Met de Visie op Agrarisch biedt ABN AMRO naast een macro-economische visie op Nederland een omschrijving van de branches die onderdeel uit maken van de agrarische sector. Met de trends en ontwikkelingen en de actuele branchecijfers kunt u uw bedrijf vergelijken met anderen.

1. visie op Sectorupdate 2012
agrarisch
▶▶ Interview
▶▶ Trends & ontwikkelingen
▶▶ Sectorvisie

3. Visie op agrarisch 1
Geachte relatie,
Voor u ligt Visie op Sectoren (VOS), de jaarlijkse dwarsdoorsnede van het
Nederlandse bedrijfsleven. In VOS worden de actuele stand van zaken en de
vooruitzichten van een groot aantal sectoren en branches besproken. Aan de
hand van dit rapport kunt u uw onderneming spiegelen aan de trends en
actuele branchecijfers, kijken hoe het met de branche van uw toeleveranciers
is gesteld en zien wat de verwachtingen van ABN AMRO zijn voor uw eigen
branche.
Als bank anno nu publiceren wij VOS ook op onze nieuwe ABN AMRO Market Insights app voor de
iPad. Op deze app vindt u tevens onze andere sectorgerelateerde en macro-economische publicaties.
Aan het begin van het jaar werd het Nederlandse bedrijfsleven geconfronteerd met, helaas
wederom, een lichte recessie. De impact van deze nieuwe recessie wordt voor een belangrijk deel
bepaald door de mate waarin een sector herstel heeft laten zien na de dip in 2009. Precies de reden
waarom nu sectoren als bouw, retail, horeca en zakelijke dienstverlening het zwaar hebben.
Het lijkt er op dat mondiaal de economie zich herstelt en dit zal een positieve uitwerking hebben op
de Nederlandse export. Ook kan de verwachte daling van de grondstoffenprijzen een positieve
bijdrage leveren. In Nederland ligt echter de belangrijkste sleutel tot structureel herstel in handen van
de consument. Het consumentenvertrouwen is ongekend laag en gaat waarschijnlijk pas stijgen als
de onzekerheden over de Europese schuldencrisis, de eigen woning, pensioenen en de overheids-
financiën uit de lucht zijn. Met het onlangs door een aantal politieke partijen gesloten akkoord wordt
er geprobeerd om het overheidstekort terug te dringen. Hoe de maatregelen zullen uitpakken op de
economie, het consumentenvertrouwen en bijvoorbeeld de sector agrarisch is op moment van
schrijven van deze publicatie nog onduidelijk.
De meeste land- en tuinbouwsectoren kennen een heel eigen dynamiek die vaak sterker is dan de
economische conjunctuur. Een goed voorbeeld hiervan is het herstel in de legpluimveesector en de
varkenshouderij, beide veroorzaakt door een lager aanbod als gevolg van nieuwe Europese wet-
geving op het gebied van dierenwelzijn. De mate waarin agrarische sectoren daarnaast worden
geraakt door de economie, hangt vooral samen met de economische groei in afzetlanden, koers-
verhoudingen met deze landen, de prijselasticiteit van producten en ten slotte mogelijke
handelsbeperkingen of landenrisico’s.
Hopelijk stimuleert deze publicatie u om met ABN AMRO en uw collega-ondernemers van gedachten
te wisselen over de uitdagingen voor uw bedrijf en uw sector in Nederland. Wij denken graag met u
mee en zijn u graag van dienst. Namens alle collega’s van ABN AMRO wens ik u en uw bedrijf alle
succes toe!
Met vriendelijke groet,
Joop Wijn
Lid Raad van Bestuur ABN AMRO

4. 2
Visie op agrarisch
Sectorupdate 2012

5. Visie op agrarisch 3
4 visie op Nederland
26 legpluimveehouderij
6 interview
28 melkveehouderij
10 akkerbouw
30 mengvoederindustrie
12 bloembollenteelt
32 sierteelt onder glas
14 champignonteelt
34 teelt van
boomkwekerijgewassen
16 fruitteelt
36 varkenshouderij
18 geitenhouderij
38 vleeskuikenhouderij
20 groenteteelt onder glas
40 leeswijzer
22 groothandel in bloemen en
planten 42 colofon
24 kottervisserij

6. 4
visie op Nederland
Nederlandse economie
krabbelt in 2012 weer op
Vorig jaar is de economische groei sterk vertraagd en belandde de economie in een
recessie die in het begin van 2012 nog voortduurde. Er zijn echter aanwijzingen dat de
economie in het tweede halfjaar weer groei zal vertonen – waarschijnlijk dankzij een
aantrekkende uitvoer. De consumptieve bestedingen dalen naar verwachting opnieuw.
In 2011 groeide de economie met 1,2%. Ten opzichte van de groei gemiddelde jaargroei toch op 3,8% is uitgekomen, is dan ook gro-
in 2010 (+1,7%) leek de afzwakking beperkt, maar achter die 1,2% tendeels toe te schrijven aan het stevige groeitempo tegen het eind
gaat een forse afkoeling van de economie schuil in de loop van het van 2010.
jaar. In het eerste kwartaal van 2011 steeg het bruto binnenlands
product (bbp) nog met 0,75% ten opzichte van de voorgaande peri- De forse afkoeling bij de uitvoer komt grotendeels, of zelfs hele-
ode. In de daaropvolgende kwartalen viel dat cijfer steeds lager uit. maal, op het conto van de afzetmarkten. Driekwart van de goede-
In het derde en vierde kwartaal was zelfs sprake van krimp (respec- renuitvoer blijft in de EU en daarvan blijft het overgrote deel binnen
tievelijk -0,4 en -0,6% kwartaal-op-kwartaal). Deze ontwikkeling stak de eurozone (krap 59% van de totale goederenuitvoer). De totale
ongunstig af bij die van de eurozone als geheel. In het derde kwar- goedereninvoer van de eurozone is zelfs nog wat meer terug-
taal kromp de Nederlandse economie al, terwijl de eurozone-econo- gevallen dan de Nederlandse uitvoer. We zien hier de gevolgen van
mie nog een plus liet optekenen en in het slotkwartaal van 2011 viel diverse groeivertragende factoren. Denk aan de hoge olieprijzen
het groeicijfer (-0,6%) opnieuw lager uit dan dat voor de eurozone begin 2011, bezuinigingen door overheden en de grote onrust als
als geheel (-0,3%). Jaar-op-jaar viel de groei van het bbp terug van gevolg van de staatsschuldencrisis in de eurozone. Met name die
+2,2% in het begin van het jaar naar -0,2% in het laatste kwartaal. laatste factor heeft het vertrouwen in de economie in de tweede
helft van het afgelopen jaar stevig doen slinken.
Afzwakking groei economie voorbij?
6 120 De economie van de eurozone is naar verwachting in het eerste
kwartaal van 2012 opnieuw gekrompen. Dat kan worden afgeleid
3 105
uit de begin april beschikbare indicatoren. ABN AMRO verwacht dat
de eurozone-economie in het tweede kwartaal stabiliseert, om
% 0 90
vanaf het midden van het jaar weer wat te gaan groeien. Dit be-
75
scheiden herstel kan vooral worden toegeschreven aan de opleving
-3
van de wereldhandel. De binnenlandse bestedingen in de eurozone
-6 60 staan echter onder druk van bezuinigingsmaatregelen. Duitsland
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011
bbp (% j-o-j; l.as) lijkt hierop overigens een uitzondering te vormen.
Economisch-sentimentindicator (r.as)
Bron: Thomson Reuters Datastream De laatste Nederlandse uitvoercijfers lijken (al) wat minder ongun-
stig. In de jaar-op-jaarvergelijking zagen we eind vorig jaar en begin
Uitvoergroei sterk vertraagd, maar dit jaar weer enige stijging van het groeicijfer. Ook de indicatie van
eerste lichtpuntjes zichtbaar de inkoopmanagersindex (PMI) is beter: de deelindex voor de ex-
portorders lag in januari en vooral in februari boven de 50, dat is het
Kijken we naar het verloop van de verschillende bestedingscompo- niveau dat het verschil markeert tussen krimp en groei. Hoewel we
nenten, dan valt op dat de uitvoer (de kurk waar de economie op in maart weer een daling zagen, bleef deze deel-PMI in die maand
drijft) in de loop van het jaar per saldo niet is toegenomen (0,0% nog duidelijk boven de 50.
j-o-j in vierde kwartaal). Na bescheiden kwartaal-op-kwartaal-plus-
sen in het eerste halfjaar, was daarna sprake van minnen. Dat de

7. Visie op Nederland 5
Uitvoergroei lijkt dal gepasseerd Bedrijven die overwegend op de binnenlandse markt georiënteerd
PMI >50 wijst op groei; <50 – krimp zijn (zie ook hieronder), zullen het in 2012 in doorsnee moeilijker
20 70
hebben dan bedrijven die meer exportgericht zijn.
10 60 Huizenmarkt zit vast
De huizenmarkt zit in het slop en er is weinig vertrouwen dat de si-
% 0
50
tuatie spoedig verbetert. De marktindicator van Vereniging Eigen
-10 Huis bereikte in maart een nieuw dieptepunt. Het gebrek aan ver-
40
trouwen draagt bij aan de verwachting dat de huizenprijzen verder
-20
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
30 zullen dalen. Deze verwachting wordt verder gevoed door de ont-
Uitvoer goederen (% j-o-j; l.as) wikkeling van het transactievolume. Het teleurstellend lage aantal
PMI exportorders (index; r.as)
transacties in de eerste maanden van het jaar laat zien dat de hui-
Bron: CBS, Markit NEVI zenmarkt volledig is verkrampt. Dit lage aantal woningtransacties
valt deels terug te voeren op de minder ruimhartige verstrekking van
Binnenlandse bestedingen onder druk hypotheken. De beperkingen op de leencapaciteit vanuit de regelge-
De zwakke stee van de Nederlandse economie is de particuliere ving, zoals de strengere Gedragscode Hypothecaire Financieringen,
consumptie. Deze is al vier kwartalen achtereen gekrompen met de verlaagde Nibud-woonquote en de internationaal aangescherpte
als dieptepunt een terugval van 0,9% kwartaal-op-kwartaal eind kredietvoorwaarden van banken, zijn verantwoordelijk voor een
2011. Daarmee lag de consumptie op het laagste niveau sinds eind minder ruimhartige kredietverlening. Daarnaast speelt de discussie
2003! Gemiddeld kromp de consumptie vorig jaar met 1%. Dat is over de toekomst van de hypotheekrenteaftrek. ABN AMRO houdt
beduidend meer dan de daling van het reëel beschikbaar inkomen er rekening mee dat de huizenmarkt voorlopig vast blijft zitten.
met bijna een half procent. Factoren die verantwoordelijk zijn voor Hoewel de beperkte omvang van de woningvoorraad een prijsval
deze sterkere daling van de consumptie, zijn het vermogensverlies helpt voorkomen, dient rekening te worden gehouden met een ver-
op de aandelen- en de huizenmarkt en het sterk gedaalde consu- dere daling van de huizenprijzen. We schatten dat de huizenprijzen
mentenvertrouwen. Dat vertrouwen stond vorig jaar ook elders in dit jaar met 5% dalen. Ook het aantal transacties blijft laag.
de eurozone onder druk vanwege de staatsschuldencrisis, maar in
ons land speelden nog meer factoren. Zo was er onzekerheid over
de hoogte van de pensioenen vanwege de gedaalde, en te lage, Inflatie
dekkingsgraden van pensioenfondsen. Verder is er het hete hangij- De inflatie liep in 2011 geleidelijk op van 2% in het begin van het
zer van de hypotheekrenteaftrek. Ten slotte wijzen we op de extra jaar naar een piek van 2,7% in september. De toename van het
bezuinigingen. Omdat het begrotingstekort in 2013 flink te hoog prijsstijgingstempo was het gevolg van onder meer hogere arbeids-
dreigt uit te vallen, moet fors extra worden bezuinigd. Ook dat kan kosten en energieprijzen. Daarna viel het cijfer wat terug naar 2,5%
van invloed zijn op de stemming van de consument. in de eerste drie maanden van 2012. Gemiddeld kwam de inflatie in
In 2012 neemt de koopkracht opnieuw af: door bezuinigingsmaatre- 2011 uit op 2,3%.
gelen én omdat de brutoloonstijging (al is deze iets hoger dan in
2011) weer achterblijft bij de inflatie. Alles overziend, gaan we ervan In de loop van 2012 kan het inflatietempo verder afnemen. Deze
uit dat de consumptie dit jaar opnieuw krimp zal vertonen. verwachting baseert ABN AMRO op de aanname dat de olie-
prijzen verder dalen, aangezien het risico van een escalatie in het
Hoewel we voor het tweede halfjaar – vooral dankzij de voorzichtig Midden-Oosten is afgenomen. Echter, door de aangekondigde
aantrekkende uitvoer – weer wat economische groei verwachten, BTW-verhoging kan in het vierde kwartaal de inflatie een sprong
zal het bbp dit jaar (gemiddeld) toch duidelijk dalen. Maar voor 2013 maken.
wordt weer een positief cijfer voorzien.
Particuliere consumptie daalt verder Risico’s
3 De risico’s voor het scenario van ABN AMRO liggen vooral aan de
2
‘onderkant’. In ons scenario gaan wij ervan uit dat de Europese be-
1
leidsmakers erin slagen de staatsschuldencrisis verder te bedwin-
%0
gen, maar dit is verre van zeker. Een nieuwe escalatie van de
-1
staatsschuldencrisis in de eurozone is niet ondenkbaar. Verder
-2
zouden de olieprijzen kunnen stijgen. De economische groei zou in
-3
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 beide gevallen worden gedrukt; en de inflatie valt - bij stijgende olie-
Reëel beschikbaar inkomen Particuliere consumptie
prijzen - hoger uit. Ook bestaat het risico dat de situatie op de hui-
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau zenmarkt verder verslechtert.

8. 6
Links: Pierre Berntsen, directeur Agrarische Bedrijven ABN AMRO.
Rechts: Henk Bleker, staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie
Henk Bleker, staatssecretaris van
Economische Zaken, Landbouw en Innovatie:
‘Groeiende neiging tot handels-
belemmeringen is zorgelijk‘
Laat aan de stranden van Rio de Janeiro het woord Holland vallen, en de associaties die
bij de mensen opkomen, zullen over voetbal en Gullit gaan, over molens en koeien - die
mede gevoed worden met Braziliaanse soja. De agrarische sector van Nederland kan een
belangrijke rol spelen in de opkomende economieën. De exportmarkten in de eurozone, die
voor de sector van grote importantie blijven, zijn echter - vanwege de eurocrisis - in mineur.
Wat is wijsheid in deze omstandigheden? Staat de ruimte voor agrarisch ondernemen
onder (maatschappelijke) druk? En wordt, zoals sommigen menen, de succesformule van
symbiotische samenwerking tussen de primaire sector en de agribusiness ondermijnd?
Henk Bleker, staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en Pierre
Berntsen, directeur Agrarische Bedrijven ABN AMRO, geven hun visie. (Dit interview is
gehouden toen Bleker nog geen demissionair staatssecretaris was.)

9. Interview 7
Welke invloed heeft de economische crisis op de afzet van
land- en tuinbouwproducten, zowel in Nederland als in het
‘Nederland koploper duurzame
buitenland? landbouwtechnologie’
Henk Bleker: ‘Ik merk dat de crisis op de land- en tuinbouw veel
minder impact heeft dan op andere economische sectoren als
bijvoorbeeld de bouw. De recessie van 2008 heeft in de agro- Welke invloed hebben de bezuinigingsplannen op de
sectoren hooguit een lichte dip veroorzaakt, waarop snel een Nederlandse afzetmarkt?
herstel volgde. En het jaar 2011 vormde, met een groei van EUR
67 miljard naar EUR 73 miljard, zelfs een top-exportjaar voor de Bleker: ‘Ik geloof niet dat de overheidsbezuinigingen veel invloed
Nederlandse agrofoodsector.’ zullen hebben op de afzet van de agrofoodsector. De mensen
moeten blijven eten. Eén van de laatste dingen waar huishoudens
Pierre Berntsen: ‘Het klopt dat de meeste land- en tuinbouw- in krappe tijden op zullen bezuinigen, is voedsel. Wel kan het zijn
sectoren een eigen dynamiek hebben, die sterker is dan de dat de afzet van wat luxere producten, en bijvoorbeeld snij-
economische conjunctuur. Al wijkt het beeld per sector sterk af. bloemen en potplanten, onder druk komt te staan.‘
Dat heeft verschillende oorzaken. De cyclus van prijsvorming
bijvoorbeeld: het huidige herstel van de varkenshouderij en Berntsen: ‘Ja, de Nederlandse markt wordt denk ik beperkt
pluimveehouderij volgt op een reeks van slechte jaren. En in de beïnvloed. De boomkwekerij is een sector die wél last heeft van
akkerbouw is de belangrijkste prijsbepalende factor: hoe hoog is verslechterende binnenlandse afzetmogelijkheden. Dat komt door
de hectare-opbrengst in grote productiegebieden? Export hangt gemeenten die zich genoodzaakt zien te bezuinigen op openbaar
ook af van de ontwikkeling van economie en consumenten- groen. Maar de meeste sectoren zijn vooral gericht op export. De
vertrouwen in belangrijke afzetmarkten. Kijk naar de crisis in Zuid- hele eurozone staat onder druk, veel exportmarkten zijn in mineur.
Europa. De export van bloemen en planten daar naartoe is Positief is dat de crisis zich beperkt tot de eurozone; de wereld-
gedaald. De wisselkoers van de euro ten opzichte van de dollar, economie groeit wél. Dat zie je terug in de stijgende afzet naar
het pond of de roebel, heeft grote invloed op de Nederlandse niet-eurolanden.’
concurrentiekracht. En ons succes wordt mede bepaald door de
mate van beschikbaarheid van handelsfinancieringen ten behoeve Steeds meer landen lijken met nationaal beleid
van politiek instabiele landen.’ handelsbelemmeringen op te werpen. Die kunnen veterinair
of fytosanitair van aard zijn. Soms gaat het om
Wat kunt u doen om de export te ondersteunen? exportbeperkingen pur sang. Wat doet u hiertegen?
Om bijvoorbeeld iets te doen aan landenrisico’s en
debiteurenrisico’s en zo? Bleker: ‘Het klopt, die groeiende tendens tot handels-
belemmeringen zie ik ook. Ik vind dat zorgelijk. Ik doe hier twee
Bleker: ‘Nou kijk, exporteren is natuurlijk vooral een zaak van dingen aan. In de eerste plaats stel ik dit soort beperkingen
ondernemers zelf. Maar ik wil daar wel bij helpen. Door bijvoor- voortdurend aan de orde bij de Europese Commissie, die met veel
beeld zo veel mogelijk veterinaire en fytosanitaire belemmeringen exportlanden onderhandelt over handelsakkoorden en ook
op te ruimen. Of door onze landbouwattachés in te zetten. Verder belemmeringen aanpakt. Ten tweede neem ik zo nodig zelf het
vind ik dat handelsmissies deuren kunnen openen voor Neder- initiatief om de grens weer open te krijgen. Bij de EHEC-crisis ben
landse exporteurs in kansrijke afzetgebieden. Eind vorig jaar ben ik onmiddellijk persoonlijk naar Rusland afgereisd om de export
ik bijvoorbeeld met veertig bedrijven uit allerlei sectoren, ook uit van groente en fruit weer op gang te krijgen. En in Brussel heb ik
de landbouw, op handelsmissie naar Brazilië geweest. Dat is mij stevig ingezet om de betrokken bedrijven niet de dupe te laten
naast China en India één van de sterk opkomende markten waar worden van omstandigheden waar zij niks aan konden doen.’
we ons extra op richten. We hebben actief de glastuinbouw bij
die missie betrokken. Bij zo’n missie hoort ook een overleg met
de Braziliaanse minister van Landbouw, Veeteelt en Voedsel-
voorziening.’

10. 8
De agrarische sector is goed voor 60% van ons Berntsen: ‘We produceren nu al duurzaam en het vermarkten van
handelsoverschot en 10% van ons bbp. Ergo: een belangrijke duurzaamheid in het buitenland is vooralsnog geen gemakkelijke
economische factor. Tegelijkertijd is er sprake van een opgave. Het lukt mondjesmaat, bijvoorbeeld met Rondeel eieren
afnemend draagvlak voor agrarische productie in Nederland. in Duitsland, met Welfare Bacon in Engeland en biologische
De ruimte om te ondernemen staat onder druk. Wat doet u groente en fruit van Nature and More in diverse landen. Betere
eraan om die ondernemersruimte te vergroten? exportargumenten liggen er op het gebied van smaak,
topkwaliteit, maatwerk, imago en betrouwbaarheid. Onze basis is
Bleker: ‘Dat is waar: op sommige punten staat de ruimte voor sterk, en duurzaamheid kan het imago daarbij prima verder
agrarisch ondernemen onder druk. En maatschappelijk draagvlak versterken.’
is wel een must. Vandaar dat ik in mijn visie op de veehouderij ook
heb aangegeven dat er grenzen zijn aan de groei. Bedrijven De Nederlandse agribusiness is groot geworden met dank
moeten wel passen in hun omgeving. Geen ongebreidelde groei. aan de primaire sector. Er is symbiose tussen de twee.
Maar we hebben het over een belangrijke economische sector. Er Nederland is daarbij de proeftuin en springplank voor deze
wordt nog volop ondernomen in de land- en tuinbouw. Ik zie in het bedrijven. Omdat veel agribusinessbedrijven zich in
landelijk gebied nog veel initiatieven om te investeren, waarbij toenemende mate op het buitenland richten, en de
vaak jonge, innovatieve ondernemers betrokken zijn. Dat geeft agribusiness en de primaire sector in Nederland uit elkaar
hoop. lijken te groeien, wordt de succesformule ondermijnd. Ziet u
mogelijkheden voor een nieuwe versterking van deze
symbiose?
‘Geen ongebreidelde groei: bedrijven
moeten in omgeving passen’ Bleker: ‘Ik zie die trend niet zo. Ik vind dat die symbiose nog volop
bestaat. De grotere agribusinessbedrijven zijn steeds vaker multi-
nationaal actief, en hebben daarbij vaak een sterke thuisbasis,
zoals bijvoorbeeld de coöperatieve zuivelindustrie. De Neder-
landse land- en tuinbouw zijn sterk coöperatief georganiseerd en
deze bedrijven zijn bepaald niet footlose. De bloemenveilingen, de
Vorig jaar is het kabinet begonnen met het topgebiedenbeleid, vleesverwerkende industrie en de zuivel die ik net noemde,
waarbij we onze inspanning concentreren op de negen top- hebben sterke wortels in Nederland en nauwe banden met hun
sectoren van onze economie. Agrofood en Tuinbouw & Uitgangs- boerenleveranciers.’
materialen zijn twee prominente topsectoren waarvoor, samen
met het bedrijfsleven en de onderzoeksinstellingen, een ‘Eurozone onder druk, veel
toekomstagenda is gemaakt.’
exportmarkten in mineur’
Ziet u mogelijkheden om duurzame productiemethoden te
exporteren?
Bleker: ‘Nederland is koploper voor duurzame landbouw-
technologie. Ik noem als voorbeeld onze energiezuinige tuin- Berntsen: ‘Nederland gaat de groeiende wereldbevolking niet zelf
bouwkassen, duurzame stalsystemen en onze pluimveeslacht- voeden. Toch: ons agrocomplex speelt mondiaal wél een vooraan-
machines. Er is veel vraag naar deze technologie in opkomende staande rol op het gebied van kennis, uitgangsmateriaal,
landbouwlanden, dus exportkansen te over zou ik zeggen. Ik merk productiesystemen en efficiënte productie van voedsel. Boeren
dit ook als ik op werkbezoek ben in landen als Vietnam of Kenia: en tuinders spelen hierbij een cruciale rol. Agribusinessbedrijven
Nederland wordt gezien als een leidend kennisland voor de land- profiteren van de kunde van Nederlandse ondernemers. Veel
en tuinbouwsectoren.’ kinderen van boeren en tuinders zijn werkzaam in het agrarisch
onderzoek, onderwijs, of bedrijfsleven. Samen vormen ze een
sterk team. Zonder vitale primaire sector boet het agrocomplex in
aan kracht.’

11. Interview 9
Denkend aan de Nederlandse boeren en tuinders die
grotendeels voor exportmarkten produceren, welke vier
belangrijke adviezen zou u hen willen geven?
Bleker: ‘Ten eerste: blijf investeren in de vernieuwing van uw
bedrijf, want voortdurende innovatie is de sleutel tot uw succes.
Twee: luister goed naar maatschappij en markt, want de burger en
de consument worden steeds kritischer. Met duurzame producten
valt bovendien geld te verdienen. Drie: werk als boer en tuinder
goed samen; samenwerking versterkt je positie in de afzetmarkt.
Vier: organiseer samenwerking in de keten, zodat ieder een faire
prijs krijgt.’
Berntsen: ‘Mijn eerste advies is: ken jezelf en ga uit van eigen
kracht. Twee: maak producten van wereldklasse die iedereen wil
hebben. Drie: investeer ook in jezelf. Vier: houd in alles rekening
met markt en afnemers.’

12. 10
akkerbouw
Intensieve productie kenmerkend voor Nederlandse akkerbouw
Mondiale vraag naar akkerbouwproducten neemt toe
Kracht akkerbouw ligt in flexibele en betrouwbare productie van goede kwaliteit
Branchebeschrijving
In de akkerbouw worden gewassen als aardappelen, suikerbieten, speelt een belangrijke rol in de Nederlandse akkerbouw. Akkerbouwers
granen en uien in de vollegrond geteeld. Naast de traditionele gewassen houden zich steeds meer bezig met multifunctionele landbouw, waarbij
nemen akkerbouwers ook andere hoogsalderende gewassen, zoals activiteiten worden ontplooid op het gebied van recreatie,
vollegrondsgroenten, in het bouwplan op. Het EU-landbouwbeleid boerderijverkoop en dergelijke.
Trends en ontwikkelingen
De akkerbouw wordt op 4.668 bedrijven met een areaal groter dan hectare. De laatste factor kan jaarlijks sterk fluctueren door de weers-
30 hectare uitgevoerd. Daarnaast worden akkerbouwgewassen op een omstandigheden tijdens het groeiseizoen. Een kleine wijziging van vraag
groot aantal bedrijven als nevenactiviteit geteeld. Circa 960 bedrijven of aanbod kan tot grote prijsfluctuaties leiden. In 2011 zijn de oogsten
hebben een areaal groter dan 100 hectare. Kenmerkend voor de Neder- groot geweest, ondanks de grillige weersomstandigheden tijdens het
landse akkerbouw zijn de intensieve productie en de schaalvergroting. groei- en oogstseizoen. Deze ontwikkelingen hebben voor een aantal
Er wordt in de akkerbouw veel nadruk gelegd op gewassen die een producten tot fors lagere prijzen geleid. Vooral de prijzen van consumptie-
hoog saldo genereren, zoals aardappelen, suikerbieten en vollegronds- aardappelen en uien zijn sterk gedaald. De individuele bedrijfsresultaten
groenten. De gewassen worden gebruikt als voedingsmiddelen voor worden sterk bepaald door de kwaliteit van de producten, het moment
mens of dier. In Nederland is de teelt van gewassen voor de productie van verkoop en de markttoeslagen. De grondprijzen zijn in 2011 verder
van biobrandstoffen van ondergeschikt belang. De productie is sterk gestegen ondanks de ontwikkelingen in de bouw en de verminderde
afhankelijk van de ontwikkeling van het areaal en van de productie per aankoop van grond door de overheid voor natuurdoeleinden.
Onze visie
In 2012 kan de akkerbouwproductie in Nederland en omringende landen om als teler te sturen op kwaliteit, bijvoorbeeld door spreiding van
zich handhaven op de huidige hoge niveaus, mits er geen uitzonderlijke rassen, rotatie in het bouwplan en een optimale organisatie van het
weersomstandigheden optreden. Bij enkele producten zal de grote bedrijf. Akkerbouwers kunnen meerwaarde aan hun producten geven
productie leiden tot druk op de prijzen. Bij andere producten, zoals door te telen voor bepaalde deelsegmenten, marktspecialisatie, samen
granen en suikerbieten, hebben de goede vraag en de lage voorraden te werken met verwerkende bedrijven en door het bewerken,
op de wereldmarkt een gunstige uitwerking op de prijsvorming. verwerken of verpakken van de producten. Schaalvergroting moet op
Ondernemers kunnen meer zekerheid verkrijgen door prijsrisico’s af te een beheerste wijze plaatsvinden, waarbij de kwaliteit van het product
dekken. De vooruitzichten voor de akkerbouw zijn door de toename van voorop moet staan. De kracht van de Nederlandse akkerbouw ligt niet in
de mondiale vraag, op langere termijn goed. Afnemers stellen hogere bulkproductie, maar in een flexibele en betrouwbare productie en
eisen aan de kwaliteit van akkerbouwproducten. Het is van groot belang aflevering van de kwaliteit waar de markt om vraagt.
Kerngegevens Websites
Aantal gespecialiseerde akkerbouwbedrijven: Areaal akkerbouwgewassen: 535.042 ha www.lto.nl
9.470 ▶▶ waarvan areaal aardappelen: 159.686 ha www.akkerbouw.com
▶▶ waarvan areaal suikerbieten: 73.329 ha www.aardappelinfo.nl
▶▶ waarvan areaal granen: 213.832 ha www.lei.wur.nl
▶▶ waarvan areaal zaaiuien: 23.295 ha

13. akkerbouw 11
Akkerbouwareaal (exclusief voedergewassen) verder afgenomen Bron: LEI, CBS
▶▶ De trendmatige daling van het areaal akkerbouwgewassen heeft in
Overige akkerbouwgewassen
2011 doorgezet met een daling van 7.029 hectare tot 535.042
Uien
hectare. 6%
5%
Akkerbouw groenten
5%
▶▶ Het areaal granen is met bijna 5.000 hectare gedaald.
40% Granen
▶▶ Het areaal aardappelen is met 1.416 hectare gestegen. De
Suikerbieten 14%
toename kan worden toegeschreven aan het grotere areaal
zetmeelaardappelen. Het areaal consumptieaardappelen en
pootaardappelen is gedaald.
30%
Aardappelen
Productie per hectare omhoog Bron: CBS
▶▶ In 2011 is de productie per hectare van de meeste akkerbouw- 90
80
producten gestegen, ondanks het grillige verloop van de 78,9 79,9
70 74,8
72,2
weersomstandigheden tijdens het groei- en het oogstseizoen. 60 62,6
68,2
60,7
57,5
▶▶ De productie per hectare van consumptieaardappelen en uien is 50 52,4 51,8 53,4
49,4
40
op het hoogste niveau van de afgelopen 20 jaar uitgekomen.
37,7 37,8
30 34,7 34,7
▶▶ Bij sommige producten zijn er grote regionale verschillen in de
20
productie per hectare. 10
x 1 ton
8,7 9,3 8,9 7,8
0
2008 2009 201 2011
Tarwe Consumptieaardappelen
Pootaardappelen Suikerbieten
Zaai-uien
Exportontwikkeling aardappelen Bron: HBAG, NAO
▶▶ De export van consumptieaardappelen laat in het seizoen 2011/12 1200
een sterke daling zien. Voor een belangrijk deel wordt deze daling
1000 1057
veroorzaakt door de kleinere vraag uit Rusland en - in mindere 994
902 925 870
800
mate - uit Polen. 855
788
716 725
▶▶ In het begin van 2011/12 is de export van pootaardappelen zeer 600 679
654 662
goed verlopen. In de tweede helft valt de export terug door de lage
400
prijzen voor consumptieaardappelen, de economische crisis en de
200
verminderde beschikbaarheid van pootaardappelen.
x 1,000 ton
0
2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12r
Consumptie aardappelen Pootaardappelen
Inkomen uit bedrijf fors lager Bron: LEI
▶▶ Het inkomen uit bedrijf laat jaarlijks sterke fluctuaties zien.
120.000 111%
110%
Hieraan liggen vooral schommelingen in de prijzen van een
100.000 98%
aantal producten ten grondslag. 104.300
91% 91%
▶▶ Het inkomen uit bedrijf is in 2011 sterk gedaald voornamelijk 80.000
87% 90%
88% 91%
73.500
door fors lagere prijzen voor consumptieaardappelen en uien. 60.000
57.400
De suikerbietenteelt kon profiteren van hogere prijzen en van 40.000 43.200
50.500
70%
37.600
een hoge suikeropbrengst per hectare. 20.000
32.400
▶▶ De kosten van meststoffen namen in 2011 sterk toe door
EUR
0 50%
prijsstijgingen. 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011r
Inkomen uit bedrijf (l.as) Opbrengsten kostenverhouding (r.as)

14. 12
bloembollenteelt
Tijdstip van (voor)verkoop bepaalt resultaat
Nieuwe markten en distibutiekanalen stimuleren export
Bloemenmarkt steeds belangrijker
Branchebeschrijving
In de bloembollenteelt worden voorjaarsbloeiers als tulpen, narcissen (professionele markt) plaats. De belangrijkste teeltgebieden zijn Texel
en hyacinten, en zomerbloeiers als lelies en gladiolen geteeld. en het Land van Zijpe, West-Friesland, de Bollenstreek, de
Bloembollen zijn een meerjarig gewas. De teelt van bloembollen vindt Noordoostpolder en Noord-Limburg.
zowel voor de droogverkoop (consumentenmarkt) als voor de broeierij
Trends en ontwikkelingen
De dominante positie van Nederland in de mondiale bloembollenteelt -productie is in 2011 verder gestegen. Toch stond de export van
is verkregen door gunstige fysiologische en klimatologische bloembollen vorig jaar onder druk, doordat de vraag van buitenlandse
omstandigheden, het aansprekende assortiment, het hoge broeiers vanwege financieringsproblemen met ongeveer 10% afnam.
kennisniveau, de clustering van activiteiten en de eveneens sterke De bollenexport richting de opkomende landen buiten de eurozone is
positie van Nederland in de mondiale bloementeelt. De jarenlange verder gestegen. Bij de afzet neemt het belang van broeierijen toe. De
trend van schaalvergroting binnen de bloembollenbranche heeft in afzet naar droogverkoop stagneert. De afzet naar de broeierijen wordt
2011 doorgezet. Sinds 2000 is het aantal bloembollenbedrijven met vooral bepaald door de ontwikkelingen op de bloemenmarkt. De
tweederde afgenomen, terwijl het totale areaal zelfs iets is gestegen. bloemenmarkt kenmerkte zich in 2011 door een grillig marktbeeld met
De productie per hectare fluctueert weliswaar jaarlijks door het weer, grote verschillen in de afzet per product en land. Er zijn steeds meer
maar stijgt op de lange termijn door veredeling, schaalvergroting en mogelijkheden voor nieuwe markten en andere distributiekanalen via
een toenemende mechanisering. De totale bloembollenexport en grootwinkelbedrijven, zoals bouwmarkten en woonwarenhuizen.
Onze visie
De afgelopen tien jaar was het Nederlandse bloembollenareaal stabiel. ook een grote rol. In de broeierij neemt de invloed van het
De productie per hectare stijgt verder, doordat er steeds betere rassen grootwinkelbedrijf als afzetkaneel steeds verder toe. Door gezamenlijke
worden gebruikt, de plant- en oogstmachines steeds beter worden en verkoopconcepten wordt de afzet gestimuleerd. De combinatie van
er steeds efficiënter wordt gespoten met gewasbeschermingsmiddelen. teelt met broeierij van eigen bollen neemt in belang toe bij alle
Regelmatig is hierdoor het evenwicht tussen vraag en aanbod verstoord. bloembolgewassen. Het toerisme blijft belangrijk voor het imago en de
Omdat het bloembollenareaal ook de komende jaren niet substantieel afzet. De bollenvelden, de Keukenhof en de Floriade zijn in 2012
zal krimpen, is de ontwikkeling van bloemenprijzen cruciaal voor belangrijke trekpleisters die de droogverkoop kunnen stimuleren.
bollenkwekers. Weersomstandigheden en economische ontwikkelingen Volgens ABN AMRO kan de export verder toenemen bij economisch
bepalen de bloemenprijzen. Vanwege de sterk fluctuerende prijzen is herstel in de belangrijkste exportlanden. Op langere termijn geven
het tijdstip van (voor)verkoop belangrijk voor de individuele resultaten nieuwe markten en alternatieve distributiekanalen een positieve impuls
van bollenkwekers. De samenstelling van het assortiment speelt hierin aan de export.
Kerngegevens Websites
Aantal bedrijven: 1.660 Productiewaarde: EUR 575 mln www.bkd.eu
Aantal gespecialiseerde bedrijven: 720 Export 2010/2011: EUR 624 mln www.kavb.nl
Areaal op bloembollenbedrijven: 24.126 ha Export 2010/2011: 5.952 mln stuks bloembollen.groenweb.nl
www.bloembollenvisie.nl

15. bloembollenteelt 13
Areaalontwikkeling laat groei zien Bron: CBS
▶▶ Het areaal bloembollen varieert de afgelopen jaren tussen 23.000 12.500
11.861
11.728
en 24.500 hectare. In 2011 is het areaal licht gegroeid.
11.399
11.390
10.740
10.000
▶▶ De belangrijkste bollensoort is de tulp. Op de helft van het
bollenareaal worden tulpen geteeld. Het areaal tulpen is in 2011 7.500
licht gestegen. 5.009 4.970 5.082
5.000 4.684
4.266
▶▶ Na wisselende ontwikkelingen in de laatste jaren, zijn in 2011 de
arealen van de vier grootste bollensoorten gegroeid. 2.500
1.773 1.974 1.877 1.802 1.812
x1 hectare
1.329 1.383 1.389 1.382 1.446
0
2007 2008 2009 2010 2011r
Tulpen Lelies Narcissen Hyacinten
Exportontwikkeling bloembollen Bron: Productschap Tuinbouw
▶▶ In het seizoen 2010/11 werden bijna 6,0 miljard bloembollen geëx- 3.000
porteerd ter waarde van EUR 624 miljoen. Zowel het aantal geëx-
porteerde bollen als de export naar waarde liet een lichte stijging 2.072
1.951 1.902 1.944 1.936
2.000
zien. De stijging bleef beperkt door financieringsproblemen bij
buitenlandse broeiers. 1.213 1.199 1.168
1.122 1.114
▶▶ Eenderde van de bollenexport bestaat uit tulpen. De export van 1.000
747 710 678
641 657
tulpen is in het seizoen 2010/11 heel licht gedaald.
x 1 mln stuks
465 442 446 416 426
0
2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11
Tulpen Lelies Gladiolen Narcissen
Marktaandeel exportbestemmingen onveranderd Bron: Productschap Tuinbouw
▶▶ Nederland bekleedt een belangrijke positie in de wereldhandel in
bloembollen, met een marktaandeel van circa 80%. Verenigde Staten
▶▶ Ongeveer de helft van de geëxporteerde bloembollen wordt binnen
de EU afgezet, waarbij Duitsland en het Verenigd Koninkrijk de 15%
belangrijkste exportlanden zijn. 12%
43%
Duitsland
Overigen
▶▶ In de Verenigde Staten worden de meeste bloembollen afgezet,
8%
maar buiten de EU zijn Japan, Rusland en China ook van groot
7% Verenigd Koninkrijk
belang. 5% 4% 6%
Japan
China Frankrijk
Italië
De tulpenbroei is in 2011 gestegen Bron: CBS
▶▶ De tulpenbroei is vanaf 2000 gegroeid en bereikte in 2006 een 2.000
recordniveau. Ook in 2011 groeide de tulpenbroei weer, dit keer 1.692
met bijna 4%. 1.500
1.386
1.440
1.349
1.254
▶▶ Ruim de helft van de uitgevoerde bloembollen betreft tulpen. 1.201
▶▶ De belangstelling van de consument voor bolbloemen is de 1.000
afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen.
500
x 1 mln stuks
0
2006 2007 2008 2009 2010 2011r

16. 14
champignonteelt
Licht prijsherstel voor champignons in 2012
Polen blijft belangrijkste concurrent
Nederlandse champignonteelt heeft goede uitgangspositie
Branchebeschrijving
De champignonteelt vindt plaats in cellen. Als voedingsbodem wordt pluk- en snijbedrijven onderscheiden. De plukbedrijven oogsten de
compost gebruikt, afgedekt met een laag dekaarde. Compost wordt champignons handmatig en zetten het product af als verse
gemaakt uit gips, paarden- en kippenmest en stro. Bij aflevering is de champignons. De snijbedrijven oogsten de champignons machinaal,
compost doorgroeid met champignonschimmels. In de teelt worden waarna de champignons door de conservenindustrie worden verwerkt.
Trends en ontwikkelingen
De champignonteelt wordt gekenmerkt door schaalvergroting. Het licht lagere Europese consumptie zijn de belangrijkste oorzaken van de
areaal champignons is gedurende de afgelopen tien jaar met 28% ge- exportdaling. De concurrentie vanuit Polen is vooral sterk door de lagere
krompen, terwijl het aantal bedrijven zelfs met tweederde is afgeno- arbeidskosten. Tevens wordt de Poolse concurrentiekracht bepaald door
men. Snijbedrijven telen door mechanisatie gemiddeld op een vier keer de koers van de Poolse zloty. De productie in Polen wordt echter belem-
zo groot areaal dan plukbedrijven. De productie laat een wisselend merd door minder moderne productiefaciliteiten en een minder goed
beeld zien met een dip in 2010. Naast areaalontwikkelingen vormen de ontwikkelde infrastructuur. Daarnaast is er niet altijd voldoende compost
kwaliteit van de compost en ziekten belangrijke invloedsfactoren op de van een goede en constante kwaliteit beschikbaar. De distributie van
productie. Op langere termijn staat de export van champignons onder verse champignons verloopt in de EU veelal via het supermarktkanaal,
druk. Verse champignons worden in continentaal Europa afgezet, terwijl waarbij grote volumes en een constante kwaliteit van belang zijn. Grote
verwerkte champignons mondiaal worden verhandeld. Sterke concur- en goed georganiseerde plukbedrijven profiteren hiervan.
rentie vanuit Polen (vers en conserven) en China (conserven) en een
Onze visie
Investeringen in schaalvergroting, automatisering en nieuwe teelttech- landse champignonteelt volgens ABN AMRO goed. Op de industriële
nieken blijven een belangrijke strategie in de champignonteelt, die leidt markt dragen mechanisering, een grote productie per vierkante meter,
tot een hogere productie en een verlaging van de kostprijs. In 2012 een uniforme en hoge kwaliteit en een goed georganiseerde verwer-
kunnen de champignonprijzen licht aantrekken door vraagherstel. Op de kende industrie hieraan bij. Op de versmarkt is Nederland in staat op
versmarkt wordt de concurrentie uit Polen kleiner, doordat Polen de ieder moment een kwalitatief goed en uniform product aan te bieden.
export meer richt op andere Oost-Europese landen. De voorraden van De hoge arbeidskosten vormen een belemmering voor de Nederlandse
de conservenindustrie zijn voor een deel afgebouwd, waardoor in dit productie. Een breed en diep assortiment, verschillende sorteringen, be-
segment ook ruimte ontstaat voor prijsherstel. De continue productie werkingsvormen en verpakkingen tezamen met productontwikkeling en
van een goede kwaliteit compost tegen een aantrekkelijke prijs is in marketing werken afzetbevorderend. Aandacht voor duurzaamheid en
2012 lastig, doordat er onvoldoende paardenmest beschikbaar is en stro arbeid blijft de komende jaren randvoorwaarde voor het succes van de
relatief duur is. Op de lange termijn is de uitgangspositie van de Neder- champignonteelt.
Kerngegevens Websites
Aantal bedrijven: 160 Aantal bedrijven >2.000 m2: 75 www.mushroombusiness.com
▶▶ waarvan plukbedrijven: 129 Areaal champignons: 697.436 m2 www.degroentenenfruit.nl
▶▶ waarvan snijbedrijven: 32 Export: 69.520 ton www.tuinbouw.nl
www.agf.nl

17. champignonteelt 15
Verdere daling areaal in 2011 Bron: CBS
▶▶ Het areaal champignons is in 2011 in Nederland met 36 hectare 800
772
755 733
gedaald. 700
704 697
▶▶ Het areaal handmatig te oogsten champignons bevindt zich in een 600
opgaande lijn, met een onderbreking in 2010. 500
372 404 368 366 389 362 371 399
400
▶▶ Bij de machinaal te oogsten champignons is het areaal gedurende 332
299
300
de afgelopen drie jaar met een kwart gedaald. In 2011 was de
200
daling relatief groot (-63 hectare).
x 1.000 m2
100
0
2007 2008 2009 2010 2011
Totaal Machinaal geoogst Handmatig geoogst
Productieherstel Bron: Productschap Tuinbouw
▶▶ Na een dip in 2010 is de productie van champignons in 2011 weer
250 260
hersteld. Areaalontwikkelingen, de kwaliteit van compost en ziek- 250 250
ten zijn belangrijke factoren die invloed hebben op de productie. 230 230
225
▶▶ De productie kan door de bedrijven worden gestuurd, door de 200 210
teeltschema’s te verkorten of te verlengen. Schimmelziekten beïn-
vloeden de productie in negatieve zin. 150
▶▶ De kwaliteit en beschikbaarheid van compost is in 2011 geen be-
x 1.000 ton
lemmering geweest voor de productie van champignons.
100
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Verenigd Koninkrijk grootste exportbestemming Bron: Productschap Tuinbouw, KCB
▶▶ De export van champignons heeft in 2011 weer een stijging laten 100
zien na een daling in de jaren ervoor.
80
▶▶ Het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk zijn de belangrijkste 70,9 70,5
67,7 67,7
69,5
exportlanden met een gezamenlijk aandeel van bijna 90%. 60
▶▶ De export naar het Verenigd Koninkrijk staat al een aantal jaren
40
onder druk, maar laat in 2011 herstel zien. 30,8 30,6
27,9 28,4
24,7
20,1 18,3 17,8 19,3
20 19,3
15,7 14,6
x 1.000 ton
12,4 14,7
11,5
0
2007 2008 2009 2010 2011
Verenigd Koninkrijk Duitsland Frankrijk Totaal
Verwerking van champignons fluctueert Bron: Productschap Tuinbouw
▶▶ De verwerking van champignons laat de afgelopen jaren sterke 200
172 171
fluctuaties zien. Polen en China zijn belangrijke concurrenten bij de 180
160
160
147 151
champignonverwerkende industrie. 140
145 131
▶▶ In de industrie worden champignons verwerkt tot conserven. Ze 120
100
worden ook diepgevroren en als ingrediënt voor andere levensmid- 80
delen gebruikt. 60
40
x 1.000 ton
20
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

18. 16
fruitteelt
Perenareaal in 2012 naar verwachting voor het eerst groter dan appelareaal
Het jaar 2011 was een heel goed oogstjaar
Trend naar schaalvergroting en aandacht voor clubrassen onverminderd
Branchebeschrijving
Fruitteelt omvat de teelt van pitvruchten (appelen en peren), steen- belangrijkste producten in de branche. Naast de bekende ‘vrije’ appel-
vruchten (pruimen en kersen) en kleinfruit. Onder kleinfruit horen en perenrassen als Elstar, Jonagold en Conference staan exclusieve
bijvoorbeeld bessen, frambozen en bramen. Kleinfruit speelt een vrij clubrassen steeds meer in de belangstelling.
beperkte rol in de fruitteelt. Appels en peren zijn verreweg de
Trends en ontwikkelingen
Sinds 2009 daalt het totale fruitareaal jaarlijks weer licht, na een korte landen relatief gunstiger dan voor appels. Ook zijn er kostenvoordelen
periode van lichte toename. De laatste tien jaar is het totale fruitareaal bij de perenteelt. Zo gaan de bomen langer mee en is er dus minder
licht afgenomen. De samenstelling van het areaal is behoorlijk aan ver- vaak nieuwe aanplant nodig. De appelteelt ondervindt meer concurren-
andering onderhevig. Bij een licht afnemend areaal neemt de peer een tie dan de perenteelt, onder andere vanuit landen op het zuidelijk half-
steeds belangrijke positie in bij de teler, ten koste van de appel. Deze rond. Meer nog dan bij peren, is daarom de ontwikkeling van clubrassen
trend is al jarenlang gaande en maakt nog steeds opgeld. Waar twintig voor de appelteelt in Nederland van belang. De consumptie van fruit in
jaar geleden het appelareaal drie keer zo groot was als het perenareaal, Nederland ten opzichte van andere landen kan als gemiddeld worden
gaat in 2012 de peer waarschijnlijk de appel in areaalgrootte verslaan. bestempeld. Veel telers zijn voor een belangrijk deel afhankelijk van de
Een hoger verwacht rendement voor peren is de belangrijkste reden dat export van fruit. De oogst komt in 2012 waarschijnlijk op een flink lager
het areaal perenbomen groeit ten koste van appelbomen. De productie- niveau uit dan in 2011, door de strenge vorst begin van het jaar. Met
omstandigheden voor peren zijn in Nederland ten opzichte van andere name de perenoogst is in bepaalde delen van het land hard getroffen.
Onze visie
De verwachting is dat een aantal bestaande trends zal doorzetten in perenareaal ten koste van het appelareaal lijkt zowel voor individuele
de fruitteelt. Het totale fruitareaal neemt naar verwachting beperkt in telers als voor de sector als geheel een goede keuze, vanwege het
omvang af. Het aantal telers vermindert verder door een proces van eerder aangegeven relatieve concurrentievoordeel. Maar voor de toe-
schaalvergroting, en de opmars van de perenteelt ten opzichte van de nemende perenoogst moeten natuurlijk wel nieuwe afzetmogelijkhe-
appelteelt zet ook door. Schaalvergroting is om meer redenen een den worden gevonden. Het is voor individuele telers vrijwel onmogelijk
goede zaak. Het maakt het beter mogelijk om investeringen te doen in om de consumptie van fruit te beïnvloeden, maar uit diverse onderzoe-
bewaarfaciliteiten en gewasbescherming en de positie in de keten ken blijkt wel dat er nog voldoende ruimte is om de fruitconsumptie te
wordt sterker. Ook het belang van clubrassen zal verder (moeten) toe- verhogen. Met een toename van de aandacht voor clubrassen en sa-
nemen. Dit is, vanwege de concurrentie, met name voor de appelteelt menwerking in de gehele keten voor gerichte marketing moet het mo-
van groot belang. In de traditionele ‘vrije’ rassen is het moeilijk om op gelijk zijn de consument tot meer ‘fruitmomenten’ te verleiden.
prijs te concurreren met buitenlandse telers. De uitbreiding van het
Kerngegevens Websites
Aantal bedrijven met fruit: 2.574 Areaal fruit: 19.230 ha www.nfofruit.nl
Export appelen: 88.757 ton ▶▶ waarvan areaal appelen: 8.720 ha www.fruitteelt.info
Export peren: 203.276 ton ▶▶ waarvan areaal peren: 8.200 ha www.degroentenenfruit.nl
▶▶ waarvan areaal kleinfruit: 1.720 ha www.frugiventa.nl

19. fruitteelt 17
Areaal nauwelijks veranderd Bron: LEI, CBS
▶▶ Het totale fruitareaal is in het afgelopen decennium nauwelijks 12.000
veranderd.
10.000 9.380 9.302 9.132
▶▶ De samenstelling van het areaal is wél veranderd. Het areaal 8.680
8.270 8.200
7.800 7.990
8.000 7.476
appels loopt al jaren terug ten gunste van peren. Samen nemen ze 7.296
6.000
ruim 85% van het areaal in beslag. Het areaal aardbeien is de
afgelopen jaren sterk gestegen. 4.000
▶▶ In 2012 zal het areaal peren naar verwachting voor het eerst het 2.000
1.300
1.549 1.634 1.667 1.720
974 993 1.017 1.031 1.040
areaal appels overtreffen. De verwachting is dat de opkomst van
ha.
0
2007 2008 2009 2010 2011
clubrassen de krimp van het appelareaal zal temperen. Appelen Peren Overige pit- en steenvruchten Kleinfruit
Grote oogsten appels en peren Bron: CBS
▶▶ De bruto fruitproductie beleefde na een slecht 2010, in 2011 een 450
418
391 402
uitzonderlijk goed jaar. De appelproductie lag het afgelopen jaar maar 400
375
334 336
liefst 25% hoger dan in 2010. 350
301
300
▶▶ De bruto perenproductie beleefde een recordjaar in 2011. Voor het eerst 260
274
250
werd een productie behaald van 336.000 ton. De toename ten opzichte
200
van 2010 was met bijna 23% een stuk kleiner dan die bij de 172
150
appelproductie. 100
x 1.000 ton
▶▶ Er wordt steeds meer hardfruit via de online marktplaats Service2Fruit 50
verkocht. 0
2007 2008 2009 2010 2011
Appelen Peren
Export van Nederlands fruit in 2011 gedaald Bron: Productschap Tuinbouw, KCB
▶▶ De export van appels en peren is in 2011 afgenomen met 240.000
216.668
210.593
respectievelijk 15% en 6%. Dit heeft te maken met de slechte 200.000
203.276
180.310
oogst van 2010, waardoor de export sterk terugliep in het begin van 152.040
160.000
het jaar. De laatste maanden van 2011 kon met de nieuwe oogst
116.704 116.844
120.000
nog wat van het verlies goedgemaakt worden. 104.188 104.263
88.757
80.000
▶▶ Voor de export van appels is Duitsland, met een aandeel van 41%
in 2011 verreweg de belangrijkste exportbestemming. 40.000
▶▶ Voor peren is Rusland (25% aandeel in 2011) de belangrijkste
ton
0
2.007 2008 2009 2010 2011
exportmarkt. Daarnaast heeft de Nederlandse peer in het VK een Appelen Peren
goede positie.
Inkomen uit bedrijf wisselt sterk Bron: LEI
▶▶ Het inkomen van fruittelers is zeer volatiel. Dit komt door 60.000 100%
56.000
schommelingen in de oogsten en opbrengstprijzen. 92%
50.000
▶▶ Na een relatief goed 2010, is het inkomen uit bedrijf in 2011 fors 86%
90%
40.000
gedaald. Dit was het gevolg van de slechte oogst in 2010, die 35.900
85%
79% 42.700
onder andere doorwerkte in lagere exporten in 2011. 30.000
24.000
80%
▶▶ Goede bewaarfaciliteiten, sorteren, koelen en verpakken kunnen 20.000
12.700
leiden tot een hogere toegevoegde waarde. 10.000
EUR
0 60%
2007 2008 2009 2010 2011
Inkomen uit bedrijf (l.as) Opbrengsten kostenverhouding (r.as)