МАН-ын мөрийн хөтөлбөрийн сонин

ТАНЫ ХҮҮХДЭД:
БИД таны хүүхдийг төрөхөд, цэцэрлэг, сур
гуульд ороход боловсрол, эрүүл мэндийн хам
гийн чанартай үйлчилгээг үзүүлнэ. Бүх хүүхдийг
цэцэрлэгт хамруулна. “Хүүхдийн мөнгө”, “Оюутны
тэтгэлэг”-ийг олгоно. Олимпийн төрлийн спор
туудыг ерөнхий боловсролын дунд сургуулиудын
хичээлийн хөтөлбөрт оруулна. Малчны хүүхдэд
6-8 настайдаа сонголттойгоор сургуульд элсэх
боломж олгоно. Оюутнууд сургалтын төлбөрөө
төрөөс зээлж, ажилдаа орсны дараа буцаан төлдөг
тогтолцоог бүрдүүлнэ. Хүүхэд, залуучууд маань
дэлхийд өрсөлдөхүйц боловсролтой болж, аав ээжээ
ачилж, эх орныхоо хөгжлийн баганаас өргөлцөх
бодлогыг санал болгож байна.
ТАНЫ ГЭР БҮЛД:
БИД гэр бүлийг дэмжин тэтгэсэн бодлогыг
дэвшүүлсэн. Гэр бүлийн үнэт зүйлсийг бэхжүүлнэ.
Өрх толгойлсон эцэг эх, орлого багатай өрх,
хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдээ тусгайлан дэмжинэ.
Хүн амын өсөлтийг дэмжиж “Цалинтай ээж”
хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ. Хүүхэд төрүүлэн өсгөх
бүрт ээжүүдийн ажилласан жилийг 1.5 жилээр
нэмэгдүүлэн тооцно. “Одонтой ээжүүд”-ийн
тэтгэмжийг нэмэгдүүлнэ. Бид хүүхдүүдийг, олон
хүүхэд төрүүлсэн ээжүүдийг, Таны гэр бүлийг бүх
талаар дэмжин хамгаалах болно.
ТАНЫГ АЖИЛТАЙ,
ОРЛОГОТОЙ БАЙХАД:
БИД өрийн дарамтыг бууруулж, эдийн зас
гаа сэргээн босгоно. Бизнес дэх төрийн дарамт,
шахалтыг багасгана. Тусгай зөвшөөрлийн тоог
гурав дахин цөөрүүлнэ. Арилжааны зээлийн хүүг
бууруулж, хугацааг уртасгана. НӨАТ-ыг оновчтой
болгож, хөдөө орон нутагт бизнес эрхлэхийг
дэмжинэ. Аймаг бүрт үйлдвэр байгуулна. Шинээр
аж ахуй эрхлэлтийг урамшуулдаг тогтолцоог
бүрдүүлнэ. Татвар нэмэхгүй. Шинэ төрлийн татвар
бий болгохгүй. Эдийн засгийн хямралын өртгийг
иргэдээр төлүүлэхгүй. Жилийн орлого нь 1.5
тэрбум төгрөгөөс бага орлоготой аж ахуйн нэгжийн
орлогын албан татварыг нэг хувь болгон бууруулах
бодлого хэрэгжүүлнэ. Үндэсний томоохон бизнес
эрхлэгчдээ дэмжинэ. Орлого багатай иргэдээ
тэтгэнэ. Монгол хүний үнэ цэнэ, бүтээмж, өрсөлдөх
чадвар, үнэлэмжийг бүх салбарт өсгөнө. Цалин,
урамшууллыг өсгөж, өрхийн сарын дундаж орлогыг
хоёр дахин нэмэгдүүлнэ. Энэ бүх бодлогын үр
дүнд Таны амьдралд, эдийн засагт, улс оронд итгэл
найдварын өөрчлөлт бий болно.

ТАНЫГ АЯ ТУХТАЙ АМЬДРАХАД:
БИД нийслэл, аймгийн төвүүдийн хот бай
гуулалт, газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөг
үе шаттайгаар сайжруулж Таны амар тайван
амьдрах боломжийг бүрдүүлнэ. Улаанбаатар
хотын дүүрэг бүрт цэцэрлэгт хүрээлэн, хиймэл
нуур, усан байгууламжуудыг барина. Төв суурин
газрын агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд
“Эко хот” хөтөлбөр хэрэгжүүлж, хийн түлшний
хэрэглээг нэмэгдүүлнэ. Автомашингүй гудамж
байгуулна. Нийслэлд дугуйн замын шинэ дэд
бүтцийг байгуулна. Хашаандаа амины орон сууц
барьсан айлыг ипотекийн зээлд хамруулна. Ард
түмний мэдлийн төрийн өмчит том эмнэлгүүдийг
хувьчлахгүй. Бүх эмнэлгийн үзлэгийн цаг, очер,
дугаарыг гэрээсээ захиалдаг системтэй болгоно.
Хуулийг хүн бүрт тэгш үйлчилдэг болгоно. Бидний
хэрэгжүүлэх бодлого Таныг амар тайван, аюулгүй
амьдрахад зориулагдсан.
ТАНЫГ ТЭТГЭВЭРТ ГАРАХАД:
БИД улс орондоо хийсэн бүтээснээ үнэлүүлж,
амар амгалан амьдрах орчинг тань илүү сайж
руулна. Шударга халамжийн системийг тогтооно.
Тэтгэвэр, тэтгэмжийг үе шаттайгаар нэмэгдүүлнэ.
Ахмадуудаа тэтгэврийн зээлийн өрөнд оруулж
байгаа бодлогыг өөрчилж, тэтгэврийн зээлийн
хүүг бууруулна. Ахмадуудын мэдлэг, туршлагыг
залуу үеийнхэнд өвлүүлэх зорилгоор “ахмад
зөвлөх” ажиллуулж, “Ач санах” хуулийг батлан
хэрэгжүүлнэ. Ахмад настанд зориулсан эмнэлгийн
үйлчилгээ, асаргаа, сувилгааг өргөжүүлнэ. Та сэтгэл
амгалан амьдарч, үр ач, эх орноороо бахархаж,
өндөрнасандааавахёстойбүхийлхүндлэл,ачлалыг
хүртэнэ.
www.nam.mn
МОНГОЛ АРДЫН НАМААС СОНГОГЧ ТАНАА
ИЛГЭЭХ ИЛ ЗАХИДАЛ
ЭрхэмсонгогчТаныуухайлан
дэмжих итгэлийн түрлэгийг
бид угтан өргөж, ирэх цагийн
бат суурийг бүтээн цогцлоох
болно. Таны сонголт Монгол
түмний ирээдүйн хувь заяаг
шийднэ.
ТАНЫ АМЬДРАЛЫН
ҮЕ ШАТ БҮРТ
ЗОРИУЛСАН
БОДЛОГЫГ БИД
ХЭРЭГЖҮҮЛНЭМОНГОЛ ТӨРИЙН НОЁН НУРУУ ТӨВШИН БАЙГ.
УИХ-ЫН 2016 ОНЫ СОНГУУЛЬД
МОНГОЛ АРДЫН НАМААС
НЭР ДЭВШИГЧИД4 7 13МОНГОЛ АРДЫН НАМААС
ДЭВШҮҮЛЖ БУЙ
МӨРИЙН ХӨТӨЛБӨР
МӨРИЙН
ХӨТӨЛБӨР
Дээдсээс өвлүүлсэн газар шороо, гал
голомтоо сахиж, дэвшил хөгжлийн төлөө
Монгол гэдэг нэгэн нэрийн эрхэм нандин
холбоотой, элгэн сэтгэлийн уяатай эх сайхан
орны минь ард иргэд сонгогч түмэндээ
дэлгэр зуны мэндийг дэвшүүлье.
Та бид хамтдаа өмнөх сонголтынхоо
үр дүнг эргэн цэгнэж, ирэх дөрвөн жилд
төрийн эрх барих төлөөлөгчөө сонгох
туйлын хариуцлагатай цаг хаяанд ирлээ.
Улс төрийн сонгууль бол төр улсын хувь
заяаг дэнслэх нэн чухал үйл хэрэг мөн.
Сонгуульд иргэд бие даан нэр дэвших эрх
нь нээлттэй ч улс төрийн намууд онцгой
үүрэгтэй. Төр улсыг удирдахад зөв бодлого,
хамтын оюун ухаан чухал болохыг манай
нам гүнээ ухамсарлаж, энэхүү ээлжит
сонгуульд хариуцлагатай оролцож байна.
Ардын нам анхны тунхаг бичигтээ
тодорхойлсон “...ард олны эрх мэдлийг
эрхэмлэх, монголын төрийг босгох энэхүү
хоёр зүйлийн үйл хэргийг бат журмаар
гүйцэтгэнэ” хэмээсэн туйлын зорилгоосоо
хэзээ ч гуйваагүй. Эх түүхийн ороо бусгаа,
ээдрээ бартаат цаг үед манай нам ард
олноо манлайлан удирдаж, туурга тусгаар
Монгол Улсаа тунхаглан зарлаж, хүн ардаа
эрүүл саруул, эрдэм боловсролтой, ажил
мэргэжилтэй болгож, хүн төрөлхтний
шилдэг ололтоос шингээн авч ардчилсан
төрийн үндсийг бүрдүүлэн ачааны хүндийг
үүрч гарсан. Энэ бүхний үр дүн өнөөдөр
биднээс алсрах боллоо.
Монгол Ардын Нам УИХ-д цөөнх болсон
жилүүдэд ард түмэн цөхөрдөг, эдийн
засаг сөхөрдөг, улс төр үймдэг, засаглах ёс
завхардгийг та бид нэг биш хоёронтоо үзэж
мэдэрлээ. Ард түмэнд маань шинэчилсэн
бодлогын хөтөлбөр, түүнийг хэрэгжүүлэх
эрчмээр хүч сэлбэсэн хүчирхэг баг хэрэгтэй
байна. Ардын нам алдах эрхгүй хариуцлага
хүлээсэн нам болохыг түүхэн үйл явц
харууллаа. Тиймээс энэ сонгуульд Ардын
нам ард иргэдийнхээ эрэлт хэрэгцээ,
нийгмийн шаардлагыг цогцоор тусгасан
мөрийн хөтөлбөрийг боловсруулж,
алдагдсан боломжийг нөхөж, ардчиллыг
аварч, ард түмний амьдрал, аж ахуйн нэгж
бүрийн ашиг орлогыг нэмэгдүүлэхийн тулд
олонхи болж бодлогоо хэрэгжүүлэхийн
төлөө оролцож байна.
Эрх баригчдын хүч түрсэн мугуйд
бодлого, үгээр хуурсан мөчид үйлдэл
бүхнийг, өнгөрсөн хугацааны алдаа
бүрийг дурдан улиглаж, хийсэн бүтээс
нийг үгүйсгэн харлуулахгүй. Гагцхүү эрх
баригч нь туйлж, иргэн түмэн нь туйл
дахын шалтгаан болсон алдаа завхралын
үр хөврөлийг таслахыг хүснэ. Ийм эрхийг
сонгогч Та л олгоно.
Үүний тулд иргэдийнхээ санал бодлыг
тусгаж, намын хамт олноороо хэлэлцэж
баталсан таван цогц бодлогыг багтаасан
“Бид хамтдаа” сонгуулийн мөрийн хөтөл
бөрөө Та бүхэндээ толилуулж байна.
Иргэдийн амьдралыг тэтгэх, эдийн засгаа
сэргээн босгох, эх байгалиа хамгаалах,
засаглалын гажуудлыг арилгах, зах хязгаар
болон нийслэлээ тэнцвэртэй хөгжүүлэх
бодлого, шийдэх арга замаа тодорхойлсон
иж бүрэн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэхээр итгэл
даах гишүүдээ шилэн сонгож Монгол
Ардын Нам Та бүхэндээ илгээж байна.
Манай нам хат суусан туршлагатай
төрийн түшээ, улс төр нийгэмд танигдсан
ид дунд үеийнхэн, эрч хүчтэй идэр залуус,
эмэгтэйчүүдийнхээ төлөөллийг нэр
дэвшүүлсэн. Эрхэм сонгогч Таны уухайлан
дэмжих итгэлийн түрлэгийг бид угтан
өргөж, ирэх цагийн бат суурийг бүтээн
цогцлоох болно. Таны сонголт Монгол
түмний ирээдүйн хувь заяаг шийднэ.
Монгол Улсын төр хүн арддаа энэрэнгүй,
тэгш журамтай, ёс зүйтэй, шударга байх
ёстой. Хамтдаа хүчирхэг Монголын хөгжил
дэвшлийн түүчээ болцгооё.
Хүндэтгэсэн,
Монгол Ардын Намын дарга
Миеэгомбын ЭНХБОЛД
2 16
ИРГЭД ЯРЬЖ БАЙНА
МАН-ынСонгуулийнтөвштаб

болгох ямар зорилт дэвшүүлж байна вэ?
-Төрийн мөнгөний бодлогоор төгрөгийн
ханшийн уналтыг зогсоон тогтворжуулж,
инфляцийг нэг оронтой тоонд барих, улсын
валютын нөөцийг нэмэгдүүлэхэд чиглүүлнэ.
Бидний хэрэгжүүлэх бодлого зээлийн хүүг
бууруулах, иргэддээ ээлтэй банк санхүү,
хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх зэрэг
тодорхой асуудлуудыг шийднэ. Төсвийн
бодлогын хүрээнд төсвийн алдагдлыг
бууруулж, зарцуулалтыг ил тод болгох,
төрөөс хувийн хэвшилд тавьсан өрийг
барагдуулах, бизнесийг дэмжсэн татварын
таатай орчин бий болгох зэрэг олон зорилтыг
дэвшүүлсэн байгаа. Манай намын мөрийн
хөтөлбөр ард иргэдээ байнгын ажилтай,
орлоготой болгоход онцгой анхаарч, өрхийн
аж ахуй, бизнес эрхлэхэд барьцаагүй зээл
олгох, тоног төхөөрөмжийг лизингээр авах
таатай нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Зээлийн хүүг
бууруулж, хугацааг нь уртасгахын зэрэгцээ
жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих сан, Зээлийн
батлан даалтын сангийн хөрөнгийг ажлын
байр нэмэгдүүлэх, үйлдвэрлэл эрхлэхэд
зориулна.
-Монгол Улсын хөгжлийн ирээдүйг
танай нам хэрхэн харж байна вэ?
-Улс орныхоо хөгжлийн ирээдүйг
өөдрөгөөр төсөөлж байна. Монголын төрд
албан тушаалын “хоноцын” сэтгэлээр
хандах ёсгүй. Манай намын үед ийм албан
тушаалтанд Монгол төрийн босго өндөр
байх болно. Манай нам 2030 он хүртэлх
тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалд
тулгуурлан сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөө
боловсруулсан. Дунд хугацаанд хөгжлийн
тэргүүлэх чиглэлүүдээ зөв тодорхойлж,
хөрөнгө, санхүүгийн нөөцийг оновчтой
зарцуулснаар эхний хоёр жилд эдийн
засгаа тогтворжуулж, цаашдын эрчимтэй
өсөлтийн үндэс суурийг тавьж чадна гэдэгт
итгэлтэй байна. Бид улсаа худалдан авагчаас
үйлдвэрлэгч, импортлогчоос экспортлогч
болгоно.Оюутолгой,Эрдэнэт,Цагаансуваргын
ордуудыг түшиглэн зэс хайлуулах үйлдвэр,
Тавантолгойн ордыг түшиглэн нүүрс угаах,
боловсруулах үйлдвэр байгуулна. Дархан,
Сэлэнгийн бүс нутагт хар төмөрлөгийн
үйлдвэрлэлийг хөгжүүлснээр арматур болон
барилгын бусад цувимал төмөр материалын
хэрэгцээг дотоодын үйлдвэрээс хангана.
Нүүрс, шатдаг занар, газрын тос боловсруулах,
шингэрүүлсэн түлш, шатахууны үйлдвэр
байгаа, шинээр гэр бүл болсон залуучууд, үр
хүүхдээ асарч байгаа ээжүүд болон өндөр
настан ахмадууддаа чиглэсэн бодлогыг тус
тусад нь түлхүү хэрэгжүүлнэ. Цөөн жишээ
хэлье. Хүүхэд бүрийг цэцэрлэгт хамруулж,
сургуулиудыг хоёр ээлжтэй болгоно. Хүүхэд
төрүүлж, гэртээ хүүхдээ асарч байгаа
ээжүүдэд гурван жилийнх нь цалинг олгоно.
Азай буурлууддаа “Насны хишиг” тэтгэвэр
олгоно, “Ахмадын зөвлөх үйлчилгээ”-г бий
болгож тэднийхээ туршлагыг хойч үед нь
өвлүүлнэ. Малчид, тариаланчид, хувиараа
хөдөлмөр эрхлэгчид, ажил олгогчид, төрийн
албан хаагчдын талаар баримтлах бодлогыг
хөтөлбөртөө тусгасан. Ардын намын бодлогын
гадна нэг ч иргэн үлдэхгүй.
-Монгол Улс залуучуудын орон.
Монгол Ардын Намын мөрийн хөтөлбөрт
залуучуудаа дэмжсэн ямар бодлого
тусгагдсан бэ?
-Манай улсын хүн амын 32 хувь нь 18-
35 насны залуучууд байна. Залуучуудад
тулгамдаж буй асуудлуудыг шийдвэрлэснээр
тэд ирээдүйдээ итгэлтэй байж, улс орныхоо
хөгжилд гар бие оролцох боломжийг нээж өгөх
нь гарцаагүй. Оюутнууд ”Боловсролын сан”-
гийнзээлээрсургалтынтөлбөрөөтөлж,төгсөөд
цалингаасаа нөхөн төлдөг байх зээлийн шинэ
тогтолцоог нэвтрүүлж хэрэгжүүлнэ. Энэ
хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр оюутны төлбөр
айл өрхөд дарамт байхаа болино. Оюутнуудыг
тогтмол цагийн ажилтай болгоно. Ингэснээр
оюутан залуус хэрэгцээндээ зарцуулах
мөнгөтэй болно. Үүнийг “Орлоготой оюутан”
хөтөлбөр хэрэгжүүлж шийдвэрлэхээр мөрийн
хөтөлбөртөө оруулсан байгаа. Залуучуудын
гарааны бизнесийг дэмжих зорилгоор “Start-
Up” хөтөлбөр санаачлан хэрэгжүүлнэ гэх зэрэг
залуус руу хандсан үйл ажиллагаа нэлээд бий.
-Эрүүл явбал улсын наадам үзнэ гэдэг.
Эрүүл мэндийн салбарт чиглэсэн ямар
бодлого баримтлах вэ?
-Сүүлийн дөрвөн жил эрүүл мэндийн
үйлчилгээний салбар орхигдлоо. Үүний
уршгаар олон нийтийг хамарсан халдварт
өвчин газар авсан. Эмнэлгүүдийн ачаалал
гурав дахин нэмэгдсэн гээд томоохон
хүндрэлүүд энэ салбарт байгаа. Манай нам
сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө олон улсын
жишигт нийцсэн эмчилгээ, үйлчилгээний
төв байгуулж, шинэ дэвшилтэт технологи
нэвтрүүлэх зорилтуудыг тусгасан. Эрүүл
мэндийн салбарын санхүүжилтийг хоёр
дахин өсгөнө. Хувийн эмнэлгээр үйлч
лүүлэхэд эрүүл мэндийн даатгалаас үзүүлэх
хөнгөлөлтийн хэмжээг нэмэгдүүлж, ард
иргэдийн зардлыг бууруулна. “Элэг бүтэн
Монгол” хөтөлбөр хэрэгжүүлж, элэгний
хорт хавдрын өвчлөлийг бууруулан, элэгний
“С” вирусын голомтыг 2021 он гэхэд устгаж
халдварын тархалтыг зогсооно. Хөдөөгийн
иргэд, малчдыг эрүүл мэндийн үзлэг,
шинжилгээнд тогтмол хамруулдаг явуулын
үйлчилгээг шинээр нэвтрүүлнэ.
-Хүнд байдалд байгаа эдийн засгаа
хэрхэн өөд татах вэ?
-Сүүлийн дөрвөн жилд улс орны нийгэм,
эдийн засгийн байдал туйлын хүндэрлээ.
Эдийн засгийн өсөлт тэг зааж, Монгол Улс
өрийн дарамтанд орлоо. Төгрөгийн ханш
унаж, бараа үйлчилгээний үнэ огцом өслөө.
Айл өрх, аж ахуйн нэгжүүд мөнгөний
хомсдолд орлоо. Цалин, орлогоороо зээлээ
төлөөд амьдарч болоод байсан хүмүүс
банкны зээлээ төлж чадахгүйд хүрч байна.
Төрийн бодлогын залгамж чанар алдагдаж,
хууль ёс завхарлаа. Өнгөрсөн дөрвөн жилийг
ардынхаа мэргэн үгээр зүйрлэн хэлбэл
“Муу хүнийг зар, зарсан хойноо өр” гэдэг л
боллоо. Манай нам энэхүү үүсээд буй нөхцөл
байдлаас гарах гарцын талаар “Бид хамтдаа”
аяны хүрээнд ард түмэнтэйгээ хэлэлцэж,
ярилцсан. Сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө
иргэд аж ахуйн нэгж, эх орноо өрийн
дарамтаас, эдийн засгаа хямралаас гаргах,
цаашид тогтвортой өсөлтийг хангах иж бүрэн
зорилтуудыг дэвшүүлсэн. Бид эдийн засгаа
өсгөж өндийлгөн өөд татна. Бидэнд тийм
боломж байна. Нэгэнт тавьсан өрийг эхнээс
нь дарж барагдуулахаас өөр аргагүй. Ард
иргэдээ мөнгөтэй, амьдралд нь хүрэлцэхүйц
орлоготой болгох ёстой. Хөтөлбөрт тусгагдсан
зарим тодорхой ажлаас нэрлэвэл татварын
хүү, торгууль, алданги, төлбөр төлөх хугацааг
сунгах, хаалгасан дансыг нээх зэргээр бизнес
эрхлэгчдээ дэмжинэ. Хувийн хэвшлийн
төрийн захиалгаар гүйцэтгэсэн ажлын
хөлсийг бүрэн олгоно гээд олон арга хэмжээг
нэрлэж болно. Төр, хувийн хэвшил, иргэний
нийгмийн нягт хамтын ажиллагаагаар олон
асуудлыг шийдэж, хүндрэлийг даван туулна.
Манай намд улс орныхоо уруудсан эдийн
засгийг сэргээн босгох туршлага, тодорхой
бодлого бүхий мөрийн хөтөлбөр бий. Энэ бол
бидний давуу тал.
-Өдрөөс өдөрт өрхийн орлого багасч,
монгол төгрөг үнэгүйдэж байна. Үүнийг яаж
зогсоох вэ? Хүн амаа ажилтай, орлоготой
Цоодолын ХУЛАН
СГЗ, яруу найрагч
Монгол Ардын Намын дарга
Миеэгомбын Энхболдтой ярилцлаа.
-УИХ-ын энэ удаагийн сонгуульд Монгол
Ардын Намаас дэвшүүлсэн мөрийн хөтөл
бөрийн гол үзэл баримтлал, цөмийг тодор
хойлбол?
-Өнөөдөр улс оронд эдийн засгийн хямрал
гүнзгийрч, ард иргэдийн аж амьдрал уруудан
доройтож байгаа нь засаглалын хямралтай
шууд холбоотой. Засаглалын хямралаас
улбаалан улс төрийн тогтворгүй байдал үүсч,
ард иргэдийн төрдөө итгэх итгэл алдраад
байна. Сонгуулийн дараа байгуулагдах
Засгийн газар нь мэргэжлийн, төрийн алба
нь мэргэшсэн, хэрэгжүүлэх бодлого нь
тогтвортой байх нь өнөөгийн хүндрэлийг
давах чухал нөхцөл байх болно. Манай
нам Засгийн газрыг мэргэжлийн түвшинд,
өндөр ур чадвартай багаар бүрдүүлэн
ажиллуулна. Манай намын нэн тэргүүний
зорилт нь хямралыг даван туулах, эдийн
засгийн өсөлтийг сэргээх, ард иргэдийнхээ аж
амьдралыг сайжруулах явдал билээ. Ингэхдээ
томоохон төслүүдийг эрчимтэй урагшлуулж,
ажлын байрыг шинээр бий болгох бодлогыг
хэрэгжүүлнэ. Манай нам нийгмийн чиг
баримжааг тууштай баримталж Монгол
хүний хөгжлийг дэмжинэ. Бид байгальд
ээлтэй ногоон хөгжлийг эрхэмлэнэ. Монгол
Ардын Нам хариуцлагатай, тогтвортой
засаглалыг бий болгоно. Энэ бол манай
намын сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрийн
үзэл баримтлалын үндэс юм. Бид эрх баригч
байхдаа эдийн засгаа өсгөж, ард иргэдийнхээ
цалин орлогыг амьжиргаанд нь хүрэлцэхүйц
хэмжээнд хүргэж нэмэгдүүлж байсан. Жилд
70 мянган ажлын байр шинээр бий болгож
байсан туршлагатай нам. Манай намын
мөрийн хөтөлбөр салбар бүрт тулгамдсан
асуудлын гарцыг тодорхойлоод зогсохгүй
иргэдийн амьдралын мөчлөг, үе шат бүхэнд
сэргэлт авчрах байдлаар хийгдсэнээрээ
онцлогтой. Бид сайн бодож, нарийн тооцсон.
Мөрийн хөтөлбөрт хамрагдаагүй орхигдсон
салбар, чиглэл байхгүй.
-Хүний амьдралын мөчлөг, үе шат
бүрт хүрсэн мөрийн хөтөлбөр дэвшүүлсэн
гэдэг чинь шинэлэг сонсогдож байна. Та
нийгмийн бүлгүүдэд чиглэсэн зорилтуудын
талаар товчхон дурдана уу?
-Монгол Ардын Нам нийгмийн чиг
баримжаатай улс төрийн хүчний хувьд
“Чинээлэг дундаж давхаргыг нэмэгдүүлэх”-
ийн зэрэгцээ нийгмийн бүлэг бүрт хөгжлийн
бодлого хүрч байх зорилт дэвшүүлсэн.
Монгол Ардын Нам үүсгэн байгуулагдсан
цагаас л ”Иргэн баян бол улс баян” гэсэн үзэл
санаагаар “…тэгш журамт, баян хүчирхэг
Монгол Улсыг цогцлоох…” зорилтыг тууштай
баримталсаар ирсэн. Иймээс бид нярай болон
цэцэрлэг, сургуулийн хүүхдүүд, их, дээд
сургуулийн оюутан, амьдралд хөл тавьж
“Манай намын мөрийн хөтөл
бөр ард иргэдээ байнгын ажилтай,
орлоготой болгоход онцгой ан
хаарч, өрхийн аж ахуй, бизнес
эрхлэхэд барьцаагүй зээл олгох,
тоног төхөөрөмжийг лизингээр
авах таатай нөхцөлийг бүрдүүлнэ.
Зээлийн хүүг бууруулж, хугацааг
нь уртасгахын зэрэгцээ жижиг дунд
үйлдвэрийг дэмжих сан, Зээлийн
батлан даалтын сангийн хөрөнгийг
ажлын байр нэмэгдүүлэх, үйлд
вэрлэл эрхлэхэд зориулна.
2
МОНГОЛ АРДЫН НАМЫН
БОДЛОГЫН ГАДНА НЭГ Ч
ИРГЭН ҮЛДЭХГҮЙ
Сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө
иргэд аж ахуйн нэгж, эх орноо өрийн
дарамтаас, эдийн засгаа хямралаас
гаргах, цаашид тогтвортой өсөлтийг
хангах иж бүрэн зорилтуудыг дэв
шүүлсэн. Бид эдийн засгаа өсгөж өндийл
гөн өөд татна. Бидэнд тийм боломж
байна.
МОНГОЛ АРДЫН НАМЫН ДАРГА
МИЕЭГОМБЫН ЭНХБОЛД:

байгуулж дотоодын хэрэгцээгээ хангахыг
бүх талаар дэмжинэ. Манай эдийн засгийн
суурь салбар болсон хөдөө аж ахуйг хөг
жүүлэх, малын гаралтай түүхий эдэд
түшиглэсэн боловсруулах аж үйлдвэрийг
сэргээн хөгжүүлнэ. Төр, хувийн хэвшлийн
түншлэлийн арга хэлбэрүүдийг ашиглан
дэд бүтцийн салбарыг түлхүү хөгжүүлж,
томоохон хүчин чадлын цахилгаан, дулааны
станцууд, шинэ төмөр замын төслүүдийг
барьж байгуулснаар экспортын хэмжээг
нэмэгдүүлж, үйлдвэрлэлийн салбаруудын
хөгжлийн үндэс суурийг бүрдүүлнэ. Манай
нам иргэн бүрийн эзэмшиж буй 1072 хувьцааг
эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, үнэ цэнэтэй
болгоно. Өмнө нь бид өөрсдөө эхлүүлж байсан
олон бүтээн байгуулалтын ажлаа дуусгаж,
үр дүнд хүргэнэ. Тухайлбал, Төв аймгийн
Хөшигийн хөндийд Олон улсын нисэх онгоц
ны буудал барих асуудлаар Япон Улсын
Засгийн газартай анхны хэлэлцээр хийж
байсан бол одоо бид бүтээн байгуулалтыг
дуусгаж ашиглалтад оруулна. Сэргээгдэх
эрчим хүчний томоохон төслүүдийг хэрэг
жүүлнэ. Эрчим хүчний экспортлогч орон
болно.
-Монгол Улсын хөгжилд хөдөө аж ахуйн
салбар чухал байр суурьтай. Тэгэхээр тус
салбарт танай нам ямар бодлого санал
болгож байна вэ?
-Хөдөө аж ахуйн салбарт үндэслэн
эдийн засгаа олон тулгууртай болгоно.
Газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг дэмжих
зорилгоор 2006 онд манай Засгийн газар
улаанбуудайг стратегийн бүтээгдэхүүн
гэж тодорхойлж, тонн тутамд нь 60 мянган
төгрөгийн урамшуулал анх олгож эхэлсэн.
Манай нам “Атрын аян”-г үргэлжлүүлэн,
газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг дөрөв
дахин нэмэгдүүлнэ. Хүн амын хэрэгцээг
шим тэжээлтэй, аюулгүй хүнсээр бүрэн
хангана. Усалгаатай тариалангийн талбайн
хэмжээг нэмэгдүүлнэ. Тариалан эрхлэлтийг
эрчимжсэн мал аж ахуйтай зөв хослуулан
хөгжүүлнэ. “Монгол мал” Үндэсний хөтөл
бөрийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлж, малч
дынхаа нийгмийн асуудлыг цогцоор нь
шийдвэрлэж, малаа эрүүлжүүлнэ. Мал,
малын гаралтай түүхий эдийн үнэ ханш
унаснаас малчдын амьдралд хүндээр тусч
байна. Тиймээс малчдаа үнэ ханшны эрсдлээс
хамгаалах “Тусгай сан” байгуулж, малчин
өрхийн орлогыг тогтвортой байлгана.
-Бизнесийн орчин эрс муудлаа. Үүнийг
сайжруулах чиглэлээр танай нам ямар ажил
хийхээр төлөвлөж байна?
-Хувийн хэвшлийг дэмжиж, өрсөлдөх
чадварыг нь дээшлүүлнэ. Төр хувийн сектор
той өрсөлдөж, бизнес эрхэлдэг явдлыг таслан
зогсооно. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн
компаниудын бүтцийн өөрчлөлтийг хийнэ.
3
“Монгол мал” Үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг
эрчимжүүлж, малчдынхаа нийгмийн асуудлыг
цогцоор нь шийдвэрлэж, малаа эрүүлжүүлнэ.
асуудлыг онцолж байна. Эдгээр нь хүн
төрөлхтний нийтлэг асуудал болж байгаа
бөгөөд бид дэлхийн улс орнуудтай хамтран
эдгээр асуудлыг шийдвэрлэх болно. Манай
нам дээрх чиглэлээр хэд хэдэн шийдлийг
санал болгож хэрэгжүүлэхээр мөрийн
хөтөлбөртөө тусгасан. Тухайлбал, байгаль
хамгаалах, нөхөн сэргээх ажлыг иргэдийн
нөхөрлөл, аж ахуйн нэгж, байгууллагаар
гүйцэтгүүлж, олгох урамшууллыг тодорхой
болгох, бохир усыг цэвэршүүлэн ашигладаг
технологийг нэвтрүүлэх, нийслэл, төв суурин
газрын ундны усны эх үүсвэрийг хамгаалах,
тарьж ургуулсан ой, ургамал, өсгөж үржүүлсэн
ан амьтан, хурын ус хуримтлуулж нуур
цөөрөм, усан сан бий болгосон тохиолдолд
урамшуулах зэрэг арга хэмжээг нэрлэмээр
байна.
-Монгол Улсад үүсээд байгаа хүнд нөх
цөл байдлын гол шалтгаан нь засаглалын
хямрал, төрийн албаны тогтворгүй байдал
гэж ярих болсон. Засаглалын хямралыг хэр
хэн давах вэ?
-Төрийн албанд мэргэшсэн бус, тогтворгүй
байдал нүүрлэж байгаа нь үнэхээр санаа
зовоосон асуудал болоод байна. Энэ нь Монгол
төрийн дархлааны асуудал бөгөөд үндэсний
аюулгүй байдалд нөлөөлөх хэмжээнд хүрсэн
болохыг улс төрчид, судлаачид санал нэгтэй
тэмдэглэж байна. Иймд төрийн бодлогын
залгамж чанарыг хангах, төрийн мэргэшсэн
албыг бэхжүүлэх, хуулийг чанд хэрэгжүүлэх
замаар засаглалын хямралыг даван туулах нь
манай намын мөрийн хөтөлбөрийн үндсэн
зорилт болохыг би өмнө тэмдэглэсэн. Монгол
улсад хариуцлагатай төрийн тогтолцоог бий
болгохын тулд Үндсэн хуулийн нэмэлт,
өөрчлөлт хийх шаардлага гарвал ард
түмнээсээ асууж, Та бүхэнтэй зөвлөлдөн
Дотоодын бизнес эрхлэгчид, үйлдвэрлэгчийн
бүтээгдэхүүнийг “Эх оронч” худалдан авалт,
татвар, гааль, тарифын бодлогоор дэмжинэ.
Ингэхдээ манай нам бизнес дэх төрийн
дарамт, хяналт шалгалтыг эрс багасгаж тусгай
зөвшөөрөл, лицензийн тоог гурав дахин
цөөрүүлнэ.2006ондЕрөнхийсайдааражиллаж
байхдаа татварын иж бүрэн шинэчлэл хийж,
гол гол татваруудыг 10 хувь болгон бууруулж
Монгол Улсаа Ази тивд хамгийн бага татвартай
орон болгож байсан туршлага бий. Энэхүү
туршлага дээрээ тулгуурлан бизнесийн орчин
нөхцөлийг таатай болгох чиглэлээр татварын
хууль, тогтоомжийн хоёр дахь удаагийн
шинэчлэлийг хэрэгжүүлнэ. Тогтвортой
бизнес эрхэлж, байнгын ажлын байр бий
болгосон хувийн хэвшлийг урт хугацааны,
хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтээр дэмжинэ.
Жилийн орлого нь 1.5 тэрбум төгрөгөөс бага
орлоготой аж ахуйн нэгжийн орлогын албан
татварыг нэг хувь болгож, жижиг, дунд
үйлдвэрийг хөгжүүлнэ. Хөдөө орон нутаг,
алслагдсан бүс нутагт бизнес эрхлэхийг
дэмжиж “Бүсийн хөнгөлөлттэй” татварын
бодлого хэрэгжүүлнэ. Үндэсний томоохон
бизнес эрхлэгчдээ дэмжиж, Монголын
бренд бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадварыг
дээшлүүлэх, жижиг, дунд үйлдвэрүүдтэй
хоршин ажиллах бодлогыг хэрэгжүүлнэ.
Тухайлбал, “21:100” хөтөлбөрийг улс орон
даяар хэрэгжүүлж, аймаг бүрт хөнгөн үйлд
вэрийг байгуулж, ажлын байрны тоог эрс
нэмэгдүүлэх зорилт дэвшүүллээ.
-Байгаль орчны тулгамдсан асуудлыг
танай нам мөрийн хөтөлбөртөө хэрхэн авч
үзэж байгаа вэ?
-Байгаль орчны салбарт тулгамдаж бай
гаа зорилтыг эрэмбэлж хэлбэл, цөлжилт,
усны хомсдол, орчны доройтол гэсэн гурван
шийдвэрлэнэ. Төрийн албыг төрлийн алба
болгосон алдаа завхарлыг засна. Үндсэн
хуулийн Цэц, шүүхийн бие даасан байдлыг
бэхжүүлж, үйл ажиллагааг нь нээлттэй, ил
тод болгоно гэж онцлон тусгасан.
-Монгол Улсад хууль “гууль” боллоо.
Хуулийн салбарт хийх нэн тэргүүний
асуудлыг Та хэрхэн харж байна вэ?
-Хуулийн салбарт шинэтгэл хийгдлээ
гэж эрх баригчид сайрхан тайлагнаж байгаа
боловч үнэн чанартаа энэ нь Монгол
орны онцлог нөхцөлд тэр бүр тохироогүй,
харилцан уялдаа муутай, эрх зүй, нийгэм,
соёлын үр дагаврыг бүрэн дүүрэн тооцоогүй,
санхүү, эдийн засгийн баталгаагүй байгааг
хүлээн зөвшөөрөхөөс аргагүй. Иймд аливаа
улс үндэстний хууль тухайн улсынхаа газар
нутгийн хэмжээ, хүн амын тоо, тэр ч бай
тугай цаг уураас хамаарч байдгийг харгал
зан жинхэнэ “Монгол хууль” бүтээж гэмээ
нь ийм хууль бодитой хэрэгжих боломж
бүрдэнэ. Өнгөрсөн дөрвөн жилд эрх баригчдын
өөрсдийн явцуу эрх ашигт нийцүүлж хүч
түрэн баталсан хууль тогтоомжийг дахин
хянаж, шаардлагатай бол Монгол Улсын
нийтлэг ашиг сонирхлыг дээдлэн өөрчлөн
шинэчилнэ. Хууль алагчлалгүй үйлчлэх
зарчмыг чанд баримталж, хэн нэгэнд
ялгавартай хандах, давуу байдал олгосон
хуулийн байгууллагын албан тушаалтанд
оногдуулах хариуцлагыг чангатгана.
Иргэдийн эрх зүйн боловсролыг дээшлүүлэх
хэрэгтэй байна. Иймд манай нам “Бүх
нийтийн эрх зүйн боловсролын хөтөлбөр”
хэрэгжүүлэхийг санал болгож байна.
-Сонгогч түмэндээ хандаж хэлэх Таны
үг?
-Сонгогч олон түмэн туйлбартай, тулхтай
сайн засаглалыг хүсч байна. Манай нам
бэрхшээлийг туулж, түүхийг бүтээсэн,
эх орондоо элэгтэй, иргэддээ энэрэлтэй
ханддаг. Бид иргэдийнхээ итгэлийг дааж,
эдийн засгаа сэргээж, өрхийн амьжиргааг
дээшлүүлж чадна. Монгол түмний маань
сонголт Монгол Ардын Нам байгаасай,
төрөө түшиж улсаа хөгжүүлэх ачааг бидэнд
үүрүүлээсэй гэж хүсэж байна. Бид зүтгэнэ,
хамтдаа хөгжье!

МАН-ын Сонгуулийн төв штаб
БАЯН-ӨЛГИЙ
УИХ-ЫН ОНЫ
БАЯНХОНГОР
ХОВД
БАЯН-ӨЛГИЙ
УВС
ХӨВСГӨЛ
А.ЯлалтбаярА.Ялалтбаяр76ТОЙРОГ
БАЯНЗҮРХ ДҮҮРЭГ
37ТОЙРОГ
Л.МӨНХБААТАР
АРХАНГАЙ
ЗАВХАН
38ТОЙРОГ
Ц.ДАВААСҮРЭН
А.ЯлалА.Ялал76ТОЙРОГ
39ТОЙРОГ
Л.ЭНХ-АМГАЛАН
31ТОЙРОГ
Б.ЧОЙЖИЛСҮРЭН
А.ЯлалтбаА.Ялалтбая76ТОЙРОГ
1ТОЙРОГ
Г.ТЭМҮҮЛЭН
БАЯНЗ
2ТОЙРОГ
Ё.БААТАРБИЛЭГ
3ТОЙРОГ
Ж.МӨНХБАТ
А.ЯлалтбаяА.Ялалтбая76ТОЙРОГ
БАЯНЗ
18ТОЙРОГ
Ш.БАТСАМБУУ
5ТОЙРОГ
Х.БАДЕЛХАН
35ТОЙРОГ
С.БЯМБАЦОГТ
34ТОЙРОГ
Б.ОЧБАДРАХ
32ТОЙРОГ
Н.ЦЭРЭНБАТ
4ТОЙРОГ
Г.СОЛТАН
А.ЯлалА.Ялалт76ТОЙРОГ
6ТОЙРОГ
А.ТЛЕЙХАН
33ТОЙРОГ
Ч.ХҮРЭЛБААТАР
36ТОЙРОГ
О.БАТНАСАН
7ТОЙРОГ
Г.ЗАНДАНШАТАР
8ТОЙРОГ
М.БИЛЭГТ
9ТОЙРОГ
Л.ЭЛДЭВ-ОЧИР
ГОВЬ-АЛТАЙ
А.ЯлалтбаяА.Ялалтбаяр76ТОЙРОГ
11ТОЙРОГ
Ш.РАДНААСЭД
ӨВӨРХАНГАЙ
А76ТОЙРОГ
21ТОЙРОГ
С.ЧИНЗОРИГ
А76ТОЙРОГ
БАЯНЗҮРХ ДҮҮ
19ТОЙРОГ
Я.СОДБААТАР
А76ТОЙРОГ
20ТОЙРОГ
Д.ТОГТОХСҮРЭН
А.ЯлалтбаяА.Ялалтбая76ТОЙРОГ
17ТОЙРОГ
Б.ЭНХБОЛД

МАН-ын Сонгуулийн төв штаб
ХЭНТИЙ
СЭЛЭНГЭ
ОРХОН
ДАРХАН
ТӨВ
ДОРНОД
ДУНДГОВЬ ДОРНОГОВЬ ГОВЬСҮМБЭР
ӨМНӨГОВЬ
40ТОЙРОГ
Б.БАТ-ЭРДЭНЭ
41ТОЙРОГ
Л.ОЮУН-ЭРДЭНЭ
АА.76ТОЙРОГ
42ТОЙРОГ
Д.ГАНТУЛГА
А.ЯА.Я76ТОЙРОГ
15ТОЙРОГ
Н.НОМТОЙБАЯР
А.ЯлаА.Яла76ТОЙРОГ
27ТОЙРОГ
С.БҮРЭНБАТ
БАЯНЗҮРХ ДҮҮРЭ
46ТОЙРОГ
О.СОДБИЛЭГ
БА
47ТОЙРОГ
Д.АТАРМАА
48ТОЙРОГ
Д.ДАМБА-ОЧИР
БАЯ
44ТОЙРОГ
Б.ЖАВХЛАН
45ТОЙРОГ
Д.ХАЯНХЯРВАА
28ТОЙРОГ
М.ЭНХБОЛД
БАЯ
29ТОЙРОГ
А.СҮХБАТ
43ТОЙРОГ
Б.БАТТӨМӨР
16ТОЙРОГ
Б.АМАРСАНАА
13ТОЙРОГ
Б.ДЭЛГЭРСАЙХАН
76ТОЙРОГ
12ТОЙРОГ
Г.МӨНХЦЭЦЭГ
СҮХБААТАР
А.А.Я76ТОЙРОГ
24ТОЙРОГ
Ч.УЛААН
БАЯ
22ТОЙРОГ
Н.АМАРЗАЯА
23ТОЙРОГ
Л.ЭНХБОЛД
25ТОЙРОГ
Н.ОЮУНДАРЬ
БАЯ
26ТОЙРОГ
Ж.ЭРДЭНЭБАТ
14ТОЙРОГ
Х.БОЛОРЧУЛУУН
30ТОЙРОГ
Н.ЭНХБОЛД
БУЛГАН
Ж.БАТ-ЭРДЭНЭ
10ТОЙРОГ
Ж.БАТ-ЭРДЭНЭДОРНОГОВЬ,

ХАН-УУЛ, БАГАХАНГАЙ ДҮҮРЭГ
БАЯНГОЛ ДҮҮРЭГ
СҮХБААТАР, БАГАНУУР ДҮҮРЭГ
ЧИНГЭЛТЭЙ, НАЛАЙХ ДҮҮРЭГ
СОНГИНОХАЙРХАН ДҮҮРЭГ
49ТОЙРОГ
Д.ОЮУНХОРОЛ
50ТОЙРОГ
Ж.ЭНХБАЯР
76ТОЙРОГ
51ТОЙРОГ
Б.САРАНЧИМЭГ
76ТОЙРОГ
52ТОЙРОГ
Б.БАТЗОРИГ
76ТОЙРОГ
БАЯНЗҮРХ ДҮ
53ТОЙРОГ
Б.ТӨМӨРЧУЛУУН
76ТОЙРОГ
54ТОЙРОГ
П.АНУЖИН
АА76ТОЙРОГ
55ТОЙРОГ
Д.САРАНГЭРЭЛ
АА76ТОЙРОГ
56ТОЙРОГ
Ц.НЯМДОРЖ
АА76ТОЙРОГ
57ТОЙРОГ
С.ОЮУНБИЛЭГ
АА76ТОЙРОГ
58ТОЙРОГ
Б.ЭНХ-АМГАЛАН
59ТОЙРОГ
Д.ЦОГТБААТАР
60ТОЙРОГ
Ц.МӨНХ-ОРГИЛ
61ТОЙРОГ
Сү.БАТБОЛД
62ТОЙРОГ
Ц.ЦОГЗОЛМАА
АА76ТОЙРОГ
63ТОЙРОГ
Т.АЮУРСАЙХАН
АА76ТОЙРОГ
64ТОЙРОГ
М.ОЮУНЧИМЭГ
АА76ТОЙРОГ
65ТОЙРОГ
Ө.ЭНХТҮВШИН
АА76ТОЙРОГ
66ТОЙРОГ
Д.ГАНБОЛД
67ТОЙРОГ
А.УНДРАА
68ТОЙРОГ
Ж.ГАНБААТАР
69ТОЙРОГ
Л.АМГАЛАН
70ТОЙРОГ
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН
71ТОЙРОГ
Ц.ГАРАМЖАВ
А76ТОЙРОГ
72ТОЙРОГ
Н.УЧРАЛ
А76ТОЙРОГ
73ТОЙРОГ
Д.СУМЪЯАБАЗАР
А76ТОЙРОГ
74ТОЙРОГ
Д.ТЭРБИШДАГВА
А76ТОЙРОГ
75ТОЙРОГ
Б.УНДАРМАА
А76ТОЙРОГ
76ТОЙРОГ
Х.НЯМБААТАР

7
11
Эдийн засгийн хямралын улмаас Засгийн газар 297 мянган хүүхдийг орхигдуулсан
судалгаа хийж, тэдэнд хүүхдийн мөнгө олгохгүй байх хуулийг хүч түрэн батлуулав. Үр дүнд
нь нийт хүүхдийн 40 орчим хувь нь хүүхдийн мөнгөө авч чадахгүйд хүрч олон нийтийн
эсэргүүцэлтэй тулгаран шийдвэрээ өөрчлөхөд хүргэсэн. 2015 оны байдлаар, 91.700 эх гэртээ
хүүхэд асарч байгаа бол 36 мянга орчим хүүхэд цэцэрлэгээс гадуур хүмүүжиж байна.
Нийслэл болон зарим аймгийн төвийн сургуулиудын анги дүүргэлт бусад газартай
харьцуулахад хоёр дахин өндөр болов. 2014-2015 оны хичээлийн жилийн байдлаар улсын
хэмжээнд 22 сургууль гурван ээлжээр хичээллэдэг. Үүний 21 нь Улаанбаатар хотод байна.
Нийт гэр бүлийн 20 гаруй хувийг ядуу, өрх толгойлсон ганц бие эх, эцгүүд эзэлдэг болов.
Зөвхөн 2015 онд 3.522 гэр бүл гэрлэлтээ цуцлуулсан нь өмнөх оноос 30 хувиар нэмэгдэж, гэр
бүлийн хүчирхийллийн гэмт хэрэг 26 хувиар өсчээ.
БИД ИНГЭЖ ШИЙДНЭ:
Хүүхдийн мөнгийг хүүхэд бүрт ялгаваргүй олгоно.
Төрүүлж, өсгөсөн хүүхдийн тоогоор эхийн ажилласан хугацааг 1.5 жилээр нэмэгдүүлэн
тооцно.
Гурав ба түүнээс дээш хүүхэдтэй ээжүүдийн нийгмийн баталгааг сайжруулах, одонтой
ээжүүдийнтэтгэмжийнхэмжээгнэмэгдүүлэхзамаар“Цалинтайээж”хөтөлбөрхэрэгжүүлнэ.
“Хүүхэд бүр цэцэрлэгт” хөтөлбөр хэрэгжүүлж, хүртээмжийг нэмэгдүүлнэ.
Хүүхэд төрүүлсэн ээжүүдэд даатгуулсан хэлбэрээс нь үл хамааран хөдөлмөрийн хөлснөөс
адил хувиар тооцон тэтгэмж олгодог болно.
Гурван ээлжээр хичээллэж байгаа ерөнхий боловсролын дунд сургуулиудыг хоёр ээлжтэй
болгоно. Шинээр сургуулиуд барина. Нэг ангид суралцах хүүхдийн тоог 30-аас ихгүй
болгоно.
Сургалтын стандарт, хөтөлбөр, сурах бичгийн агуулга, чанарыг дэлхий нийтийн хөгжлийн
чиг хандлага, өөрийн орны түүх, соёл, өв уламжлалд тулгуурлан шинэчилнэ.
Сурагчдад сонирхол, авьяас чадвараа харгалзан мэргэжлээ зөв сонгоход нь тусалж,
мэргэжлийн чиг баримжаа олгох хичээлийг сургалтын хөтөлбөрт тусгана.
Цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийг үе шаттай нэмэгдүүлнэ.
Залуу гэр бүл, 18 хүртэлх насны дөрөв ба түүнээс олон хүүхэдтэй гэр бүлийг тэргүүн
ээлжид орон сууцжуулах бодлого баримтална.
Орлогын албан татварыг орлогын түвшнээс хамаарсан шатлалтай болгоно.
Баян, ядуугийн ялгааг бууруулж, чинээлэг давхаргыг нэмэгдүүлнэ.
Монгол хүний үнэ цэнэ, үнэлэмж, өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх бодлогыг бүх салбарт
баримтална.
Төрийн өмчийн томоохон их, дээд сургуулиудыг хувьчлахгүй.
“Боловсролын зээлийн сан” шинээр байгуулж оюутан, залуус сургалтын төлбөрөө зээлээр
төлж, сургуулиа төгссөний дараа ажил эрхлэх явцдаа эргүүлэн төлөх боломж бүрдүүлнэ.
Үндэсний тэтгэлэг 70200 төгрөгийг үргэлжлүүлэн олгоно.
Оюутныг цагаар ажиллуулсан аж ахуйн нэгжүүдийг урамшуулах замаар “Орлоготой
оюутан” хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ.
Өндөр хөгжилтэй орнуудын их, дээд сургуулиудад бакалавр, магистр, докторын сургалтад
элсэгчдийн сонгон шалгаруулалтыг шударга, ил тод нээлттэй болгож, суралцагчдын тоог
хоёр дахин нэмэгдүүлнэ.
“Мэргэжилтэй ажилтан” бодлогын хүрээнд жилд 20.000–аас доошгүй залуучуудыг
мэргэжил, ур чадвар эзэмшүүлэх сургалтад хамруулна.
Тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлнэ.
Тэтгэврийн зээлийн хүүг бууруулна.
“Төрөөс ахмадын талаар баримтлах бодлого” гаргана.
Ахмадууддаа “Ач санах” хуулийг батлан хэрэгжүүлнэ.
Азай буурлууддаа “Насны хишиг” тэтгэвэр олгох эрх зүйн орчин бүрдүүлнэ.
Тэтгэврийн зөрүүг арилгана.
БОДИТ БАЙДАЛ БОДИТ БАЙДАЛ
БОДИТ БАЙДАЛ
2016 оны байдлаар, нийт ахмадуудын 90 орчим хувь нь тэтгэврийн зээлтэй боллоо. Зөвхөн
2015 онд л гэхэд Монголын ахмадууд 70 гаруй тэрбум төгрөгийг тэтгэврийн зээлийн хүүнд
төлөв. Цаашид энэ тоо улам өсөх хандлагатай байна.
Нийт тэтгэвэр авагчдын 60 гаруй хувь нь тэтгэврийн доод хэмжээ буюу 195.000-230.000
төгрөгийн тэтгэвэр авч байна.
2014 оны байдлаар, 18-24 насны 379.100 залуугийн 162.626 нь их, дээд сургуульд суралцаж,
102.300 нь ажил эрхэлдэг бол 114.174 нь сургуульгүй, ажил эрхлээгүй байна. Бүртгэлтэй
ажилгүй иргэдийн 70 гаруй хувийг 18-35 насны залуучууд эзлэх болов.
Төрийн өмчийн их, дээд сургууль болох МУИС, ШУТИС, АШУҮИС, МУБИС, МУСУИС-
ийг хувьчлах гэж эрх баригчид зүтгүүлэв. МСҮТ-үүдэд суралцагчдын тоо өнгөрсөн дөрвөн
жилд 10 орчим мянгаар буурав. 2012 оноос хойш их, дээд сургуулийн сургалтын төлбөрийг 2.5
дахин, оюутны дотуур байрны төлбөрийг хоёр дахин нэмлээ.

Эрх баригч АН-ынхан улсын клиникийн 1, 2, 3 дугаар эмнэлэг, Халдварт, Хавдрын гэх мэт
эмнэлгийг хувьчлах бодлого дэвшүүлснийг Монгол Ардын Нам зогсоосон. Улаанбаатарын
эмнэлгүүдийн ачаалал гурав дахин нэмэгдэж, амаржсан эх 24 цагийн дараа эмнэлгээсээ гарах
байдалд хүрэв. 2012 онтой харьцуулахад халдварт өвчин 60 гаруй хувиар өслөө. Манай улсад
бүрэн устсан улаанбурхан өвчин шинээр гарч, энэ оны эхний таван сарын байдлаар 60 гаруй
хүүхэд эндлээ. Эмнэлгүүд ачааллаа дийлэхгүй байхад эмнэлгийн барилгын зориулалтыг
өөрчилж, шинэ төрөх эмнэлэг барих ажлыг зогсоов. Эрүүл мэндийн салбарыг сүүлийн хагас
жил сайдгүй байлгаж, ард түмний эрүүл энхийг хамгаалах хамгийн чухал салбарын бодлого
алдагдав.
Сүүлийн жилүүдэд шинжлэх ухааны хүрээлэнгүүдийг нэгтгэх, цомхотгох, ажилтнуудыг
олноор нь халах үйл явц эрчимтэй өрнөв. Соёл, урлагийн салбарын санхүүжилтийг
нэмэгдүүлэх, ажиллагсдын нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх бодлогууд алдагдлаа.
8
Эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийг хоёр дахин нэмэгдүүлнэ.
Эрүүл мэндийн даатгалын үйлчилгээний салбарт төр, хувийн хэвшлийн түншлэлд
суурилсан хамтын ажиллагааг өрнүүлж, гадаадад эмчлүүлэх, дотооддоо өндөр үнэтэй
эмчилгээ хийлгэхийг даатгалд хамруулдаг болно.
Хувийн эмнэлгээр үйлчлүүлэхэд ЭМД-аас хөнгөлөх хэмжээг нэмэгдүүлж, ард иргэдэд
учрах төлбөрийн дарамтыг бууруулна.
Элэгнийхортхавдрынулмааснасбаралтыгэрсбууруулах,элэгнийСвирусынголомтыг2021
он гэхэд устгах, халдварын тархалтыг зогсоох “Элэг бүтэн Монгол” хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ.
Улаанбурхан, салхин цэцэг гэх мэт халдварт өвчнийг эрс бууруулна.
Хөдөөгийн иргэд, малчдыг эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээнд тогтмол хамруулах
явуулын үйлчилгээг хөгжүүлнэ.
Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний ур чадвар, нарийн мэргэшил, ажилласан жил, байгуулсан
гавьяа зүтгэлийг дэмжсэн цалин, хөлс, урамшууллын шинэ тогтолцоог нэвтрүүлнэ.
Нийтийнбиеийнтамир,иог,бясалгал,зохистойхөдөлгөөн/фитнесс/-өөрхичээллэх,өвчнөөс
урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааг ЭМД-ын сангаас урамшуулна.
“Спортыг дэмжих сан” байгуулж, их спортыг төрийн ивээлд байлгана.
Шинжлэхухаан,технологийнсудалгаа,инновацийнсанхүүжилтийгтавдахиннэмэгдүүлнэ.
Оюуны үйлдвэрлэлийн экспортыг нэмэгдүүлнэ. “Монгол контент” бүтээгчдийг дэмжинэ.
Соёл, шинжлэх ухааны салбарын ажиллагсдын хөдөлмөрийн үнэлэмжийг дээшлүүлнэ.
Үндэсний бахархал, оюуны дархлаа болсон соёл, урлагийн салбарыг төрийн ивээлд байлгаж,
сонгодог урлагийн хөгжлийг бүхий л талаар дэмжинэ.
ТӨЛБӨРИЙН
ДАРАМТГҮЙ
ОЮУТАН

Манай улсын эдийн засгийн өсөлт 2011 онд 17.5 хувьд хүрч байсан нь тасралтгүй унасаар
2016 онд 0.1 хувь хүрч буурахаар байна. Монгол Улсын Засгийн газар, Монголбанк, Хөгжлийн
банк 2012 оноос хойш 7.2 тэрбум ам.долларын гадаад өр тавив. Социализмын 70 жилд Монгол
Улс 11 тэрбум ам.долларын зээл авч Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт хот, бүх аймаг, сумын
төвүүд, эрүүл мэнд, боловсролын байгууллагууд, үйлдвэр, аж ахуйн газруудыг цогцоор нь
барьж байгуулсан. Үүний 65 хувьтай тэнцэх хэмжээний мөнгийг дөрвөн жилд зээлэн авлаа.
Үр дүнд нь Монгол Улс жил бүр төсвийн орлогынхоо 50 хувийг зээл, зээлийн хүүнд төлдөг
орон болов. 2016 онд зөвхөн зээлийн хүүнд 947.5 тэрбум төгрөг төсвөөс төлөхөөр байгаа нь
2011 оноос 25 дахин өсчээ.
Тавантолгой, Оюутолгой болон бусад томоохон төслүүдийн үйл ажиллагаа гацаж,
удааширлаа. БНХАУ-ын “Чалко” компанид урт хугацааны гэрээгээр нүүрсээ 70 орчим
ам.доллараар нийлүүлдэг байсныг цуцалж 30 хүрэхгүй ам.доллараар өгдөг болгов. БНХАУ-
ын нүүрсний зах зээл дэх байр сууриа Монгол Улс алдав.
Тавантолгой-Гашуунсухайтын төмөр замыг төр барихаар Хөгжлийн банкнаас 250 сая
ам.доллар зарцуулсан ч төмөр зам тавигдсангүй. 2011 оны зургадугаар сард шавыг нь тавьсан
V ДЦС-ыг өнөөг хүртэл барьсангүй. 2012 онтой харьцуулахад төмөр замын тээврийн ачаа
тээвэрлэлт 6.4, зорчигчдын тоо 30 хувиар буурав. Мөн агаарын тээврийн ачаа тээвэрлэлт 28,
зорчигчдын тоо 20 хувиар тус тус багаслаа.
МонголУлсыниргэнбүртсарболгон21мянгантөгрөгхэлбэрээртаванжилтасралтгүйолгож
болох дөрөв орчим их наяд төгрөгийг Монголбанк “Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр” нэрийдлээр
цөөн тооны иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд олгов. 2012 онд Монгол Ардын Нам Засгийн газрыг
хүлээлгэн өгөхөд 2.7 тэрбум ам.долларын цэвэр валютын нөөц байсныг шавхлаа. Монголбанк
сүүлийн гурван жилд БНХАУ-ын Ардын банкнаас 2.3 тэрбум ам.долларыг зээлж гадаад өрөө
есдахиннэмэгдүүлэв.2012онд1.338төгрөгбайсанам.доллар2.050төгрөгболжөсөв.Төгрөгийн
ханш сүүлийн дөрвөн жилд 50 гаруй хувиар унав. 2012 оны эцэстэй харьцуулахад хугацаа
хэтэрсэн зээл өдгөө ес дахин, чанаргүй зээл 3.5 дахин нэмэгдэж банк, санхүүгийн салбарт
эрсдэл үүсэв. Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл сүүлийн дөрвөн жилд гурван шатлал буурав.
Эрх баригчид 2012 оноос хойш Монгол Улсыг таван төсөвтэй болгож, татвар төлөгчдийн
мөнгийг хуулиас гадуур хяналтгүй зарцуулах бодлого хэрэгжүүлэв. Улсын нэгдсэн төсвийн
орлого сүүлийн гурван жил дараалан нэг их наяд гаруй төгрөгөөр тасарч, төсвөө жилд 2-3 удаа
тодотгодог боллоо. Төрийн ажил үйлчилгээ гүйцэтгэсэн олон мянган иргэд, аж ахуйн нэгжид
санхүүжилтийг цаг тухайд нь олгохгүй хохироосоор байна.
Эдийн засгийн хямралыг даван туулах “Мэргэжлийн Засгийн газар” байгуулна. “Давхар
дээл”-ээс татгалзана.
Богино хугацаанд эдийн засгийг сэргээн тогтворжуулах хөтөлбөр боловсруулан
хэрэгжүүлнэ.
Улсын төсөвт тулгарч буй өрийн дарамтыг үе шаттайгаар бууруулна.
Хөрөнгө оруулалт, бизнес эрхлэлтийн тогтвортой өсөлтийг бий болгоно.
Иргэн бүрийн эзэмшиж буй 1072 хувьцааг үнэ цэнэтэй болгоно.
Оюутолгой, Эрдэнэт, Цагаан суварга зэрэг ордуудыг түшиглэн зэс хайлуулах, Тавантолгойн
ордыг түшиглэн нүүрс угаах, гүн боловсруулах үйлдвэрлэлийг дэмжинэ.
Төмөртэй, Төмөр Толгой зэрэг ордуудыг түшиглэн Дархан, Сэлэнгийн бүсэд хар төмөрлөг,
металлургийн үйлдвэрлэлийг дэмжинэ.
Нүүрс, занар, газрын тос боловсруулах, шингэрүүлсэн түлш, шатах тослох материалын
үйлдвэр байгуулах, газрын тос, кокс-хими, химийн шинэ хүчин чадлуудыг бий болгож,
дотоодын хэрэгцээгээ хангахыг дэмжинэ.
Дулаан, цахилгааны үнийг нэмэхгүй.
Бүх аймгийн төвийг нийслэл хоттой авто замаар холбож дуусгана.
Улаанбаатарын V дулааны цахилгаан станц, Тавантолгой, Багануур, Бөөрөлжүүт,
Тэвшийнговийн дулааны цахилгаан станцуудыг барина.
Шивээ-Овоогийн ордыг түшиглэн экспортын зориулалттай өндөр хүчин чадлын цахилгаан
станц, тогтмол гүйдлийн цахилгаан дамжуулах шугам барих төслийг эхлүүлнэ.
Багануур-Чойр, Улаанбаатар-Мандалговь, Багануур-Улаанбаатар, Багануур-Өндөрхаан-
Чойбалсан, Чойр-Сайншанд, Мандалговь-Арвайхээр, Дөргөн-Улиастай-Улаанбаатарын бүс
нутгийг холбосон цахилгаан дамжуулах агаарын шугамуудыг барьж эрчим хүчний нэгдсэн
систем байгуулах ажлыг үргэлжлүүлнэ.
Ухаахудаг–Гашуунсухайт, Нарийнсухайт-Шивээхүрэнгийн чиглэлийн төмөр замыг барьж
ашиглалтад оруулна.
“Эрдэнэт–Овоот”, “Богд хаан” төмөр замыг барьж байгуулах ажлыг эхлүүлж, дамжин
өнгөрөх тээврийг хөгжүүлнэ.
Хөшигийн хөндийд тээвэр ложистикийн төв байгуулна.
Монголбанкны хэрэгжүүлсэн “Үнэ тогтворжуулах” хөтөлбөр, Хөгжлийн банкны “Чингис”,
“Самурай” бонд болон бусад зээлийн зарцуулалтыг дүгнэж, зориулалт бусаар ашигласан,
хугацаа хэтэрсэн зээлийг буцаан төлүүлнэ.
Төрийн ажлыг гүйцэтгээд санхүүжилтээ авч чадахгүй байгаа аж ахуйн нэгжүүдэд мөнгийг
нь олгоно.
Зээлийн хүүг бууруулна.
Валютын нөөцийг нэмэгдүүлнэ.
Инфляцийн түвшинг нэг оронтой тоонд барина.
Төгрөгийн ханшийн уналтыг зогсоож, зохистой түвшинг хадгална.
Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг тогтворжуулан өсгөнө.
Хөрөнгө оруулагчдын алдарсан итгэлийг сэргээнэ.
Өндөр хүүтэй зээл авахаас татгалзана.
Төсвийн үр ашиггүй, тансаглалын зардлыг танаж, хэмнэлтийн горимд шилжүүлнэ.
Төсвийн нэгдмэл байдлыг ханган, төсвөөс гадуурх санхүүжилтийг зогсооно.
9
2
МОНГОЛ УЛСЫН НИЙТ ӨР
МОНГОЛЫН НЭГ ХҮНД НОГДОХ ӨР
1072
-
ШИЛЭН

Манай улс 2015 оны байдлаар нийт хэрэглээнийхээ 80 гаруй хувийг гаднаас импортлон
авч байна. 56 сая малтай боловч жилд 56 тэрбум төгрөгийн сүү, сүүн бүтээгдэхүүнийг
импортоор авч хэрэглэдэг. 2015 онд манай улс мал, амьтны гаралтай 27 сая ам.долларын өөх
тос, 330 сая ам.долларын хүнсний бэлэн бүтээгдэхүүн, 41 сая ам.долларын модон эдлэл, 57 сая
ам.долларын нэхмэл бүтээгдэхүүн, 13 сая ам.долларын гутал, малгай авчээ. Нэг жилд эдгээр
таван нэр төрлийн бүтээгдэхүүн авахад “Чингис” бондын гуравны нэгтэй тэнцэх хэмжээний
мөнгийг гадаадад гаргаж байна.
2012 онд Монгол Ардын Намыг засаг барьж байхад Монгол Улс жилдээ 447 мянган тонн
үр тариа хураан авч дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаж, гадаад зах зээлд 100 мянган тонн
улаанбуудай экспортлох хэмжээнд хүрч байв. Гэтэл сүүлийн хэдэн жилд газар тариалангийн
салбар бүрэн уналтад орж, улаанбуудайн дотоодын хэрэгцээнийхээ 50 хувийг ч хангаж
чадахгүй хэмжээнд хүрч доройтлоо.
Малчдын хөдөлмөр зүтгэлийн үр дүнд мал сүрэг 56 сая толгойд хүрлээ. Гэвч сүүлийн
жилүүдэд малчдын хөдөлмөр, мал үнэгүйдлээ. 2011-2012 онд 10-13 мянган төгрөг хүрч байсан
хонины нэхий 500 төгрөг болж 20-26 дахин буурлаа. 2012 онтой харьцуулахад махны экспорт
огцом буурлаа. Монгол Ардын Намын санаачлан хэрэгжүүлсэн “Монгол мал”, “Төрөөс
малчдын талаар баримтлах бодлого”-ууд зогсонги байдалд оров.
Монгол Улсад бүртгэлтэй байсан 126 мянга гаруй аж ахуйн нэгжээс 2015 оны эцсийн
байдлаар 62.3 мянга гаруй нь үүд хаалгаа барив. 2012-2016 оны хооронд ажлын байр хоёр дахин
буурав. Улсын бүртгэл статистикийн газрын судалгаагаар, 2012 онд монгол айл өрхийн орлого
40 хувиар өсч байсан бол 2015 онд 13 хувиар буурлаа. Цалингийн өсөлт үнийн өсөлтөөс гурав
дахин удааширлаа.
Эрх баригчид төсвийн орлогоо бүрдүүлэхийн тулд татвар хураамж, торгууль, хүүний
хэмжээг нэмж, шинэ татварууд олныг санаачиллаа. Сүүлийн дөрвөн жилд хүү, торгуулийн
хэмжээ дөрөв дахин нэмэгдлээ. Худалдаа, үйлчилгээ, бизнес эрхлэгчдийг торгох ажиллагаа
гаарав. Авто зам ашигласны төлбөрийг 50 хувиар, цахилгааны суурь хураамжийг хоёр дахин
нэмэгдүүлж, үнийг нь 20.8 хувиар, дулааны үнийг 15 хувиар, цэвэр усны үнийг 71 хувиар,
бохир усны үнийг 88 хувиар нэмэгдүүлэв. Шатахууны онцгой албан татварыг гурав дахин
нэмэгдүүлэв.
БОДИТ БАЙДАЛ БОДИТ БАЙДАЛ
10
Ажлын байрыг хамгийн олноор бий болгодог хөнгөн үйлдвэрийн салбарыг сэргээн
хөгжүүлэх“21:100”хөтөлбөрийгхэрэгжүүлж,21аймагтимпортыгорлох,гол100нэртөрлийн
бараа бүтээгдэхүүний үйлдвэрийг байгуулахад бодлогын дэмжлэг үзүүлнэ.
Импортын барааны татварыг үе шаттай нэмэгдүүлэх замаар дотоодын үйлдвэрлэлээ
дэмжинэ.
Гадаад зах зээлд экспортлох боломжтой тэргүүлэх ач холбогдолтой бараа бүтээгдэхүүний
судалгаа, маркетингийг төрөөс дэмжиж, “Монгол экспорт” хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ.
“Атрын аян”-ыг үргэлжлүүлж, газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг дөрөв дахин, усалгаатай
талбайн хэмжээг дөрөв дахин, эргэлтийн талбайг хоёр дахин нэмэгдүүлнэ.
Газар тариалангийн бүс тогтоож, тухайн бүсэд тариалан эрхлэлтийг эрчимжсэн мал аж
ахуйтай зохистой хослуулан хөгжүүлнэ.
Хүнснийногоо,жимсжимсгэнийнэртөрлийгнэмэгдүүлэнхүлэмжийнажахуйгхөгжүүлж,
борлуулалтын нэгдсэн сүлжээ байгуулна.
Тахиа,гахай,зөгий,загасныажахуйзэрэгдэдхөтөлбөрүүдийгхэрэгжүүлэн,бүтээгдэхүүний
нийлүүлэлт, хүртээмжийг нэмэгдүүлнэ.
Тариалангийн даатгалын тогтолцоог хөгжүүлнэ.
Жилийн орлого нь 1.5 тэрбум төгрөгөөс бага орлоготой аж ахуйн нэгжийн орлогын албан
татварыг нэг хувь болгоно.
Төрөөс бизнес эрхлэгчдэд олгож байгаа тусгай зөвшөөрлийн тоог гурав дахин цөөрүүлж,
хүчинтэй байх хугацааг уртасгана. Давхардсан хяналт шалгалт, хүнд суртлыг арилгана.
Хөдөө орон нутаг, алслагдсан бүс нутагт бизнес эрхлэлтийг дэмжих “Бүсийн хөнгөлөлт”-
ийн бодлого хэрэгжүүлнэ.
Жижиг, дунд үйлдвэр эрхлэгчид, өрхийн аж ахуй, бичил бизнес эрхлэгчдэд зориулсан
таатай нөхцөл бүхий “Итгэлийн зээл” олгох бодлого баримтална.
Шатахууны үнийг дэлхийн зах зээлийн үнэтэй уялдуулан бууруулахын зэрэгцээ улсын
хэмжээнд ижил үнэтэй болгоно.
Малчны зээлийн хүүг бууруулна.
Малчдын тэтгэврийн насыг таван жилээр наашлуулна.
“Мах, сүүний анхдугаар аян”-ыг зохион байгуулж нийслэл, хот суурин газрын хүн амыг
эрүүл, аюулгүй, экологийн цэвэр мах, сүүгээр хангана.
“Монгол мал” үндэсний хөтөлбөрийг эрчимжүүлж, жилд экспортлох махны хэмжээг
50.000 тоннд хүргэж, малчдынхаа орлогыг нэмэгдүүлнэ.
Орон сууцны хөтөлбөрт малчдыг хамруулах, нийгмийн асуудлыг шийдэх арга хэмжээ
авна.
Малын хулгайн гэмт хэрэгт оногдуулах шийтгэлийг чангатгана.
Малаа эрүүлжүүлнэ.

МАН-ын мөрийн хөтөлбөрийн сонин

МАН-ын мөрийн хөтөлбөрийн сонин

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (7)

Similar to МАН-ын мөрийн хөтөлбөрийн сонин

Similar to МАН-ын мөрийн хөтөлбөрийн сонин (20)

More from Unuruu Dear

More from Unuruu Dear (20)

МАН-ын мөрийн хөтөлбөрийн сонин