Παρουσίαση σχετικά με τη σχέση μαθητή και σχολείου και του ρόλου της οικογένειας στη σχολική επίδοση των μαθητών

1. ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ
μια σχέση μαθητή και σχολείου
Σχολι
κή
επ δοσί
η
Μαθητ
ής
Οικογέ
νεια
Σχολε
οί

2. Η έννοια του πολιτισμικού κεφαλαίου
επιβλήθηκε ως απαραίτητη υπόθεση για να
γίνει αντιληπτή η ανισότητα των σχολικών
επιδόσεων των παιδιών που προέρχονται
από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις,
ανάγοντας τη σχολική επιτυχία στην
κατανομή του πολιτισμικού κεφαλαίου
μεταξύ των κοινωνικών τάξεων.

3. Οι τρεις καταστάσεις του
πολιτισμικού κεφαλαίου 1
1. ενσωματωμένη κατάσταση, υπό τη μορφή
διαρκών διαθέσεων του οργανισμού.
2. αντικειμενοποιημένη κατάσταση, υπό τη
μορφή πολιτισμικών αγαθών, πινάκων,
βιβλίων, λεξικών, εργαλείων κ.λπ.
3. θεσμοποιημένη κατάσταση, υπό τη
μορφή τίτλων που απονέμει το σχολείο.

4. Η ενσωματωμένη κατάσταση
Η ενσωματωμένη κατάσταση του
πολιτισμικού κεφαλαίου αναφέρεται στο
σύστημα προτιμήσεων, αρχών κρίσης και
διάκρισης καθώς και σε ένα σύστημα
μόνιμων γνωστικών δομών τις οποίες
χρησιμοποιεί με μοναδικό τρόπο κάθε
άτομο, για να κατανοήσει την κοινωνική
πραγματικότητα και να προσαρμοστεί σε
αυτό.

5. Όπως σημείωνε ο PIERRE BOURDIEU, το πολιτισμικό
κεφάλαιο στη θεμελιώδη του κατάσταση είναι
συνδεδεμένο με το σώμα.
Είναι ένα «έχειν» που έγινε «είναι», μια ιδιοκτησία που
έγινε σώμα. Η συσσώρευση του πολιτισμικού κεφαλαίου
προϋποθέτει μια εργασία εγχάραξης και εξομοίωσης, η
οποία κοστίζει χρόνο, χρόνος ο οποίος πρέπει να
επενδυθεί προσωπικά από το ίδιο το άτομο. Αυτό το
προσωπικό κεφάλαιο δεν μπορεί να μεταδοθεί στιγμιαία,
αλλά απαιτεί χρόνο (γι’ αυτό και δεν μπορεί να
αγοραστεί). Η συσσώρευση πολιτισμικού κεφαλαίου για
τα άτομα που μεγαλώνουν σε ένα οικογενειακό και
κοινωνικό περιβάλλον πλούσιο σε πολιτισμικό κεφάλαιο
αρχίζει από τη γέννησή του και ταυτίζεται με την
κοινωνικοποίησή του και το βιολογικό του χρόνο, ενώ για
ορισμένα άτομα αρχίζει πολύ αργότερα. Οι διαφορές στο
πολιτισμικό κεφάλαιο είναι κυρίως διαφορές έναρξης της

6. Ο μαθητής και η κουλτούρα της
οικογένειας του
Κάθε οικογένεια μεταβιβάζει στα παιδιά,
μέσω κυρίως έμμεσων και όχι άμεσων οδών,
ένα ορισμένο πολιτισμικό κεφάλαιο κι ένα
ορισμένο ήθος ( σύστημα άρρητων και βαθιά
ενσωματωμένων αξιών, το οποίο συμβάλλει
στον καθορισμό των στάσεων σε σχέση με το
πολιτισμικό κεφάλαιο και σε σχέση με τον
σχολικό θεσμό).

7. Ο μαθητής και η κουλτούρα και της
οικογένειας του
Η πολιτισμική αυτή
κληρονομιά( κουλτούρα ) είναι υπεύθυνη
για την αρχική ανισότητα των παιδιών σε
σχέση με τη σχολική δοκιμασία και, κατ'
επέκταση, σε μεγάλο βαθμό, για την άνιση
σχολική επίδοση.

8. Το αντικειμενοποιημένο σε υλικά
υποστηρίγματα πολιτισμικό κεφάλαιο:
•μπορεί να μεταδοθεί κατά το υλικό
μέρος, δηλαδή η νομική ιδιότητα (της
κατοχής)
•δεν μεταδίδεται ο όρος της ειδικής
ιδιοποίησης του, δηλαδή της χρήσης
του .
:Τα πολιτισμικά αγαθά μπορούν να
αποτελέσουν το αντικείμενο
•μιας υλικής ιδιοποίησης, η οποία
προϋποθέτει το οικονομικό κεφάλαιο και

9. Οι σχολικοί τίτλοι, αναγνωρίσιμοι και
υποστηριζόμενοι από το κοινωνικό
σύνολο, αποτελούν τη θεσμοποιημένη
κατάσταση του πολιτισμικού κεφαλαίου.
Η θεσμοποιημένη κατάσταση του
πολιτισμικού κεφαλαίου προβάλλει μια
σχετική αυτονομία σε αντίθεση με τις δυο
προηγούμενες καταστάσεις, δηλαδή την
ενσωματωμένη και την
αντικειμενοποιημένη.

10. Προβάλλοντας τους σχολικούς τίτλους ως
αυτόνομους, το σχολείο καταφέρνει να πείσει ότι o
καθένας μπορεί να γίνει κάτοχος αυτής της
θεσμοποιημένης κατάστασης του πολιτισμικού
κεφαλαίου. Αυτό, όμως, δεν ισχύει αφού
ουσιαστικά, οι σχολικοί τίτλοι είναι αποτέλεσμα
επιβράβευσης των ιδιοτήτων του πολιτισμικού
κεφαλαίου, είναι η επιβράβευση δραστηριοτήτων
των μαθητών (αντικειμενοποιημένη κατάσταση),
τις οποίες παρουσιάζουν εξαιτίας των συστημάτων
προτιμήσεων, αρχών, αξιών κτλ. (ενσωματωμένη
κατάσταση), που κατέχουν. Με τον τρόπο αυτό, ο
εκπαιδευτικός θεσμός επικυρώνει και αναπαράγει
κοινωνικές ανισότητες που υπάρχουν εκτός
σχολείου και οι μαθητές φέρουν μαζί τους

11. Η γλώσσα: μια πράξη που δημιουργήθηκε για να
χρησιμοποιείται στην κατάλληλη ευκαιρία και όχι
μόνο για την επικοινωνία. Η γνώση της
γραμματικής δεν λύνει κανένα επικοινωνιακό
πρόβλημα, εάν κάποιος δεν γνωρίζει πότε και σε
ποιες περιστάσεις θα πρέπει να τη χρησιμοποιήσει
και ποιες δυνατότητες προσφέρει. Θα πρέπει κανείς
να διαθέτει την πρακτική γνώση της γλώσσας και
των καταστάσεων (δυνατότητα να παράγει το
κατάλληλο είδος λόγου μέσα σε μια συγκεκριμένη
περίσταση)
Η παραγωγή λόγου που αποκτάται από το σχολείο είναι
διαφορετική από εκείνη που αποκτάται μέσα από τις
κοινωνικές συνθήκες.

12. Στις προφορικές εξετάσεις, οι καθηγητές διακρίνουν τη
«φυσική» άνεση που τη χαρακτηρίζει η ευκολία
έκφρασης των φοιτητών από τα ανώτερα κοινωνικά
στρώματα από τη «βεβιασμένη» των φοιτητών από τα
λαϊκά και μεσαία κοινωνικά στρώματα. Οι καθηγητές
έχουν την τάση να αποδίδουν την αμηχανία των
φοιτητών από τα λαϊκά στρώματα, όπως αυτή
εκφράζεται από τη γλωσσική συμπεριφορά και τις
χειρονομίες, σε «ντροπαλότητα» ή «νευρικότητα»,
δηλαδή καθαρά σε «ψυχολογικούς» λόγους.
Το «ισχνό» γλωσσικό κεφάλαιο που διοχέτευσε η
οικογένεια και η έλλειψη δυνατότητας να ενισχυθεί με
μια σχολική επένδυση, έχει ως αποτέλεσμα να οδηγεί
τις αδύναμες σε γλωσσικό κεφάλαιο κοινωνικές τάξεις
στην πρώιμη αυτοδιαγραφή (-οι «τρέλες», «αυτά δεν είναι
για μας»-στην «απόρριψη του απορριπτέου και στην επιθυμία

13. Οι εκπαιδευτικοί, για να βοηθήσουν
τους μαθητές, θα πρέπει να
χρησιμοποιούν μια γλώσσα που θα
καταφεύγει σε ορισμούς και εξηγήσεις,
δίνοντας, έτσι, μαζί με το μήνυμα και
τον κώδικα του μηνύματος.
Με τον τρόπο αυτό, η γλώσσα τους θα
εναρμονίζεται με τις πραγματικές
ανάγκες των μαθητών και θα
λειτουργεί αντισταθμιστικά για τα

14. Η ανισότητα ανάμεσα σε παιδιά από
διαφορετικά κοινωνικά στρώματα προέρχεται
ουσιαστικά από διαφορές ανάμεσα στη λαϊκή
γλώσσα και τη γλώσσα της διανόησης. Οι
ομιλούμενες γλώσσες στα διάφορα στρώματα
είναι άνισα απομακρυσμένες, γι’ αυτό και η
εκπαίδευση πρέπει να δώσει πολύ σημαντική
θέση, από το δημοτικό σχολείο, σε ασκήσεις
έκφρασης της σκέψης των παιδιών. Μέσα από
την εκμάθηση μιας πολύπλοκης γλώσσας
μπορεί να αναπτυχτεί μια γενική δεξιότητα
για τη χρήση λογικά πολύπλοκων συντάξεων

15. Η ανισότητα ανάμεσα σε παιδιά διαφορετικών
κοινωνικών τάξεων εξαρτάται, επίσης, από
διαφορές πολιτισμικής πρακτικής ανάμεσα σε
διαφορετικά στρώματα. Πρέπει να
χρησιμοποιούνται από το δημοτικό όλα τα μέσα
για να δίνονται σε όλα τα παιδιά εμπειρίες (ή
υποκατάστατα αυτών των εμπειριών) τις οποίες τα
παιδιά των προνομιούχων τάξεων οφείλουν στην
οικογένεια τους

16. Θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια ώστε
συστηματικά και πάγια ένα ποσό του
μηνιαίου προϋπολογισμού να πηγαίνει
στην εκπαιδευτική επένδυση. Πρέπει να
επιχειρηθεί μια συστηματική προσπάθεια
συντονισμού των οικογενειών ενός σχολείου
ώστε να στηριχτούν υλικοτεχνικά οι
εκπαιδευτικοί προκειμένου να
συμβάλλουμε στη μείωση των ποιοτικών
διαφορών και ανισοτήτων ανάμεσα στα
σχολεία.

17. Όμως, αν θεωρήσουμε ότι οι άνισες
επιδόσεις οφείλονται σε μεγάλο βαθμό
στην κοινωνική καταγωγή των μαθητών,
μήπως αυτό ορίζει τα παιδιά που
προέρχονται από μη προνομιούχα
στρώματα ως εκ προοιμίου
«καταδικασμένα» να αποτύχουν στου
σχολείο (κοινωνικός ντετερμινισμός) και,
κατά συνέπεια, περιορίζει τα περιθώρια
αυτενέργειας τόσο των μαθητών όσο και
του εκπαιδευτικού;

18. τι μπορεί να κάνει ένας εκπαιδευτικός για να
υπερβεί τη μοιρολατρία που κρύβει αυτή η
άποψη;