
máis duro raia a outro menos
duro, pero non o revés. Para
medila empregamos a escala de
Mohs.
 Brillo: forma en que reflicte a
luz un mineral. Pode ser
metálico, vítreo, resinoso, mate...
©CarlesMillan
Pirita (Brillo metálico)Cuarzo (Brillo vítreo)

18.  Cor: tipo de luz que reflicte un
mineral ao iluminalo. Pode ser
unha propiedade importante na
identificación dalgúns minerais:
malaquita (verde), azurita (azul),
xofre (amarelo). Porén a maioría
dos minerais poden variar moito na
súa cor, como o seixo.
 Cor da raia: é a cor do mineral ao
ser raiado. Esta si é unha
propiedade constante.
©Rob Lavinsky, iRocks.com
Malaquita
©Ra'ike (see also: de:Benutzer:Ra'ike)

19.  Exfoliación e fractura: ao romper un mineral pode facelo en
fragmentos irregulares (fractura) ou seguindo determinados planos
(exfoliación).
Fractura
Exfoliación
©Pascal Terjan
Exfoliación nunha mica
Fractura concoidea nunha obsidiana

20. Clasifícanse en:
SILICATOS
Teñen osíxeno e silicio na súa composición. Son os máis abundantes na
codia e no manto superior. A estrutura básica é o tetraedo de Si e O a
partir do cal se forman todos os tipos de silicatos.
NON SILICATOS
Non conteñen silicio na súa composición.
CLASIFICACIÓN DOS MINERAIS

21. SILICATOS
OLIVINA BIOTITA (Mica negra) TALCO (mineral
arxiloso)
CAOLINITA (mineral
arxiloso) SEIXO

22. Ollo! Non hai que saber isto

23. NON SILICATOS
Dentro deste grupo hai:
 Elementos nativos: formados por un
só elemento. Ouro, prata, diamante,
grafito...
 Sulfuros: combinación do xofre con
un metal. Pirita (de ferro), blenda (de
cinc), galena (de chumbo), cinabrio (de
mercurio)...
©Alchemist-hp
Ouro
Galena
Cinabrio

24.  Óxidos: combinación de osíxeno
cun metal. Olixisto (de ferro), ...
 Sulfatos: osíxeno, xofre e un metal.
Xeso (de calcio)
 Carbonatos: osíxeno, carbono e un
metal. Calcita e aragonito (de calcio)
 Haluros: combinación do cloro,
flúor, bromo e iodo con metais.
Halita, fluorita...
Xeso
Calcita Aragonito
Halita

25. 4. ROCHAS
As rochas son agregados de minerais de orixe natural.
Pode estar formadas por un ou máis minerais.
Clasifícanse en tres grandes grupos: sedimentarias, metamórficas e
magmáticas ou ígneas.
Rochas sedimentarias
Os sedimentos transportados polos axentes xeolóxicos acaban
acumulándose en concas sedimentarias (zonas baixas da codia terrestre
onde se acumulan os sedimentos. O seu fondo afúndese lentamente debido
aos sedimentos que se amorean en capas (estratos)
Os materiais enterrados van ser transformados por tres factores:
 A gran presión, o peso dos materais.
 Unha temperatura elevada, da calor interna da Terra.
 A circulación da auga, que disolve e fai cristalizar minerais.

26. LITIFICACIÓN OU
DIAXÉNESE
Conca sedimentaría
Estratos
TEMPERATURA
CIRCULACIÓN
DA AUGA
PRESIÓN
Rocha
sedimentaria
Estos tres factores fan que os sedimentos compacten pouco a pouco e solden entre sí
formando as rochas sedimentarias.

27. Rochas sedimentarias
Calcaria (Caliza) de
carbonato cálcico e
cunchas
Arxilita (Arcillita) de arxilas
(tamaño pequeño de gran)
Arenita (Arenisca) de area
(tamaño medio de gran)
Conglomerado, de gravas
(tamaño grande de gran)
Xeso (Yeso) de xeso
mineral
Algunhas rochas sedimentarias
O petróleo, aínda que sexa líquido considérase unha rocha.

28. Principais rochas magmáticas
Granito Pegmatita Sienita Gabro
Escoura volcánica Pedra Pómez Obsidiana Basalto
RochasplutónicasRochasvolcánicas
Cuarzo, feldespato e
mica
Igual que granito, pero
cristais grandes.
Laranxa
Cristais pequenos. Cor
rosada. Cristais pequenos. Cor negra.
Aspera, burbullas e
normalmente escura
Aspera, burbullas e moi
lixeira
Aspecto vítreo. Cor
negra.
Algúns buratos. Alta
densidade. Cor escura.
Rochas magmáticas
Orixínanse ao arrefriarse e solidificarse o magma do interior da Terra ou cando este
material sae ao exterior en forma de lava.
Plutónicas: solidifican e arrefrían no interior (enfriamento lento)/ Volcánicas:
solidifican e arrefrían ao saír ao exterior (enfriamento rápido)

29. O metamorfismo é o conxunto de cambios que experimenta unha rocha ao
ser sometida a altas temperaturas e presións no interior da codia terrestre,
sen chegar a fundirse.
As rochas resultantes chámanse rochas metamórficas. Fórmanse a
partir de rochas magmáticas e sedimentarias cando éstas afunden no
interior da Terra e sofren transformacións polas condicións existentes.
Constitúen exemplos típicos a lousa a partir da arxila ou o mármore a
partir da caliza.

30. As rochas metamórficas
Principals roques metamòrfiques
Arxila Arxila ou lousa
Arxila, lousa
o esquisto
Arenita rica en
cuarzo
Calcaria
Lousa Esquisto Gneis Cuarcita Mármore
Rochaorixinaleproceso
metamórfico
Rochametamórfica
resultante
Presión e
temperatura:
Aumento
suave
Presión e
temperatura:
Aumento
intenso
Presión e
temperatura:
Aumento moi
intenso
Presión e
temperatura:
Aumento
intenso
Presión e
temperatura:
Aumento
intenso
Rompe en láminas
e pode conter
fósiles
Laminación e moita
mica
Bandas escuras e claras. Cores claros. Rocha
dura
Fai burbullas con
ácido
Rochas metamórficas

31. O CICLO DAS ROCHAS
O conxunto de procesos que poden experimentar os materiais da codia,
formando rochas sedimentarias, metamórficas e magmáticas, e as súas
transformacións dunhas en outras denomínase ciclo das rochas.

32. O ciclo das rochas
SEDIMENTOS
MAGMA
ROCHA
SEDIMENTARIA
ROCHA MAGMÀTICA OU
ÍGNEA
ROCHA
METAMÒRFICA
Disgregación
Litificación
Fusión
Arrefriamento

33. 5. UTILIDADE DE MINERAIS E ROCHAS
Os minerais e as rochas son un recurso non renovable porque podemos
esgotalos. Teñen utilidade dende distintos puntos de vista:
 Paisaxístico: forman parte da paisaxe.
 Minerais industriais: deles se obtén algún produto químico
 Minerais metálicos: ferro, cobre, aluminio...
 Rochas ornamentais e de construción: mármore, granito, lousa
 Produtos de canteira: áridos
 Enerxética: petróleo e carbón
 Xoiería: xemas (diamante, rubí...) e pedras semipreciosas (turquesa)

34. 6. MINERAIS E ROCHAS EN GALICIA

36. O granito e a lousa son moi
empregados na construción.
As rochas arxilosas
utilízanse para fabricar
ladrillos, cerámica...
Tellado con lousa
Mina de Lousa

37. (Seixo en
galego)

38. Costa do Seixo Branco, A
Coruña
Pico Sacro, Boqueixón
O seixo emprégase polas súas
características para a elaboración
de instrumentos de precisión
como os reloxios de seixo e tamén
para obter vidrio e febra de vidrio.

39. As micas utilízanse en materiais
eléctricos porque son excelentes
illantes térmicos e eléctricos.
A magnesita cáustica extraida en
Galicia na mina de Rubián (Lugo)
emprégase para fabricar pensos e
abonos.
A caolinita ten usos diversos. Entre
eles fabricación de cerámica e
insecticidas e praguicidas. En Galicia
hai unha importante cultura cerámica
baseada neste material.
Mina de magnesita de
Rubián (Lugo)

40. O CARBÓN EN GALICIA
Na actualidade non se
extrae carbón nas minas
galegas debido a súa baixa
calidade e rendabilidade. O
carbón galego é lignito que
ademais é máis
contaminante que outros
tipos de carbón.
As minas, e en especial a
ceo aberto, supoñen un
impacto ambiental que
precisa de restauración
ambiental.

41. GRAZAS POR ATENDERME

42. WEBGRAFÍA
 http://www.funseam.com/es/observatorio-best-practices/gas-
natural-sdg-sa/rehabilitacion-ambiental-de-la-mina-de-meirama
 http://www.galiciando.com/2009/09/seixo-branco.html
 https://es.slideshare.net/irenetraba/a-xeosferaminerais-e-rochas
 https://es.slideshare.net/mariatemes/a-codia-
terrestre/29?smtNoRedir=1
 https://minerales.wordpress.com/2016/09/21/olivino
 https://mykpiedraspoderosas.wordpress.com/2016/04/13/metodos-
de-identificacion-i-test-de-la-dureza-mohs/
 http://ocw.uniovi.es/pluginfile.php/677/mod_resource/content/1/1C_
C11812_A/cristalografia/7/7.htm
 http://www.rocksandminerals.com/lead.htm