เนื้อหานี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชาภูมิศาสตร์มนุษย์ (Human Geography)

1. เชื้อชาติ ภาษา และศาสนา
อาจารย์ยศพรธ์ วรรชนะ
ภาควิชาภูมิศาสตร์ โปรแกรมวิชาสังคมศึกษา
คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
pwanchana@hotmail.com
บทที่ 3

2. ความหมายและความสาคัญของเชื้อชาติ
เชื้อชาติ (Race) หมายถึง การสืบเชื้อสายจากเผ่าพันธุ์ซึ่งไม่สามารถจะโอนเชื้อชาติได้
นอกจากวิวัฒนาการโดยสืบเชื้อสาย ต่อเนื่องกันกับเชื้อชาติอื่น
เสวก ใจสะอาด อ้างถึงใน เรณู หอมหวน (2537 : 39)
เชื้อชาติจัดเป็นลักษณะทางกายภาพและวัฒนธรรมของมนุษย์ เพราะลักษณะทาง
กายภาพเป็นสิ่งที่เปลี่ยนแปลงได้ยาก ดังนั้น การแบ่งเชื้อชาติจึงถือลักษณะทาง
กายภาพของมนุษย์เป็นหลัก อย่างไรก็ตาม มนุษย์มีการปะทะกันทางเชื้อชาติเสมอ จึงมี
คากล่าวว่า “ไม่มีประชากรกลุ่มใดในโลกที่มีเชื้อชาติบริสุทธิ์”
ลักษณะทางวัฒนธรรมเป็นจิตสานึก ความคิด ความเชื่อของมนุษย์ เช่น เชื้อสายนอร์ดิก
คิดว่าตนเองนั้นมีเชื้อสายสูงกว่าชนชาติอื่นๆ ในทวีปยุโรป เพราะคิดว่าตนมีรูปร่าง
สวยงาม สง่า ฯลฯ ดังนั้น การศึกษาเชื้อชาติมนุษย์จึงต้องใช้หลักเกณฑ์ทางวัฒนธรรม
มาประกอบด้วย

3. หลักเกณฑ์การจาแนกเชื้อชาติ
เกณฑ์การจาแนกเชื้อชาติของมนุษย์ที่นักมานุษยวิทยาใช้โดยทั่วไป เรณู หอมหวน (2537 : 40)
1. ฐานทางกายภาพ พิจารณาจากลักษณะทางกายภาพ เช่น ลักษณะที่มองเห็น
ได้ ได้แก่ สีผิว รูปทรงของร่างกาย รูปร่างของศีรษะ หน้า จมูก นัยน์ตา สีผม ขน
กลุ่มเลือด เป็นต้น รวมทั้งขนาดที่วัดได้ และการสืบทอดจากบรรพบุรุษในกลุ่ม
เดียวกัน
2. รากฐานทางสังคม พิจารณาจากสภาพสังคมดั้งเดิมและสังคมที่มีการ
เปลี่ยนแปลงไป แต่มีความสัมพันธ์คล้ายคลึงกัน
3. ความแตกต่างทางด้านวัฒนธรรม ได้แก่ ศาสนา ภาษา ขนบธรรมเนียมและ
ประเพณี เป็นต้น
4. ความแตกต่างด้านอื่นๆ เช่น เศรษฐกิจ อาชีพ การปกครอง ที่ทาให้คน
รวมกลุ่มกันเป็นชนหมู่เดียวกันได้

4. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
Carlton S. Coon นักมานุษยวิทยาชาวอเมริกัน ได้จาแนกเชื้อชาติของมนุษย์เป็น 5
กลุ่มใหญ่ โดยพิจารณาจากสีผิวและลักษณะทางกายภาพ ศุทธินี ทองสอาด (2524 : 75-77)
1. Caucasoid เป็นพวกผิวขาว (White)
จมูกแคบโด่ง ดวงตาโตมีสีอ่อน เช่น สีเทา
สีฟ้า สีเขียว หรือสีน้าตาลอ่อน กะโหลก
ศีรษะยาว ผมหยิกเป็นคลื่น สีผมแตกต่างกัน
เช่น สีทอง สีน้าตาลแดง สีน้าตาลอ่อน
รูปร่างสูงใหญ่ มีขนตามร่างกายมาก
ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในทวีปยุโรป เมริกาเหนือ
ออสเตรเลีย ตอนเหนือของทวีปแอฟริกา
ตะวันตกเฉียงเหนือของทวีปเอเชียประเทศ
อินเดีย (อารยัน) ประเทศญี่ปุ่น (ไอนุ)
Semi3caucasoid: Ainu
Armenian Aryans

5. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
Caucasoid โดยทั่วไปแบ่งออกเป็น 4 เชื้อชาติย่อย เรณู หอมหวน (2537 : 40)
1. นอร์ดิก (Nordic) อาศัยอยู่ทางภาคเหนือ
ของทวีปยุโรป แถบสแกนดิเนเวีย ทะเล
บอลติค และทะเลเหนือ
2. อัลไพน์ (Alpine) อาศัยอยู่ในยุโรปกลาง
และยุโรปตะวันออก

6. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
3. เมดิเตอร์เรเนียน (Mediterranean) อาศัย
อยู่ทางแถบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน และ
ตอนเหนือของทวีปแอฟริกา
4. อิราเนียน (Iranian) อาศัยอยู่ทางภาค
ตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศอินเดีย
บริเวณเมโสโปเตเมียและเปอร์เซีย

7. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
Source : http://thestudyofracialism.org/viewtopic.php?f=16&t=5127

8. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
2. Mongoloid เป็นพวกผิวเหลือง (Yellow) รูปร่างสูงปานกลาง กะโหลก
ศีรษะกลม จมูกแบนกว้าง ดวงตาเรียวเล็ก ผมเหยียดตรง มีสีน้าตาลเข้ม-ดา
ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในทวีปเอเชีย รวมทั้งชาวพื้นเมืองของหมู่เกาะโพลินีเชีย
หมู่เกาะไมโครนีเชีย ทวีปอเมริกาเหนือ (อินเดียน) ทวีปอเมริกาใต้ คาบสมุทร
สแกนดิเนเวีย (แลปป์ ) ไซบีเรียและเกาะกรีนแลนด์ (เอสกิโม)
เอสกิโม ไซบีเรียน Turkistan:เอเชียกลาง KOREA
Source: http://dodona.proboards.com/index.cgi?board=physanth&action=display&thread=7293
แลปป์

9. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
Mongoloid โดยทั่วไปแบ่งออกเป็น 3 เชื้อชาติย่อย เรณู หอมหวน (2537 : 45)
1. มองโกเลียน (Mongolian) อาศัยอยู่ทาง
ภาคตะวันออกของทวีปเอเชีย
2. มาเลเชียน (Malaysian) อาศัยอยู่ในหมู่
เกาะอินดีสตะวันออก

10. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
3. อเมริกันอินเดียน (American-Indian) อาศัยอยู่ในทวีปอเมริกา

11. Metiso
Mulatto
Zambo

12. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
3. Negroid เป็นพวกผิวดา (Black) รูปร่างเตี้ยมาก-สูงปานกลาง รูปศีรษะ
กลม จมูกกว้าง ริมฝีปากหนา ผมหยิกฟู (Wooly hair) ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในลุ่มน้า
แซร์ (Zair) ในเขตศูนย์สูตรของทวีปแอฟริกา ได้แก่ ปิ๊กมี บันตูนิโกร
Mursi
Mursi
Source: http://lumq.com/06/mursi/

13. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
Nigroid โดยทั่วไปแบ่งออกเป็น 4 เชื้อชาติย่อย เรณู หอมหวน (2537 : 46)
1. ปิ๊กมี (Pygmy) และนิกริโตส (Negritos)
อาศัยอยู่ในทวีปแอฟริกา บางบริเวณของ
ทวีปเอเชีย เช่น ฟิลิปปินส์ แหลมมาลายู
เป็นต้น (กลุ่ม Australoid)
2. คนป่าแห่งแอฟริกา เป็นพวกที่เจริญมา
จากปิ๊กมี (กลุ่ม Australoid)
Source: http://famaministries.com/rehab-of-pygmy-farmers.shtml

14. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
3. เมลานีเชียน (Melanesian) อาศัยอยู่ในเกาะนิวกินีและหมู่เกาะใกล้เคียง
เช่น พวกปาปัว (Papao) เป็นต้น (กลุ่ม Australoid)

15. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
4. บุชแมน (Bushman) และฮอตเทนท็อท(Hottentot) อาศัยอยู่ในแอฟริกาใต้
มีลักษณะคล้ายกับพวกปิ๊กมีและนิกริโตส (กลุ่ม Capoid)

16. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
4. Australoid เป็นพวกผิวสีน้าตาล (Dark brown) ผมหยิกสีดา จมูกแบน
กว้าง ได้แก่ ชาวพื้นเมืองของทวีปออสเตรเลีย เกาะเมลานีเชีย และพวกนิกริโตสซึ่ง
กระจายอยู่ในเกาะฟิลิปปินส์-เกาะอันดามัน ประเทศอินเดีย (มิลักขะ)
มิลักขะ
เนกริโต
ชาวเกาะเมลานีเชีย
Source :http://robertlindsay.wordpress.com/2011/05/24/is-there-an-australoid-race/
อะบอริจิ้น

17. กลุ่มเชื้อชาติสาคัญ
5. Capoid เป็นพวกผิวสีน้าตาลออกเหลือง (Brownish yellow) รูปร่าง
ค่อนข้างเตี้ย จมูกแบนกว้าง ผมดาหยิกขอดเป็นก้อน (Peppercorn hair) ได้แก่
บุชแมน ฮอทเทนท็อท อาศัยอยู่ในเขตแห้งแล้งทางตอนใต้ของทวีปแอฟริกา
Source : http://www.stormfront.org/forum/t596201-4/

18. ตระกูลภาษาหลักของโลก
Source: http://www.acclaro.com/translation-localization-blog/world-language-map-14

19. ตระกูลภาษาหลักของโลก
อินโดยูโรเปี้ยน (Indo-European)
 เป็นภาษาตระกูลใหญ่และใช้กันมากในกลุ่มประเทศยุโรป รัสเซีย อเมริกาเหนือ
อเมริกาใต้ ออสเตรเลีย บางส่วนของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อินเดีย แบ่งออกเป็นกลุ่ม
ย่อย คือ โรมัน เยอรมัน ฮินดี รัสเซีย เปอร์เซีย
 มีการกระจายตัวมาก เป็นผลมาจากการล่าอาณานิคม และการตั้งถิ่นฐานในบริเวณ
ต่างๆ ของชาวอังกฤษ สเปน ฝรั่งเศส แต่ปัจจุบันมีผู้ใช้น้อยลง

20. Indo-European Centum languages family tree: I
Source: http://www.danshort.com/ie/iecentum.htm

21. The Origin and Spread of Indo-European Languages
Source: http://www.danshort.com/ie/iecentum.htm
Source: http://www.danshort.com/ie/mapmaker.php?Map=sprea

22. Indo-European Centum languages family tree: II
Source: http://www.danshort.com/ie/iesatem.htm

23. การกระจายของภาษาในยุโรป
Source: http://shop.xyzmaps.com/product4552_XYZ-Europe-Language-Map.aspx

24. ตระกูลภาษาหลักของโลก
เฮมิโต-เซมิติก(Hemito-Semitic)
 เป็นภาษาของพวกเซไมต์ ได้แก่ ชาวอัสซีเรียน ชาวฟินิเชียนโบราณ ซึ่งภาษาเซไมต์
ใช้ในการบูชาพระเจ้าองค์เดียว
 ผู้ใช้ภาษานี้อยู่ในบริเวณลุ่มน้าไทกรีส-ยูเฟรตีสในประเทศอิรักจนถึงประเทศซีเรีย
แอฟริกาเหนือ
 แบ่งออกเป็น 3 ภาษา คือ ภาษาอาระบิค (Arabic) เป็นภาษาที่ใช้กันมากที่สุด
ภาษาฮิบรู (Hebrew) เป็นภาษาที่ใช้ในศาสนพิธีของยิว และเป็นภาษาราชการของ
ประเทศอิสราเอล และภาษาแอมฮาริก (Amharic) เป็นภาษาพูดของชาวเอธิโอเปีย

25. ตระกูลภาษาหลักของโลก
แอฟริกาตอนใต้ของซาฮาร่า(Sub Sahara Africa)
 กลุ่มภาษาที่นิยมใช้พูดในทวีปแอฟริกา คือ ภาษาสวาฮีลิ -ในแอฟริกาตะวันออก
นิยมพูดภาษาซูลู ในแอฟริกาใต้ใช้ภาษาคองโก
 กลุ่มภาษาบันตู นิยมพูดในแอฟริกาเขตร้อน แล้วกระจายไปทางตะวันออกและ
ทางใต้

26. Map of the Distribution
of African Language
Families and some
Major African Languages
Source:http://www.nationsonline.org/oneworld/map/african-language-map.htm
การกระจาย
ของภาษา
ในแอฟริกา

27. การกระจายของภาษาในอเมริกาเหนือ
Source: http://www.alternatehistory.com/discussion/showthread.php?t=108682&page=423
Source: http://americanindiantah.com/history/nar_colonial_legacy.html

28. การกระจายของภาษาในอเมริกาใต้
Source: http://linguisticmystic.com/wp-content/uploads/2007/03/langs.gif

29. ตระกูลภาษาหลักของโลก
ตระกูลภาษาตะวันออก (Sino-Tibetan)
 เป็นภาษาใหญ่ในซีกโลกตะวันออก ภาษาที่มีคนใช้มาก คือ ภาษาจีน
 ตระกูลภาษาตะวันออกมีผู้พูดมากกว่าภาษาอังกฤษ และกระจายไปในประเทศ
จีนและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ภาษาที่นิยมใช้ ได้แก่ ภาษาไทย พม่า และทิเบต
 ภาษาเกาหลีและญี่ปุ่น เป็นภาษาที่นิยมพูดกันในเอเชียตะวันออก

30. ตระกูลภาษาหลักของโลก
ตระกูลภาษามาเลย์-โพลินีเชียน (Malay-Polynesian)
 ภาษานี้ผู้ใช้อาศัยอยู่ตามหมู่เกาะในเขตร้อน เช่น เกาะมาดากัสการ์ อินโดนีเซีย
หมู่เกาะฮาวาย จนถึงเกาะอีสเตอร์
ตระกูลภาษาอื่นๆ
 ได้แก่ ภาษายูราล-อัลตาอิก (Ural-Altatic) และภาษาดราวิเดียน (Dravidian)

31. การกระจายของภาษาในเอเชีย
Source: http://www.justmaps.org/maps/thematics/asia-map.asp

32. การกระจายของภาษาในโอเชียเนีย
Source: http://www.justmaps.org/maps/thematics/oceania-map.asp

33. การแพร่กระจายของภาษา
1. การอพยพของประชากรหรือจากการรุกรานของศัตรู แต่ภาษาอาจเสื่อมลงได้
เนื่องจากการเสื่อมอานาจ
2. การขยายอานาจของศาสนาและการเมืองเข้าสู่ดินแดนต่างๆ ที่เข้าไปอยู่อาศัย
3. ความเป็นชาตินิยม (Nationality) ชาวอารานิคมหลายชาติเมื่อได้รับอิสระจาก
การปกครองของจักรวรรดินิยม ก็พยายามตั้งประเทศใหม่และนิยมใช้ภาษา
พื้นเมืองของตนเป็นภาษาประจาชาติ แต่ยังคงใช้ภาษาเดิมของเมืองแม่อยู่
4. บริเวณแหล่งเศรษฐกิจ มีเส้นทางคมนาคมขนส่งตัดผ่าน ได้แก่ รถไฟและ
รถยนต์ ประชากรนิยมใช้ภาษาตะวันตก เช่น เส้นทางรถไฟขนส่งสินค้าระหว่าง
รัฐอะลาสก้าผ่านประเทศแคนาดาเข้าสู่สหรัฐอเมริกา ชาวอินเดียนแดงที่อาศัย
อยู่บริเวณนี้รู้จักภาษาอังกฤษเป็นอย่างดี

34. ความหมายและความสาคัญของศาสนา
ศาสนาเป็ นสิ่งยึดเหนี่ยวจิตใจมนุษย์ให้อยู่รวมกลุ่มกัน และ
เชื่อถือเลื่อมใสศรัทธาในสิ่งเดียวกัน ศาสนาเป็นรากฐานของ
ขนบธรรมเนียมประเพณีของมนุษย์ (เรณู หอมหวล, 2537)

35. ศาสนาที่สาคัญของโลก

36. ศาสนาที่สาคัญของโลก
ศาสนาฮินดู (Hinduism)
 เป็นศาสนาเก่าแก่มาจากศาสนาพราหมณ์ ปัจจุบันมีผู้นับถือมากอยู่ในประเทศ
อินเดีย
 เดิมไม่มีข้อห้ามเรื่องการบริโภคเนื้อสัตว์ (เพิ่งมาบัญญัติขึ้นภายหลัง)
 การนับถือศาสนาฮินดูก่อให้เกิด
1. วรรณะ ทาให้อานาจทางการเมือง เศรษฐกิจ ตกอยู่ภายใต้ชนชั้นสูง ได้แก่
วรรณะพราหมณ์และแพศย์
2. การอดอาหารและการงดบริโภคเนื้อสัตว์ ซึ่งเป็นแหล่งอาหารโปรตีนที่
สาคัญของประชากร

37. ศาสนาที่สาคัญของโลก
ศาสนาพุทธ (Buddhism)
 เป็นศาสนาที่นับถือกันมากในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ กาเนิดขึ้นในประเทศเนปาล
และมีพระสิทธัตถะโคตรมะ (พระพุทธเจ้า) เป็นศาสดา แบ่งเป็น 2 นิกาย
1. นิกายหินยาน/ เถรวาท (Theravada) พบใน อินเดีย ไทย ลาว และกัมพูชา
เป็นหลักพุทธศาสนาแบบดั้งเดิม
2. นิกายมหายาน/ อาจาริยวาท (Mahayana) พบใน เวียตนาม จีน เกาหลี
และญี่ปุ่น เป็นนิกายที่แตกออกมาจากนิกายหินยาน เป็นหลักพุทธศาสนาแบบใหม่

38. ศาสนาที่สาคัญของโลก
ศาสนาคริสต์ (Christianity)
 เป็นศาสนาที่เผยแพร่โดยชาวคาธอลิกและโปรเตสแตนท์ ประชากรที่นับถือศาสนานี้
ได้แก่ ชาวผิวขาวที่อาศัยอยู่ในทวีปอเมริกาเหนือ ทวีปอเมริกาใต้ ทวีปออสเตรเลีย และ
นิวซีแลนด์
ศาสนาอิสลาม (Islam)
 พบในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เอเชียกลาง จีน อินเดีย ปากีสถานตะวันตก
บังกลาเทศ มลายูและอินโดนีเซีย
 ไม่นิยมดื่มแอลกอฮอล์และไม่บริโภคเนื้อสุกร
 เมืองสาคัญของศาสนา คือ กรุงเยรูซาเล็ม (Jerusalem) เมดินา (Medina) และ
เมกกะ (Mecca)

39. ศาสนาที่สาคัญของโลก
ศาสนายิว/ ยูดาย (Judaism) นับถือพระยะโฮวา พบในอิสราเอล
ลัทธิขงจื๊อ (Confucianism) พบในจีน
ศาสนาชินโต (Shintonism) พบในญี่ปุ่น
ศาสนาเชน (Jainism) พบทางเหนือของเมืองบอมเบย์ (Bombay) ในอินเดีย
ลัทธิเต๋า (Taoism) พบในจีน
ศาสนาโซโรอัสเตอร์ (Zoroastrism) นับถือดวงอาทิตย์ สาสนานี้ในอินเดีย
เรียกว่า “อินเดียปาร์ซีสส์ (Indian Parsees)” เป็นสาสนาดั้งเดิมของชาวเปอร์เซียร์
ลัทธินับถือผีสางเทวดา (Animism) พบในสังคมมนุษย์ที่มีสภาพทางเศรษฐกิจ
และสังคมที่ล้าหลัง

40. แบบฝึกหัด
1. เชื้อชาติของมนุษย์ทั่วโลกมีอะไรบ้าง มีการกระจายอยู่ในบริเวณใดบ้าง และเพราะ
เหตุใดจึงมีการกระจายเชื้อชาติของมนุษย์ในทวีปต่างๆ
2. การปะทะทางเชื้อชาติที่เห็นได้เด่นชัดในทวีปอเมริกา มีกี่เชื้อชาติ และเชื้อชาติ
ดังกล่าวเกิดจากการปะทะกันระหว่างเชื้อชาติใด
3. ภาษาถิ่นที่ใช้ในประเทศไทย มีความสาคัญต่อสถานภาพทางเศรษฐกิจ สังคม
และวัฒนธรรมของชุมชนอย่างไร อธิบายและยกตัวอย่างประกอบ
4. ศาสนา มีอิทธิพลต่อประเพณีและวัฒนธรรมในแต่ละสังคมอย่างไร
จงอธิบายและยกตัวอย่างประกอบ