1. Лекц №7
ЭШЗ-ын болон
нийтэлгээний найруулга

2. Шинжлэх ухааны
зохиолын найруулга

3. Шинжлэх ухааны салбарт үйлчилж,
хүний мэдлэгийг дамжуулах үүрэг
зорилго бүхий найруулгыг шинжлэх
ухааны зохиолын хэл найруулга
гэнэ

4. Шинжлэх ухааны зохиолын гол
үүрэг нь дэвшүүлсэн
таамаглалынхаа үнэнийг
батлахад оршино.

5. Шинжлэх ухааны зохиолын найруулга
бол:
 Аливаа нотолгоо, баримт, судалгааг шинжлэх
ухааны үүднээс тайлбарлах, мэдээлэх,
 Албан ёсны шинж чанартай,
 Өгүүлэл, илтгэл, сурах бичиг, ганц сэдэвт
зохиол цөм багтдаг
 Үгсийн сангийн хувьд мэргэжлийн үг хэллэг,
нэр томьёо их хэрэглэдэг,
 Учир шалтгааны нарийн дэс дараалалтай
 Нөлөөлөх итгүүлэх, итгүүлэн батлах тал нь их
 Утга санаа тодорхой, нэгтгэн дүгнэсэн
 Хэлний хэрэгсэл нь шинжлэх ухааны зохиолын
мэдээлэх ба нөлөөлөх гэсэн зорилгыг
хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн байдаг.

6. Учир шалтгааны дараалалтай байх
Шинжлэх ухааны зохиолын
доторхи зүйлүүд нарийн дэс
дараалалтай байрласан өөр
хоорондоо утгын талаар нягт
холбоотой байх шаардлага юм.

7.  Энэ найруулгын хамгийн түгээмэл онцлог бол эхийн
учир шилтгааны нягт уялдаа юм. Бүтэн эх төдийгүй
эхийн хэсэг тус бүр тун нарийн дэс дараатай байх
ёстой. Ийм учраас учир шалтгааны
хуулиудыг
нарийн мэдэх нь яруу сайхан найруулан бичихэд
тустай.

8. Учир шалтгааны хуулиуд нь:
Тодорхой
Зөрчилгүй
Тууштай
Үндэслэлтэй байдлуудыг
илэрхийлдэг.

9. Шинжлэх ухааны зохиолын найруулгын
бас нэг түгээмэл шинж бол эх тодорхой
байх шаардлага юм. Ялангуяа шинжлэх
ухааны хялбарчилсан зохиол, сурах
бичгийг нийт уншигчдад ойлгомжтой,
хялбар,
энгийн
байдлаар
бичиж
найруулах шаардлагатай байдаг.

10. Эрдэм шинжилгээний зохиол
бүгдэд ойлгомжтой байх
албагүй боловч тухайн
мэргэжлийн хүмүүст
ойлгомжтой байх ёстой.

11. АА НА С
МОТ
ЙҮГ Х ОЛ ОБ
ӨН МӨ
ОИХ ОЗ
ДЭ М
МАХ
Л ОБ
Эрдэм шинжилгээний
зохиолыг бүтээх
шаардлага

12. Шинжлэх ухааны зохиолын найруулгын
үгийн сангийн онцлог гэвэл:
Бүрэлдэхүүний хувьд г урван янз:
Нийт ут г а зохиолын хэлний үг с
Ут г а зохиолын хэлний үг боловч
шинжлэх ухааны т ухайн салбарт нэр
т омьёоны үүрг ээр хэрэг лэг ддэг үг с
Шинжлэх ухааны зохиолд хэрэг лэг ддэг
нарийн мэрг эжлийн нэр т омьёо бас
шинжлэх ухааны ерөнхий нэр т омьёо
г эх мэт

13. Түг ээмэл шинжүүд нь:
 Үг шууд утгаараа байдаг.
 Уран дүрслэлийн адилтгал, зүйрлэл,
чимэг үг, ихэсгэл, багасгал хэтрүүлэл
зэрэг аргыг төдийлөн хэрэглэдэггүй.
 Нэгтгэн дүгнэсэн ойлголтыг илэрхийлэхэд
хийсвэр утгатай үг өргөн хэрэглэдэг.
 Нэр томьёо өргөн хэрэглэдэг.
 Үгийн давтамж их
 Гадаад үгийг харьцангуйгаар өргөн
хэрэглэдэг.
 Хар ярианы үгийг хэрэглэхгүй

14. Үг зүйн онцлог
Шинжлэх ухааны зохиолд нэр томьёо
голлодог учраас нэр үг их хэрэглэнэ.
Нэгдүгээр биеийн төлөөний үгийг голдуу олон
тооны хэлбэрээр хэрэглэдэг.
Үйл их ихэвчлэн одоо цагийн хэлбэрээр
байна.
Харьяалдахын тийн ялгал их тохиолдоно.
Дараа нь нэрлэх, заахын тийн ялгал
тохиолдоно.
Тэмдэг нэрийг төдийлөн хэрэглэхгүй
Аялга үг тохиолдохгүй
Гадаад үгэнд монгол хэлний дагавар залган
хэрэглэх тохиолдол бий.

15. Өг үүлбэрзүйн онцлог
Хүүрнэх аястай олон гишүүнт өгүүлбэр голлоно.
Өгүүлбэрийн гишүүдийн тогтсон дэс дараатай.
Өгүүлбэрийн зэрэгцсэн гишүүн, оруулсан үг их байна.
Хавсарсан нийлмэл өгүүлбэрийн гол өгүүлбэр нь биеэ даасан санааг
заалгүй, харин тухайн хам сэдэвтэй нь холбох үүрэгтэй. Гол санаа нь
гишүүн өгүүлбэрт нэгдэж байх нэгэн онцлог бий.
 Найруулгын түгээмэл шинж нь нэгдмэл хэд хэдэн хэлбэрээр нэгэн
санааг илэрхийлэн догол мөр болгон бичдэг. Догол мөрийг бүрдүүлж
байгаа өгүүлбэрийн бүрэлдэхүүн харилцан адилгүй байдаг.
 Өгүүлэх аяс нь тоочин, тунгаан бодсон ерөнхий шинжтэй байдаг.
Шинжлэх ухаан зохиолын найруулгад батлан нотолж бичсэн зүйл их
байдаг. Энэ нь бусад найруулгаас ялгарах онцлог болно. Уран
зохиолын зохиолын найруулгад дүрсэлж, нөгөөд нь баталж хоёулаа
ятган үнэмшүүлдэг. Гагцхүү нэг нь логик дүгнэлтээр, нөгөө нь уран
дүрслэлээр үзүүлдгээрээ ялгаатай. Сурах бичгийн найруулга нь
холимог шинжтэй.





16. Нийтэлгээний найруулга

17. Нийтэлгээний найруулга
Сонин сэтгүүл, телевиз радиогийн
нэвтрүүлэг,
илтгэл,
сонсгол,
танилцуулга, баримтат киноны тайлбар
хурал цуглаан, баяр ёслолын арга
хэмжээнд хэлэх үгийн найруулга
 цөм багтана. Нийтлэл нь мэдээлэх,
дамжуулах үүрэгтэй.

18. Мэдээлэл нь:
ойлгомжтой
сонирхолтой
үнэн магадтай байх

19. Мэдээллийг дамжуулах т үг ээх зүйл нь
Бичгийн хэлбэрээр
Орчин үеийн техник хэрэгсэл
Зураг чимэглэлээр олон нийтэд
хүрдэг.

20. Сэт г элзүйн хувьд
Шинийг мэдүүлж сэтгэлийг
бадраан, хийж бүтээх урам зориг
төрүүлэх
Эргэлзэх гайхах, үгүйсгэх нөлөөтэй

21. НИЙТЛЭЛИЙН НАЙРУУЛГА
1. Уламжлан тогтсон
2. Тодорхой баримт
3. Чөлөөт найруулгатай
Зохиогчийн өөрийн арга
барил, үзэл санаа,
сэтгэгдэл бүгд
тусдаг

22. Уламжлан тогтсон хэлбэр
Тэргүүн өгүүлэл
Илтгэл
Хэвлэлийн тойм
Албан мэдэгдэл
Сонсгол
Хэвлэлийн бага хурлын мэдээ
Дипломат хийгээд албан ёсны
мэдээний төрөл ордог

23. Тодорхой баримт болон мэдээллийг
хослох хэлбэр
Сурвалжилсан тэмдэглэл
Асуудал дэвшүүлсэн өгүүлэл.
найруулал
Сурвалжлага
Тайлбарлагчийн өгүүлэл
Судалгааны болон эрдэм
шинжилгээний нийтлэл, өгүүлэл

24. Зохиогчийн өөрийн арга барилаар
бичсэн
Замын тэмдэглэл
Шог найруулал
Уншигчдын захидал
Асуултанд хариулсан өгүүлэл