Θεωρία περίληψης κειμένου για τη Β' Λυκείου.

1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ
ένας τρόπος συνοπτικής απόδοσης (πύκνωσης)
προϋπάρχοντος κειμένου,
η οποία, ωστόσο,
 αποτελεί μια νέα προσωπική δημιουργία που
 σέβεται το πνεύμα του αρχικού κειμένου
Είναι:

2. Σε τι χρησιμεύει μια περίληψη;
 Συμβάλλει:
 στην πληροφόρηση των άλλων με
λιτό και σαφή τρόπο για το περιεχόμενο
του κειμένου
 στην κατανόηση του κειμένου
 Επιδιώκει:
 τη διάκριση του αναγκαίου από το περιττό
 την αποτύπωση της λογικής του συγγραφέα
 τη δόμηση ενός νέου κειμένου με συνοχή κι
αλληλουχία νοημάτων

3. Τύποι Περίληψης
διακρίνονται:
1. ως προς την έκταση
2. ως προς τη σχέση τους με το αρχικό
κείμενο

4. 1. Διάκριση ως προς την έκταση.
Συνοπτική περίληψη:
Αποδίδει την κύρια έννοια και τις ευρύτερες νοηματικές
ενότητες, όπως φαίνονται κυρίως μέσα από τις θεματικές
προτάσεις.
Εκτενής περίληψη:
Εμπεριέχει – μαζί με τα πιο πάνω – και τα σημαντικά σημεία,
δηλαδή τις βασικές λεπτομέρειες της κάθε παραγράφου.
Αυτή η διάκριση μπορεί να φανεί από τον αριθμό των ζητούμενων
λέξεων σε σχέση με την έκταση του δοθέντος κειμένου.

5. 2. Διάκριση ως προς τη σχέση της
περίληψης με το αρχικό κείμενο.
Περίληψη που υποκαθιστά το αρχικό
κείμενο.
Ο συντάκτης της :
• ταυτίζεται με το συγγραφέα
• αναπαράγει συνοπτικά το αρχικό κείμενο
• δεν προτάσσει καμία αναφορά, ούτε στον
συγγραφέα, ούτε στο θεματικό κέντρο,

6. 2. Διάκριση ως προς τη σχέση της
περίληψης με το αρχικό κείμενο.
Περίληψη που ενημερώνει για το
περιεχόμενό του αρχικού κειμένου.
Ο συντάκτης της:
• διαφοροποιείται από τον συγγραφέα
• πληροφορεί το κοινό του με συντομία για το
περιεχόμενο του κειμένου, παραπέμποντας σ’ αυτό.

7. Κατά συνέπεια:
• προτάσσει εισαγωγική αναφορά στην οποία
πληροφορεί για το κείμενο και το συγγραφέα του,
επισημαίνει το θεματικό του κέντρο ή και ενημερώνει
για τη βασική του θέση
• χρησιμοποιεί φράσεις αναφοράς στον
συγγραφέα, που παρουσιάζουν τις απόψεις αλλά
και τη συλλογιστική πορεία του, χωρίς όμως να
σχολιάζουν, όπως π.χ.: ο συγγραφέας θίγει το
θέμα • απευθύνεται σε • περιγράφει • προσθέτει
• αναλύει • εξηγεί • διευκρινίζει κ.ά.

8. Πώς
γράφω
περίληψη;

9. Α. Προετοιμασία περίληψης
1. Διαβάζω προσεκτικά όλο το κείμενο κατανοώντας το γενικό
περιεχόμενο και βρίσκω το θεματικό κέντρο όλου του κειμένου.
2. Διαβάζω ξανά κάθε παράγραφο ξεχωριστά και:
 Εντοπίζω τις θεματικές περιόδους.
 Υπογραμμίζω σημαντικές πληροφορίες – λεπτομέρειες και
λέξεις - φράσεις κλειδιά
 Αποδίδω συνοπτικά το περιεχόμενο της παραγράφου
σε 1-2 περιόδους («πλαγιότιτλος»)
3. Ομαδοποιώ τις παραγράφους, αν γίνεται, σε νοηματικές ενότητες
4. Εντοπίζω τις συνδετικές – διαρθρωτικές λέξεις που
αποκαλύπτουν τη συλλογιστική πορεία που ακολούθησε ο
συγγραφέας του κειμένου.

10. Με τις διαρθρωτικές λέξεις δηλώνεται:
• το αίτιο – αποτέλεσμα: επειδή, διότι, έτσι, γι’ αυτό το λόγο
• η αντίθεση – εναντίωση: αλλά, όμως, ωστόσο, από την άλλη πλευρά
• η χρονική σχέση: ύστερα, προηγουμένως, εν τω μεταξύ
• ένας όρος, προϋπόθεση: αν, εκτός αν, σε περίπτωση που
• η επεξήγηση: με άλλα λόγια, δηλαδή, για να γίνω σαφέστερος
• η έμφαση: είναι αξιοσημείωτο ότι, θα ήθελα να τονίσω, να επιστήσω την
προσοχή
• ένα παράδειγμα: π.χ. λ.χ., για παράδειγμα κτλ.
• ένα νέο επιχείρημα, μιας καινούργια ιδέα: πρώτο…δεύτερο…,
καταρχάς, τελικά, το επόμενο επιχείρημα…
• η διάρθρωση του κειμένου: το κείμενο χωρίζεται σε τρία μέρη : στο
πρώτο κτλ.
• ένα συμπέρασμα, συγκεφαλαίωση: για να συνοψίσουμε,
συγκεφαλαιώνοντας, επιλογικά, συμπερασματικά θα λέγαμε ότι…

11. Β. Συγγραφή της περίληψης
1. Ξεκινάμε καταγράφονταςσε μια περίοδο το
είδος και το θεµατικό κέντρο του κειµένου:
• Το κείμενο / άρθρο / μελέτη αναφέρεται /
αναλύει / προσεγγίζει / διερευνά κ.ά.
• Θέμα του κειμένου / άρθρου είναι …..
2. Μετά την πρώτη περίοδο συνεχίζουμε:
• Αρχικά / πρώτα πρώτα / Πιο συγκεκριμένα /
Ειδικότερα ο συγγραφέας επισημαίνει /
υποστηρίζει / διαπιστώνει / εκτιμά / θεωρεί….

12. 3. Καταγράφουμε με τη σειρά το περιεχόµενο των
υπόλοιπων παραγράφων κάνοντας, όπου
χρειάζεται, αναφορές στον συγγραφέα.
4. Οι αναφορές στον συγγραφέα και στην πορεία
της σκέψης του σχετίζονται με τις διαρθρωτικές
λέξεις του αρχικού κειμένου
Πιο συγκεκριμένα…

13. Χάρη στις διαρθρωτικές λέξεις
σημειώνω αν ο συγγραφέας:
αιτιολογεί
προβάλλει την αντίθετη άποψη - αντιπαραθέτει
ξεκινάει…συνεχίζει…ολοκληρώνει - καταλήγει
θέτει προϋποθέσεις
επεξηγεί - αναλύει - εξηγεί - διευκρινίζει
τονίζει - επισημαίνει - υπογραμμίζει
φέρει ως παράδειγμα
προσθέτει - απαριθμεί
συνοψίζει - ανακεφαλαιώνει – συμπεραίνει
Έτσι καταγράφω τελικά
τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα

14. Κι άλλες αναφορές στον συγγραφέα:
θίγει το θέμα - αναφέρεται στο
• διακρίνει • εκτιμά ότι
• εντοπίζει (π.χ. τις ιδιομορφίες)
• διατυπώνει την άποψη • υποστηρίζει • πιστεύει
• συγκρίνει το… με το… και επισημαίνει τις διαφορές
• δηλώνει • προτείνει • υπαινίσσεται
• αντικρούει τις απόψεις υποστηρίζοντας •
αντιπαραθέτει •
αμφισβητεί • απορρίπτει
• συμπεραίνει • συνοψίζει • καταλήγει

15. ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ:
 Δεν προσθέτουμε δικές μας απόψεις, επιχειρήματα,
τεκμήρια, παραδείγματα.
 Δε σχολιάζουμε το περιεχόμενο και τις ιδέες του αρχικού
κειμένου, δεν επιδοκιμάζουμε ούτε αποδοκιμάζουμε.
 Αποφεύγουµε την αυτούσια µεταφορά των φράσεων του
αρχικού κειµένου, αναζητώντας συνώνυμα.
 Χρησιμοποιούμε γλώσσα αναφορική και ύφος
πληροφοριακό, τυπικό, όσο γίνεται πιο ουδέτερο.
 Επιλέγουμε ενεργητική ή παθητική σύνταξη ανάλογα με
το αν θέλουμε να δώσουμε έμφαση στο συγγραφέα
(ενεργητική) ή στις απόψεις του (παθητική).

16. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΥΚΝΩΣΗΣ
 παραλείπω όπου μπορώ τους ονοματικούς
προσδιορισμούς (π.χ. Ένας ξένος συγγραφέας 
ένας συγγραφέας)
 αφαιρώ τις συμπληρωματικές προτάσεις: (π.χ.
ο Δάσκαλος έχει να κάνει με ανώριμους ανθρώπους,
δηλαδή με περιορισμένη ικανότητα ανθρώπους 
ο δάσκαλος ασχολείται με ανώριμους)

17. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΥΚΝΩΣΗΣ
 Απαλείφω δευτερεύουσες πληροφορίες: (π.χ.
σήμερα τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε
λόγω της υπερπληροφόρησης  σήμερα τα
παιδιά διαφέρουν)
 αποδίδω μονολεκτικά τις περιφράσεις (π.χ. η
αμοιβαία στήριξη της προσπάθεια του ενός από τον
άλλο  αλληλοϋποστήριξη)

18. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΥΚΝΩΣΗΣ
 Αντικαθιστώ όπου είναι δυνατόν δευτερεύουσες
προτάσεις με μετοχές (π.χ. καθώς αναζητούμε 
αναζητώντας)
 Αντικαθιστούμε φράσεις με περιεκτικές λέξεις
(π.χ. τις τελευταίες μέρες του περασμένου μήνα 
πρόσφατα)
 αντικαθιστώ τα υπώνυμα από υπερώνυμα
(π.χ. οικογένεια, σχολείο, μέσα μαζικής ενημέρωσης,
εκκλησία, κράτος  φορείς κοινωνικοποίησης)

19. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΥΚΝΩΣΗΣ
 αντικαθιστώ μια σειρά προτάσεων από την
ενέργεια που τις επιγράφει: (π.χ. πολλοί αθλητές
και αθλήτριες κάνουν αυστηρή δίαιτα, ξυπνούν νωρίς
το πρωί και προπονούνται μέχρι αργά το βράδυ,
κοιμούνται συγκεκριμένη  πολλοί αθλητές
ακολουθούν αυστηρό πρόγραμμα)

20. Για την αξιολόγηση
της περίληψης,
λαμβάνονται
υπόψη
τα ακόλουθα:

21. Ι. Περιεχόμενο.
Θετικά στοιχεία θεωρούνται:
• Η σύλληψη του νοηματικού κέντρου του κειμένου.
• Η επιλογή των σημαντικών ιδεών - πληροφοριών του κειμένου.
• Η πληρότητα κατανόησης του κειμένου.
Αδυναμίες θεωρούνται:
• Η απόκλιση από το νοηματικό κέντρο του κειμένου.
• Η επιλογή δευτερευουσών ιδεών - πληροφοριών σε βάρος των
κύριων - σημαντικών.
• Η ατελής (μερική) κατανόηση του κειμένου.

22. ΙΙ. Η γλώσσα και το ύφος της περίληψης
Θετικά στοιχεία θεωρούνται:
• Η χρήση του κατάλληλου ύφους για τη συγκεκριμένη μορφή
κειμένου (πληροφοριακό ύφος).
• Η ικανότητα πύκνωσης του κειμένου μέσα από διάφορες τεχνικές
(γενίκευση, αναδιατύπωση κτλ.).
• Η ορθή χρήση της γλώσσας στο επίπεδο της ορθογραφίας, της
στίξης, της σύνταξης και του λεξιλογίου.
Αδυναμίες θεωρούνται:
• Η αξιολόγηση με την άσκηση άμεσης ή έμμεσης κριτικής -
σχολιασμού στις ιδέες - πληροφορίες του κειμένου.
• Η αυτούσια - στείρα μεταφορά λέξεων και φράσεων του αρχικού
κειμένου στη περίληψη.
• Οι αποκλίσεις από τους κανόνες της Νεοελληνικής Γραμματικής
και του Συντακτικού της Νέας Ελληνικής στην ορθογραφία, στη
στίξη, στη σύνταξη και το λεξιλόγιο (επαναλήψεις, ασάφειες,
έλλειψη ακριβολογίας κτλ.).

23. ΙΙΙ. Η δομή του περιληπτικού κειμένου
Θετικά στοιχεία θεωρούνται:
• Η ικανότητα παρακολούθησης ή αναδιοργάνωσης της δομής του
αρχικού κειμένου και η παρουσίαση με λογική ακολουθία των
βασικών ιδεών.
• Η σύνταξη ενός κειμένου με ομαλή ροή και συνοχή.
• Η επιτυχής χρήση των διαρθρωτικών λέξεων ή φράσεων.
Αδυναμίες θεωρούνται:
• Η τυποποιημένη μεταφορά της πορείας του αρχικού κειμένου που
οδηγεί σε μακροσκελή περίληψη.
• Η άτακτη παράθεση των ιδεών - πληροφοριών του κειμένου.
• Η έλλειψη συνοχής και αλληλουχίας μεταξύ των μερών -
προτάσεων της περίληψης.

24. Βιβλιογραφία:
 Έκφραση – Έκθεση, Ενιαίο Λύκειο, Τεύχος Α΄, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 2004.
 Έκφραση – Έκθεση, Ενιαίο Λύκειο, Τεύχος Β΄, ΟΕΔΒ, εκδ. Β΄, Αθήνα,
2003.
 Έκφραση - Έκθεση Ενιαίο Λύκειο, Τεύχος Γ΄, ΟΕΔΒ, εκδ. Β΄, Αθήνα,
2002.
 Κούτρας Σπ., Ζουρούδη Υπ., Έκφραση Έκθεση Γ΄ Λυκείου, τεύχος β΄,
εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2001.
 Κωστάλα Τ., Λόγου Σπουδή, Έκφραση – Έκθεση Γ΄Λυκείου, Τόμος Α΄,
εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2001.
 Τσαγκαράκη Ειρ., Έκφραση – Έκθεση, Γ΄ Ενιαίου Λυκείου, εκδ.
Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2001.
 Φράγκος Ν., Έκφραση – Έκθεση, Γ΄ Ενιαίου Λυκείου, εκδ. Ζήτη,
Θεσ/νίκη, 2004.
 Αξιολόγηση της περίληψης κειμένου,
(http://users.otenet.gr/~aker/Perilipsi.htm, 10/10/2004) στο Οδηγίες για
τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο Ενιαίο Λύκειο,
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 2001.
 Τυπολογία της περίληψης,
http://www.komvos.edu.gr/glwssa/perilipsi/2Basic.htm, 17/09/2002.
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ