МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ ТОГТООМЖИД “ХҮНДЭТГЭН ҮЗЭХ ШАЛТГААН”-ЫГ ТУСГАСАН БАЙДАЛ

1. МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ ТОГТООМЖИД
“ХҮНДЭТГЭН ҮЗЭХ ШАЛТГААН”-ЫГ
ТУСГАСАН БАЙДАЛ
С.Дэлгэрмаа
С.Ууганбаяр
2017.02.17
1

2. АГУУЛГА
1. Хүндэтгэн үзэх шалтгааны тухай ойлголт
2. Монгол Улсын хууль тогтоомжид “хүндэтгэн үзэх
шалтаан”-ыг тусгасан байдал
3. Дүгнэлт
2

3. Хүндэтгэн үзэх шалтгааны тухай ойлголт
3
ХҮНДЭТГЭН ҮЗЭХ ШАЛТГААН /reasonable excuse, justifiable important
reason/ гэдэгт:
- хүндээр өвчилсөн,
- өвчтэй хүн асарсан,
- томилолтоор гадаад ба дотоодод ажилласан,
- сургалтанд хамрагдсан,
- хорио цээр тогтоогдсон,
- байгалийн гамшиг тохиолдсон,
- гэнэтийн осолд орсон болон эдгээртэй адилтган үзэх бусад нөхцөл байдлыг
хамааруулан үзнэ.
/С.Нарангэрэл, Монголын эрх зүйн эх толь бичиг, 2015 он, 575 дахь тал/

4. Хууль тогтоомжид тусгагдсан
байдал
4

5. 5
Иргэний хууль
Татварын ерөнхий
хууль Улсын дээд шүүхийн
тогтоол
1. Хүндэтгэн үзэх үндэслэлээр талууд гэрээнээс
татгалзах: / ИХ-221/
- Гэнэтийн буюу давагдашгүй хүчний шинжтэй
онцгой нөхцөл байдал, эсхүл талуудын эрх, хууль
ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах үүднээс гэрээний
хугацааг үргэлжлүүлэх, сунгахыг шаардах
боломжгүй нөхцөл байдал;
2. Эд хөрөнгө хөлслөх гэрээг цуцлах
тохиолдолд: /ИХ-294.2/
- Нэг тал нь үүргээ гүйцэтгээгүй буюу зохих ёсоор
гүйцэтгээгүй гэм буруутай бол нөгөө талын
санаачилгаар;
- Хөлслүүлсэн сууцны талбай хөлслүүлэгчид өөрт
нь буюу түүний ойрын төрөл төрөгсдөд хэрэгцээтэй
болсон;
- Хөлслүүлэгчийн санал болгосон зах зээлийн үнэд
тохирсон нэмэгдэл хөлс төлөхөөс хөлслөгч
татгалзсан;
- Хуульд заасан бусад үндэслэл.
3. Орон сууцыг дамжуулан хөлслөх гэрээнээс
татгалзах тохиолдолд: /ИХ-305/
- Дамжуулан хөлслөгчийн хувийн байдлаас
шалтгаалсан, эсхүл татгалзах ноцтой үндэслэл
хөлслүүлэгчид байвал;
- Орон сууцны талбайн ачаалал хэт ихэссэн;
- Хууль буюу гэрээнд заасан бусад шалтгаан.
• өвчтэй;
• эмчилгээ хийлгэж
байгаа;
• өвчтөн асарсан;
• томилолтоор гадаад,
дотоодод ажилласан;
• сургалтад хамрагдсан;
• нийтийг хамарсан
дайчилгаанд
хамрагдсан;
• нийтийг хамарсан аюулт
халдварт өвчний улмаас
хорио цээр тогтоосон
бүсэд хоригдсон;
• галын болон байгалийн
гэнэтийн аюул, эсхүл
давагдашгүй хүчин зүйл
/усны үер, ган, зуд,
аюултай цасан болон
шороон шуурга, газар
хөдлөлт/
1. “Гэр бүлийн холбогдолтой хэрэг
хянан шийдвэрлэх ажиллагааны
тухай” зөвлөмж /2.1/
“...хариуцагчийн оршин суугаа шүүхэд
очих боломжгүй, эсхүл хүндрэлтэй
байгаа, нэхэмжлэгчийн эрүүл мэнд, эд
хөрөнгө, цаг хугацаа болон бусад
байдлаас шалтгаалсан бодит,
тодорхой нөхцөлийг ойлгоно.
2. “Хөдөлмөрийн тухай хуулийн
зарим зүйл, заалтыг тайлбарлах
тухай” 33-р тогтоол /2006.07.03/
“...гомдол гаргагч хүндээр өвчилсөн,
хорио цээрийн дэглэм тогтоогдсон,
байгалийн болон нийтийг хамарсан
гамшиг тохиолдсон зэрэг өөрөөс нь үл
хамаарах шалтгаанаар гомдол гаргах
боломжгүй байсан байдлыг ойлгоно.

6. № Хуулийн нэр Тоо Тайлбар
1. Авлигын эсрэг хууль 2 10.5.Хөрөнгө, орлогын мэдүүлгийг энэ хуулийн
10.3, 10.4-т заасан хугацаанаас хожимдуулж
гаргасан нь хүндэтгэн үзэх шалтгаангүй бол
гаргаж өгөөгүйд тооцно.
2. Автотээврийн тухай хууль 1
3. Арбитрын тухай хууль 1
4. Ард нийтийн санал асуулгын тухай 1
5. Банк бус санхүүгийн үйл ажиллагааны
тухай
1
6. Банкны тухай 1
7. Бүгд найрамдах монгол ард улсын
тэтгэмжийн хууль
2
8. Гаалийн тухай хууль 1
9. Гадаадын иргэний эрх зүйн байдлын тухай 1
6

7. 10. Газрын тухай хууль 1
11. Гэр бүлийн тухай хууль 2
12. Асран хамгаалах, харгалзан
дэмжих, хүүхдийг гэр бүлдээ
авч асран хүмүүжүүлэх тухай
хууль
2
13. Даатгалын тухай хууль 2
14. Дайчилгааны тухай хууль 1
15. Дампуурлын тухай хууль 1
16. Жендэрийн эрх тэгш байдлыг
хангах тухай хууль
1
17. Жолоочийн даатгалын тухай
тухай
2
18. Замын хөдөлгөөний аюулгүй
байдлын тухай тухай
1
7

8. 19. Захиргааны ерөнхий хууль 3
20. Захиргааны хариуцлагын тухай хууль 4
21. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан
шийдвэрлэх тухай хууль
20
22. Зөрчлийн тухай хууль 13
23. Зээлийн батлан даалтын сангийн тухай
хууль
1
24. Иргэдээс төрийн байгууллага, албан
тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг
шийдвэрлэх тухай хууль
2
25. Иргэний бүртгэлийн тухай хууль 6
26. Иргэний нисэхийн тухай хууль 1
27. Ирээдүйн өв сангийн тухай хууль 1
28. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох
ажилгүйдлийн тэтгэмжийн тухай хууль
1
8

9. 29. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох
ажилгүйдлийн тэтгэмжийн тухай хууль
1
30. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох
тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хууль
1
31. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох
үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс
шалтгаалсан өвчний тэтгэвэр, тэтгэмж,
төлбөрийн тухай хууль
1
32. Нийгмийн халамжийн тухай хууль 2
33. Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн
ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг
сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан
сэргийлэх тухай хууль
3
34. Нийтийн сонсголын тухай хууль 4
35 Нотариатын тухай хууль 3
36. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль 1 9

10. 37. Олон нийтийн радио, телевизийн
тухай хууль
1
38. Санхүүгийн зохицуулах хорооны эрх
зүйн байдлын тухай хууль
2
39. Сонгуулийн төв байгууллагын тухай
хууль
2
40. Сонгуулийн тухай хууль хууль 4
41. Статистикийн тухай хууль 1
42. Тагнуулын байгууллагын тухай хууль 1
43. Төв банкны тухай хууль 1
44. Төрийн албаны тухай хууль 2
45. Цэргийн албаны тухай хууль 3
46. Шинжлэх ухаан, технологийн тухай
хууль
1
47. Цэргийн албаны тухай хууль 3
48. Шинжлэх ухаан, технологийн тухай
хууль
1 10

11. 49 Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай
хууль
1
50. Шүүхийн захиргааны тухай хууль 3
51. Шүүхийн иргэдийн төлөөлөгчийн эрх
зүйн байдлын тухай хууль
1
52. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай
хууль
5
53. Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний
тухай хууль
2
54. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль 18
55. Эрүүл мэндийн даатгалын тухай
хууль
1
56. Эхийн сүү орлуулагч бүтээгдэхүүний
тухай хууль
1
57. Хуульчийн эрх зүйн байдлын тухай
хууль
5
58. Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах тухай
хууль
2
59. Компанийн тухай хууль 1 11

12. 60. Монгол улсын ерөнхийлөгчийн тухай хууль 1
61. Монгол улсын засаг захиргаа, нутаг
дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай
3
62. Монгол улсын засгийн газрын тухай хууль 3
63. Монгол улсын их хурлын тухай хууль 2
54. Монгол улсын их хурлын
чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хууль
9
55. Монгол улсын хөгжлийн банкны тухай хууль 1
56. Монгол Улсын хүний эрхийн үндэсний
комиссын тухай хууль
2
57. Монгол Улсын шүүхийн тухай хууль 1
58. Монгол хэлний тухай хууль 1
59. Мэдээллийн ил тод байдал ба мэдээлэл
авах эрхийн тухай хууль
1
60. Үйлдвэрчний эвлэлүүдийн эрхийн тухай
хууль
1
12

13. 61. Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан
шийдвэрлэх ажиллагааны тухай
хууль
4
62. Хадгаламж, зээлийн хоршооны тухай
хууль
3
63. Хот, суурины ус хангамж, ариутгах
татуургын ашиглалтын тухай хууль
1
64. Хоршооны тухай хууль 1
65. Хот, тосгоны эрх зүйн байдлын тухай
хууль
1
66. Хөдөлмөрийн тухай хууль 4
13

14. Дүгнэлт
ХҮНДЭТГЭН ҮЗЭХ ШАЛТГААНД ОНЦГОЙ НӨХЦӨЛ БАЙДЛУУД ОРОХ БА ТЭДГЭЭР
НӨХЦӨЛ БАЙДЛУУДЫГ ТОДОРХОЙ НОТЛОХ БАРИМТАНД ТУЛГУУРЛАН ХҮНДЭТГЭН ҮЗЭХ
МӨН ЭСЭХИЙГ ТОГТООХ ШААРДЛАГАТАЙ.
14

15. Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа
15