The presentation deals with the main theoretical approaches to self-concept, conceptual clarification of the terms self-awareness, self-concept, self-esteem, self-introduction, a schematic rendering and shaping factors of self, and at the end presents some performance art in the conceptual construction.
2. ΕρωτήµαταΕρωτήµατα……
Γιατί προσπαθούµε να δώσουµε
απάντηση στο ερώτηµα: «Ποιος είµαι;»;;
Από πού πηγάζει ο τρόπος που
αντιλαµβανόµαστε τον εαυτό µας;;
Πώς γίνεται αντιληπτός ο εαυτός µαςΠώς γίνεται αντιληπτός ο εαυτός µας
στους άλλους;;
Σε τι µας «χρησιµεύει» αυτή η γνώση;;
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
4. William James (βασικός εµπνευστής)
Η πολλαπλότητα του εαυτού: διάφορα µέρη, συναισθήµατα, πράξεις
«ΕγώΕγώ» (το υποκείµενο που παρατηρεί) – «ΕµέναΕµένα» (το αντικείµενο της εµπειρίας)
Πνευµατικός Εαυτός: ψυχικές διεργασίες (σκέψεις, ιδέες, πεποιθήσεις,συναισθήµατα
Υλικός Εαυτός: ρουχισµός και υλικά αγαθά
Κοινωνικός Εαυτός: σχέσεις και επιδράσεις (αναγνώριση)
Σωµατικός Εαυτός
«Συµβολική Αλληλεπίδραση»
Η έννοια του εαυτού στις διάφορες θεωρίες 20ος αιω. /1
«Συµβολική Αλληλεπίδραση»
Ο εαυτός είναι αποτέλεσµα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης (κοινωνική διάσταση Ε)
H αυτοαντίληψη έχεις τις ρίζες της στον κοινωνικό περίγυρο
Cooley (1912): Τα συναισθήµατα που διαµορφώνει το άτοµο για τον ευατό του είναι
το αποτέλεσµα του τι αντιλαµβάνεται από τον καθρέπτη της κοινωνικής ζωής -
looking -glass self
Κριτική: παθητική & απόλυτα κοινωνικά καθορισµένη εικόνα του ατόµου
Mead(1934) – Κοινωνική η ταυτότητα
Η Α διαµορφώνεται από την αλληλεπίδραση µε τα «ουσιώδη πρόσωπα», τους
«Σηµαντικούς άλλους» (γονείς, αδέλφια, συγγενείς, εκπαιδευτικοί, φίλοι,
συνοµήλικοι) και από τους «γενικούς άλλους»
∆ιακρίσεις της προσωπικότητας: “Me” – “I” ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
5. Freud (1923/1946): καµία απευθείας αναφορά στον εαυτό
∆ιαχωρισµός: «Εκείνο» - «Εγώ» - «Υπερεγώ».
Το Εγώ αντιπροσωπεύει την έννοια του εαυτού, είναι βασικό δοµικό στοιχείο της
προσωπικότητας και διαµεσολαβεί µεταξύ των βιολογικών αναγκών του
ατόµου (Εκείνο) και των κοινωνικο-ηθικών επιταγών του περιβάλλοντος
(Υπερεγώ).
/2
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
6. Νεοφροϋδικοί: η συµπεριφορά καθορίζεται όχι από ενστικτώδεις αλλά από
κοινωνικές δυνάµεις
Αdler & Horney (1945): στόχος των ανθρώπων είναι η αυτοεπιβεβαίωση (άγχος)
Sullivan (1964) : σηµασία της αλληλεπίδρασης παιδιού – Σηµαντικών Άλλων (γονέων)
Erickson (1963, 1968): Οκτώ (8) εξελικτικά στάδια & σηµασία της επίλυσης
συγκρούσεων. Σηµασία των πρώιµων εµπειριών & των σχέσεων του παιδιού µε
τους γονείς
Jung (1960): O εαυτός διαµορφώνεται όταν το άτοµο γίνει µεσήλικας. Σκοπός η
/3
Jung (1960): O εαυτός διαµορφώνεται όταν το άτοµο γίνει µεσήλικας. Σκοπός η
αυτοπραγµάτωση. Ο εαυτός (mandala)το τέλος της πορείας αυτής
Winnicot (1965): Αλληλεπίδραση µητέρας-βρέφους. Βάσεις εµπειρίας ταυτότητας:
άγγιγµα & κοίταγµα. «Αληθινός» & «Ψεύτικος» εαυτός
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
7. Φαινοµενολογική Προσέγγιση:
Σηµασία του βιώµατος. Η συµπεριφορά του ατόµου σε σχέση µε τον τρόπο που
αντιλαµβάνεται την πραγµατικότητα (πρόσληψη & ερµηνεία ερεθισµάτων)
Rogers (1951,1959): ο όρος περιλαµβάνει ένα οργανωµένο σύνολο αντιλήψεων.
Σηµασία στο παρόν και τη συνειδητή εµπειρία. Η Α περιλαµβάνει και τον «ιδανικό
εαυτό». Ο εαυτός δηµιουργείται από την εµπειρία και την επικοινωνία µε
τους άλλους ανθρώπους.
Κelly (1955): Θεωρία των Προσωπικών ∆οµηµάτων. Βαρύτητα στη λογική του ατόµου.
/4
Κelly (1955): Θεωρία των Προσωπικών ∆οµηµάτων. Βαρύτητα στη λογική του ατόµου.
Προσωπικές δοµές για τα άτοµα, τα γεγονότα, τα αντικείµενα (διπολικές: καλός/κακός)
Γνωστικές θεωρητικές απόψεις
Epstein (1973,1991): οι άνθρωποι διαµορφώνουν µια θεωρία για την πραγµατικότητα
που τους περιβάλλει. Αυτοθεωρία – κοσµοθεωρία. Σκοπός της θεωρίας του εαυτού
είναι η µεγιστοποίησης της ευχαρίστησης.
Markus & Nurius (1986): η αυτοαντίληψη είναι σύστηµα συναισθηµατικο-γνωστικών
δοµών, τα «αυτό-σχήµατα» για να επεξεργάζεται τις πληροφορίες για τον εαυτό του
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
9. Aυτογνωσία: η βαθιά επίγνωση του ατόµου σχετικά µε τη
φύση της ύπαρξής του (Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι: Σωκράτης,
Αριστοτέλης κ.ά.)
Σηµαίνει τη γνωριµία και επίγνωση
των αντιδράσεων του εαυτού
10. Αυτοαντίληψη:
«µια δήλωση, ή µια περιγραφή του ατόµου, ανεξάρτητα από το κατά πόσο
η γνώση αυτή είναι σωστή ή λανθασµένη, βασισµένη σε αντικειµενικά
στοιχεία ή υποκειµενική γνώµη»
(Burns, 1979)
«Είναι το σύνολο των πεποιθήσεων και στάσεων που διαµορφώνει ένα
άτοµο για τον εαυτό του.
Περιλαµβάνει γνωστικάγνωστικά, συναισθηµατικά στοιχεία & τάσεις συµπεριφοράς »
(Burns, 1986 Hamackek,1987)
«Είναι το σύνολο των υποκειµενικών στάσεων του ατόµου που καθορίζουν
ποιο είναι το άτοµο, τι νοµίζει ότι είναι και τι µπορεί να κάνει στη ζωή του»
(Canfield & Weels, 1976)
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
11. Περιλαµβάνει 6 κατηγορίες:
•Κοινωνικό status: φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, κοινωνική τάξη,
το επάγγελµα, κ.ά.
•Συµµετοχή σε οµάδες: πολιτισµική ταυτότητα (π.χ. Γάλλος, Έλληνας),
ταύτισης µε συγκεκριµένες οµάδες (π.χ. θρησκευτικές), ενδιαφέροντα,
άλλες κοινωνικοπολιτικές ιδέες.
•Κοινωνικοί χαρακτηρισµοί: π.χ άλλα στοιχεία κοινωνικής ταυτότητας µε•Κοινωνικοί χαρακτηρισµοί: π.χ άλλα στοιχεία κοινωνικής ταυτότητας µε
βάση το φύλο, την ηλικία, την εθνικότητα, τη θέση στην οικογένεια κ.ά.
•Προσωπική ιστορία του ατόµου: µε βάση τη βιογραφία του
•Κοινωνικοί τύποι: µε βάση τα ενδιαφέροντα, τις στάσεις, τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά και τις συνήθειες.
•Προσωπική ταυτότητα: σκέψεις, συναισθήµατα, επιθυµίες του ατόµου
Και: σωµατικά χαρακτηριστικά
(Rosenberg, 1986)
13. 1 / Y1 / Yποκείµενοποκείµενο -- AAντικείµενοντικείµενο
Υποκείµενο: ενεργητικές διαδικασίες όπως η σκέψη, η
µνήµη, η αντίληψη.
Αντικείµενο: η ικανότητα του ατόµου να
αποστασιοποιείται, να παρατηρεί, να αξιολογεί τον εαυτό
του
( το άτοµο παρεµβαίνει στα συναισθήµατα & τη συµπεριφορά του)
Epstein, 1973Epstein, 1973
2 /2 / ΦαινοµενολογικόςΦαινοµενολογικός –– Μη ΦΜη Φ
•Φαινοµενολογικός: το σύνολο των συνειδητών
αντιλήψεων που έχει το άτοµο για τον εαυτό του
Μη φαινοµενολογικός: οι ασυνείδητες
3/ Σταθερή προς το τέλος της εφηβείας (Festinger, 1957)–
Μεταβαλλόµενη εικόνα ~ την κατάσταση
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
14. 4/ Πραγµατικός / Ιδανικός εαυτός4/ Πραγµατικός / Ιδανικός εαυτός
((Higgins, 1987, Higgins, Klein & Strauman, 1985)Higgins, 1987, Higgins, Klein & Strauman, 1985)
Rogers, 1951:Rogers, 1951: οι ιδέες του ατόµου για το «πώς πρέπει να είναι»οι ιδέες του ατόµου για το «πώς πρέπει να είναι»
Αυτοαντίληψη
Ιδανικός
Εαυτός
Πραγµατικός
Εαυτός
Πεδίο
Συµφωνίας
υποδηλώνει τα
χαρακτηριστικά & τις
ιδιότητες που το άτοµο
αποδίδει στον εαυτό του
Αναφέρεται στα
χαρακτηριστικά που το
άτοµο θα ήθελε να έχει ή
πιστεύει ότι «θα έπρεπε
να είναι» σύµφωνα µε τις
πολιτιστικές αξίες &
ηθικούς κανόνες
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
16. Αυτοεκτίµηση: η αξιολόγηση που κάνουµε πάνω στη διαφορά (ές)
µεταξύ της αυτοεικόνας µας και του ιδεατού εαυτού µας.
«µια προσωπική εκτίµηση αξίας που κάνει το άτοµο,
η οποία και εκφράζεται στην στάση που κρατά στον εαυτό του»
(Coopersmith, 1967)
Η συναισθηµατική πλευρά του ατόµουΗ συναισθηµατική πλευρά του ατόµου
Ο βαθµός στον οποίο το άτοµο δέχεται και επιδοκιµάζει τον εαυτό του
Επιτυχία
Αυτοεκτίμηση=
προσδοκίες
~ µε την αυτοαποτελεσµατικότητα (self – efficacy) (Bandura, 1986)
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
17. Αυτοεκτίµηση
Ο Laing (1971) µε ποιητικό τρόπο για την αυτοεκτίµηση:
-Νοµίζεις ότι είµαι ανόητη
-∆εν νοµίζω ότι είσαι ανόητη
-Πρέπει να είµαι ανόητη να πιστεύω πως µε θεωρείς
ανόητη αν δεν το πιστεύεις, ή πρέπει να λες ψέµατα: είµαι
από κάθε άποψη ανόητη να νοµίζω πως είµαι ανόητη, αν
είµαι ανόητη να πιστεύω ότι νοµίζεις πως είµαι ανόητη αν
δεν το νοµίζεις.
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
18. Αυτοεικόνα: χαρακτηρίζεται από ιδέες που έχουµε για
την εµφάνιση, τις ικανότητες και τα χαρακτηριστικά µας
Αυτοπαρουσίαση: µια κοινωνική ανάγκη που αποσκοπεί
στην στο να οδηγήσει τους άλλους να αποδώσουν το ρόλο τον
οποίο επιθυµεί να του αναγνωρίζεται.
19. ΑυτοαντίληψηΑυτοαντίληψη
Είναι η γνωστική πλευρά του εαυτού
(αντιπροσωπεύει δηλώσεις, περιγραφές, πεποιθήσεις του ατόµου).
Ο εσωτερικός τρόπος βίωσης, το πώς αντιλαµβάνεται τους άλλους,
εµπειρίες και γεγονότα της ζωής του.
ΑυτοεκτίµησηΑυτοεκτίµηση
Είναι η συναισθηµατική πλευρά του εαυτού
(σχετίζεται µε την άποψη που έχει για την αξία του)
Επηρεάζεται από τις αξιολογήσεις των άλλων, και µάλιστα
των σηµαντικών άλλων
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
20. Σχηµατικές «αποδόσεις»Ιεραρχικό Μοντέλο: Γενική
Αυτοαντίληψη
(Shavelson et al., 1976, Marsh, 1987)
Αυτοαντίληψη
Ακαδηµαϊκής
Κοινωνική
Αυτοαντίληψη
Συναισθηµατική
Αυτοαντίληψη
Σωµατική
Αυτοαντίληψη
Ικανότητας
Αυτοαντίληψη Αυτοαντίληψη Αυτοαντίληψη
Γλώσσα
Ιστορία
Μαθ/κά
Φίλοι
Σηµαντικοί
άλλοι
Συναισθηµατικές
καταστάσεις
Σωµατικές
ικανότητες
Εµφάνιση
Ιεραρχικό µοντέλο οργάνωσης της αυτοαντίληψης
Shavelson, Hubner & Stanton, 1976
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Υπεύθυνη Σ.Ε.ΠΥπεύθυνη Σ.Ε.Π..
22. Τα χαρακτηριστικά που το άτοµο χρησιµοποιεί για
να περιγράψει τον εαυτό του ακολουθούν µια
αναπτυξιακή πορεία
∆εν γεννιόµαστε µε την αυτοαντίληψη.
Αυτή µαθαίνεται µέσα από τις εµπειρίες µας.
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
23. Σηµαντικό ρόλο παίζει ο αριθµός, η ποιότητα, ηο αριθµός, η ποιότητα, η
ποικιλία και η διάρκεια τηςποικιλία και η διάρκεια της επικοινωνίαςεπικοινωνίας που
έχει κάθε άνθρωπος µε τα άλλα άτοµα του
περιβάλλοντός του.
Για να αποκτήσει κάποιος αυτογνωσία πρέπει να έχει τηνΓια να αποκτήσει κάποιος αυτογνωσία πρέπει να έχει την
εµπειρία του πως αντιδρούν οι άλλοι µαζί του.
Ότι πιστεύει για τον εαυτό του µπορεί να επιβεβαιωθεί ή να
απορριφθεί από τις αντιδράσεις των άλλων απέναντί του.
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
24. 4-7 ετών
8-14 ετών
Πεδία: σχολικές ικανότητες, αθλητικές επιδόσεις, σωµατική εµφάνιση,
αποδοχή από οµηλίκους & συµπεριφορά.
Εφηβεία: + ισχυρές φιλίες, διαφυλικές σχέσεις, εργασιακές δεξιότητες
Μετα-εφηβική ηλικία
Πεδία: ικανότητες για σπουδές/εκπαίδευση, διανοητική ωρίµανση, δηµιουργικότητα,Πεδία: ικανότητες για σπουδές/εκπαίδευση, διανοητική ωρίµανση, δηµιουργικότητα,
εργασιακές δεξιότητες, αθλητικές επιδόσεις, σωµατική εµφάνιση, αποδοχή από
οµηλίκους, ισχυρές φιλίες, ερωτικές σχέσεις, οικογενειακές σχέσεις, αίσθηση
χιούµορ.
Ενήλικες
Κυρίως Πεδία που σχετίζονται µε την εργασία και την οικογένεια:
Εργασιακές δεξιότητες, επαγγελµατική ανάπτυξη & σταδιοδροµία, σωµατική
εµφάνιση, κοινωνικότητα, ερωτικές σχέσεις, αίσθηση χιούµορ, διαχείριση &
ρόλοι οικογένειας
25. Παράγοντες διαµόρφωσηςΠαράγοντες διαµόρφωσης
Οικογένεια
∆ιαχωρισµός οικογενειακών επιδράσεων:
•Η επίδραση της δοµής της οικογένειας
•Η επίδραση των διεργασιών που λαµβάνουν χώρα στο
πλαίσιο αυτήςπλαίσιο αυτής
Παράµετροι
Συναισθηµατικό κλίµα της οικογένειας
Τρόπος διαπαιδαγώγησης
Αποδοχή του παιδιού
«Οι διακυµάνσεις της Α βρίσκονται σε άµεση συνάφεια µε τον τρόπο που
αντιµετωπίζεται το παιδί από τους γονείς»
(Erikson, 1963,1968)
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
26. Παράγοντες διαµόρφωσηςΠαράγοντες διαµόρφωσης
•Επίδραση του σχολείουσχολείου (σχολικής επίδοσης)
•Επίδραση του κοινωνικού πλαισίου (κοινωνικής στήριξης)
•Επίδραση του πολιτισµικού πλαισίου
•Προσωπική ιστορία του ατόµου
•Επίδραση του φύλουφύλου
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
27. Matisse: «Το µάθηµα της µουσικής»
Η διαµόρφωση εαυτού µε βάση ρόλους
κοινωνικά δοσµένους
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
30. Magritte, «Ο θεραπευτής» (Νέα Υόρκη, Ιδιωτική συλλογή)
Το άτοµο εσωτερικεύει ασυνείδητα τις προκατασκευασµένες ιδέες που του επιβάλλει
η κοινωνία µέσα στην οποία ζει ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
31. Κατράκη, «Κατάσταση» 2Κατράκη, «Κατάσταση» 2Κατράκη, «Κατάσταση» 2Κατράκη, «Κατάσταση» 2
(Χαρακτική σε πέτρα)
Στερεότυπα και προκαταλήψεις,Στερεότυπα και προκαταλήψεις,Στερεότυπα και προκαταλήψεις,Στερεότυπα και προκαταλήψεις,
δεσμά της σκέψης και της κρίσηςδεσμά της σκέψης και της κρίσηςδεσμά της σκέψης και της κρίσηςδεσμά της σκέψης και της κρίσης
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σ’ύµβουλοςΣ’ύµβουλος Ε.Π.Ε.Π.
34. ΕρώτηµαΕρώτηµα:: Ποια είναι η σηµασία / σπουδαιότητα της
αυτογνωσίας & αυτοαντίληψης;;
• ∆ιατηρεί την εσωτερική µας συνοχή∆ιατηρεί την εσωτερική µας συνοχή
•• Καθορίζει τον τρόπο που ερµηνεύουµε τιςΚαθορίζει τον τρόπο που ερµηνεύουµε τις
εµπειρίες µαςεµπειρίες µαςεµπειρίες µαςεµπειρίες µας
•• Μας δηµιουργεί ένα σύνολο προσδοκιών &Μας δηµιουργεί ένα σύνολο προσδοκιών &
φιλοδοξιώνφιλοδοξιών
ΧαροκοπάκηΧαροκοπάκη ΑργυρώΑργυρώ
Σύµβουλος Ε.Π.Σύµβουλος Ε.Π.
