32ο Διεθνές Συνέδριο Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών ΙΠΟΔΕ 2021

1. «Ασφαλής αναγνώριση του «άλλου» στη διαπολιτισμική
αλληλεπίδραση και στην εκπαιδευτική διαδικασία»
32ο Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και τα ελληνικά
ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα – Αξιολόγηση, Διοίκηση, Αναλυτικά Προγράμματα,
Διδακτικό Υλικό»
Πάτρα στις 21-22 Μαΐου 2021
Δρ. Βασιλική Παπαϊωάννου, εκπαιδευτικός β/θμιας εκπαίδευσης, μέλος
ΣΕΠ Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου
Δημήτριος Βασιλειάδης, ΠΜΣ Ποινικές Επιστήμες, Νομική Σχολή ΕΚΠΑ

2. Σκοπός της εργασίας
● Προκλήσεις που παρουσιάζονται σε πολυπολιτισμικά
περιβάλλοντα
● Επικαιροποίηση γνώσεων σε θέματα διαπολιτισμικής
εκπαίδευσης
● Αίτια και συνέπειες της αλληλεπίδρασης με τον κάθε «άλλο»

3. Εισαγωγή -Διαπολιτισµική έρευνα
● Ανάδειξη κάποιων χαρακτηριστικών διαπολιτισμικής εκπαίδευσης
● Ανάδειξη ασφαλών στοιχείων για την αναγνώριση του «άλλου»
● Ανάδειξη διαπολιτισμικών δεξιοτήτων
● Αναγκαιότητα διαχείρισης ποικιλομορφίας (κυρίως) στο χώρο του σχολείου
● Διαμόρφωση σταθερών αξιών αλλά και εύκαμπτων στάσεων
● Αναγνώριση της διαφορετικότητας του «άλλου» (αναγνώριση ανθρωπίνων δικαιωμάτων,
αναγκών, προσωπικών αξιών, εκτίμηση ομοιοτήτων και διαφορών)
● Δημιουργία καλής επικοινωνίας: Διαπολιτισμική ενσυναίσθηση, αποδοχή
διαφορετικότητας, αναστοχασμός, αναγνώριση μοναδικότητας της προσωπικότητας,
ανάληψη προσωπικής ευθύνης και αποφυγή στερεοτύπων

4. Διαπολιτισµική έρευνα
Ανάδειξη της σημαντικότητας
του σεβασμού των πολιτισμών
που εκπροσωπούνται σε κάθε
χώρο
Συνειδητοποίηση της
συμβολής των
πολιτισμικών
παραγόντων στην
ανθρώπινη συμπεριφορά

5. Διαπολιτισµική ενσυναίσθηση
Κατανόηση της οπτικής των
ανθρώπων που προέρχονται
από διαφορετικό
πολιτισμικό/γλωσσσικό
υπόβαθρο
Ικανότητα να αντιλαμβάνεται
κανείς σε ποιο βαθμό και με
ποιους τρόπους είναι ο ίδιος
φορέας του δικού του
πολιτισμού

6. Κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο
● Επιρροή πολλών παραγόντων
πολιτικών, κοινωνικών,
οικονομικών κλπ.
● Σύνδεση με το πολιτισμικό
υπόβαθρο, σκέψεις και
δραστηριότητες των ανθρώπων
που ζουν και αναπτύσσονται σε
κάθε χρονική στιγμή ή περίοδο
● Σύνδεση προσωπικής και
συλλογικής ευθύνης που αφορά
στην εξέλιξη
Διάσταση προσωπική:
φιλτράρεται μέσα από τις προσωπικές
μας πεποιθήσεις, αξίες και πιστεύω
Διάσταση συλλογική:
Ανθρωπος - ενεργό μέλος ομάδων
(συνεργασία, συμπόρευση, αρμονική
συμβίωση, εξέλιξη και δημιουργία)
Σχολείο: Πνεύμα συνεργασίας,
συμπόρευσης, αρμονίας

7. Ορισμός του «άλλου» Αναγνώριση
Γεγονότα:
● Αύξηση μεταναστευτικών ροών από
μακρινές χώρες της Ασίας και της
Αφρικής προς την Ελλάδα
● Ήδη υπαρχουσες μεταναστευτικές ροές
από γείτονες χώρες
● Επικοινωνία με ανθρώπους, με
διαφορετικό από μας πολιτισμικό φορτίο
● Άγνοια για διαφορετικές κουλτούρες και
θρησκείες
● Απουσία κοινής ιστορίας με κάποιους
● Διακρίσεις - μη σεβασμός θεμελιωδών
δικαιωμάτων, όπως ορίζονται από
θεσμούς και νόμους (φυλετικός, εθνικός
και κοινωνικός ρατσισμός)
● Διαφορετικό γλωσσικό και
πολιτισμικό υπόβαθρο
● Διαφορετική προσωπικότητα.
Στόχους, ιδέες
● Μορφωτικό κεφάλαιο ατόμων
διαφορετικής πολιτισμικής
προέλευσης μη ισότιμο
● Ο ξένος, ο άλλος, ο
διαφορετικός: μήπως
είμαι εγώ;

8. Χαρακτηριστικά (επιτυχημένης) διαπολιτισμικής αλληλεπίδρασης
● Εμπλουτισμός με νέα δεδομένα/πληροφορίες/εμπειρίες (αλληλεπίδραση πολιτισμών,
διαρκής προσαρμογή σε αλλαγή συνθηκών, επιρροή της εθνικής ταυτότητας σε
κοινωνικές συμπεριφορές, κάθε μεταναστευτική ομάδα/άτομο είναι φορέας πολιτισμού,
μοναδική προσωπικότητα ατόμου)
● Εξωτερικά και εσωτερικά χαρακτηριστικά
● Σχέσεις εμπιστοσύνης και συνεργασίας
● Ανάπτυξη διαπολιτισμικής ετοιμότητας (Ανοιχτότητα απέναντι στο διαφορετικό)
● Ανάπτυξη διαπολιτισμικών δεξιοτήτων (Αποτελεσματική διαχείριση πολιτισμικής
ετερότητας και διαφοράς)
● Επικοινωνία: Μετάδοση μηνύματος και αποκωδικοποίηση από παραλήπτη όπως
προοριζόταν
● Ανάπτυξη ικανού βαθμού ευαισθησίας σε επίπεδο συζητήσεων (διευκόλυνση
επικοινωνίας)
● Εκτίμηση ‘προσωπικής’ και πολιτισμικής κουλτούρας των ανθρώπων

9. Σημαντικότερα και πιο ασφαλή στοιχεία για την αναγνώριση
του «άλλου»
Κατανόηση της
διαπολιτισμικής
διαφοράς/ευαισθητοποίηση
● αντίληψη από τις εμπειρίες
κοινωνικοποίησης που
αποκομίζουμε από το πολιτισμικό
μας περιβάλλον
● φίλτρα που φέρουμε ως άνθρωποι
λόγω των προσωπικών μας
πεποιθήσεων
Δεξιότητες:
● Διαχείριση
εμπειριών/τραυμάτων/πληγών
● Καλλιέργεια στάσεων ευλυγισίας
● Δημιουργία/διατήρηση/επαναξιολό
γηση αξιών απέναντι σε εμπειρίες,
αντικείμενα και καταστάσεις που
διευκολύνουν την επικοινωνία,
μειώνουν την εχθρότητα και τις
ομαδικές προκαταλήψεις και
δημιουργούν στέρεες ανθρώπινες
σχέσεις

10. Αξίες
● Τερματικές (στόχοι)
● Συντελεστικές (αφορούν
σε ζητήματα ηθικότητας
και επάρκειας)
➢ Αξία της πολιτισμικής αλληλεγγύης
(ενότητα)
➢ Συνεισφορά
● Ατομικές (π.χ. οικονομική
ασφάλεια, κοινωνική προστασία,
διατήρηση παράδοσης, δικαίωμα
έκφρασης, σημαντικότητα της
οικογένειας, αφοσίωση,
κατανάλωση υλικών αγαθών
κλπ.)
● Συλλογικές (σε παρόμοιες ή
πολιτισμικά διαφορετικές
ομάδες)

11. Παράγοντες που επηρεάζουν τις ατοµικές αξίες των
ατόµων επειδή καθιστούν τις κοινωνικές οµάδες
διαφορετικές
α. ο βαθμός στον οποίο οι άνθρωποι είναι ανεξάρτητοι ή εξαρτημένοι από
τις ομάδες
β. οι απόψεις τους για την ευημερία και το κέρδος και
γ. οι απόψεις τους για το κατά πόσο είναι σωστό να εκμεταλλευόμαστε, να
προσαρμοζόμαστε ή να υποτασσόμαστε στον εξωτερικό κόσμο.
Smith, P. B., & Schwartz, S. H. (1997). Values. In J. W. Berry, M. H. Segall, & C.
Kagitcibasi (Eds.), Handbook of cross-cultural psychology (2nd ed.), (3), 188-208.

12. Παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα της
διαπολιτισµικής επικοινωνίας
★ Διαφοροποίηση ατομικών και συλλογικών αξιών σε ένα χώρο/ομάδα
★ (Προσωπικό - επαγγελματικό) Κόστος της σύγκρουσης
★ Εγωκεντρική μεροληψία (κάποιος/α παίρνει τα εύσημα για την επιτυχία και
δε θέλει να χρεωθεί την ευθύνη της προσωπικής αποτυχίας)
★ Αυτοεξυπηρετική εγωκεντρική μεροληψία (δικαιολογίες)
★ Αδυναμία αυτοαξιολόγησης
★ Μιμητισμός (συμπεριφοράς ή διαχείρισης συναισθημάτων από γονείς)
★ Απουσία κριτικής σκέψης
★ Συλλογικές πρακτικές που εξασφαλίζουν ασφάλεια
★ Μη ανάληψη προσωπικής ευθύνης για ευτυχία, εξέλιξη και επιτυχία
★ Γενικεύσεις και αναπαραγωγή στερεοτύπων

13. Στερεότυπα: τι είναι,τι προκαλούν
● Ορισμός των ανθρώπων με βάση τον πολιτισμό, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την
προέλευση, τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, το χρώμα του δέρματος κλπ.)
● Διατύπωση γενικευμένων ή εσφαλμένων κρίσεων
● Μικροεπιθετικότητα - χρησιμοποιούνται για άδικη αντιμετώπιση
● Λόγια προσβλητικά
● Έλλειψη προσπάθειας να «δούμε» τα πράγματα μέσα από διαφορετικό πρίσμα (π.χ.
λόγω συνήθειας, πεποιθήσεων, στόχων ή ακολουθίας της μάζας)
● Δημιουργία αισθήματος ανησυχίας
ΑΛΛΑ:
● Τα στερεότυπα μπορεί να αποτελούν πρόκληση - Κανείς, όμως δε γεννιέται με
στερεότυπα

14. Προϋποθέσεις για επιτυχηµένη επικοινωνία με τον «άλλο»
● Αρμονία
● Εσωτερική σύμπνοια
● Συνεργασία
● Ισορροπία
● Αποδοχή του αξιακού κώδικα του
άλλου
● Δημιουργία προϋποθέσεων
βελτίωσης συναισθηματικής
νοημοσύνης
● Ανάπτυξη ενσυναίσθησης
● Ανταλλαγή εμπειριών
● Μείωση ασυμφωνίας
Στο χώρο της εκπαίδευσης:
● Συναισθηματική νοημοσύνη: ικανότητα
αντίληψης του εαυτού μας αλλά και των
συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων
● Διαχείριση συναισθημάτων στις σχέσεις μας
● Επίλυση προβλημάτων - Διασχολικές
συνεργασίες
● Ανάπτυξη διαπολιτισμικής παιδαγωγικής, η
οποία οφείλει να προσεγγίζει την ισοτιμία των
πολιτισμών, την ισοτιμία του μορφωτικού
επιπέδου ατόμων διαφορετικής πολιτισμικής
προέλευσης και την παροχή ίσων ευκαιριών
● Αναστοχασμός

15. Αναστοχασµός µε στόχο τη µείωση
ασυµφωνίας
α. βελτίωση της αξιολόγησής μας για την εναλλακτική που επιλέξαμε
β. μείωση της αξιολόγησής μας για την εναλλακτική που δεν επιλέξαμε
γ. δε σκεφτόμαστε, ούτε συζητάμε για την απόφαση που πήραμε
❖ Αποφυγή απόδοσης ερμηνειών για τη συμπεριφορά του άλλου
❖ Αποφυγή βιαστικών εκτιμήσεων
❖ Αποφυγή απόδοσης αρνητικών εθνικιστικών ή μη στερεοτύπων
❖ Αποφυγή βίαιης επικοινωνίας (Rosenberg, 2000)
❖ Αναγνώριση ποικιλομορφίας
❖ Αναγνώριση δύναμης (και μοναδικότητας) της προσωπικότητας

16. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη σύγχρονη
πολυπολιτισµική τάξη
➢ Ανάπτυξη Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής
➢ Η αναγνώριση των βαθιά ανθρώπινων αναγκών
➢ Απομάκρυνση από ατομικιστικά πρότυπα
➢ Προτεραιότητα του συλλογικού οφέλους
➢ Πρόληψη, προστασία και έγκαιρη παρεμπόδιση της κλιμάκωσης διακρίσεων εναντίον
προσώπων ή ομάδων
➢ Αναγνώριση της αξίας της λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας
➢ Ενσυναίσθηση
➢ Διατήρηση αρμονίας
➢ Αναγνώριση ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ατόμων και ομάδων

17. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ
α) Περιεχόμενο της εκπαίδευσης (δηλαδή να χρησιμοποιεί στη διδασκαλία του παραδείγματα από
άλλους πολιτισμούς)
β) Διαδικασία κατασκευής της γνώσης δηλαδή η γνώση δημιουργείται μέσα από την παραδοχή
των διαπολιτισμικών διαφορών
γ) Παιδαγωγική ισότητα όταν το διδακτικό στυλ προσαρμόζεται στις δυνατότητες των μαθητών
δ) Μείωση των προκαταλήψεων το οποίο αφορά την τροποποίηση των στερεοτυπικών στάσεων
των μαθητών
ε) Ενδυνάμωση της κουλτούρας του σχολείου, μέσω πολιτισμικών και καλλιτεχνικών
δραστηριοτήτων
Banks, J. A. (2001). Cultural Diversity and Education Foundations, Curriculum and Teaching. Boston Allyn & BacoN

18. Τι είναι σημαντικό
● Αναγνώριση του περιβάλλοντος της αλληλεπίδρασης προκειμένου να αξιολογεί ο/η κάθε
συμμετέχων/ουσα την κάθε δήλωση (Περιβάλλοντα υψηλής και χαμηλής πλαισίωσης)
● Η κάθε επικοινωνία δεν είναι ανεξάρτητη από το πλαίσιο το οποίο λαμβάνει χώρα
Λαμβάνω υπόψη:
● χαρακτηριστικά όπως ή ένταση της φωνής, ο επιτονισμός, τα υπονοούμενα, η
βλεμματική επαφή (μη λεκτική επικοινωνία)
● ανατροφοδότηση υπόβαθρου η οποία βασίζεται σε λεκτικά σήματα ή χειρονομίες
● Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας
● Πρότυπα συμπεριφοράς και εμπειρίας
● Αυτοπραγμάτωση
● Δυνατότητα ανάληψης προσωπικής ευθύνης
Όσο πιο πολύ έχει ενσωματώσει στην προσωπικότητά του ένα άτομο το χαρακτηριστικό της
αυτοπραγμάτωσης, τόσο περισσότερο χτίζει γέφυρες υγιούς αλληλεπίδρασης με τον «άλλο» με
στόχο την αμοιβαία εξέλιξη και προσωπική ανάπτυξη.

20. Low Context

21. High Context

22. Η ανάληψη προσωπικής ευθύνης (προϋποθέτει)
➔ Αυτογνωσία
➔ Προσωπική ανάπτυξη
➔ Οικοδόμηση ισότιμων σχέσεων και σχέσεων σεβασμού
➔ Ωριμότητα
➔ Υιοθέτηση πρακτικών οι οποίες έχουν σα στόχο την
ευλυγισία, το διάλογο, την κατανόηση της σκοπιάς του
«άλλου»
➔ Σεβασμό στη διαφορετικότητα
➔ Διατήρηση κοινής με το σύνολο στόχευσης

23. Ευχαριστούμε πολύ!
vpapaioannou06@gmail.com
vasileiadisdim@yahoo.com
https://docs.google.com/presentation/d/1O6UNBBvtR04WbM
VFgjYMBS49EylfcXTNZmJA5fyqePQ/edit?usp=sharing