υλικο

1. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙΔΗ
Αφηγηματικά είδη θεωρούνται και δυο βασικές κατηγορίες κειμένων, οι βιογραφίες και οι
αυτοβιογραφίες.
Βιογραφία είναι η έκθεση της ζωής και του έργου ενός αξιόλογου ανθρώπου γραμμένα από έναν
τρίτο άνθρωπο που χαρακτηρίζεται ως βιογράφος.
Αυτοβιογραφία είναι η διήγηση της ζωής και του έργου του ίδιου του ανθρώπου που τη γράφει,
δηλαδή του ίδιου του βιογράφου.
Η βιογραφία και η αυτοβιογραφία κινούνται ανάμεσα στη λογοτεχνία και στην ιστορία, χωρίς να
ταυτίζονται με καμιά από αυτές και χωρίς να τις αντικαθιστούν. Μπορούμε πάντως να πούμε ότι
σήμερα κλίνουν περισσότερο προς τη λογοτεχνία παρά προς την ιστορία.
Κατά κύριο λόγο, βιογραφούνται ή αυτοβιογραφούνται άνθρωποι που με τη δράση τους
προκάλεσαν το ενδιαφέρον των συγχρόνων τους ή των μεταγενέστερών τους. Ο βιογράφος φυσικά
έχει στα χέρια του ένα άφθονο υλικό να παρουσιάσει και γι’ αυτό το λόγο επιλέγει τα στοιχεία
εκείνα που θεωρεί πιο σημαντικά για το σκοπό του. ΄Ετσι, αν θέλει να διδάξει, θα παρουσιάσει
εκείνα τα στοιχεία του έργου και της ζωής του βιογραφούμενου που αποτελούν διδακτικό υλικό,
ενώ αν θέλει να κατηγορήσει ή να ειρωνευτεί θα επιλέξει τα στοιχεία που κατευθύνουν προς αυτό
το σκοπό. Γενικά, πάντως, σε μια βιογραφία ή αυτοβιογραφία η πρόθεση του συγγραφέα είναι
έμμεσα διδακτική, αφήνοντας ένα διδακτικό υλικό στους μεταγενέστερους.
Ο αναγνώστης από την άλλη πλευρά σε μια βιογραφία ή αυτοβιογραφία βρίσκει ενδιαφέρον γιατί
μπροστά του αποκαλύπτεται μια προσωπικότητα, αποκτά γνώση της εποχής που έδρασε το
βιογραφούμενο άτομο και γενικότερα ικανοποιεί την περιέργειά του ολοκληρώνοντας τη δική του
ελλιπή ύπαρξη.
Στη βιογραφία περιλαμβάνονται ως παραλλαγές τα παρακάτω είδη:
 Βίος που είναι η ιστορία ενός ατόμου
 Συναξάρια που είναι απάνθισμα βιογραφιών αγίων
 Μυθιστορηματική βιογραφία στην οποία οι συγγραφείς στηρίζονται σε πραγματικά στοιχεία
της ζωής ενός ατόμου, αλλά διαπλέκουν διακριτικά και με αφηγηματική χάρη και φανταστικά
στοιχεία (ύφος λογοτεχνικό)
 Βιογραφικό σημείωμα που περιλαμβάνει στοιχεία για τη ζωή και το έργο ενός ατόμου
περιέχοντας και σχόλια του βιογράφου. Τα βιογραφικά σημειώματα έχουν δυο σταθερά
στοιχεία : τη ζωή και το έργο. Αυτά τα δυο σταθερά στοιχεία μεταβάλλονται από βιογράφο σε
βιογράφο: άλλος δίνει περισσότερες πληροφορίες / λεπτομέρειες για τη ζωή και άλλος στέκεται
περισσότερο στο έργο. Η καταγραφή των στοιχείων δε γίνεται απλώς με την οπτική ενός
ιστορικού ή ενός χρονικογράφου αλλά χρησιμοποιώντας έντεχνο λόγο ο βιογράφος επιλέγει και
δημιουργεί μια πρωτότυπη καλλιτεχνική δημιουργία (ύφος επίσημο – τυπικό)
Δομή / διάγραμμα βιογραφικού σημειώματος
Α) Η ΖΩΗ (σπόνδυλος)
 Καταγωγή – πρώτα γράμματα
 Σπουδές
 Βιοπορισμός
 Γνωρίσματα του χαρακτήρα του
΄Η

2.  Γενικός χαρακτηρισμός
 Καταγωγή – πρώτα γράμματα
 Σπουδές
 Βιοπορισμός
Β) ΤΟ ΕΡΓΟ (σπόνδυλος)
 Γενικός χαρακτηρισμός (είδος – θέματα – κλίμα)
 Ποιότητα (γλώσσα – σύνθεση)
 Εκδόσεις
΄Η
 Ιδιοτυπία συγγραφέα (ως προς την εποχή – θέματα – ύφος – γλώσσα)
 Κυριότερα έργα
ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ:
 Χρησιμότητα του βιογραφικού σημειώματος: δίνει πληροφορίες στον αναγνώστη ώστε να
εκτιμήσει κάποιον για τους ειδικούς λόγους που τον ενδιαφέρει / διαφωτίζει για τη στάση
κάποιου απέναντι στην κοινωνία και εκφράζει το μήνυμα που ήθελε να περάσει ο
βιογραφούμενος
 Ο γενικός χαρακτηρισμός του βιογραφούμενου που υπάρχει σε ένα βιογραφικό σημείωμα
χρησιμεύει στο να αξιολογήσουμε τις προυποθέσεις που έχει ένα πρόσωπο για κάτι που
επιδιώκει και να προσδιορίσουμε το γενικό χαρακτήρα του έργου κάποιου
 Σταθερά συστατικά στοιχεία ενός βιογραφικού σημειώματος είναι η γέννηση, ο θάνατος, οι
σπουδές, η καταγωγή, το επάγγελμα, η προσφορά κάποιου
 Τέλος βιογραφικού σημειώματος : με αναφορά του τελευταίου σημαντικού γεγονότος της ζωής
του βιογραφούμενου, με σύντομη παρουσίαση του έργου του, με ανακοίνωση των μελλοντικών
σχεδίων του εφόσον ζει, με αναφορά σχετική με την τύχη του έργου του
 Συστατική επιστολή : με το βιογραφικό σημείωμα συνδέεται και η συστατική επιστολή με την
οποία ο συντάκτης βεβαιώνει ότι ένα πρόσωπο διαθέτει ή Δε διαθέτει τα απαραίτητα προσόντα
για ένα σκοπό. Παρουσιάζει γεγονότα και στοιχεία από τη ζωή του προσώπου και περιλαμβάνει
ένα σύντομο χαρακτηρισμό. Το ύφος είναι επίσημο και τυπικό, όπως και στο βιογραφικό
σημείωμα. Αντίθετα με το βιογραφικό σημείωμα, η συστατική επιστολή εξυπηρετεί τις
καθημερινές, πρακτικές ανάγκες της καθημερινής επικοινωνίας.
ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΥΣΤΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ:
ΠΡΟΛΟΓΟΣ: ο συντάκτης της επιστολής αναφέρει πόσο καλά και πόσο καιρό γνωρίζει τον
ενδιαφερόμενο ή συνοψίζει τη γενική θέση του.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ: αναλύει τα προσόντα ή τα ελαττώματα του υποψηφίου.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: συνιστά ή αποτρέπει την πρόσληψη….
 Αυτοβιογραφία: η αυτοβιογραφία χαρακτηρίζεται από τα εξής γνωρίσματα:
Α) δεν έχει λογοτεχνικό ύφος
Β) το υποκείμενο αυτοαποκαλύπτεται άμεσα
Γ) ο αφηγητής συμμετέχει ως πρωταγωνιστής ή ως αυτόπτης μάρτυρας
Δ) χρησιμοποιείται α΄ ρηματικό πρόσωπο
Ε) ο αφηγητής παρουσιάζεται ως ένας απλός άνθρωπος
Ζ) τα άλλα πρόσωπα είναι δευτερεύοντα και γίνεται λόγος για αυτά όταν έρχονται σε επαφή με τον
πρωταγωνιστή.

3. Στην αυτοβιογραφία περιλαμβάνονται ως παραλλαγές τα παρακάτω είδη:
 Μυθιστόρημα με αυτοβιογραφικά στοιχεία: πρόκειται για ένα μυθιστορηματικό κείμενο που
περιέχει στοιχεία αυτοβιογραφίας και διακρίνεται για τα εξής χαρακτηριστικά:
Α) έχει λογοτεχνικό ύφος
Β) πρόκειται για καλλιτεχνικά μεταπλασμένη αυτοβιογραφία
Γ) το υποκείμενο αυτοαποκαλύπτεται έμμεσα
Δ) ο αφηγητής Δε συμμετέχει στα γεγονότα
Ε) χρησιμοποιείται το γ΄ ρηματικό πρόσωπο
Ζ) ο αφηγητής παρουσιάζεται ως θεός και παντογνώστης που γνωρίζει τα πάντα για τα
πρόσωπα και τη στάση τους όπως επιδρούν πάνω του
Η) σκοπός είναι η πλοκή και οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων και όχι ο διαχωρισμός σε
πρωταγωνιστές και μη
 Αυτοβιογραφικό σημείωμα: πρόκειται για σύντομη αναφορά από τον ίδιο το συγγραφέα στη
ζωή και το έργο του. Το αυτοβιογραφικό σημείωμα εκτός του ότι είναι δημιούργημα του ίδιου
του βιογράφου, χαρακτηρίζεται από τη συμμετοχή του αφηγητή στα γεγονότα, ενώ
υποκρύπτονται και σχόλια. Αντίθετα, σε ένα βιογραφικό σημείωμα ο βιογράφος είναι άλλος, ο
αφηγητής καταγράφει κρατώντας αποστάσεις, ενώ τα σχόλια είναι περισσότερα και εμφανή. Ο
αυτοβιογράφος μπορεί να αποκαλύπτει ή να αποκρύπτει κάποια στοιχεία της ζωής του ανάλογα
με την πρόθεσή του, σύμφωνα με την οποία καθορίζει και την οπτική γωνία της αφήγησής του.
Αυτοβιογραφικό και βιογραφικό πάντως σημείωμα παρουσιάζουν ομοιότητα ως προς τη δομή
τους, καθώς και τα δύο αποτελούνται από δύο βασικά μέρη, τη ζωή και το έργο.
Το αυτοβιογραφικό σημείωμα συνήθως εξυπηρετεί έναν καθημερινό, πρακτικό σκοπό, όπως η
κατάληψη μιας θέσης. Για το λόγο αυτό προβάλλονται κάποια στοιχεία – προσόντα που
ανταποκρίνονται κάθε φορά στο συγκεκριμένο σκοπό του ενδιαφερόμενου. ΄Ετσι, το
αυτοβιογραφικό σημείωμα έχει πολλά κοινά σημεία με τη συστατική επιστολή, αλλά διαφέρουν
στο ότι ο συντάκτης του αυτοβιογραφικού σημειώματος είναι ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος.
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΟΣ –
ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΟΣ – ΣΥΣΤΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ
Βιογραφικό σημείωμα: θέμα = ζωή και έργο κάποιου
Γενικοί χαρακτηρισμοί για τον βιογραφούμενο
Αυτοβιογραφικό σημείωμα: θέμα = ζωή και έργο κάποιου
Κανονικά ο αυτοβιογραφούμενος δε διατυπώνει
χαρακτηρισμούς για τον εαυτό του.
Συστατική επιστολή: θέμα = σπουδές – προσόντα – πείρα – εξειδικεύσεις…
Σκοπός = πρόσληψη – υποτροφία – συνέχιση σπουδών
Πλήρεις – ακριβείς χαρακτηρισμοί.
 Απομνημονεύματα: πρόκειται για ιστορική αφήγηση αναφερόμενη σε πρόσωπα και
γεγονότα που συνδέθηκαν με το συγγραφέα ή τα παρακολούθησε ο ίδιος ή πρωταγωνίστησε
σε αυτά. Λόγω του υποκειμενικού τους χαρακτήρα δεν αποτελούν ιστορία αλλά πηγή
ιστορίας. Ο συγγραφέας των απομνημονευμάτων τείνει σε μεγαλοποίηση ή απόκρυψη
στοιχείων και για αυτό ο ιστορικός πρέπει να στέκεται με κριτική διάθεση απέναντι στα
απομνημονεύματα και να τα διασταυρώνει με άλλες αξιόπιστες πηγές. (Η ιστορία είναι
επεξεργασμένη και αντικειμενική μελέτη στοιχείων του παρελθόντος, στηρίζεται σε
ποικιλία πηγών και αναλύει βάσει επιστημονικών μεθόδων.)

4.  Ημερολόγιο: αποτελεί κείμενο με προσωπικό – εξομολογητικό χαρακτήρα που αναφέρεται
σε καθημερινά σημαντικά γεγονότα αλλά και σε γενικότερα προβλήματα της εποχής.
Υπάρχουν κάποια διακριτικά εξωτερικά στοιχεία όπως η ημερομηνία, η χρονολογία,
χρονικοί και τοπικοί προσδιορισμοί, καθώς επίσης συνήθως α΄ ενικό πρόσωπο. Σκοπός του
ημερολογίου είναι η διατήρηση στη μνήμη κάποιων σημαντικών γεγονότων και το ύφος
είναι οικείο ή πιο επίσημο ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο γράφεται (συνθηματικό,
συναισθηματικό, εύληπτο…). Το ημερολόγιο προσελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη
γιατί παρουσιάζει γεγονότα μιας εποχής, αποκαλύπτει τις αγωνίες και το χαρακτήρα του
συγγραφέα του και βοηθά στην κατανόηση των πράξεών του. Σημειώνεται ότι στο
ημερολόγιο χρόνος του πομπού είναι η ίδια μέρα των γεγονότων, ενώ στα απομνημονεύματα
μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα ανάμεσα στα γεγονότα και την παρουσίασή τους από
τον συγγραφέα.
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Ανάπτυξη παραγράφου με σύγκριση και αντίθεση
Η παράγραφος που αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση έχει την εξής μορφή:
- Στη θεματική περίοδο παρουσιάζεται η ομοιότητα ή η αντίθεση ανάμεσα στα συγκρινόμενα
μέλη.
- Στις λεπτομέρειες χρησιμοποιούνται δύο τρόποι: παρουσιάζονται όλα τα γνωρίσματα του
ενός μέλους και στη συνέχεια όλα τα γνωρίσματα του άλλου μέλους ή καταγράφονται
σημείο προς σημείο οι ομοιότητες και οι διαφορές των συγκρινόμενων μελών.
- Στην κατακλείδα παρουσιάζεται το συμπέρασμα της σύγκρισης ή μια γενική παρατήρηση.
( Στην περίπτωση ανάπτυξης παραγράφου με σύγκριση και αντίθεση είναι απαραίτητη η
γνώση των όρων της διαίρεσης : α) διαιρετέα έννοια = έννοια που πρέπει να διαιρεθεί, β) διαιρετική
βάση = η έννοια που θα αποτελέσει το κριτήριο της διαίρεσης, γ) πηλίκο διαίρεσης = έννοιες που
προκύπτουν από τη διαίρεση.)
Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειμένου
Α) συνοχή προτάσεων και περιόδων
- Απλή αντιθετική σύνδεση: ούτε…….ούτε……
- Επιδοτική αντιθετική σύνδεση: όχι μόνο δεν….., αλλά ούτε……
- Εναντίωση προς κάτι πραγματικό: αν και βιάστηκε, δεν πρόλαβε.
- Εναντίωση προς κάτι μη πραγματικό: και αν (να) βιαζόταν, δε θα προλάβαινε.
Β) συνοχή παραγράφων με αντιθετική σύνδεση
Η αντιθετική σύνδεση μπορεί να λειτουργεί και ανάμεσα σε δύο παραγράφους ή δύο ευρύτερες
νοηματικές ενότητες. Για την αντιθετική σύνδεση των παραγράφων χρησιμοποιούνται συνήθως οι
αντιθετικοί σύνδεσμοι που συνδέουν περιόδους, όπως ωστόσο, μολοταύτα, εντούτοις, εξάλλου… ,
καθώς και φράσεις όπως αντίθετα, σε αντίθεση, από την άλλη πλευρά…. Σε κάποιες περιπτώσεις η
αντιθετική σύνδεση Δε γίνεται με αντιθετικές λέξεις, αλλά με αντιπαράθεση νοημάτων ή εννοιών.
Επιπλέον, κάποιοι αντιθετικοί σύνδεσμοι δε δείχνουν πάντοτε αντίθεση, αλλά μπορεί να έχουν
μεταβατική ή προσθετική λειτουργία και να εξυπηρετούν τη μετάβαση του λόγου.