21 prezentacja dla studentów IJ/UAM

1. Morfologiczna typologia
języków świata (Comrie)
Konrad Juszczyk – IJ/UAM
Wstęp do językoznawstwa
Prezentacja ma numer 21;).

2. Typologia morfologiczna
 IZOLUJĄCE
JĘZYKOZNAWSTWO – KONRAD JUSZCZYK
 AGLUTYNACYJNE
 FLEKSYJNE
 POLISYNTETYCZNE
 ALTERNUJĄCE

3. Typologia morfologiczna (88-90)
 Typy języków wyróżnione ze względu na spoistość
JĘZYKOZNAWSTWO – KONRAD JUSZCZYK
wyrazów i znaczeń morfemów:
1. Czy wypowiedź to jeden wyraz-zdanie?
2. Czy wyrazy dzielą się na morfemy (nie są im równe)?
3. Czy granice między morfemami są wyraźne?
i czy morfemy wyrażają jedno znaczenie?
4. Czy morfemy są ciągłe (czyli nie są dyskretne)?
[zaadaptowane z Comrie, ramka na stronie 53]
Comrie, Bernard. 1998. Atlas języków

4. 1: Nie. 2: Nie. 3: Tak. 4: Tak.
 Jest to więc język IZOLUJĄCY – ANALITYCZNY
JĘZYKOZNAWSTWO – KONRAD JUSZCZYK
 Każdy wyraz jest pojedynczym morfemem.
 Wyrazy są niepodzielne i niezmienne w formie
 Brak afiksów, końcówek itp., są za to partykuły i inne
 Każdy morfem niesie jedno znaczenie
 semiczne (kategorie gramatyczne, inf. językowe)
 leksykalne (informacje pozajęzykowe)
chińskie, wietnamski, tajski, khmerski,
tybetański, laotański, kambodżański

5. 1: Nie. 2: Tak. 3: Tak. 4: Tak.
 Jest to więc język AGLUTYNACYJNY.
JĘZYKOZNAWSTWO – KONRAD JUSZCZYK
 Wyrazy są rozkładalne na morfemy.
 Morfemy są wyraźnie odgraniczone.
 Znaczenia są przenoszone przez osobne morfemy.
 Forma wyrazów jest zmienna, a morfemów nie!
 Do rdzenia leksykalnego dodawane są afiksy
czyli cząstki niosące znaczenia semiczne.
 japoński, turecki, węgierski, koreański

6. 1: Nie. 2: Tak. 3: Nie. 4: Nie.
 Jest to więc język FLEKSYJNY (FUZYJNY).
JĘZYKOZNAWSTWO – KONRAD JUSZCZYK
 Wyrazy są podzielne na morfemy.
 Granice między morfemami są zatarte.
 Morfem może przenosić wiele znaczeń.
 Forma wyrazów i morfemów jest zmienna.
 polski!, litewski, łotewski, greka, łacina i sanskryt

7. 1: Tak. 2: Tak. 3: Tak. 4: Nie.
 Jestto więc język POLISYNTETYCZNY:
JĘZYKOZNAWSTWO – KONRAD JUSZCZYK
 Morfemy łączą się w jeden wyraz-zdanie.
 Wyrazy są podzielne na morfemy, ale …
 Amalgamacja informacji leksykalnej i semicznej
 Granice pomiędzy morfemami są wyraźne.
 Morfemy niosą znaczenia proste i złożone
 Labradorski język eskimoski
 Języki Ameryki północnej i wsch. Syberii.

8. 1: Nie. 2: Tak. 3:Tak. 4: Nie.
 Jestto więc język ALTERNUJĄCY:
JĘZYKOZNAWSTWO – KONRAD JUSZCZYK
 Morfemy łączą się w jeden wyraz.
 Wyrazy są podzielne na morfemy, ale …
 Morfemy są nieciągłe i dzielą się na
 Semiczne – głównie spółgłoskowe
 Leksykalne – głównie samogłoskowe
 Znaczenia są przenoszone przez osobne morfemy.
 SEMICKIE czyli hebrajski, arabski,
 Proszę nie mylić słów semicki i semiczny!! izolujący i izolowany!!

9. Żaden z języków nie jest „w pełni
 POLISYNTETYCZNYM, FLEKSYJNYM,
JĘZYKOZNAWSTWO – KONRAD JUSZCZYK
AGLUTYNACYJNYM, IZOLUJĄCYM czy
ALTERNUJĄCYM, lecz języki są
mniej lub bardziej zbliżone do typu:
 ANALITYCZNEGO bądź SYNTETYCZNEGO
 Przykładangielskiego czy polskiego…
 Uważnie przeczytać komentarz na 90!!!

10. Próba podsumownia w tabeli
Czy granice
Czy wyrazy Czy
Jeden wyraz między
dzielą się na morfemy TYP
JĘZYKOZNAWSTWO – KONRAD JUSZCZYK
lub zdanie? morfemami
morfemy są ciągłe?
są wyraźne?
NIE NIE TAK TAK izolujący
NIE TAK TAK NIE alternujący
NIE TAK TAK TAK aglutynacyjny
NIE TAK NIE NIE fleksyjny
TAK TAK TAK NIE polisyntetyczny