TIÊU HÓA

1. UNG THÖ DAÏ DAØY
Tieán só Nguyeãn Hoaøng Baéc
Tröôûng trung taâm huaán luyeän phaãu thuaät noäi soi ÑHYD
Phoù giaùm ñoác Beänh vieän ÑHYD

2. Dòch teã hoïc
Tæ leä: Gaëp ôû moïi Chaâu luïc.
Phöông taây 10/100.000 daân.
Phöông ñoâng 100/100.000 daân.
Gia ñình: Nhieàu gia ñình coù tæ leä UTDD cao hôn
Giôùi: Nam gaáp hai laàn nöõ.
ÔÛ tuoåi treû, nöõ maéc beänh nhieàu hôn nam.
Tuoåi: Trung bình 60, tuoåi treû ít gaëp

3. Yeáu toá thuaän lôïi
Loeùt daï daøy: Tröôùc kia ngöôøi ta cho raèng oå loeùt laønh
tính ôû daï daøy coù khaû naêng thoaùi hoùa thaønh ung
thö. Coù yù kieán cho raèng loaïi thöông toån maø ngöôøi
ta töôûng laø loeùt ung thö hoùa chính laø ung thö theå
loeùt tieán trieån chaäm.
Nhieãm vi khuaån Helicobacter pylori: loaïi xoaén khuaån
naøy ñöôïc phaùt hieän töø naêm 1983.

4. HELICOBACTER PYLORI
NHIEÃM HP
Vieâm nieâm maïc caáp
Loeùt Vieâm nieâm maïc maõn Lymphoma
Vieâm teo maõn
Chuyeån saûn ruoät
Loaïn saûn
UNG THÖ DAÏ DAØY

5. Giaûi phaãu beänh
Vò trí
Ung thö daï daøy coù theå naèm ôû baát
cöù vò trí naøo cuûa daï daøy: taâm vò,
phình vò, bôø cong nhoû, bôø cong
lôùn, maët tröôùc hay maët sau thaân
vò, hang moân vò. Hang moân vò
khoaûng 2/3.
Loeùt haàu heát naèm doïc bôø cong
nhoû.

6. Giaûi phaãu beänh
Ñaïi theå
Theå suøi: u hình daïng nhö baép caûi, coù theå coù
choã hoaïi töû loeùt.
Theå thaâm nhieãm: thaønh daï daøy cöùng laïi taïo
thaønh moät maûng daøy.
Theå loeùt: moät oå loeùt noâng, bôø khoâng cao.

7. Giaûi phaãu beänh
Ñaïi theå
Theå loeùt

8. Giaûi phaãu beänh
Vi theå
Ung thö bieåu moâ (carcinoma) xuaát phaùt töø
lôùp bieåu moâ nieâm maïc, chieám khoaûng 95%.
Ung thö teá baøo lieân keát (sarcoma) xuaát phaùt
töø caùc teá baøo lieân keát ôû thaønh daï daøy, chæ
chieám khoaûng 5%.

9. Giaûi phaãu beänh
T Primary Tumor
T1 U ôû lôùp nieâm maïc, lôùp döôùi nieâm maïc
T2 U tôùi thanh maïc
T3 U quaù thanh maïc
T4 U tôùi taïng laân caän
N Nodal Involment
N0 Haïch khoâng bò thaâm nhieãm
N1 Haïch caùch u döôùi 3 cm bò thaâm nhieãm
N2 Haïch caùch u treân 3 cm bò thaâm nhieãm laáy ñöôïc
N3 Haïch caùch u treân 3 cm bò thaâm nhieãm, khoâng laáy ñöôïc
M Distal Metastasis
M0 Khoâng di caên xa
M1 Coù di caên xa

10. Giaûi phaãu beänh
Theo UICC (Quoác teá)
Giai ñoaïn Thöông toån Vò trí
O Tis Bieåu moâ
Ia T1
Ib T2 Daï daøy
Ic T3
II T4 Vuøng
N1
III N2 Ngoaøi vuøng
IV M1 Di caên xa
Theo AJCC (Myõ), JCC (Nhaät) ...

11. Trieäu chöùng vaø chaån ñoaùn
Laâm saøng
Giai ñoaïn sôùm
Trieäu chöùng mô hoà vaø khoâng ñaëc hieäu. Vì vaäy nguyeân taéc
chaån ñoaùn trong giai ñoaïn naøy laø: phaûi nghó ñeán ung thö daï
daøy khi moät ngöôøi, nhaát laø ngöôøi ñöùng tuoåi xuaát hieän caùc
trieäu chöùng:
AÊn khoâng ngon mieäng
Chaùn aên, khoâng haøo höùng khi aên
Caûm giaùc chaäm tieâu
AÄm aïch, ñaày buïng, khoù tieâu
Xaùc ñònh chaån ñoaùn baét buoäc phaûi söû duïng caän laâm saøng.

12. Trieäu chöùng vaø chaån ñoaùn
Laâm saøng
Giai ñoaïn tieán trieån
Coù theå coù ñau nhöng khoâng ñau nhieàu, thöôøng
ñau veà ñeâm.
Da xanh do thieáu maùu raát thöôøng thaáy vì chaûy
maùu ræ raû ôû moâ ung thö.
Caùc trieäu chöùng phuï thuoäc vò trí cuûa thöông toån

13. Trieäu chöùng vaø chaån ñoaùn
Laâm saøng
Ung thö hang vò
Khoái ung thö moãi ngaøy moät to, chieám daàn loøng
hang vò laøm hang vò heïp daàn laïi, coù khi chæ ñeå laïi
moät khe nhoû gaây neân tình traïng heïp hang moân vò.
Khaùm buïng phaùt hieän moät khoái u vuøng treân roán
leäch beân phaûi, vôùi caùc tính chaát sau: troøn, cöùng,
ranh giôùi roõ, aán khoâng ñau, di ñoäng. Caàn chaån
ñoaùn phaân bieät vôùi K gan phaûi, K ñaàu tuïy, K ñaïi
traøng ngang …

14. Ung thö hang vò

15. Trieäu chöùng vaø chaån ñoaùn
Laâm saøng
Ung thö thaân vò
Coù theå laø khoâng coù trieäu chöùng gì, vì vaäy
thöôøng ñöôïc phaùt hieän raát muoän.
Ñoâi khi sôø ñöôïc khoái u naáp döôùi bôø söôøn traùi,
khoù xaùc ñònh tính chaát. Caàn chaån ñoaùn phaân
bieät K gan traùi, K tuïy, K phaàn traùi ñaïi traøng
ngang…

16. Ung thö thaân vò

17. Trieäu chöùng vaø chaån ñoaùn
Laâm saøng
Ung thö vuøng taâm vò
Neáu thöông toån chöa lan tôùi taâm vò thì khoâng coù
trieäu chöùng gì
Khi taâm vò bò moâ ung thö xaâm nhaäp thì coù trieäu
chöùng nuoát ngheïn. Coù khi beänh nhaân ñeán
khaùm vì khoâng theå aên côm, chæ uoáng nöôùc
chaùo. Uoáng söõa, uoáng nöôùc. Caàn chaån ñoaùn
phaân bieät vôùi K thöïc quaûn, co thaét taâm vò…

18. Ung thö vuøng taâm vò

19. Trieäu chöùng vaø chaån ñoaùn
Laâm saøng
Giai ñoaïn muoän
Theå traïng suy kieät
Da xanh do thieáu maùu naëng. Nhieàu khi hoàng caàu döôùi
2.000.000/mm3, hematocrit döôùi 20%.
Chaân phuø
Coù khi laø vaøng da ngaøy moät ñaäm do ñöôøng maät bò moâ
ung thö cheøn eùp.
Ñau roõ reät, lieân tuïc. Möùc ñoä ñau nhieàu ít khaùc nhau
tuøy theo tình traïng xaâm laán cuûa moâ ung thö. Ñau raát
nhieàu phía sau löng khi tuïy bò moâ ung thö xaâm nhieãm.

20. Trieäu chöùng vaø chaån ñoaùn
Laâm saøng
Giai ñoaïn muoän
Buïng coù khoái u to chieám gaàn heát vuøng treân roán, loån nhoån,
ranh giôùi khoâng roõ, hoaøn toaøn khoâng di ñoäng, aán khoâng
ñau nhieàu. Caàn chaån ñoaùn phaân bieät vôùi ung thö tuïy…
Buïng baùng.
Ñoâi khi phaùt hieän ñöôïc caùc di caên xa (haïch treân ñoøn traùi
Troisier, u buoàng tröùng Krukenberg, nhaân raûi raùc ôû gan…).

21. Caän laâm saøng
Xquang
Taùc duïng
Chaån ñoaùn xaùc ñònh trong 80-90% caùc TH. Chuïp ñoái
quang keùp vaø phöông phaùp quan saùt hình aûnh treân maøn
huyønh quang coù truyeàn hình cho keát quaû chaån ñoaùn xaùc
ñònh cao hôn.
Chaån ñoaùn vò trí cuûa thöông toån: ung thö naèm ôû hang vò,
thaân vò hay taâm phình vò.
Chaån ñoaùn möùc ñoä thöông toån: to hay nhoû.
Chaån ñoaùn hình thaùi cuûa thöông toån: theå suøi, theå loeùt, theå
thaâm nhieãm.

22. Caän laâm saøng
Xquang
Nhöôïc ñieåm
Boû soùt moät soá vuøng (vuøng muø cuûa X quang)
Khoâng phaùt hieän ñöôïc nhöõng thöông toån nhoû vaø
noâng, chæ môùi khu truù ôû lôùp nieâm maïc.
Trong nhieàu tröôøng hôïp khoâng phaân bieät moät oå loeùt
bôø cong nhoû laønh tính hay moät ung thö theå loeùt.

23. Caän laâm saøng
Xquang
Hình aûnh cuûa theå suøi laø
hình khuyeát vì vuøng naøy
khoâng coù thuoác caûn quang
do khoái u chieám choã trong
loøng daï daøy. Hình khuyeát
coù ñöôøng bôø nham nhôû.

24. Caän laâm saøng
Xquang
Hình aûnh cuûa theå loeùt laø moät oå ñoïng thuoác thöôøng
khaù lôùn, roäng vaø khoâng saâu, bôø nham nhôû, caùc
neáp nieâm maïc töø chung quanh ñi tôùi döøng laïi ôû xa
oå ñoïng thuoác hay laø hình thaáu kính.

25. Caän laâm saøng
Xquang
Hình aûnh cuûa theå nhieãm cöùng laø
moät ñoaïn daøi hay ngaén maát tính
chaát meàm maïi maø thay vaøo ñoù laø
moät ñoaïn thaúng, noåi cao hôn hay
loõm xuoáng so vôùi bôø cong nhoû.
Treân maøn huyønh quang thaáy ñoaïn
naøy maát nhu ñoäng vôùi hình aûnh
“taám vaùn noåi treân maët soùng”.

26. Caän laâm saøng
Noäi soi
Nguyeân taéc
Noäi soi DDTT ñöôïc söû duïng cho
moïi beänh nhaân.
Duøng trong chöông trình vaø
trong caáp cöùu chaûy maùu ñöôøng
tieâu hoùa treân.

27. Caän laâm saøng
Noäi soi
Taùc duïng
Coù theå nhìn thaáy taát caû moïi vuøng cuûa daï daøy.
Hình aûnh raát roõ vì daï daøy ñöôïc chieáu saùng baèng moät
nguoàn aùnh saùng laïnh.
Phaùt hieän nhöõng thöông toån môùi baét ñaàu, ñoù laø nhöõng
thay ñoåi hình daïng cuûa nieâm maïc treân moät dieän nhoû.
Coù theå chaûi nieâm maïc laøm xeùt nghieäm teá baøo vaø sinh
thieát laøm xeùt nghieäm moâ hoïc.
Vôùi maùy chuïp hình coù theå ghi laïi hình aûnh, vôùi maùy
quay hình cho pheùp quan saùt nhu ñoäng.

28. Caän laâm saøng
Noäi soi
Haïn cheá:
Haàu nhö phöông tieän noäi soi chæ coù moät nhöôïc
ñieåm laø maùy nhieàu tieàn vaø deã hoûng neân vieäc
baûo quaûn phaûi raát caån thaän.
Ngaøy nay noäi soi laø phöông tieän chuû yeáu trong
chaån ñoaùn beänh vaø trong vieäc ñi raø tìm ung
thö daï daøy ôû nhöõng ngöôøi coù nguy cô cao.
Haïn cheá
Haàu nhö phöông tieän noäi soi chæ coù moät nhöôïc
ñieåm laø maùy nhieàu tieàn vaø deã hoûng neân vieäc
baûo quaûn phaûi raát caån thaän.
Ngaøy nay noäi soi laø phöông tieän chuû yeáu trong
chaån ñoaùn beänh vaø trong vieäc ñi raø tìm ung
thö daï daøy ôû nhöõng ngöôøi coù nguy cô cao.

29. Noäi soi daï daøy

30. Caän laâm saøng
Sieâu aâm
Sieâu aâm raát toát trong vieäc xaùc ñònh nöôùc baùng
trong oå buïng, raø tìm haïch vuøng, haïch doïc ñoäng
maïch chuû, nhaân di caên gan, u di caên buoàng
tröùng... Vì vaäy, sieâu aâm laø baét buoäc khi ñaùnh
giaù khaû naêng phaãu thuaät. Ngaøy nay sieâu aâm coù
ñaàu doø noäi soi giuùp ích raát nhieàu trong chaån
ñoaùn beänh vaø trong xaùc ñònh ñoä xaâm laán cuûa
thöông toån.

31. Caän laâm saøng
CT scan
CT Scan cho thaáy khoái u choaùn choã trong
loøng daï daøy, beà daøy cuûa thaønh daï daøy, cho
thaáy caùc haïch trong vuøng, u xaâm laán vaøo tuïy,
vaøo gan, nhaân di caên gan, di caên buoàng
tröùng. CT Scan khoâng phaûi laø phöông tieän
chaån ñoaùn sôùm beänh ung thö daï daøy.

32. Caän laâm saøng
Xeùt nghieäm
Khoâng coù XN ñaëc hieäu cuûa ung thö daï daøy.
1. Hoàng caàu vaø hematocrit giaûm vì chaûy maùu ræ
raû töø thöông toån ung thö vaø do beänh nhaân aên
uoáng keùm. Coù khi hoàng caàu chæ coøn
1.000.000/mm3, hematocrit 10%.
2. Coù hoàng caàu trong phaân.
3. CEA (Carcino Embryonic Antigen) coù theå cao.

33. Bieán chöùng
Heïp moân vò
Laø bieán chöùng gaëp nhieàu vì vò trí hang vò cuûa ung thö chieám tôùi 2/3
trong ung thö daï daøy.
Bieåu hieän laâm saøng gaàn gioáng nhö heïp moân vò do loeùt. Khaùc ôû choã
thöôøng khoâng coù tieàn söû cuûa loeùt daï daøy taù traøng vaø nhieàu khi
sôø ñöôïc khoái u vuøng treân roán leäch phaûi.
Thuûng
Thuûng do hoaïi töû moâ ung thö töø nieâm maïc ra tôùi thanh maïc.
Bieåu hieän laâm saøng gioáng nhö trong thuûng do loeùt daï daøy taù traøng.
Khaùc ôû choã thöôøng khoâng coù tieàn söû.
Chaûy maùu
Maùu chaûy ræ raû töø moâ ung thö bò hoaïi töû
Coù theå chaûy töø maïch maùu do hoaïi töû thaønh maïch.

34. Phaãu thuaät
Khoâng coøn chæ ñònh phaãu thuaät khi
Coù di caên xa khoâng caét ñöôïc: gan, phoåi, xöông,
haïch treân ñoøn. Di caên xa maø coù theå caét boû
ñöôïc (di caên gan traùi, di caên buoàng tröùng...),
Khi tình traïng beänh nhaân quaù xaáu hay coù keøm
theo caùc beänh maõn tính naëng neà.
Khi buïng coù nhieàu nöôùc baùng.
Khi khoái u to, hoaøn toaøn khoâng di ñoäng.

35. Phaãu thuaät
Phöông phaùp phaãu thuaät
Tuøy vò trí cuûa khoái u ung thö maø Caét daï daøy baùn phaàn
döôùi, Caét daï daøy baùn phaàn treân, Caét daï daøy toaøn boä.
Ung thö daï daøy di caên vaøo haïch raát sôùm neân bao giôø
cuõng phaûi laáy caùc chuoãi haïch töông öùng vôùi vuøng daï
daøy mang khoái ung thö. Laáy toaøn boä maïc noái lôùn vì ôû
ñaây coù nhieàu haïch.

36. Hoùa trò
Hoùa trò coù tính chaát hoã trôï. Caùc hoùa chaát ñöôïc duøng
laø 5-FluoroUracil (5-FU), Adriamycin, Mitomycin C,
Methotrexate..., trong ñoù ñöôïc söû duïng nhieàu laø 5-
FU. Coù nhieàu caùch duøng: 5-FU duøng 6 ñôït (ñôït moät
tuaàn), moãi ñôït 3 ngaøy lieàn, moãi ngaøy 500mg hay
duøng 6 ñôït (ñôït boán tuaàn), moãi ñôït 5 ngaøy lieàn, moãi
ngaøy 500mg, coù theå phoái hôïp vôùi folinic acid.

37. Keát quaû laâu daøi
Phuï thuoäc vaøo kích thöôùc, ñoä xaâm laán, di caên haïch, di
caên xa, vò trí u vaø phöông phaùp phaãu thuaät, tính bieät hoaù
cuûa moâ ung thö.
Tæ leä soáng 5 naêm sau moå noùi chung vaøo khoaûng 10%,
cuûa caùc taùc giaû Nhaät baûn laø 40-50% vì phaùt hieän ñöôïc
nhieàu ung thö ôû giai ñoaïn sôùm. Tæ leä soáng 5 naêm sau
moå cuûa ung thö giai ñoaïn sôùm coù theå tôùi 90-95%.
Vì vaäy, vôùi ung thö daï daøy muoán caûi thieän keát quaû chuû
yeáu laø phaûi phaùt hieän sôùm.