1. Η συμπεριφοράΗ συμπεριφορά
των γονιών γιατων γονιών για
πιο αυτόνομαπιο αυτόνομα
παιδιάπαιδιά
Δρ Νεόφυτος ΧαραλάμπουςΔρ Νεόφυτος Χαραλάμπους
Ινστιτούτο Προσωπικής-Οικογενειακής &Ινστιτούτο Προσωπικής-Οικογενειακής &
Επαγγελματικής ΑνάπτυξηςΕπαγγελματικής Ανάπτυξης

2. ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ
ΑΡΧΕΣΑΡΧΕΣ
 ΜοναδικότηταΜοναδικότητα
 ΔιαφορετικότηταΔιαφορετικότητα
 ΚληρονομικότηταΚληρονομικότητα VSVS ΠεριβάλλονΠεριβάλλον
 Ισόρροπη ανάπτυξη 5 εαυτώνΙσόρροπη ανάπτυξη 5 εαυτών
 Κρίσιμες φάσειςΚρίσιμες φάσεις
 Από την εξάρτηση στην ανεξαρτησίαΑπό την εξάρτηση στην ανεξαρτησία
 ΑγάπηΑγάπη
 Θετική σκέψηΘετική σκέψη

3. OI 4OI 4 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
 Ικανοποίηση βιολογικών αναγκώνΙκανοποίηση βιολογικών αναγκών
 Κοινωνικοποίηση του παιδιούΚοινωνικοποίηση του παιδιού
 Ανάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων καιΑνάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων και
δεξιοτήτωνδεξιοτήτων
 Θεμελίωση υγιούς προσωπικότηταςΘεμελίωση υγιούς προσωπικότητας

4. ΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
 Σημασία έχει για το παιδί όχι το ΤΙΣημασία έχει για το παιδί όχι το ΤΙ
κάνουν οι γονείς αλλά το ΠΩΣ το κάνουν.κάνουν οι γονείς αλλά το ΠΩΣ το κάνουν.
 Το ψυχολογικό κλίμα της οικογένειαςΤο ψυχολογικό κλίμα της οικογένειας
καθορίζεται από 2 ειδών παράγοντεςκαθορίζεται από 2 ειδών παράγοντες::
α) Κοινωνιολογικούςα) Κοινωνιολογικούς
β) Ψυχολογικούςβ) Ψυχολογικούς

5. ΚοινωνιολογικοίΚοινωνιολογικοί
παράγοντεςπαράγοντες
 Σύνθεση της οικογένειαςΣύνθεση της οικογένειας
 Πυρηνική ή ευρεία οικογένειαΠυρηνική ή ευρεία οικογένεια
 Σειρά γέννησης του παιδιούΣειρά γέννησης του παιδιού
 Μορφωτικό επίπεδοΜορφωτικό επίπεδο
 Οικονομική κατάστασηΟικονομική κατάσταση

6. ΨυχολογικοίΨυχολογικοί
παράγοντεςπαράγοντες
 Συμπεριφορά των γονέωνΣυμπεριφορά των γονέων
 Συζυγικές σχέσειςΣυζυγικές σχέσεις
 Στιλ επικοινωνίαςΣτιλ επικοινωνίας
 Τρόποι ανατροφήςΤρόποι ανατροφής
 Συναισθηματικοί δεσμοίΣυναισθηματικοί δεσμοί
 Κατανομή ρόλωνΚατανομή ρόλων
 ΠροσδοκίεςΠροσδοκίες
 ΑξίεςΑξίες

7. Αυτοπραγμάτωση
Αυτοεκτίμηση
Κοινωνικές
Ασφάλεια
Βιοσωματικές
ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ (Maslow)

8. ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ
ΕΛΕΓΧΟΣ
ΣΤΟΡΓΗΕΧΘΡΟΤΗΤΑ
Ελευθερία
Δημοκρατικότητα
Συνεργατικότητα
Αποδοχή
Υπεραπασχόληση με
Το παιδί
Προστατευτική
υπεραπασχόληση
Υπερπροστασία
Περιορισμοί
Απολυταρχικότητα
Ανταγωνιστικότητα
Παράλογες απαιτήσεις
Απόρριψη
Περιφρόνηση
Αδιαφορία
Ανεξαρτησία

9. 4 ΤΥΠΟΙ ΓΟΝΙΩΝ4 ΤΥΠΟΙ ΓΟΝΙΩΝ
Στοργικοί-
διαλεκτικοί
Στοργικοί-
υπερπροστατευτικοί
Εχθρικοί-
απορριπτικοί
Αδιάφοροι
ΣΤΟΡΓΗΕΧΘΡΟΤΗΤΑ
ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ
ΕΛΕΓΧΟΣ

10. Παραδοσιακοί ρόλοι τωνΠαραδοσιακοί ρόλοι των
γονιώνγονιών
 Ο ΣτρατηγόςΟ Στρατηγός
 Ο ΗθικολόγοςΟ Ηθικολόγος
 Ο ΠαντογνώστηςΟ Παντογνώστης
 Ο ΔικαστήςΟ Δικαστής
 Ο ΚριτικόςΟ Κριτικός
 Ο ΨυχολόγοςΟ Ψυχολόγος
 Ο ΠαρηγορητήςΟ Παρηγορητής

11. ΣΤΙΛ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣΣΤΙΛ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΠΑΘΗΤΙΚΟ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΟΕΚΦΡΑΣΤΙΚΟ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΕΠΙΘΕΤΙΚΟ
ΥποχωρητικόςΥποχωρητικός Καλός ακροατήςΚαλός ακροατής ΣαρκαστικόςΣαρκαστικός
ΧαμηλόφωνοςΧαμηλόφωνος Μετριόφωνος ΜεγαλόφωνοςΜετριόφωνος Μεγαλόφωνος
Εσωστρεφής Εκφραστής ιδεώνΕσωστρεφής Εκφραστής ιδεών ΠομπώδηςΠομπώδης
ΝτροπαλόςΝτροπαλός ΑμφίδρομοςΑμφίδρομος ΝευρικόςΝευρικός
ΟνειροπόλοςΟνειροπόλος Έχει ενσυναίσθησηΈχει ενσυναίσθηση ΚυριαρχικόςΚυριαρχικός
ΓκρινιάρηςΓκρινιάρης ΔιευκολυντήςΔιευκολυντής ΑυταρχικόςΑυταρχικός
ΕυκολόπιστοςΕυκολόπιστος ΑυτοελεγχόμενοςΑυτοελεγχόμενος ΑπαιτητικόςΑπαιτητικός

12. Νοητικός
Συναισθηματικός
ΚοινωνικόςΗθικός
Σωματικός
Οι 5 εαυτοί μας

13. Προσωπική
ταυτότητα
Δημιουργικότητα
Κοινωνική
ταυτότητα
ΠΟΙΟΣ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ;

14. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Συνεργασία
Δικαιώματα&
Υποχρεώσεις
ΟΡΙΑ

15. ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Αυτογνωσία Αυτοεκτίμηση Αυτοανάπτυξη

16. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ
ΟΡΑΜΑ ΣΤΟΧΟΙ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ-
ΤΙΣΜΟΣ

17. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ
ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ;;
 Γνώση των συναισθημάτων μαςΓνώση των συναισθημάτων μας
 Έλεγχος των συναισθημάτωνΈλεγχος των συναισθημάτων
 Εξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό μαςΕξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό μας
 Αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλωνΑναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων
 Χειρισμός των σχέσεωνΧειρισμός των σχέσεων
Salovey & MayerSalovey & Mayer (1990)(1990)

18. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
««ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥ
ΕΑΥΤΟΥΕΑΥΤΟΥ»» ΑυτοανακάλυψηΑυτοανακάλυψη
 Επίγνωση αδυναμιών και δυνατοτήτωνΕπίγνωση αδυναμιών και δυνατοτήτων
 Περισσότερη αποδοχή και αγάπη του εαυτούΠερισσότερη αποδοχή και αγάπη του εαυτού
 Ικανότητα αυτοαξιολόγησηςΙκανότητα αυτοαξιολόγησης
 Περισσότερη ψυχική ηρεμίαΠερισσότερη ψυχική ηρεμία
 Ψηλότερη αυτοεκτίμησηΨηλότερη αυτοεκτίμηση
 Περισσότερη θετική σκέψηΠερισσότερη θετική σκέψη
 Λύσεις και απαντήσεις σε πολλά προσωπικά προβλήματαΛύσεις και απαντήσεις σε πολλά προσωπικά προβλήματα
 Καλύτερη αντιμετώπιση του φόβουΚαλύτερη αντιμετώπιση του φόβου
 Υπέρβαση του εγωκεντρισμούΥπέρβαση του εγωκεντρισμού
 Αύξηση της αυτοσυγκέντρωσηςΑύξηση της αυτοσυγκέντρωσης
 Δυνατότητα αυτορύθμισηςΔυνατότητα αυτορύθμισης

19. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ««ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥ
ΕΑΥΤΟΥΕΑΥΤΟΥ»»
…… συνέχειασυνέχεια
 Μείωση του χρόνου τηλεόρασηςΜείωση του χρόνου τηλεόρασης
 Μείωση του χρόνου τηλεφωνημάτωνΜείωση του χρόνου τηλεφωνημάτων
 Ψηλότερες βαθμολογίες στο σχολείοΨηλότερες βαθμολογίες στο σχολείο
 Συνειδητοποίηση και ιεράρχηση στόχωνΣυνειδητοποίηση και ιεράρχηση στόχων
 Καλύτερη διαχείριση του χρόνουΚαλύτερη διαχείριση του χρόνου
 Καλύτερος προγραμματισμός της ζωήςΚαλύτερος προγραμματισμός της ζωής
 Βελτίωση διαπροσωπικών σχέσεωνΒελτίωση διαπροσωπικών σχέσεων
 Ικανότητα συγχώρεσηςΙκανότητα συγχώρεσης
 Περισσότερος σεβασμός των δικαιωμάτων των άλλωνΠερισσότερος σεβασμός των δικαιωμάτων των άλλων
 Περισσότερη αισιοδοξία για το μέλλονΠερισσότερη αισιοδοξία για το μέλλον

20. Πώς καταστρέφεται ηΠώς καταστρέφεται η
αυτονομία των παιδιώναυτονομία των παιδιών
μαςμας;;
 Εξωτερικός έλεγχοςΕξωτερικός έλεγχος
 ΑυταρχισμόςΑυταρχισμός
 ΥπερπροστασίαΥπερπροστασία
 ΤελειομανίαΤελειομανία
 Εξωτερικά κίνητραΕξωτερικά κίνητρα
 ΥποτίμησηΥποτίμηση
 Χαμηλή αυτοεκτίμησηΧαμηλή αυτοεκτίμηση

21. TI KTI KΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ ΤΗΝΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ ΤΗΝ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 Οι απειλέςΟι απειλές
 Οι προσταγέςΟι προσταγές
 Η ανάκρισηΗ ανάκριση
 Η ηθικολογίαΗ ηθικολογία
 Η εκλογίκευσηΗ εκλογίκευση
 ΤαπελλοποίησηΤαπελλοποίηση
 ΚριτικήΚριτική
 ΣαρκασμόςΣαρκασμός
 ΓελοιοποίησηΓελοιοποίηση
 ΟίκτοςΟίκτος
 ΚολακείαΚολακεία
 ΑυτοβιογραφίαΑυτοβιογραφία
 Αγνόηση ή αποφυγήΑγνόηση ή αποφυγή

22. ΤΑ 7 ΛΑΘΗ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙΤΑ 7 ΛΑΘΗ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ
ΓΟΝΕΙΣΓΟΝΕΙΣ
 Παραχαϊδεύουμε το παιδί μαςΠαραχαϊδεύουμε το παιδί μας
 Βάζουμε το γάμο μας τελευταίοΒάζουμε το γάμο μας τελευταίο
 Σπρώχνουμε το παιδί σε πολλές δραστηριότητεςΣπρώχνουμε το παιδί σε πολλές δραστηριότητες
 Παραμελούμε τη συναισθηματική και την πνευματικήΠαραμελούμε τη συναισθηματική και την πνευματική
μας ζωήμας ζωή
 Προσπαθούμε να είμαστε ο καλύτερος φίλος τουΠροσπαθούμε να είμαστε ο καλύτερος φίλος του
παιδιού μαςπαιδιού μας
 Αποτυχαίνουμε να δώσουμε στα παιδιά μας τηνΑποτυχαίνουμε να δώσουμε στα παιδιά μας την
αυτογνωσίααυτογνωσία και την αυτοκατεύθυνσηκαι την αυτοκατεύθυνση
 Περιμένουμε από το παιδί μας να εκπληρώσει τα δικάΠεριμένουμε από το παιδί μας να εκπληρώσει τα δικά
μας όνειρα.μας όνειρα.
(Friel&Friel,1999)(Friel&Friel,1999)

23. Τα 11 καλύτερα πράγματα πουΤα 11 καλύτερα πράγματα που
μπορούν να κάνουν οι γονείςμπορούν να κάνουν οι γονείς
1.1. Να μην κουβαλάτε μαζί σας τις αρνητικές εμπειρίες από το δικό σαςΝα μην κουβαλάτε μαζί σας τις αρνητικές εμπειρίες από το δικό σας
παρελθόνπαρελθόν
2.2. Μοιραστείτε με άλλους τα θέματα που σας απασχολούν ως γονείςΜοιραστείτε με άλλους τα θέματα που σας απασχολούν ως γονείς
3.3. Να θυμάστε ότι δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς ούτε και τέλεια παιδιάΝα θυμάστε ότι δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς ούτε και τέλεια παιδιά
4.4. Τα παιδιά σας δεν υπάρχουν για να σας υπηρετούνΤα παιδιά σας δεν υπάρχουν για να σας υπηρετούν
5.5. Να είστε συνεπείς για να επιτύχετε την αλλαγήΝα είστε συνεπείς για να επιτύχετε την αλλαγή
6.6. Μάθετε να χαλαρώνετε και να διασκεδάζετεΜάθετε να χαλαρώνετε και να διασκεδάζετε
7.7. Φροντίστε να μην είστε πολύ χαλαροί- μπορείτε να λέτε «Όχι» χωρίςΦροντίστε να μην είστε πολύ χαλαροί- μπορείτε να λέτε «Όχι» χωρίς
ενοχές και τύψειςενοχές και τύψεις
8.8. Να θυμάστεΝα θυμάστε :: ΠΑΝ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝΠΑΝ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ
9.9. Να εξετάσετε και να αναθεωρήσετε τον τρόπο ζωής και τις αξίες σαςΝα εξετάσετε και να αναθεωρήσετε τον τρόπο ζωής και τις αξίες σας
10.10. Δείξετε στο παιδί σας πως είστε ηγέτης και όχι ιδιοκτήτης τουΔείξετε στο παιδί σας πως είστε ηγέτης και όχι ιδιοκτήτης του
11.11. Να τολμάτε να πειραματίζεστε-να είστε ευέλικτοιΝα τολμάτε να πειραματίζεστε-να είστε ευέλικτοι
(Friel&Friel,1999(Friel&Friel,1999))

26. ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΕΝΙΣΧΥΣΟΥΜΕΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΕΝΙΣΧΥΣΟΥΜΕ
ΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
1.1. Γνωρίζω τις πολλαπλές νοημοσύνεςΓνωρίζω τις πολλαπλές νοημοσύνες
2.2. Γνωρίζω το στιλ μάθησηςΓνωρίζω το στιλ μάθησης
3.3. Σέβομαι τη μοναδικότητα και τηΣέβομαι τη μοναδικότητα και τη
διαφορετικότητα του παιδιούδιαφορετικότητα του παιδιού
4.4. Δημιουργώ ευκαιρίες επιτυχίαςΔημιουργώ ευκαιρίες επιτυχίας
5.5. Αναθέτω ευθύνεςΑναθέτω ευθύνες
6.6. Δημιουργώ ευκαιρίες να κάνει επιλογέςΔημιουργώ ευκαιρίες να κάνει επιλογές
7.7. Επαινώ τις θετικές συμπεριφορέςΕπαινώ τις θετικές συμπεριφορές
8.8. Μαθαίνω το παιδί να δέχεται την αποτυχίαΜαθαίνω το παιδί να δέχεται την αποτυχία
9.9. Αποφεύγω τις συγκρίσεις και τον ανταγωνισμόΑποφεύγω τις συγκρίσεις και τον ανταγωνισμό
10.10. Έχω λογικές προσδοκίες σύμφωνες με ταΈχω λογικές προσδοκίες σύμφωνες με τα
ταλέντα, ικανότητες και ενδιαφέρονταταλέντα, ικανότητες και ενδιαφέροντα

27. 11.Δημιουργώ ευκαιρίες συνεργασίας
12.Αποφεύγω την υπερπροστασία
13.Ενθαρρύνω το παιδί να ριψοκινδυνεύει
14.Ζητώ τη γνώμη του παιδιού
15.Επιτρέπω στο παιδί να συμμετέχει στη λήψη
αποφάσεων
16.Μαθαίνω το παιδί να αγαπά και να χαίρεται τη ζωή
17.Μαθαίνω το παιδί να σκέφτεται θετικά
18.Κρίνω τις πράξεις και όχι το πρόσωπο
19.Ενισχύω τις κοινωνικές του σχέσεις
20.Είμαι ο ίδιος θετικό πρότυπο αυτοεκτίμησης

28. ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΑΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΑ
ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ
1.1. Είμαι θετικό πρότυπο-διδάσκω με τοΕίμαι θετικό πρότυπο-διδάσκω με το
παράδειγμά μουπαράδειγμά μου
2.2. Δημιουργώ ευχάριστο κλίμα στο σπίτιΔημιουργώ ευχάριστο κλίμα στο σπίτι
3.3. Ελέγχω τον τόνο της φωνής μουΕλέγχω τον τόνο της φωνής μου
4.4. Γνωρίζω το κάθε παιδί μου καλύτερα (σκέψεις,Γνωρίζω το κάθε παιδί μου καλύτερα (σκέψεις,
συναισθήματα, νοημοσύνες, στιλ μάθησης)συναισθήματα, νοημοσύνες, στιλ μάθησης)
5.5. Μπαίνουμε ό ένας στη θέση του άλλουΜπαίνουμε ό ένας στη θέση του άλλου
6.6. Αυξάνω το χρόνο επικοινωνίαςΑυξάνω το χρόνο επικοινωνίας
7.7. Κατανέμω δίκαια το χρόνο σε κάθε παιδίΚατανέμω δίκαια το χρόνο σε κάθε παιδί
8.8. Δυο φορές ακούω και μια μιλώΔυο φορές ακούω και μια μιλώ
9.9. Έχω ξεκάθαρες προσδοκίεςΈχω ξεκάθαρες προσδοκίες
10.10. Συναποφασίζουμε τα όριαΣυναποφασίζουμε τα όρια

29. 11.11. Κρίνω τις πράξεις και όχι το πρόσωποΚρίνω τις πράξεις και όχι το πρόσωπο
12.12. Καταμερίζουμε ρόλους και ευθύνες στο σπίτιΚαταμερίζουμε ρόλους και ευθύνες στο σπίτι
13.13. Χτίζω πάνω στα θετικά του παιδιούΧτίζω πάνω στα θετικά του παιδιού
14.14. Συγκρίνω το κάθε παιδί με τον εαυτό τουΣυγκρίνω το κάθε παιδί με τον εαυτό του
15.15. Δημιουργώ ευκαιρίες συνεργασίας στηνΔημιουργώ ευκαιρίες συνεργασίας στην
οικογένειαοικογένεια
16.16. Δημιουργώ ευκαιρίες επιτυχίαςΔημιουργώ ευκαιρίες επιτυχίας
17.17. Μαθαίνω το παιδί να διαχειρίζεται το χρόνοΜαθαίνω το παιδί να διαχειρίζεται το χρόνο
18.18. Παίζω με τα παιδιά μουΠαίζω με τα παιδιά μου
19.19. Είμαι σταθερός/ή και συνεπήςΕίμαι σταθερός/ή και συνεπής
20.20. Συνεξελίσσομαι με το παιδί μουΣυνεξελίσσομαι με το παιδί μου

30. Η ΦΟΡΜΟΥΛΑ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣΗ ΦΟΡΜΟΥΛΑ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ
1.1. Να αγαπήσεις τον εαυτό σουΝα αγαπήσεις τον εαυτό σου
2.2. Δημιούργησε καλές και όμορφες σχέσειςΔημιούργησε καλές και όμορφες σχέσεις
3.3. Να χαίρεσαι την εργασία που κάνειςΝα χαίρεσαι την εργασία που κάνεις
4.4. Να ζεις την κάθε μέρα με όλο σου το είναιΝα ζεις την κάθε μέρα με όλο σου το είναι
5.5. Να γυμνάζεσαι και να διατηρείς καλή υγείαΝα γυμνάζεσαι και να διατηρείς καλή υγεία
6.6. Μάθε να χαλαρώνειςΜάθε να χαλαρώνεις
7.7. Να αυτοσυγκεντρώνεσαι και σκέφτεσαι θετικάΝα αυτοσυγκεντρώνεσαι και σκέφτεσαι θετικά
8.8. Ανακάλυψε το νόημα και τη σημασία της ζωήςΑνακάλυψε το νόημα και τη σημασία της ζωής
9.9. Να διαχειρίζεσαι το χρόνο σου δημιουργικάΝα διαχειρίζεσαι το χρόνο σου δημιουργικά
10.10. Να προσφέρεις στους άλλους όσο επιτρέπουν οι δυνάμεις σουΝα προσφέρεις στους άλλους όσο επιτρέπουν οι δυνάμεις σου
11.11. Να χαμογελάς και να είσαι πρόσχαροςΝα χαμογελάς και να είσαι πρόσχαρος
12.12. Να αυτοανανεώνεσαι σωματικά, νοητικά, συναισθηματικά, κοινωνικάΝα αυτοανανεώνεσαι σωματικά, νοητικά, συναισθηματικά, κοινωνικά