Met de Visie op Transport & Logistiek biedt ABN AMRO naast een macro-economische visie op Nederland een omschrijving van de branches die onderdeel uit maken van de Transport- en Logistieksector. Met de trends en ontwikkelingen en de actuele branchecijfers kunt u uw bedrijf vergelijken met anderen.

1. visie op Sectorupdate 2012
transport en logistiek
▶▶ Interview
▶▶ Trends & ontwikkelingen
▶▶ Sectorvisie

3. Visie op transport en logistiek 1
Geachte relatie,
Voor u ligt Visie op Sectoren (VOS), de jaarlijkse dwarsdoorsnede van het
Nederlandse bedrijfsleven. In VOS worden de actuele stand van zaken en de
vooruitzichten van een groot aantal sectoren en branches besproken. Aan de
hand van dit rapport kunt u uw onderneming spiegelen aan de trends en
actuele branchecijfers, kijken hoe het met de branche van uw toeleveranciers
is gesteld en zien wat de verwachtingen van ABN AMRO zijn voor uw eigen
branche.
Als bank anno nu publiceren wij VOS ook op onze nieuwe ABN AMRO Market Insights app voor de
iPad. Op deze app vindt u tevens onze andere sectorgerelateerde en macro-economische publicaties.
Aan het begin van het jaar werd het Nederlandse bedrijfsleven geconfronteerd met, helaas
wederom, een lichte recessie. De impact van deze nieuwe recessie wordt voor een belangrijk deel
bepaald door de mate waarin een sector herstel heeft laten zien na de dip in 2009. Precies de reden
waarom nu sectoren als bouw, retail, horeca en zakelijke dienstverlening het zwaar hebben.
Het lijkt er op dat mondiaal de economie zich herstelt en dit zal een positieve uitwerking hebben op
de Nederlandse export. Ook kan de verwachte daling van de grondstoffenprijzen een positieve
bijdrage leveren. In Nederland ligt echter de belangrijkste sleutel tot structureel herstel in handen van
de consument. Het consumentenvertrouwen is ongekend laag en gaat waarschijnlijk pas stijgen als
de onzekerheden over de Europese schuldencrisis, de eigen woning, pensioenen en de overheids-
financiën uit de lucht zijn. Met het onlangs door een aantal politieke partijen gesloten akkoord wordt
er geprobeerd om het overheidstekort terug te dringen. Hoe de maatregelen zullen uitpakken op de
economie, het consumentenvertrouwen en bijvoorbeeld de sector transport en logistiek is op
moment van schrijven van deze publicatie nog onduidelijk.
De snel veranderende wereld vraagt om een nieuwe aanpak. De transport en logistiek sector heeft
een sterke behoefte aan meer bedrijven met een eigen identiteit. Sector banker Bart Banning
spreekt hierover met Peter van Vliet en Xander van der Veeke, die beiden bij logistiek bedrijf Stubbe
B.V. werken. Gedurfde keuzes hebben dit bedrijf een nieuwe positie gegeven als professionele
partner van hun opdrachtgevers. Maatwerk en kwaliteit worden gedragen door teamwork. Aandacht
voor iedere medewerker is dan ook mede de sleutel tot het succes van Stubbe. Hiermee vormt het
een solide basis voor de toekomst.
Hopelijk stimuleert deze publicatie u om met ABN AMRO en uw collega-ondernemers van gedachten
te wisselen over de uitdagingen voor uw bedrijf en uw sector in Nederland. Wij denken graag met u
mee en zijn u graag van dienst. Namens alle collega’s van ABN AMRO wens ik u en uw bedrijf alle
succes toe!
Met vriendelijke groet,
Joop Wijn
Lid Raad van Bestuur ABN AMRO

4. 2
Visie op transport
en logistiek
Sectorupdate 2012

5. Visie op transport en logistiek 3
4 visie op Nederland
6 interview
10 binnenvaart
12 expediteurs
14 goederenvervoer over de weg
16 goederenvervoer over spoor
18 opslag
20 leeswijzer
22 colofon

6. 4
visie op Nederland
Nederlandse economie
krabbelt in 2012 weer op
Vorig jaar is de economische groei sterk vertraagd en belandde de economie in een
recessie die in het begin van 2012 nog voortduurde. Er zijn echter aanwijzingen dat de
economie in het tweede halfjaar weer groei zal vertonen – waarschijnlijk dankzij een
aantrekkende uitvoer. De consumptieve bestedingen dalen naar verwachting opnieuw.
In 2011 groeide de economie met 1,2%. Ten opzichte van de groei gemiddelde jaargroei toch op 3,8% is uitgekomen, is dan ook gro-
in 2010 (+1,7%) leek de afzwakking beperkt, maar achter die 1,2% tendeels toe te schrijven aan het stevige groeitempo tegen het eind
gaat een forse afkoeling van de economie schuil in de loop van het van 2010.
jaar. In het eerste kwartaal van 2011 steeg het bruto binnenlands
product (bbp) nog met 0,75% ten opzichte van de voorgaande peri- De forse afkoeling bij de uitvoer komt grotendeels, of zelfs hele-
ode. In de daaropvolgende kwartalen viel dat cijfer steeds lager uit. maal, op het conto van de afzetmarkten. Driekwart van de goede-
In het derde en vierde kwartaal was zelfs sprake van krimp (respec- renuitvoer blijft in de EU en daarvan blijft het overgrote deel binnen
tievelijk -0,4 en -0,6% kwartaal-op-kwartaal). Deze ontwikkeling stak de eurozone (krap 59% van de totale goederenuitvoer). De totale
ongunstig af bij die van de eurozone als geheel. In het derde kwar- goedereninvoer van de eurozone is zelfs nog wat meer terug-
taal kromp de Nederlandse economie al, terwijl de eurozone-econo- gevallen dan de Nederlandse uitvoer. We zien hier de gevolgen van
mie nog een plus liet optekenen en in het slotkwartaal van 2011 viel diverse groeivertragende factoren. Denk aan de hoge olieprijzen
het groeicijfer (-0,6%) opnieuw lager uit dan dat voor de eurozone begin 2011, bezuinigingen door overheden en de grote onrust als
als geheel (-0,3%). Jaar-op-jaar viel de groei van het bbp terug van gevolg van de staatsschuldencrisis in de eurozone. Met name die
+2,2% in het begin van het jaar naar -0,2% in het laatste kwartaal. laatste factor heeft het vertrouwen in de economie in de tweede
helft van het afgelopen jaar stevig doen slinken.
Afzwakking groei economie voorbij?
6 120 De economie van de eurozone is naar verwachting in het eerste
kwartaal van 2012 opnieuw gekrompen. Dat kan worden afgeleid
3 105
uit de begin april beschikbare indicatoren. ABN AMRO verwacht dat
de eurozone-economie in het tweede kwartaal stabiliseert, om
% 0 90
vanaf het midden van het jaar weer wat te gaan groeien. Dit be-
75
scheiden herstel kan vooral worden toegeschreven aan de opleving
-3
van de wereldhandel. De binnenlandse bestedingen in de eurozone
-6 60 staan echter onder druk van bezuinigingsmaatregelen. Duitsland
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011
bbp (% j-o-j; l.as) lijkt hierop overigens een uitzondering te vormen.
Economisch-sentimentindicator (r.as)
Bron: Thomson Reuters Datastream De laatste Nederlandse uitvoercijfers lijken (al) wat minder ongun-
stig. In de jaar-op-jaarvergelijking zagen we eind vorig jaar en begin
Uitvoergroei sterk vertraagd, maar dit jaar weer enige stijging van het groeicijfer. Ook de indicatie van
eerste lichtpuntjes zichtbaar de inkoopmanagersindex (PMI) is beter: de deelindex voor de ex-
portorders lag in januari en vooral in februari boven de 50, dat is het
Kijken we naar het verloop van de verschillende bestedingscompo- niveau dat het verschil markeert tussen krimp en groei. Hoewel we
nenten, dan valt op dat de uitvoer (de kurk waar de economie op in maart weer een daling zagen, bleef deze deel-PMI in die maand
drijft) in de loop van het jaar per saldo niet is toegenomen (0,0% nog duidelijk boven de 50.
j-o-j in vierde kwartaal). Na bescheiden kwartaal-op-kwartaal-plus-
sen in het eerste halfjaar, was daarna sprake van minnen. Dat de

7. Visie op Nederland 5
Uitvoergroei lijkt dal gepasseerd Bedrijven die overwegend op de binnenlandse markt georiënteerd
PMI >50 wijst op groei; <50 – krimp zijn (zie ook hieronder), zullen het in 2012 in doorsnee moeilijker
20 70
hebben dan bedrijven die meer exportgericht zijn.
10 60 Huizenmarkt zit vast
De huizenmarkt zit in het slop en er is weinig vertrouwen dat de si-
% 0
50
tuatie spoedig verbetert. De marktindicator van Vereniging Eigen
-10 Huis bereikte in maart een nieuw dieptepunt. Het gebrek aan ver-
40
trouwen draagt bij aan de verwachting dat de huizenprijzen verder
-20
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
30 zullen dalen. Deze verwachting wordt verder gevoed door de ont-
Uitvoer goederen (% j-o-j; l.as) wikkeling van het transactievolume. Het teleurstellend lage aantal
PMI exportorders (index; r.as)
transacties in de eerste maanden van het jaar laat zien dat de hui-
Bron: CBS, Markit NEVI zenmarkt volledig is verkrampt. Dit lage aantal woningtransacties
valt deels terug te voeren op de minder ruimhartige verstrekking van
Binnenlandse bestedingen onder druk hypotheken. De beperkingen op de leencapaciteit vanuit de regelge-
De zwakke stee van de Nederlandse economie is de particuliere ving, zoals de strengere Gedragscode Hypothecaire Financieringen,
consumptie. Deze is al vier kwartalen achtereen gekrompen met de verlaagde Nibud-woonquote en de internationaal aangescherpte
als dieptepunt een terugval van 0,9% kwartaal-op-kwartaal eind kredietvoorwaarden van banken, zijn verantwoordelijk voor een
2011. Daarmee lag de consumptie op het laagste niveau sinds eind minder ruimhartige kredietverlening. Daarnaast speelt de discussie
2003! Gemiddeld kromp de consumptie vorig jaar met 1%. Dat is over de toekomst van de hypotheekrenteaftrek. ABN AMRO houdt
beduidend meer dan de daling van het reëel beschikbaar inkomen er rekening mee dat de huizenmarkt voorlopig vast blijft zitten.
met bijna een half procent. Factoren die verantwoordelijk zijn voor Hoewel de beperkte omvang van de woningvoorraad een prijsval
deze sterkere daling van de consumptie, zijn het vermogensverlies helpt voorkomen, dient rekening te worden gehouden met een ver-
op de aandelen- en de huizenmarkt en het sterk gedaalde consu- dere daling van de huizenprijzen. We schatten dat de huizenprijzen
mentenvertrouwen. Dat vertrouwen stond vorig jaar ook elders in dit jaar met 5% dalen. Ook het aantal transacties blijft laag.
de eurozone onder druk vanwege de staatsschuldencrisis, maar in
ons land speelden nog meer factoren. Zo was er onzekerheid over
de hoogte van de pensioenen vanwege de gedaalde, en te lage, Inflatie
dekkingsgraden van pensioenfondsen. Verder is er het hete hangij- De inflatie liep in 2011 geleidelijk op van 2% in het begin van het
zer van de hypotheekrenteaftrek. Ten slotte wijzen we op de extra jaar naar een piek van 2,7% in september. De toename van het
bezuinigingen. Omdat het begrotingstekort in 2013 flink te hoog prijsstijgingstempo was het gevolg van onder meer hogere arbeids-
dreigt uit te vallen, moet fors extra worden bezuinigd. Ook dat kan kosten en energieprijzen. Daarna viel het cijfer wat terug naar 2,5%
van invloed zijn op de stemming van de consument. in de eerste drie maanden van 2012. Gemiddeld kwam de inflatie in
In 2012 neemt de koopkracht opnieuw af: door bezuinigingsmaatre- 2011 uit op 2,3%.
gelen én omdat de brutoloonstijging (al is deze iets hoger dan in
2011) weer achterblijft bij de inflatie. Alles overziend, gaan we ervan In de loop van 2012 kan het inflatietempo verder afnemen. Deze
uit dat de consumptie dit jaar opnieuw krimp zal vertonen. verwachting baseert ABN AMRO op de aanname dat de olie-
prijzen verder dalen, aangezien het risico van een escalatie in het
Hoewel we voor het tweede halfjaar – vooral dankzij de voorzichtig Midden-Oosten is afgenomen. Echter, door de aangekondigde
aantrekkende uitvoer – weer wat economische groei verwachten, BTW-verhoging kan in het vierde kwartaal de inflatie een sprong
zal het bbp dit jaar (gemiddeld) toch duidelijk dalen. Maar voor 2013 maken.
wordt weer een positief cijfer voorzien.
Particuliere consumptie daalt verder Risico’s
3 De risico’s voor het scenario van ABN AMRO liggen vooral aan de
2
‘onderkant’. In ons scenario gaan wij ervan uit dat de Europese be-
1
leidsmakers erin slagen de staatsschuldencrisis verder te bedwin-
%0
gen, maar dit is verre van zeker. Een nieuwe escalatie van de
-1
staatsschuldencrisis in de eurozone is niet ondenkbaar. Verder
-2
zouden de olieprijzen kunnen stijgen. De economische groei zou in
-3
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 beide gevallen worden gedrukt; en de inflatie valt - bij stijgende olie-
Reëel beschikbaar inkomen Particuliere consumptie
prijzen - hoger uit. Ook bestaat het risico dat de situatie op de hui-
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau zenmarkt verder verslechtert.

8. 6
Links: Xander van der Veeke, manager kwaliteit, arbo, veiligheid en milieu bij Stubbe logistiek in Gouda.
Midden: Peter van Vliet, directeur van Stubbe logistiek. Rechts: Bart Banning, sector banker Transport en Logistiek ABN AMRO.
Directeur Peter van Vliet:
‘HRM is een rode draad bij
Stubbe logistiek’
De vroeg cyclische transport- en logistieksector was in de eerste twee kwartalen van
2011 aan de beterende hand. Dat sloeg de laatste twee kwartalen om, vooral door de
eurocrisis. Hoe kun je je onderscheiden in deze uitdagende tijden? Door klanten te
ontzorgen? Door partnerships aan te gaan? Wat altijd verstandig is, in goede en in
magere tijden: investeren in de mensen die voor je werken. Blijkt uit het ABN AMRO-
rapport Logistieke arbeidsmarkt, úw uitdaging! Het blijkt ook uit de ervaringen van
Stubbe BV, een logistieke dienstverlener in Gouda. Peter van Vliet, Xander van der
Veeke en Bart Banning geven hun visie. Van Vliet is directeur van Stubbe logistiek,
Van der Veeke is bij dat bedrijf verantwoordelijk manager voor kwaliteit, arbo,
veiligheid en milieu. Banning is sector banker Transport en Logistiek ABN AMRO.

9. Interview 7
1990 Was voor Stubbe logistiek in Gouda het jaar van de beeld, die vloeistoffen uit China importeren, halffabricaten voor
waarheid. Het bedrijf draaide goed, de vloot vrachtwagens zag shampoo of schoonmaakmiddelen of zo. Als ze nog geen
er perfect uit. Maar vraag de huidige directeur Peter van Vliet en eindklant hebben gevonden, moeten ze vooruit invoerrechten
manager Xander van der Veeke hoe het Stubbe was vergaan als betalen. Althans: als de vloeistoffen niet in een douanedepot zijn
in dat jaar de nieuwe eigenaar, Rinus Snel, niet was begonnen opgeslagen. Bij ons bijvoorbeeld. Een mooie dienstverlening die
de strategie aan te passen, en ze antwoorden eensgezind: ‘Dan goed loopt.’
hadden we tot 2003, 2004 bestaan. Niet langer. Daarna was het Bij Stubbe werken zo’n 25 mensen; directie, management
einde oefening geweest.’ Reden? Stubbe verzorgde het (KAVM en Techniek), administratie, chauffeurs, cleaners,
transport voor één klant. Peter van Vliet: ‘Rinus Snel zette de planners, tap- en terreinmedewerkers. Xander van der Veeke is
eerste stappen die ertoe leidden dat Stubbe naast transport en belast met Human Resource Management (HRM).
vervoer, nu allerlei andere belangrijke logistieke diensten levert
aan zijn klanten. Het totale ontzorgen, daar gaat het om. Anno Van der Veeke: ‘We doen alle werving zelf en zoeken mensen
2012 komt 20% van de omzet van transport. De rest van de met veel verantwoordelijkheidsgevoel, een sterke drive en een
omzet is logistieke dienstverlening. Het aantal klanten is fors niet-lullen-maar-poetsen-instelling. Maar vooral mensen die in
gegroeid.’ een team willen werken. Wat dat inhoudt? Dat ze elkaars
minpunten kunnen accepteren én compenseren. Dat versterkt
een team enorm en levert synergie. Niemand is perfect en
‘Het is traditie om mensen mee maakt nooit fouten. Alleen: dezelfde fout nog eens maken, is
een gemiste kans. Met een bedrijfscultuur waarin mensen
te laten denken’ fouten minder kwalijk genomen worden, zijn ze sneller bereid
die ook toe te geven. En werk je aan een continue verbetering.’
Van 1 naar 300 klanten Geen valse hoop, recht door zee
‘Your liquid logistic partner’ is de slogan op de tankwagens van Bart Banning: ‘Hoe reageerde het personeel toen de crisis in
Stubbe. Van Vliet: ‘Die dienstverlening is tankopslag. In land- 2008 begon?’
tanks, in mobiele tanks, in containers, in vaten van 200 liter en Van Vliet: ‘Loyaal, ook al zijn we er niet zonder kleerscheuren
in industriële bulkcontainers van 1.000 liter. In september 2010 vanaf gekomen. Zeker in 2008 was het bij ons heftig. De
hebben we 8 grote tanks laten neerzetten met een gezamenlijke fijnchemie was het eerste aan de beurt. We hadden een hele
netto capaciteit van meer dan 1,5 miljoen liter. We vervoeren en grote terugval in volume van alle dienstverlening. Gelijk in de
doen de opslag van plantaardige oliën en dierlijke vetten. Die beginfase hebben we heel snel duidelijkheid gecreëerd. We
worden niet gebruikt voor levensmiddelen, maar voor half- hebben toen tijdelijke contracten niet verlengd. Twee van hen
fabricaten waarmee bouwmaterialen, kunststoffen en cosmetica- hebben we weer kunnen aannemen toen de business weer
en farmacieproducten gemaakt worden. Voor opslag in tanks aantrok.’
hadden we in 2003, toen we de plannen aan het maken waren,
niet één klant. En nu hebben we in totaal, inclusief transport, Van der Veeke: ‘Iedereen die hier met een tijdelijk contract
300 klanten.’ werkt, weet vanaf de eerste dag wat de situatie is. We wekken
geen valse hoop, zijn recht door zee. Tijdelijke mensen krijgen
Van Vliet: ‘80% Van de halffabricaten die we opslaan, betreft overigens wél gerichte opleidingen.’
oliën en vetten die stollen als ze in omgevingstemperatuur
worden opgeslagen. Wil je die uit de tank krijgen, dan moet je ze Banning: ‘Ook als je weet dat ze over één jaar misschien niet
eerst door verwarming vloeibaar maken. De stollingsgraad is meer bij jullie werken?’
telkens anders, dus de benodigde temperatuur ook.’ Van der Veeke: ‘Ja, want dat motiveert mensen. We vragen in
functioneringsgesprekken aan iedereen: heb je behoefte aan
ontwikkeling? Er is één iemand die dat bepaalt, en dat ben je
Teamwork is essentieel zelf. Hoe graag wil je?’
Xander van der Veeke: ‘We hebben 22 stoomplaatsen en we
kunnen ook verwarmen met warm water, want soms geeft
stoom inbranding van producten. Stroom en een oven zijn ook Ruimte voor opleidingen
een optie. Verder zijn we een door de douane erkend douane- Voor mensen-mens Xander van der Veeke gaat het erom dat
depot, waarmee we klanten van dienst zijn. Handelaren bijvoor- werknemers bij Stubbe lekker in hun vel zitten. Van der Veeke:

10. 8
‘Dan hebben ze meer zin in hun werk, zijn ze gemotiveerd en Afstraffen of praten
functioneren ze optimaal. Ook ruimte voor opleidingen helpt. Als Van der Veeke: ‘Wij proberen een prettige werksfeer te creëren,
mensen te horen krijgen: dit doe je niet goed, dát doe je niet en persoonlijke aandacht te geven. En ook empatisch te
goed, of niemand luistert naar ze, maar ze moeten wél alsmaar luisteren. Ik maakte eens mee dat een terreinmedewerker
doorwerken, dan lopen ze echt minder gemotiveerd rond. En verbaal agressief tekeer ging tegen een chauffeur. Dan kun je
scoren ze een 6. Wij streven naar een 9 of 10. Dat vormt de denken: afstraffen dat gedrag, of je kunt praten, gewoon met
cultuur van ons bedrijf.’ een bak koffie. Hoe is het met je? Er bleek van alles aan de
hand. Hij kreeg de ruimte van het management en de naaste
Banning: ‘Ik zie veel bedrijven, en ik vind het bijzonder om te collega’s, die hem op de werkvloer een beetje in de gaten
zien dat een klein bedrijf in deze sector de mens op deze manier hielden. Dat heeft goed uitgepakt. Ik ben ervan overtuigd dat
centraal stelt. Ja, het zal vaak in theorie beleden worden, onderlinge acceptatie de basis is voor succes.’
vooruitstrevend Human Resource Management. Maar het wordt
alleen in praktijk gebracht als de ‘man in charge’ laat zien dat hij Banning: ‘Naar aanleiding van het ABN AMRO-rapport over de
logistieke arbeidsmarkt, heb ik contact gehad met een ervaren
‘Onderlinge acceptatie is de basis en gewaardeerde relatie uit het vak. En hij las wat we hadden
gemaakt, gaf complimenten, maar zei ook: ‘Ik mis het woord
voor succes’ empathie in het rapport.’ Hij miste dat begrip wel vaker, in de
wereld van de logistiek die steeds zakelijker wordt. Waar op
iedere cent gelet moet worden en waar je nog wel eens hoort:
het belangrijk vindt. Pas dan kan het ook echt een cultuur ieder uur gespendeerd aan een functioneringsgesprek, had
worden. Hoe organiseer je dit? Dat het ook feitelijk een soort beter aan operationeel werk kunnen worden besteed. Naar onze
vanzelfsprekende rode draad binnen je onderneming wordt?’ mening is dat onterecht.’
v.l.n.r.: Bart Banning, Xander van der Veeke en Peter van Vliet.

11. Interview 9
Lijstje met actiepunten een school voor moeilijk lerende jongeren. Laatst hadden we
Van der Veeke: ‘Wij houden functioneringsgesprekken in de tijd een functioneringsgesprek met hem. Xander had al wat
van de baas. Kun je dat gesprek meteen terugverhalen op een opleidingsmogelijkheden uitgeprint. ’Waar denk je over drie jaar
factuurtje naar een klant? Nee! Maar de motivatie en de te zijn? Kijk hier eens naar, en als je een keuze gemaakt hebt,
efficiëntie die je daardoor bereikt, betaalt uit. En dat merk je ook laat het ons maar weten. Realiseer je, dat als je deze papieren in
als ze een gesprek hebben gehad. Ze vinden het leuk om te je zak hebt, dat je ook kunt doorstromen naar een groter bedrijf.
praten over hun werk, hun toekomst.’ Daar ondersteunen we je in.’ Als we dat niet zouden doen, dan
houden we persoonlijke ontwikkeling van mensen tegen.’
Van Vliet: ‘Mensen krijgen twee weken voor het gesprek een Van Vliet: ‘Het is ook al lang een traditie in dit bedrijf om mensen
lijst met open vragen waar ze vast over na kunnen denken. Het mee te laten denken. Bij de aanschaf van nieuwe vrachtwagens
is geen standaard functioneringsgesprek waarin wij vertellen bijvoorbeeld, maken we een voorselectie van drie wagens die
hoe flexibel we iemand vinden, en wat zijn kwaliteit is. budgettair ongeveer gelijk uitpakken. En vragen dan de chauffeur:
Het gaat over hun ontwikkeling en ontplooiing binnen het bedrijf. ‘Waar wil jij nu de komende jaren in rijden?’ Als hij zijn keuze zelf
En daar rolt automatisch een lijstje met actiepunten uit, dat we kan maken, is hij veel gemotiveerder. Bij aanschaf van nieuwe
gezamenlijk uitvoeren.’ installaties betrekken we het personeel ook.’
‘Sterke drive en een niet-lullen-maar- Nu kun je oogsten
poetsen-instelling’ Banning: ‘Merken jullie nou dat in zwaardere tijden, zoals nu, de
loyaliteit van jullie mensen groter is dan bij andere bedrijven? Dat
er minder gemopperd wordt?’
Banning: ‘Het zijn prima voorbeelden van hoe jullie met Van Vliet: ‘We hebben een tijdje overcapaciteit gehad, en we
personeel omgaan. En het vraagt om nieuw ondernemerschap hadden daarom werktijdverkorting aangevraagd. Dat doe je niet
om dit thema op deze wijze in je onderneming vorm te geven. uit weelde. We hebben iedereen snel uitgelegd wat de achter-
Het is echt een investering in de toekomst. Mensen die je boeit grond daarvan was. We moesten samen de lasten even dragen.
en bindt, door bijvoorbeeld ook actief opleidingen en cursussen En dat is voor een chauffeur die gewend is veel uren te maken,
aan te bieden, zoals jullie doen, die blijven ook langer bij je.’ niet fijn. Maar nu het frappante: we hebben geen gebruik
gemaakt van de werktijdverkorting. We hebben drie maanden
het werk onderling verdeeld en het loon aangevuld, zodat
Eigen verantwoordelijkheid iedereen toch aan het basissalaris kwam. Dat je mensen daar
Van Vliet: ‘We hebben hier een jongen werken, nu een loyaal aan meewerken, heeft te maken met het draagvlak dat je
gewaardeerde operator. Hij is begonnen als stagiair, komend van hebt. Je hebt gezaaid, nu kun je oogsten.’

12. 10
binnenvaart
Omzet binnenvaart stabiel in 2012
Overcapaciteit blijft probleem in binnenvaartbranche
Maasvlakte II zal binnenvaart een impuls geven
Branchebeschrijving
De binnenvaart omvat het vervoer van goederen over de binnen- grootte en het bereik van het achterland hangen samen met het
wateren. De grootste segmenten zijn de containervaart, droge stroomgebied van rivieren als de Maas en de Rijn. Het overgrote deel
bulkvaart, tankvaart en sleep- en duwvaart. Het goederenvervoer gaat van de binnenvaart is internationaal vervoer.
vooral vanuit de Noordzeehavens naar het achterland en terug. De
ABN AMRO omzetv
Trends en ontwikkelingen
In 2011 lijkt de binnenvaart het met een omzetstijging van 11,5% goed binnenvaart op tegen de flexibiliteit van het wegtransport. Maasvlakte II
gedaan te hebben. Een groot gedeelte van deze relatief hoge stijging zal een impuls geven aan de binnenvaart, maar ook hier geldt dat een
was echter te danken aan de laagwaterstandtoeslagen in het begin van goede infrastructuur nodig is om congestie en wachttijden te vermin-
2011. In de tweede helft van 2011 steeg de omzet met lagere groei- deren. Verder moet de binnenvaart haar arbeidsbestand verjongen. Net
percentages verder. De binnenvaart is goed gepositioneerd om haar als bij andere modaliteiten wordt er richting Oost-Europa gekeken om
concurrentiepositie ten opzichte van andere modaliteiten te verbeteren. het gat dat de vergrijzing achter laat, op te vullen. Het blijkt moeilijk
Wel zal er aan een aantal voorwaarden moeten worden voldaan. Zo is jongeren te interesseren voor het vak, terwijl de toekomst van de
de infrastructuur een belangrijke factor in de ontwikkeling van de binnenvaart juist gebaat is bij nieuwe aanwas. Vooral jongeren met een
binnenvaart als modaliteit. Een fijnmazig netwerk met strategisch bedrijfseconomische opleiding kunnen het ondernemerschap meer
geplaatste overslaglocaties kan ervoor zorgen dat verladers eerder voor vorm geven in deze branche.
de binnenvaart kiezen dan voor het wegvervoer. Alleen dan kan de
Onze visie
ABN AMRO verwacht dat de omzet van de binnenvaart in 2012 niet druk en zorgt ervoor dat een aantal binnenvaartschippers onder kost-
tot nauwelijks zal groeien. Het wordt een moeilijk jaar, maar vooral prijs moet varen. Daarnaast verwacht ABN AMRO dat in 2012 de
kleinere vervoerders hebben in het verleden bewezen moeilijke tijden brandstofprijzen op een relatief hoog niveau blijven. Dit maakt de
door te kunnen komen door hun flexibele kostenstructuur. De bouw- manoeuvreerruimte nog kleiner.
gerelateerde vrachtvervoerders zullen het zwaar krijgen in 2012, van- Dat dit geen houdbare situatie is wordt branchebreed erkend, maar
wege een daling van de bouwproductie. De overcapaciteit draagt bij de lage organisatiegraad in de branche verhindert de schippers hun
aan het moeilijke jaar. Met name in de tankvaart. Veel schippers marktmacht in de keten te versterken. De positieve ontwikkelingen
hebben tijdens de hoogtijdagen een voorschot genomen op de uit- die nu gaande zijn op dit gebied geven vertrouwen voor de toekomst.
fasering in 2018 van enkelwandige tankers door nieuwe en bovendien Verder versterken de innovaties die al plaats vinden, met name op het
grotere, dubbelwandige tankers in gebruik te nemen. Daardoor is er gebied van zuiniger en minder belastende brandstofmotoren, de duur-
nu een overcapaciteit in deze deelmarkt. Dit leidt tot een hevige prijs- zaamheidpropositie van de binnenvaart.
Kerngegevens Websites
Aantal bedrijven: circa 3.030 www.cbrb.nl
Aantal binnenvaartschepen Nederland: 5.730 www.bureauvoorlichtingbinnenvaart.nl
Aantal binnenvaartschepen West-Europa: 11.700 www.schuttevaer.nl
Aantal dubbelwandige tankers in West-Europa: 825 www.ivr.nl
ABN AMRO omzetverwachting 2012: 0%

13. binnenvaart 11
Omzet binnenvaart stabiel in 2012 Bron: CBS
▶▶ In 2012 wordt een stabilisatie van de goederenoverslag verwacht in
zowel de Rotterdamse als de Amsterdamse haven. 20
15
▶▶ De Duitse economie groeit licht in 2012 en de rest van de eurozone
10
herstelt zich licht in de tweede helft van 2012, na een dip in het
5
Groei in % j-o-j
begin van het jaar door de toegenomen wereldhandel. 0
▶▶ ABN AMRO verwacht dat de vrachtvolumes in 2012 licht groeien, -5
maar de omzet door de lage tarieven stabiel blijft. -10
-15
-20
2008 2009 2010 2011
Samengaan van brancheorganisaties komt dichterbij Bron: CBS
▶ De
verwachting 2012: ▶0% binnenvaart is een sterk gefragmenteerde branche, met veel >10 werkzame personen
man-vrouw bedrijven. 5-10 werkzame personen
3% 1 werkzame persoon
▶▶ Deze fragmentatie weerhoudt de branche van effectieve maatrege- 9%
len die juist in economisch slechte tijden nodig zijn. In dit kader 3-5 werkzame personen
24%
wordt het samengaan van brancheorganisaties toegejuicht door 16%
ABN AMRO.
48%
2 werkzame personen
Nederlandse binnenvaart het grootst Bron: IVR
▶▶ Mede dankzij de Rotterdamse haven, die een belangrijke aanjager Zwitserland1%
is voor de binnenvaartvolumes, heeft Nederland de grootste België
Frankrijk
binnenvaartvloot van Europa.
13%
▶▶ Door Maasvlakte II kan de Nederlandse binnenvaart verder groeien. 16%
Hiervoor is het belangrijk dat niet alleen de infrastructuur op orde
is, maar ook een goede communicatie bestaat tussen de 21% Duitsland
verschillende partijen om alles soepel te laten verlopen.
49%
Nederland
Containerisatie zet door Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ De binnenvaart vervoert veel bulkgoederen. Hiertoe behoren
Voedingsmiddelen
ertsen, kolen, bouwmaterialen en agrarische producten, zoals Overige goederen
meststoffen en veevoer. 11%
17%
▶▶ De containerisatie van de binnenvaart zet door en een gedeelte
daarvan vervangt het bulkvervoer.Door technische innovaties 21%
Metaal en chemie
kunnen steeds meer soorten vracht per binnenschip vervoerd 22%
worden, waardoor het marktaandeel van de binnenvaart zal Overige grondstoffen
groeien. 29%
Bouwmaterialen

14. 12
expediteurs
Omzet expediteurs nog niet op pre-crisisniveau
Omzet 2012 vertoont kleine plus door spurt in tweede halfjaar
Duurzaamheid en kostenefficiency gaan hand in hand
Branchebeschrijving
Expediteurs ondersteunen verladers bij de regie van hun internationale nationale en internationale regelgeving, douaneformaliteiten en verze-
logistieke processen en de uitvoering van hun goederenstromen. Dit keringen. Steeds meer expediteurs bieden daarnaast nevendiensten
houdt in dat zij zorg dragen voor de keuze van de vervoersvorm en de aan, zoals warehousing en opslag. Sommige expediteurs beschikken
afhandeling van de administratieve formaliteiten, zoals de naleving van ook over eigen transportmiddelen.
Trends en ontwikkelingen
De mondiale expeditiemarkt heeft zich in 2011 verder hersteld na de val rijkere component. Een aantal van deze eisen veroorzaakt druk op de
in 2009. Vooral in het begin van 2011 lieten wereldwijd de expediteurs winstmarges. Daarnaast zijn het afgelopen jaar de transportkosten ge-
een omzet- en winstgroei zien. In Nederland heeft de expeditiemarkt stegen. De brandstofkosten, maar ook hogere volumes en een vermin-
zich minder snel hersteld. Het pre-crisisniveau is nog niet gehaald. De dering van de overcapaciteit lagen hieraan ten grondslag. De expedi-
expeditiemarkt in Nederland is afhankelijk van de ontwikkelingen in teurs hebben deze hogere transportkosten door moeten berekenen
Europa en door de schuldencrisis is de economische groei hier achter- naar de klant, om hun winstmarges op peil te houden. Verladers probe-
gebleven ten opzichte van andere landen. Expediteurs zijn over het alge- ren zo veel mogelijk hun betalingstermijnen op te rekken, waardoor
meen flexibeler dan transporteurs en kunnen schokken in de conjunc- werkkapitaalbeheer belangrijk blijft. Ondanks de krappe marges zal de
tuur beter opvangen. De druk om flexibel en ‘asset-light’ te opereren is ondernemer toch financiële ruimte moeten creëren om te investeren in
de afgelopen jaren toegenomen. Niet alleen moeten de expediteurs IT-oplossingen voor een efficiëntere bedrijfsvoering. Dit is noodzakelijk
flexibeler en efficiënter werken, ook snelheid wordt een steeds belang- voor een verbetering van toekomstige rendementen.
Onze visie
Het komende jaar verwacht ABN AMRO dat er pas in de tweede helft om de concurrentie voor te blijven. Door de complexe logistieke
van 2012 een lichte groei geboekt gaat worden. De consumenten- processen transparant te maken kan efficiency bereikt worden, waar
bestedingen in Europa liggen laag, maar de wereldhandel zal in de zowel de expediteur als de klant van kan profiteren. Daarnaast speelt
tweede helft aantrekken. ABN AMRO verwacht per saldo een lichte duurzaamheid een grote rol. De klant verwacht steeds meer op het
groei van de omzet. Maar de winstgevendheid blijft een punt van gebied van duurzaamheid van zowel de transporteur als de expediteur.
aandacht. Op de langere termijn zijn de vooruitzichten voor de expedi- De expediteur moet hierin een voortrekkersrol spelen. Kosten-
teurs gunstig. De complexe logistieke processen vragen om een efficiency en duurzaamheid kunnen hand in hand gaan. Zo zijn de shift
kundige ketenregisseur, waardoor investeren in het opleiden van naar duurzamere transportalternatieven en de bundeling van goede-
personeel steeds belangrijker wordt. De expediteurs die zich hebben renstromen om lege kilometers te voorkomen, tevens kostenreduce-
gespecialiseerd in een nichemarkt, bewijzen hun toegevoegde waarde rende maatregelen.
makkelijker. Innovatie en kostenefficiency blijven belangrijke thema’s
Kerngegevens Websites
Aantal expediteurs: 2.335 www.fenex.nl
Percentage eenmanszaken: 40% www.evo.nl
www.fiata.com
www.tln.nl
ABN AMRO omzetverwachting 2012: +1%

15. expediteurs 13
Lichte omzetgroei in 2012 Bron: CBS
▶▶ De omzet van de expediteursbranche heeft zich de afgelopen 160 25%
twee jaar flink hersteld, na een forse daling in 2009. Toch bevindt 140
20%
15%
de omzet zich, na een stijging van 5,5% in 2011, nog steeds onder 120
10%
het niveau van voor de crisis. 100
5%
80 0%
▶▶ ABN AMRO verwacht een lichte groei van de omzet in 2012. Door
-5%
60
het aantrekken van de wereldhandel, trekken vooral in de tweede -10%
40
helft van 2012 de volumes en daarmee ook de omzet aan. -15%
20
-20%
0 -25%
2009-1
2012 -1
2007-1
2008-1
2010 -1
2011 -1
Index omzet (l.a.) Omzetgroei (r.a.)
Druk op marges door transportkosten Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Een groot gedeelte van de kosten betreft de inkoop van transport, Afschrijvingen 2%
die onder kosten van de omzet valt. De tarieven van het transport
Arbeidskosten
zijn gestegen, waardoor druk ontstond op de marges.
17%
▶▶ De expediteur is de spil in het logistieke proces, maar steeds vaker
Bedrijfsresultaat
wordt expeditie ook als nevenactiviteit gedaan door een transport- 4%
bedrijf of haalt een expediteur transportdiensten in huis. Deze
65% Kosten van de omzet
12%
Overige kosten
branchevervaging maakt het lastig om een herkenbaar beeld van
de kostenstructuur te geven.
Goederenoverslag Schiphol nog niet op pre-crisis niveau Bron: Schiphol, Havenbedrijf Rotterdam
▶▶ Internationaal gezien betreft ongeveer de helft van het expeditie- 1,7 450
volume luchtvracht en de andere helft zeevracht. De haven van
1,6
400
Rotterdam heeft de overslag van goederen in 2009 flink zien dalen,
1,5
maar zat na een jaar weer op pre-crisisniveau. 350
1,4
▶▶ De overslag van goederen via Schiphol is ook na een lichte stijging
300
in 2011, nog niet op pré-crisis niveau. In 2011 is de overslag min of 1,3
x miljoen ton
x miljoen ton
meer stabiel gebleven. 1,2
250
1,1 200
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Cargo Schiphol (l.a.) Goederenoverslag Rotterdamse Haven (r.a.)
Ondernemers negatief over 2011 Bron: CBS
▶▶ Het sentiment van de sector was in 2011 erg wisselend. Het was 20
Saldo antwoorden in %
overwegend positief in de eerste helft van 2011, maar op het 10
moment dat de omvang van de schuldencrisis vorm kreeg, sloeg 0
het sentiment duidelijk om. -10
▶▶ De eerste maanden van 2012 gaven de ondernemers aan dat zij -20
nog geen verbetering zagen. -30
-40
-50
2011 augustus
2012 januari
2010 oktober
2011 maart
2010 mei

16. 14
goederenvervoer over de weg
Goederenvervoer over de weg met 6% gegroeid in 2011
Omzetgroei daalt met circa 1% in 2012
Rendement onder druk door hoge concurrentie en hoog niveau brandstofkosten
Branchebeschrijving
Het beroepsgoederenvervoer over de weg omvat het vervoer van het met de binnenvaart en het spoorvervoer. Vanwege de flexibiliteit
goederen tegen betaling voor derden, exclusief verhuisvervoer. In het heeft het wegvervoer ook hier een hoog marktaandeel. De branche
binnenlands vervoer – voornamelijk fijndistributie - heeft het wegver- bestaat uit een relatief klein aantal grote, en zeer veel kleine bedrijven
voer een dominante positie. In het internationale vervoer concurreert en kent een grote diversiteit in deelmarkten.
Trends en ontwikkelingen
Het afgelopen jaar is de omzet van de branche goederenvervoer over modaliteiten, ondervindt het Nederlandse wegtransporteurs
de weg met 6% gestegen. Het eerste kwartaal begon goed met een concurrentie uit Oost-Europa. Steeds meer Nederlandse klanten
stijging van ruim 11% (j-o-j), waarna de omzetgroei afkalfde en in het maken gebruik van Oost-Europese chauffeurs voor het internationale
vierde kwartaal nog net positief eindigde. Het goederenvervoer over vervoer van hun goederen. Vooral de prijs speelt hier een grote rol.
de weg heeft het grootste marktaandeel in de ‘modal split’. Een aantal Een brede diversiteit aan dienstverlening biedt uitkomst voor de
ontwikkelingen is van invloed op dit marktaandeel. Zo is het streven Nederlandse transporteur. Maar ook door in te spelen op ontwikke-
- op Europees, maar ook op nationaal niveau - naar duurzaamheid een lingen als duurzaamheid en door innovatief om te springen met de
reden voor verladers om eerder voor de modaliteit spoor of binnen- resources kan de branche haar concurrentiepositie behouden. De
vaart te kiezen voor het vervoer van goederen. Hieraan gekoppeld is sterke opkomst van online aankopen biedt interessante kansen voor
de internalisering van externe kosten, wat een heikel punt blijft voor vervoer van deur tot deur.
de wegtransportondernemers. Naast de concurrentie van andere
Onze visie
ABN AMRO verwacht dat ook 2012 een dynamisch jaar zal worden, lastig om te investeren in IT-oplossingen, die voor een efficiëntere en
met een negatieve omzetgroei aan het begin van het jaar en een licht effectievere bedrijfsvoering zorgen, waardoor het rendement juist
positieve groei aan het einde van 2012. Door de stabiele Duitse weer verbeterd kan worden. Daarnaast heeft het wegvervoer te
economie, doet vooral het internationale wegvervoer het goed. Het maken met een aantal arbeidsgerelateerde uitdagingen. Niet alleen de
binnenlands vervoer laat een diverser beeld zien. Met een dalende vergrijzing van het arbeidsbestand is een punt van zorg, ook de inzet
bouwproductie aan de ene kant en licht stijgende volumes bij de van goedkopere krachten uit Oost-Europa is een heikel punt waar de
supermarkten aan de andere kant. Een belangrijk punt blijft de branche mee te maken heeft. Het is belangrijk om als ondernemer
winstgevendheid van de wegtransportondernemers. Door de hoge goed in te spelen op de dynamiek die een veranderend arbeids-
concurrentie, de overcapaciteit en de relatief hoge brandstofprijzen bestand met zich meebrengt. Een goed opgeleid team van mede-
staan de marges flink onder druk. Vooral kleine transportbedrijven werkers is cruciaal om te zorgen voor onderscheidend vermogen in
hebben moeite hun rendement op peil te houden. Hierdoor blijkt het deze scherp concurrerende markt.
Kerngegevens Websites
Totaal aantal beladen kilometers (mln km): 14.749 www.tln.nl
Totaal vervoerd gewicht (1.000 ton): 622.558 www.niwo.nl
Aantal bedrijven wegtransport: 8.840 www.nea.nl
ABN AMRO omzetverwachting 2012: -1%

17. goederenvervoer over de weg 15
Omzet groei wegvervoer stagneert in 2012 Bron: CBS
▶▶ Na een dip in 2009 is de omzet van het goederenvervoer over de
10%
weg in 2010 en 2011 flink gestegen. De pre-crisisniveaus zijn
5%
echter nog niet bereikt.
▶▶ ABN AMRO verwacht dat de omzet van het goederenvervoer over
% groei
0%
de weg na een daling in de eerste helft van 2012, weer licht zal
-5%
stijgen in de laatste helft. Per saldo komt de omzet uit op een
kleine min. -10%
▶▶ De tarieven zijn in 2011, mede door de opwaartse druk van de
-15%
gestegen brandstofprijzen ieder kwartaal gestegen. Het rendement
2009-1
2008-1
2010 -1
2011 -1
bleef echter achter. Omzetontwikkeling Tarieven
Marges onder druk door hoge brandstofprijzen Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Brandstofkosten zijn een belangrijke kostenpost. ABN AMRO
www.tln.nl Bedrijfsresultaat
Afschrijvingen
verwacht dat de olieprijs in 2012 licht zal dalen, maar op een
www.niwo.nl 3%
www.nea.nl
relatief hoog niveau zal blijven hangen. 7%
▶▶ Het hoge prijsniveau zorgt voor druk op de marges. In 2011 zijn Inkoopwaarde omzet
29%
relatief veel bedrijven failliet gegaan, vooral kleine ondernemingen
in de sector hebben het zwaar.
Totale overige kosten
30%
▶▶ Ook in 2012 zal het lastig blijken het rendement op peil te houden.
31%
Arbeidskosten
Bouwproductie daalt in 2012 Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Een belangrijke sector voor het wegtransport is de bouw. De
bouwproductie daalt in 2012 met 3,5%. Als gevolg daarvan zullen
de bouwgerelateerde vrachtvolumes afnemen. Overige goederen Voedingsmiddelen
▶▶ Voor overige goederen is de detailhandel een belangrijke sector.
ABN AMRO verwacht dat de volumes van supermarkten in 2011 35% 27%
een groei en de de non-food detailhandel een daling zal laten zien.
15%
6%
17%
Overige grondstoffen Metaal en chemie
Bouwmaterialen
Investeringen op relatief laag niveau Bron: CBS
▶▶ Sinds de crisis liggen de investeringen op een relatief laag niveau. 2.500 1,5
▶▶ Met 4.372 verkochte vrachtauto’s in 2011 is het investeringsniveau
2.000 1,0
met 4% gestegen ten opzichte van 2010.
▶▶ Veel investeringen zijn vervangingsinvesteringen of uitgestelde 1.500 0,5
investeringen geweest. Dit is een gunstige ontwikkeling met
1.000 0,0
betrekking tot het terugdringen van de overcapaciteit.
500 -0,5
0 -1,0
2001 2003 2005 2007 2009 2011
Aantal (l.as) J-o-j verandering (r.as)

18. 16
goederenvervoer over spoor
Volumegroei eind 2011 afgevlakt
Omzet groeit met circa 2% in 2012
Langetermijnvooruitzichten gunstig door duurzaamheidpropositie spoor
Branchebeschrijving
Op de markt van goederenvervoer over spoor zijn verschillende alleen met intermodale transportmiddelen (containers, wissellaad-
soorten spelers actief. Spoorvervoerders gebruiken eigen locomotieven. bakken, opleggers, trailers). De Nederlandse markt kent een beperkt
Railoperators kopen voor eigen rekening en risico capaciteit in bij de aantal spelers in het spoorvervoer.
spoorvervoerders om goederen per spoor te vervoeren. Zij werken
Trends en ontwikkelingen
In 2011 zorgde meer ijzererts- en steenkoolvracht richting Duitsland tarieven zijn nodig voor de Betuwelijn om rendabel te kunnen
voor een lichte groei van de bulkvolumes. Het containervervoer heeft opereren, maar die hogere tarieven drukken op de toch al dunne
zich minder goed hersteld, waardoor ook de omzet is achtergebleven. marges van de vervoerders. Vervoerders over het spoor moeten dan
In dit segment is nog sprake van overcapaciteit, wat ervoor zorgde dat ook methoden vinden om hun marges op peil te houden. Een
de groei minder stijl was dan in 2010. De vrachtniveaus die de sector efficiëntere routering van goederen, waardoor het aantal lege wagons
kende voor de crisis zijn nog niet bereikt. De tarieven van het wordt geminimaliseerd, zou een oplossing kunnen. De komende jaren
goederenvervoer over het spoor zijn onder andere afhankelijk van de verwacht ABN AMRO dat, met het sluiten van de kolenmijnen in
infrastructurele kosten. Een belangrijke partij die invloed heeft op deze Duitsland, de bulkstromen verder toenemen. De containerstromen
kosten is de exploitant van de Betuwelijn. Met een sterke stijging van krijgen door het openen van Maasvlakte II, waarbij een belangrijk
het aantal treinen dat haar goederen over de Betuwelijn vervoert, percentage van de containers via spoor vervoerd zal worden, een
heeft zij in 2011 een substantieel marktaandeel verworven. Hogere impuls.
Onze visie
Hoewel de verwachtingen voor de eurozone licht negatief zijn, ver- van deze modaliteit veilig. Een nadeel van het spoorvervoer is dat het
wacht ABN AMRO dat de economie van Duitsland stabiel zal blijven. spoornet de fijnmazigheid van het wegennet mist, maar synchro-
Vooral de consumentenuitgaven houden de economie in Duitsland op modaal vervoer kan hiervoor een oplossing zijn. Spoorvervoer vergt
de been. Aangezien de spoorvervoerders een zeer groot gedeelte van een andere manier van denken. Dit kan verladers ervan weerhouden
de goederen over de grens naar Duitsland vervoeren, groeit de spoor- voor spoor te kiezen. Een goede afstemming en communicatie tussen
vracht dus in 2012 verder. Het spoorvervoer is dan ook goed gepositio- de verschillende modaliteiten, afnemers en verladers kan er voor
neerd om de komende jaren marktaandeel te winnen van andere ver- zorgen dat spoor eerder als strategische modaliteit wordt ingezet.Het
voersmodaliteiten. Het gebruik van het spoor om goederen te goederenvervoer over spoor leent zich voor steeds meer bestemmin-
vervoeren heeft een aantal voordelen ten opzichte van andere modali- gen en steeds meer soorten lading, zoals bloemen en planten. Door
teiten: snelheid, vervoer van grote volumes en duurzaamheid. Ontwik- deze diversificatie van lading is het spoor op de lange termijn minder
kelingen die op deze succesfactoren inspringen stellen de toekomst afhankelijk van conjunctuurschommelingen in een bepaalde sector.
Kerngegevens Websites
Aantal spoorvervoerders: 16 www.railcargo.nl
Aantal intermodale railoperators: 17 www.railforum.nl
Aantal railexpediteurs: 11 www.nea.nl
www.keyrail.nl
ABN AMRO omzetverwachting 2012: +2%

19. goederenvervoer over spoor 17
Lichte groei in 2012 Bron: Rail Cargo, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Ongeveer 80% van het vrachtvolume heeft een internationale 50
45
bestemming. Duitsland is hierin het belangrijkste land.
40
▶▶ Na een dip in vrachtvolume in 2009 vond in 2010 een sterke groei 35
plaats. In 2011 is er weliswaar groei geweest, maar het groeitempo 30
25
lag flink lager dan in 2010. De groei in 2011 vond voornamelijk in 20
het eerste halfjaar plaats. 15
10
▶▶ ABN AMRO verwacht dat de omzet van het goederenvervoer over
Tonnen
5
spoor in 2012 zal toenemen met 2% 0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011r
Nationaal Internationaal
Maasvlakte II zal voor impuls zorgen goederenvervoer over spoor Bron: CBS, ABN AMRO
▶▶ De meeste containers komen Nederland in en gaan Nederland uit
via zeevaart. Als we deze modaliteit buiten beschouwing laten,
blijkt dat het wegvervoer het grootste marktaandeel binnen het
Binnenvaart
containervervoer heeft. 29%
▶▶ Met 846 ton TEU die via het spoor Nederland inkomt en uitgaat, Wegvervoer
49%
heeft het goederenvervoer over spoor het kleinste aandeel in inter-
modaal vervoer. Met de komst van Maasvlakte II zal dit aandeel 22%
waarschijnlijk vergroten.
Spoorvervoer
Aantal treinen over de Betuweroute gestegen Bron: Keyrail
▶▶ Na een haperende start van de Betuwelijn in 2009 is het aantal 7.000
treinen de laatste jaren toegenomen. De elektrificatie van de 6.000
havenspoorlijn heeft hier een rol in gespeeld. 5.000
▶▶ De aansluiting van de Betuwelijn op het Duitse net blijft belangrijk 4.000
voor de toekomstige groei van het gebruik. 3.000
2.000
1.000
0
2009-1 2009-2 2009-3 2009-4 2010-1 2010-2 2010-3 2010-4 2011-1 2011-2
CO2-uitstoot bij spoorvervoer het laagst Bron: De Ingenieur
▶▶ Niet alleen de CO2-uitstoot, maar ook het totaal aan externe 70 67,1
kosten ligt bij het goederenvervoer over het spoor erg laag. Met de 60
ontwikkeling van geluidsarme treinen kunnen de externe kosten 50
nog verder omlaag gebracht worden. 40
▶▶ Het terugbrengen van geluid bij goederentreinen kan daarnaast 30
voor verlichting zorgen op het relatief drukbezette spoornet van
x kg per 100 tonkm
20
15,8
Nederland. Deze treinen kunnen namelijk ook ’s nachts rijden. 10
2,9 3,4
0
Trein Binnenschip Vrachtwagen Vliegtuig

20. 18
opslag
Omzet opslagbedrijven in 2011 opnieuw gestegen
Verschil in tarieven tussen oudere en moderne faciliteiten blijft bestaan
Opslagbedrijven in grondstoffen zien groei in 2012
Branchebeschrijving
Opslagbedrijven zijn traditioneel ingedeeld in tankopslag, koel- en hankelijk van de ontwikkelingen in de verschillende deelsegmenten in
vrieshuizen, self-storage, algemene opslag en distributiecentra (dc’s) Nederland, zoals supermarkten, agrifood en de non-food retail.
voor logistieke dienstverleners. De prestaties van deze branche zijn af-
Trends en ontwikkelingen
Na een sterke stijging van de vraag naar logistiek vastgoed in 2010, een tweedeling, waarbij er een neerwaartse druk op de huurprijzen
was de stijging in 2011 minder sterk. Door het steeds complexer ontstaat bij oudere en een opwaartse prijsdruk bij de moderne,
worden van vervoersstromen en de wens van leveranciers en nieuwere faciliteiten. Investeerders zijn na de crisis voorzichtiger
afnemers om efficiënt en effectief met werkkapitaal om te gaan, kent geworden. Nieuwbouw is daardoor schaars. Tijdens de hoogtijdagen is
de opslagbranche kansen maar ook uitdagingen. De verwachtingen er namelijk veel geïnvesteerd in opslaglocaties en deze kwamen op de
van de klant nemen toe: flexibiliteit, lagere kosten en snelheid worden markt op het moment dat de crisis toesloeg en de vervoersstromen
steeds belangrijker. Om deze redenen zijn dan ook voornamelijk de terugvielen. Dit had een daling van de tarieven als gevolg. Voor de
moderne faciliteiten in trek. Veel oudere faciliteiten kampen nog opslag van olie speelt de hubfunctie van Rotterdam in de mondiale
steeds met leegstand. Deze faciliteiten, die vaak hogere onderhouds- oliehandel een grote rol. De verwachte groei van de aanvoer van olie
en energiekosten hebben, worden voor veel logistieke operaties en gas speelt een belangrijke rol in de nieuwbouw en uitbreiding van
minder geschikt bevonden. De branche heeft hierdoor te maken met opslagfaciliteiten in deze deelmarkt.
Onze visie
De Europese schuldencrisis en onzekerheid bij consumenten hebben inkopen om strategische voorraden aan te leggen. Op een geheel
er voor gezorgd dat medio 2011 de klad is gekomen in de omzetgroei ander vlak zijn de groei in internetverkopen en het opzetten van
van de opslagbranche. ABN AMRO verwacht dat deze afvlakking logistieke knooppunten, zoals de Dryport Emmen Coevorden, trends
doorzet tot medio 2012 om daarna, geholpen door een stuwende waar de opslagbranche mee te maken krijgt. Om te kunnen profiteren
wereldhandel, weer te groeien. ABN AMRO verwacht per saldo een van deze trends, moet naar hoogwaardige oplossingen gezocht
groei van de omzet in de opslagbranche in 2012. De tweedeling van de worden. Om klanten goed te kunnen blijven bedienen moeten de
sector blijft bestaan, waardoor de oudere faciliteiten last blijven bedrijven inspelen op de wensen van de klant, zoals duurzamere
houden van overcapaciteit en lage tarieven. De vraag naar opslag- logistieke oplossingen. Compactere opslagfaciliteiten, lager
ruimte voor grondstoffen groeit. ABN AMRO verwacht dat de prijs van energieverbruik en technologisering van de faciliteiten spelen in op
grondstoffen in 2012 afneemt. Een aantal spelers gaat dan meer duurzaamheid en leveren ook efficiëntieslagen op.
Kerngegevens Websites
Aantal bedrijven: 635 www.cbre.com
Totale beschikbare opslagruimte: ca. 1,8 mln m2 www.ndl.nl
Totale bezette opslagruimte: ca. 800.000 m2 www.dtz.nl
ABN AMRO omzetverwachting 2012: +2%

21. opslag 19
Tarieven aangetrokken door daling leegstand Bron: CBS
▶▶ De leegstand is in 2011 gedaald, waardoor de tarieven aantrokken. 150
▶▶ Er is een groot verschil in tarifering tussen oudere en meer moder- 140
ne faciliteiten. Bij de oudere faciliteiten bestaat veel overcapaciteit, 130
met lage tarieven tot gevolg. Faciliteiten op A-locaties kunnen 120
meer vragen dan faciliteiten op B-locaties. Daarnaast zijn de tarie- 110
ven afhankelijk van wat er opgeslagen wordt.
Index (2006=100)
100
90
80
2007- 1 2008- 1 2009- 1 2010- 1 2011- 1
Totaal opslag Tankopslag
Koel- en vriesopslag Overige opslag
Resultaat van branche staat onder druk Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Het bedrijfsresultaat van de opslagbranche is in 2010 weer een 1.400
stuk gestegen, na de klap in 2009. Voor de komende periode blijft 1.200
het resultaat van bedrijven onder druk staan. 1.000
▶▶ Veel klanten proberen zoveel mogelijk flexibel te blijven. Ze gaan
800
daardoor minder snel langetermijncontracten aan. In een branche
Bedrijfsresultaat (in mln EUR)
600
waar veel draait om langetermijninvesteringen is dit een uitdaging.
400
200
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Afname risicoprofiel van investeringen Bron: CB Richard Ellis
▶▶ De investeringen zijn de afgelopen jaren flink teruggelopen. Veel 800
investeerders zijn voorzichtiger geworden, doordat men zekerheid 700
wil hebben over de opname van een nieuwe faciliteit. Het risico- 600
profiel van de investeringen die wel worden gedaan is daarmee 500
400
afgenomen.
300
200
x 1 mln EUR
100
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Overslag Rotterdamse haven weer op niveau Bron: Port of Rotterdam
▶▶ Net als de hele logistieke sector is ook de opslagbranche 250.000
afhankelijk van de goederenstromen die de haven van Rotterdam
200.000
in- en uitgaan. De overslag van de Rotterdamse haven was na een
daling in 2009, na een jaar alweer op pre-crisisniveau. Voor 2012 150.000
wordt verwacht dat de overslag stabiliseert.
100.000
▶▶ In 2011 kende de overslag een stabilisatie. Ook in 2012 zal de
In duizend Mt
50.000
overslag stabiel blijven.
0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Massagoed droog Massagoed nat Containers Stukgoed