Preschhool education. Cultural project: Teaching preschoolers grammar story and writing their own stories. Language developement.

1. 1
ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΒΑΘΥΤΟΠΟΥ
ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
«Παραμύθι, μύθι, μύθι το Κουκί και το Ρεβίθι…
Γίνομαι κι Εγώ Συγγραφέας»
ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΕΛΙΔΟΥ ΣΥΡΜΑΤΕΝΙΑ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ
2013-2014

2. 2
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
Η επιλογή του θέματος έγινε με βάση τις ανάγκες των παιδιών της τάξης τα οποία ήταν εννέα σε αριθμό (πέντε νήπια και τέσσερα προνήπια) με μεγάλη ανομοιομορφία ως προς το γνωσιακό και μαθησιακό επίπεδο τους. Τα παιδιά αυτά προέρχονται από χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό και μορφωτικό περιβάλλον και εμφάνιζαν πολύ χαμηλό επίπεδο στον τομέα της γλώσσας: Κάποια θα ξεκινούσαν λογοθεραπεία, ένα κορίτσι είχε μητέρα από την Αλβανία, που γνώριζε ελάχιστα ελληνικά και όλα εμφάνιζαν ελάχιστη παραγωγή λόγου, επομένως και πολύ φτωχό λεξιλόγιο μαζί με μεγάλη δυσκολία στην έκφραση (αδυναμία να περιγράψουν, να διηγηθούν, να εξηγήσουν, να ερμηνεύσουν, κτλ.) αλλά και στην γραπτή γλώσσα και έκφραση επομένως ήταν γι αυτά βασικό να βοηθηθούν ώστε να βελτιωθεί η αναπτυξιακή τους πορεία. Καθώς διέθεταν και πολύ μικρό χρόνο συγκέντρωσης προσοχής ήταν απαραίτητο κάποιο πολύ ελκυστικό υλικό για να κινητοποιηθούν σε ικανοποιητικό βαθμό και έτσι επέλεξα ένα θέμα που θα είχε ως μέσο τα παραμύθια. Αξιοποιώντας παιδαγωγικά το παραμύθι, είναι γνωστό, συνδυάζει κανείς την μετάδοση γνώσεων με την ψυχαγωγία και την δημιουργία.
Αρχικά το θέμα ήταν «Παραμύθι, μύθι, μύθι το Κουκί και το Ρεβίθι… Γίνομαι Συγγραφέας σε Ιστορίες του Χωριού μου» έτσι ώστε τα θέματα και τα πρόσωπα των ιστοριών να είναι οικεία στα παιδιά, τελικά όμως, λόγω κάποιων προβλημάτων που παρουσιάστηκαν το θέμα άλλαξε σε: «Παραμύθι, μύθι, μύθι το Κουκί και το Ρεβίθι… Γίνομαι κι Εγώ Συγγραφέας». Στην διάρκεια αυτού του προγράμματος τα παιδιά επιχείρησαν να γίνουν συγγραφείς ιστοριών αφού πρώτα ανέλυσαν τα βασικά στοιχειά ενός παραμυθιού κάνοντας παράλληλα διάφορες δραστηριότητες για την γλωσσική τους ανάπτυξη αλλά και την πραγματοποίηση επιμέρους στόχων σε όλες τις υπόλοιπες γνωστικές περιοχές.

3. 3
Ομαδοσυνεργατική μάθηση
Η Ομαδοσυνεργατική μέθοδος διδασκαλίας προωθεί την ανάπτυξη των ικανοτήτων για επιχειρηματολογία και διαπραγμάτευση. Η λειτουργία ομάδων συμβάλλει στη διαδικασία ανάπτυξης του παιδιού και στη μάθηση. Οι διαπροσωπικές σχέσεις που δημιουργούνται κυρίως μέσα από τις ευκαιρίες για συζήτηση, διαφωνία, λήψη απόφασης και η υλοποίηση κοινού στόχου συμβάλλει στην ωρίμανση των ικανοτήτων για αυτενέργεια, πρωτοβουλία, δημιουργικότητα και ταυτόχρονα μαθαίνουν στα παιδιά πώς να μαθαίνουν.
Η Διαθεματική προσέγγιση
Οργάνωση διερευνητικών δραστηριοτήτων που συνδέονται με διαφορετικούς γνωστικούς και αναπτυξιακούς τομείς γύρω από ένα θέμα που προσελκύει το ενδιαφέρον των παιδιών και τους δίνει τη δυνατότητα να αντιληφθούν τη σφαιρική διάσταση της γνώσης. Επιτυγχάνεται έτσι η σύνδεση διαφορετικών εμπειριών και τα παιδιά ασκούνται στη σε βάθος παρατήρηση και τη διερεύνηση.
Παιδοκεντρικό μοντέλο μάθησης
Η Παιδοκεντρική μέθοδος διδασκαλίας τοποθετεί το μαθητή στο κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας με στόχο τη βιωματική προσέγγιση της γνώσης.
Παιγνιώδης τρόπος διδασκαλίας
Το παιχνίδι είναι το μέσο που προσφέρει τη δυνατότητα στα παιδιά να εξερευνούν τον περιβάλλοντα χώρο, να πειραματιστούν, να ανακαλύψουν προβλήματα και να προσπαθήσουν να τα λύσουν, να αξιοποιήσουν την περιέργεια και τη δημιουργικότητά τους, να κάνουν επιλογές και να προβούν σε εφαρμογή των δικών τους ιδεών με το δικό τους τρόπο και ρυθμό.
Μέθοδος project
Με τη μέθοδο project τα παιδιά ενθαρρύνονται να εφαρμόσουν τις δεξιότητές τους με δραστηριότητες που έχουν σκοπό τη βελτίωση της κατανόησης του κόσμου που ζουν.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα της μεθόδου project είναι η ενεργός συμμετοχή των μελών της ομάδας και ο σχεδιασμός της δράσης. Ο μαθητής συνεχίζει να παρεμβαίνει δημιουργικά στη μάθηση και να εργάζεται με βάση σχεδιασμούς για τους οποίους έχει και αυτός άποψη.
Η μέθοδος project επιτρέπει σε κάθε παιδί να αναζητά, να κατανοεί και να εφαρμόζει τις γνώσεις του καθώς εμπλέκεται σε κοινωνικά ζητήματα.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

4. 4
Β΄ΦΑΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ Η πορεία πραγματοποίησης του προγράμματος ήταν η εξής:
1. Αφορμή για σύνδεση με το καθημερινό πρόγραμμα ώστε να εκδηλωθεί από τα παιδιά ενδιαφέρον για την ενασχόληση τους με το θέμα και δραστηριοποίηση τους. Αφορμή στάθηκε το γνωστό τους παραμύθι «Έλμερ ο Παρδαλός Ελέφαντας» που το συνδέσαμε με έναν άλλο ελέφαντα αυτήν τη φορά που όμως δεν ήταν χρωματιστός «Το άσπρο ελεφαντάκι». Απλές ερωτήσεις για μια αρχική, αβίαστη ενασχόληση με τους όρους κάθε ιστορίας.
2. Εφαρμογή δραστηριοτήτων του προγράμματος γλωσσικής ανάπτυξης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για το Νηπιαγωγείο και εμπλουτισμός με περισσότερες δραστηριότητες.
3. Οργανωμένη εισαγωγή στους κανόνες της «γραμματικής της ιστορίας» (story grammar), τους βασικούς δηλαδή όρους μιας ιστορίας (αρχή, μέση, τέλος, ήρωες, σκηνικό, πρόβλημα κτλ.) και ανάλυση των παραμυθιών που διαβάζουμε μέσα στην τάξη.
4. Καταγραφή ιστοριών που θα αφηγούνταν κάτοικοι του χωριού, επιλογή και ανάλυση μίας ή δύο ιστοριών που με βάση αυτές τα παιδιά θα συνέθεταν την δική τους ιστορία.
5. Συγγραφή και έκδοση των ιστοριών των παιδιών.
6. Παρουσίαση του προγράμματος στις τάξεις του ΔΣ Βαθυτόπου.
7. Αξιολόγηση.

5. 5
ΣΤΟΧΟΙ
Στόχοι ως προς την γλωσσική ανάπτυξη:
 Βελτίωση της ικανότητας να αφηγούνται/διηγούνται
 Να περιγράφουν
 Να εξηγούν και να ερμηνεύουν
 Να συζητούν και να επιχειρηματολογούν
 Να βελτιώσουν και να εμπλουτίσουν τον προφορικό τους λόγο
 Να κατανοήσουν την μεταφορική χρήση των λέξεων
 Να αποκτήσουν φωνολογική επίγνωση
 Να υιοθετούν βασικές συμβάσεις ανάγνωσης
 Να ακούν και να κατανοούν μια αφήγηση
 Να αναγνωρίσουν οικείες λέξεις
 Να αναγνωρίζουν τίτλο, συγγραφέα και άλλα στοιχεία των παραμυθιών
 Να συνειδητοποιήσουν τον ρόλο της γραφής
 Να γράφουν όπως μπορούν
 Να αναγνωρίζουν διαφορετικές εκδοχές γραπτού λόγου
 Φιλαναγνωσία
 Φιλομάθεια
 Κριτική στάση ως προς την λογοτεχνία
ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΧΟΙ:
ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ
 Συναισθηματική ωρίμανση (επίλυση εσωτερικών συγκρούσεων, ταύτιση και συμμετοχή που βοηθούν στην εξαφάνιση αισθημάτων απομόνωσης και μοναξιάς, απόκτηση εμπιστοσύνης στον εαυτό και στο μέλλον)
 Ηθική διαπαιδαγώγηση
 Κώδικας κυκλοφορίας για ποδήλατα
 Εξεοικείωση με βασικές ερευνητικές διαδικασίες
ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ
 Βασικά χαρακτηριστικά για την δομή και τις ιδιότητες των υλικών.

6. 6
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
 Ψυχαγωγία.
 Καλλιέργεια της δημιουργικότητας και της φαντασίας.
 Δημιουργία έργων με την τεχνική του κολλάζ.
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
 Χρησιμοποιούν διαδικασίες παρατήρησης, περιγραφής, σύγκρισης, ταξινόμησης, αντιστοίχισης και σειροθέτησης.
 Να αποκτήσουν γνώσεις γύρω από τους αριθμούς και να εκτελούν απλές μαθηματικές πράξεις.
 Να κατασκευάσουν πίνακες καταγραφής και συμβολικής αναπαράστασης.
 Να διατυπώνουν απορίες, προβλήματα.
 Κατανόηση χρονικής ακολουθίας.
 Αξιοποίηση της τεχνολογίας (Η/Υ, φωτογραφική μηχανή, εκτυπωτής).
Η/Υ
 Εξοικείωση με την χρήση του Η/Υ
 Χρήση του Η/Υ για να παράγουν συγκεκριμένο έργο
 Εξοικείωση με χρήση την των προγραμμάτων Windows Live Movie Maker και Photo story 3

7. 7
Γ΄ΦΑΣΗ: Πραγματοποίηση δραστηριοτήτων
Ιστορία 1η: «Το Άσπρο ελεφαντάκι»
Στόχος: Κατανόηση της αφηγηματικής δομής και αναπαραγωγή κειμένου.
Ενδεικτική πορεία:
o Αφήγηση της ιστορίας –τοποθέτηση εικόνων ως βοηθητικό ερέθισμα.
o Ερωτήσεις για την κατανόηση δομής της ιστορίας και κείμενο (Για ποιόν μιλάει η ιστορία; Που βρισκόταν; Σε ποιο μέρος; Πότε; Τι ήθελε να κάνει ο ήρωας; Τι έπαθε; Πώς ένιωσε; κτλ.)
o Διευθέτηση εικόνων της ιστορίας από τα παιδιά
Η νηπιαγωγός ζητάει από ένα παιδί της ομάδας να ανακατέψει τις εικόνες της ιστορίας και ρωτάει τα παιδιά: «νομίζετε ότι τώρα μπορούμε να τις ξαναβάλουμε στη σωστή σειρά;»
Ζητάει από τα παιδιά της ομάδας:
o Να τοποθετήσουν τις εικόνες στη σωστή σειρά. Ένα παιδί από την ομάδα τοποθετεί την πρώτη εικόνα, ένα άλλο τη δεύτερη κλπ. Αν υπάρχουν δυσκολίες η νηπιαγωγός καθοδηγεί τα παιδιά που δυσκολεύονται με τις ερωτήσεις κατανόησης δομής κειμένου.
o Να αιτιολογήσουν την επιλογή τους «γιατί διάλεξες αυτήν την εικόνα, γιατί νομίζεις ότι είναι αυτή η επόμενη εικόνα;»
o Να αφηγηθούν την ιστορία (αφού έχουν τοποθετήσει όλες τις εικόνες στη σωστή σειρά).

8. 8

9. 9
 Διευθέτηση εικόνων σε εξατομικευμένο επίπεδο
Υλικό: Φύλλο εργασίας με τις έξι εικόνες της ιστορίας ανακατεμένες σε σελίδα Α4
Ενδεικτική πορεία:
Το κάθε παιδί παίρνει ένα φύλλο εργασίας. Η νηπιαγωγός ζητάει από τα παιδιά:
o Να κόψουν τις εικόνες της σελίδας.
o Να τις τοποθετήσουν με τη σωστή σειρά πάνω σε ένα λευκό φύλλο Α4.
o Να αιτιολογήσουν τη σειρά που τις τοποθέτησαν.
o Να τις κολλήσουν πάνω στο χαρτί τους.
o Να αφηγηθούν την ιστορία στη νηπιαγωγό.

10. 10

11. 11
Επέκταση
1. Ανάλυση πρότασης σε λέξεις
Στόχος: Φωνημική επίγνωση
Υλικό: Εικόνες της ιστορίας. Μία πρόταση που να αντιστοιχεί σε κάθε εικόνα πχ.
o Ένα άσπρο ελεφαντάκι (1η εικόνα)
o Έπεσε μέσα στη λακκούβα (2η εικόνα)
o Ένα άσπρο ελεφαντάκι γεμάτο λάσπες (3η εικόνα)
o Ρούφηξε πολύ νερό με την προβοσκίδα (4η εικόνα)
o Φύσηξε δυνατά όλο το νερό έξω (5η εικόνα)
o Τώρα είναι πάλι καθαρό (6η εικόνα)
Λευκές καρτέλες (τόσες όσες είναι και οι λέξεις της μεγαλύτερης πρότασης που επιλέξαμε να επεξεργαστούμε).
Ενδεικτική πορεία:
Η νηπιαγωγός:
Διαβάζει στα παιδιά μια πρόταση που επέλεξε. Όχι απαραίτητα με τη σειρά δομής της ιστορίας, αλλά με το βαθμό δυσκολίας όσον αφορά την ανάλυση της πρότασης σε λέξεις (μέγεθος της πρότασης).
Ζητάει από τα παιδιά
o Να αντιστοιχήσουν την πρόταση που διάβασε με τη σωστή εικόνα (την οποία τοποθετούν στο ταμπλό).
o Να επαναλάβουν όλοι μαζί αργά την πρόταση και να χτυπήσουν τα χέρια τους σε κάθε λέξη που προφέρουν.
o Ένα παιδί να τοποθετεί μία λευκή καρτέλα στο ταμπλό για κάθε λέξη της πρότασης που ακούει από τα παιδιά της ομάδας.
o Το ίδιο ή ένα άλλο παιδί να αναπαράγει την πρόταση δείχνοντας κάθε φορά την αντίστοιχη λευκή καρτέλα που τοποθέτησαν στον πίνακα αναφοράς για κάθε λέξη της πρότασης που λέει.
o Να θυμηθούν τη λέξη που αντιστοιχεί στην πρώτη καρτέλα και μετά στην τελευταία.
Παραλλαγές παιχνιδιού:
Α) Αντί για καρτέλες τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν τουβλάκια στο ίδιο σχήμα και χρώμα ( το μέγεθος μπορεί να διαφέρει). Το παιδί τοποθετεί ένα τουβλάκι για κάθε λέξη της πρότασης που ακούει και μετά αναπαράγει την πρόταση δείχνοντας ένα τουβλάκι για κάθε λέξη που λέει.
Β) Μεγάλο φύλλο χαρτιού και ένα μαρκαδόρο. Το παιδί τραβάει μια γραμμή στο χαρτί για κάθε λέξη της πρότασης που ακούει (προσοχή οι γραμμές θα πρέπει να τραβιούνται η μία δίπλα στην άλλη με κάποιο κενό ανάμεσα στις λέξεις). Αναπαράγει την πρόταση δείχνοντας την αντίστοιχη γραμμή που τράβηξε για κάθε λέξη της πρότασης που λέει.

12. 12

13. 13

14. 14

15. 15
1. Εμπλουτισμός λεξιλογίου
Στόχος: Πρόσθεση προθήματος «κατa-» σε λέξεις χρωμάτων
Υλικό: Μια αυτοσχέδια ιστορία που προτρέπει τα παιδιά να παράγουν σύνθετες λέξεις που αναφέρονται στα χρώματα με το πρόθημα «κατά-»
Ενδεικτική πορεία:
Η νηπιαγωγός:
o Θυμίζει στα παιδιά την ιστορία που έχουν ήδη επεξεργαστεί πχ. «Θυμάστε την ιστορία που διαβάσαμε με το άσπρο ελεφαντάκι; Το χρώμα του ήταν όχι απλώς άσπρο αλλά πολύ άσπρο δηλαδή κάτασπρο. Θα σας αφηγηθώ μια ιστορία και εσείς θέλω να βοηθήσετε να βρίσκουμε κάθε φορά το σωστό χρώμα».
o Αφηγείται στα παιδιά μία αυτοσχέδια ιστορία και τα προτρέπει να συμπληρώνουν τις λέξεις χρωμάτων που αναφέρονται στην ιστορία με το πρόθημα «κατα-».
Το σκουλήκι με τη μαγική σκόνη
Μια φορά και ένα καιρό κάτω από μια μεγάλη πέτρα, κοντά στη φωλιά που ζούσε ο Νικ το ελεφαντάκι, είχε χτίσει τη φωλιά του ένα μικρό και παράξενο σκουλήκι. Παράξενο, γιατί στα μικρά του ποδαράκια κουβαλούσε μια μαγική σκόνη την «κατα-».
Κάθε φορά λοιπόν που έβγαινε από τη φωλιά του, συνέβαιναν περίεργα πράγματα. Ότι άγγιζε με τα μικρά ποδαράκια γινόταν πολύ πιο όμορφο και λαμπερό.
Σκαρφάλωνε πάνω στην άσπρη πέτρα, άφηνε λίγο «κατα-» και η πέτρα γινόταν από άσπρη ……………..
Η κόκκινη παπαρούνα από κόκκινη ……………
Η κίτρινη μαργαρίτα ……………….
Εμπλουτισμός της δραστηριότητας
1ο Παιχνίδι: Παραγωγή λόγου από τα παιδιά
Υλικά: Μουσικό χορευτικό κομμάτι, αντικείμενα της τάξης

16. 16
Ενδεικτική πορεία
Η νηπιαγωγός ρωτάει! «Φαντάζεστε τι θα γίνει στο σχολείο μας αν το μικρό σκουλήκι έρθει εδώ;» και ζητάει από τα παιδιά:
o Να κινηθούν στην τάξη στο ρυθμό της μουσικής.
o Να πάρουν στα χέρια τους ένα αντικείμενο.
o Στην παύση της μουσικής όλα τα παιδιά θα πρέπει να κρατούν κάτι στα χέρια τους.
Το κάθε παιδί λέει στην ομάδα:
o Τι χρώμα αντικείμενο κρατά.
o Τι χρώμα θα γίνει το αντικείμενο που κρατάει αν αφήσει πάνω του λίγη από τη μαγική σκόνη «κατά» το μικρό σκουλήκι.
o Τι χρώμα θα γίνει αν φυσήξει από πάνω του τη μαγική σκόνη.
Εμπλουτισμός λεξιλογίου
Στόχος: Παραγωγή αντίθετων εννοιών
Υλικά: Παραλλαγή της ιστορίας που επεξεργάστηκαν τα παιδιά, η οποία να
παροτρύνει τα παιδιά να βρουν απλές αντίθετες έννοιες.
Ενδεικτική πορεία:
Η νηπιαγωγός αφηγείται την παρακάτω ιστορία στα παιδιά, προτρέποντας τα να βρουν απλές αντίθετες έννοιες και να συμπληρώσουν την ιστορία.
Μια μέρα που δεν ήταν ζεστή, αλλά …………
Όχι μακριά από δω αλλά, …………..
Ζούσε ένας όχι μικρός ελέφαντας, αλλά ένας …………….. ελέφαντας
Δεν ήταν ποτέ καθαρός, ήταν πάντα ………….
Δεν φορούσε ποτέ τις καινούργιες του μπότες, αλλά τις ………… μπότες
Ο ελέφαντας δεν ήταν χαρούμενος, αλλά …………….
Όταν ήρθε η ώρα για να κοιμηθεί ξάπλωσε και δεν έκλεισε τα μάτια του, αλλά κράτησε τα μάτια του ………..
(…)
Σχετικό βίντεο (No 1.) στο συνοδευτικό dvd.

17. 17
Πρόσθετες δραστηριότητες:
Ένα ένα παιδί με τη σειρά προσπαθούν με κλειστά μάτια, δεμένα με μαντήλι να προσθέσουν από ένα χαρακτηριστικό του ελέφαντα, πάνω σε χαρτί Α3 στερεωμένο στο καβαλέτο. Η προσπάθεια ολοκληρώνεται όταν ολοκληρωθεί το σώμα του ελέφαντα.

18. 18
Με αφορμή το γεγονός ότι το ελεφαντάκι λερώνεται από λάσπη, τα παιδιά καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήσεις όπως: «Τι είναι λάσπη;» (χώμα ανακατεμένο με νερό), «αν αντί για χώμα το νερό είχε πέτρες θα λερωνόταν το ελεφαντάκι»; «Αν είχε ξύλο;» (ναι ή όχι), «Γιατί;».
Ξεκινάμε λοιπόν να διερευνήσουμε το θέμα φτιάνοντας λάσπη εκτός τάξης αρχικά, προσπαθώντας να λερώσουμε, έπειτα μεταφέρουμε την διερεύνηση μέσα στην τάξη και πειραματιζόμενοι με διάφορα άλλα υλικά καταλήγουμε να βγάζουμε συμπεράσματα για το ποια σώματα διαλύονται ή όχι μέσα στο νερό.

19. 19

20. 20
Σχετικό βίντεο No 2 στο συνοδευτικό dvd.

21. 21
Καθώς τα παιδιά αρχίζουν να βουτούν στο νερό και να πειραματίζονται ελεύθερα με διάφορα υλικά προκύπτει και συζήτηση γύρω από το ποια υλικά επιπλέουν και ποια βυθίζονται. Η αποτύπωση των συμπερασμάτων σε φύλλα εργασίας γίνεται πρώτα ομαδικά και έπειτα σε ατομικά φύλλα.

22. 22
Ιστορία 2η : «Ο Χάρης κάνει ποδήλατο»
Επεξεργασία κειμένου «Ο Χάρης κάνει ποδήλατο»
Στόχος : Κατανόηση της αφηγηματικής δομής και αναπαραγωγή κειμένου
1. Αφήγηση της ιστορίας – εύρεση της αντίστοιχης εικόνας από τα παιδιά
Η νηπιαγωγός λέει στα παιδιά: «σήμερα ετοίμασα να σας αφηγηθώ μια ιστορία, αλλά οι εικόνες μπερδεύτηκαν. Μήπως μπορείτε να με βοηθήσετε να τις βάλω στη σωστή σειρά;»

23. 23
2. Αναπαραγωγή της ιστορίας
Η νηπιαγωγός ζητάει από τα παιδιά να αναπαράγουν την ιστορία με τη βοήθεια των εικόνων που τώρα είναι στη σωστή σειρά (αν υπάρχουν δυσκολίες χρησιμοποιεί τις ερωτήσεις για την κατανόηση κειμένου).
- Για ποιον μιλάει η ιστορία; (ποιος είναι ο ήρωας;)
- Πού βρισκόταν; Σε ποιο μέρος; (πλαίσιο τόπου)
- Πότε; (πλαίσιο χρόνου)
Επέκταση
1. Αφήγηση προσωπικών εμπειριών
Στόχος: Παραγωγή λόγου
Υλικά: Οι εικόνες της ιστορίας
Ποια εικόνα λείπει;
Στόχος: Κατανόηση συστατικών της ιστορίας μέσω οπτικού ερεθίσματος
Υλικά: Φύλλο εργασίας με όλες τις εικόνες της ιστορίας. Επτά φύλλα εργασίας που στο καθένα από αυτά λείπει και μια διαφορετική εικόνα της ιστορίας. Οι αρχικές εικόνες της ιστορίας τοποθετημένες με τη σωστή σειρά στον πίνακα.
Ενδεικτική πορεία
Το κάθε παιδί παίρνει ένα φύλλο εργασίας από όπου λείπει μια εικόνα της ιστορίας. Η νηπιαγωγός ζητάει από τα παιδιά:
o Να θυμηθούν την ιστορία που επεξεργάστηκαν σε προηγούμενη δραστηριότητα.
o Να προσπαθήσουν να καταλάβουν ποια εικόνα λείπει από το φύλλο εργασίας τους και να την περιγράψουν.
o Αφού εντοπίσουν την εικόνα που λείπει από το δικό τους φύλλο εργασίας, την αναζητούν στο φύλλο όπου υπάρχουν όλες οι εικόνες της ιστορίας και στη συνέχεια την κόβουν, και την κολλούν στη σωστή θέση.
Σημ. Αν κάποια παιδιά δυσκολεύονται να εντοπίσουν την εικόνα που λείπει, τα προτρέπει να βρουν λύσεις και αν αποτύχουν (πχ. αντιστοίχηση με εικόνες από τον πίνακα), τα παροτρύνει να δουν τις εικόνες της ιστορίας για να βοηθηθούν.

24. 24

25. 25
Μετατροπή ευθύ λόγου σε πλάγιo
Στόχος: Εμπλουτισμός προφορικού λόγο
Υλικό: Μέρος του κειμένου της ιστορίας. Εικόνες της ιστορίας
Ενδεικτική πορεία
Τα παιδιά έπρεπε να συμπληρώσουν προτάσεις που ξεκινούν έτσι:
 Δεύτερη εικόνα της ιστορίας
- Όταν ο Χάρης ξεκίνησε να κάνει βόλτα με το ποδήλατό του γκρίνιαξε και είπε στη μαμά του ότι …………………………………. (είναι πολύ δύσκολο).
- Και της ζήτησε ………………………..(να τον βοηθήσει λίγο).
- Η μαμά του απάντησε ότι ……………… (πρέπει να βάλει όλη τη δύναμή του).
- Και ότι …………….. (αν προσπαθήσει θα τα καταφέρει).
 Τρίτη εικόνα της ιστορίας
- Ο Χάρης όταν έβαλε όλη τη δύναμή του τα κατάφερε, φώναξε την μαμά του να ………… (τον κοιτάξει).
- Και της είπε ότι …………………..(τώρα μπορεί να κάνει μόνος του ποδήλατο).
- Η μαμά του είπε …………… (μπράβο) ή (τον επιβράβευσε), αλλά και ότι ……………… (πρέπει να κοιτάει μπροστά του και να κρατάει καλά το τιμόνι).
(…)
Τα παιδιά δυσκολεύτηκαν αρχικά. Χρειάστηκε να επαναλάβουμε αρκετές φορές την άσκηση. Βοηθούσε πολύ να παίζουν τον ρόλο του αφηγητή της ιστορίας σε ένα συμμαθητή τους.
4. Συμπλήρωση προτάσεων από τα παιδιά (παραγωγή λόγου, εμπλουτισμός λεξιλογίου)
Στόχος: Κατανόηση σχέσεων αιτίας –αποτελέσματος
Υλικά: Δύο εικόνες της ιστορίας που εκφράζουν αιτία – αποτέλεσμα
 Το Χάρη που κάνει ποδήλατο χωρίς να κρατάει το τιμόνι
 Το Χάρη που έχει πέσει
Προτάσεις που εκφράζουν αιτία.

26. 26
Ενδεικτική πορεία
Τοποθετήσαμε τις δύο εικόνες με τη σειρά στον λέγοντας ταυτόχρονα τις προτάσεις:
«επειδή ο Χάρης έκανε ποδήλατο χωρίς να κρατάει το τιμόνι, έπεσε κάτω», τα παιδιά έπρεπε:
o Να απαντήσουν στην ερώτηση «γιατί ο Χάρης έπεσε κάτω;»
o Να συμπληρώσουν την πρόταση «Επειδή κάνω ποδήλατο χωρίς να κρατάω το τιμόνι ………… (πέφτω).
o Να συμπληρώσουν προτάσεις του τύπου:
 Επειδή τρώω βιαστικά, …………. (πνίγομαι).
 Επειδή παίζω με τις λάσπες, ………… (με μαλώνει η μαμά μου, λερώνομαι).
 Επειδή πετάω κάτω τα παιχνίδια μου…… (χαλάνε, μπαίνω τιμωρία)
 Επειδή περπατάω στη βροχή χωρίς ομπρέλα, ………… (γίνομαι μούσκεμα, αρρωσταίνω).
 Επειδή δεν ντύνομαι καλά το χειμώνα, …………. (αρρωσταίνω, κρυώνω, παγώνω).
 Επειδή με μαλώνει η μαμά, ……….. (στεναχωριέμαι).
 Επειδή παίζω με τους φίλους μου, …………… (είμαι χαρούμενος).
 Επειδή μου αρπάζουν το παιχνίδι που παίζω, ………….. (μαλώνω, φεύγω, θυμώνω).
Στην παρακάτω εικόνα καταγράψαμε κάποιες δικές τους προτάσεις:

27. 27
Η νηπιαγωγός αντιστρέφει όλες τις προτάσεις που έχουν στη διάθεσή τους ζητώντας από τα παιδιά να παράγουν αιτιολογικές προτάσεις πχ.
 Γιατί πνίγομαι;
 Γιατί λασπώνομαι;
 Γιατί σπάζουν τα παιχνίδια μου;
 Γιατί βρέχομαι;
 Γιατί είμαι χαρούμενος;
 Γιατί δεν κρυώνω τον χειμώνα;
Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν με επιτυχία και μάλιστα έδωσαν πολλές και διαφορετικές απαντήσεις ως προς την αιτία ή το αποτέλεσμα μιας πράξης.
Έπειτα παίξαμε αυτοσχεδιάζοντας. Αρχικά διατυπωνόταν μια πρόταση αιτίας αποτελέσματος (πρώτα από την νηπιαγωγό, έπειτα από τα παιδιά) και τα παιδιά έπρεπε να πουν αν ήταν σωστή ή λάθος. Διασκεδάσαμε αφάνταστα καθώς τα παιδιά προσπαθούσαν να διατυπώσουν λάθος προτάσεις: «Επειδή τρέχω → είμαι όμορφος», «επειδή φωνάζω → τρώω γλυκά», «επειδή νυστάζω → χορεύω» «επειδή διαβάζω → παίζω πιάνο» κτλ.
Εμπλουτισμός
1. Πίνακας αναφοράς με κανόνες οδήγησης ποδηλάτου.
Στόχος: Να μάθουν βασικούς κανόνες οδικής κυκλοφορίας
Επιλογή 1η : Δημιουργία κανόνων οδήγησης ποδηλάτου από τα παιδιά
Υλικά: Χαρτόνι σε μέγεθος Α3, μαρκαδόρος. Φύλλο εργασίας όπου στο πάνω μισό μέρος η νηπιαγωγός θα γράψει τους κανόνες οδήγησης ποδηλάτου που θα προτείνουν τα παιδιά.
Ενδεικτική πορεία
Η νηπιαγωγός ζητάει από τα παιδιά:
- Να θυμηθούν τις συμβουλές που έδινε στο Χάρη η μαμά του, όταν έκανε ποδήλατο. «Ποιος από σας μπορεί να θυμηθεί τι συμβουλές έδινε η μαμά στο Χάρη όταν έκανε ποδήλατο»;
- Να σκεφτούν τι άλλο πρέπει να προσέχουμε όταν κάνουμε ποδήλατο. «Ποιος μπορεί να σκεφτεί τι άλλο πρέπει να προσέχουμε όταν οδηγούμε ποδήλατο»;
- Καταγράφει τις συμβουλές της μαμάς του Χάρη αλλά και τις προτάσεις των παιδιών στο χαρτόνι με μεγάλα ευανάγνωστα γράμματα (πίνακας αναφοράς).
- Ξαναδιαβάζει μία-μία τις προτάσεις και ζητάει από τα παιδιά να τις σχολιάσουν (να πουν τι σκέφτονται, τι κάνουν τα ίδια, αν τηρούν αυτό που διαβάσαμε).
- Ζητάει από τα παιδιά να βρουν ένα τίτλο (μια επικεφαλίδα) για τις προτάσεις που σκέφτηκαν και τον γράφει στο πάνω μέρος.
Η νηπιαγωγός αντιγράφει τους κανόνες οδήγησης ποδηλάτου που έχουν στον πίνακα αναφοράς στο πάνω μέρος ενός φύλλου εργασίας.

28. 28

29. 29
Επιλογή 2η : Αναπαραγωγή κανόνων οδήγησης ποδηλάτου
Υλικό: Πίνακας αναφοράς με τους κανόνες οδήγησης ποδηλάτου γραμμένους σε μια σχεδιασμένη σκάλα. Φύλλο εργασίας με τους κανόνες οδήγησης
Ενδεικτική πορεία
Η νηπιαγωγός:
- Δίνει έτοιμους τους κανόνες οδήγησης ποδηλάτου γραμμένους σε μια σχεδιασμένη σκάλα. Κάθε κανόνας (πρόταση) έχει μία λέξη περισσότερη από την προηγούμενη).
- Διαβάζει έναν – έναν τους κανόνες στα παιδιά και τους ζητάει να τους σχολιάσουν (να πουν τι σκέφτονται κάθε φορά που ακούν έναν κανόνα, τι κάνουν τα ίδια, αν τηρούν τον κανόνα κλπ.).
- Ζητάει από τα παιδιά να αναπαράγουν όσους από τους κανόνες θυμούνται, ενώ η ίδια δείχνει το σημείο που είναι γραμμένος ο κάθε κανόνας.
- Ζητάει από ένα παιδί να δείχνει με τη σειρά τους κανόνες από πάνω προς τα κάτω και τα υπόλοιπα, προσπαθούν να τους θυμηθούν
- Αφηγείται στα παιδιά μια αυτοσχέδια ιστορία με τίτλο «το πρόβλημα του Άκη».
«Ο Άκης θέλει να κάνει ποδήλατο. Για να πάει όμως στην αποθήκη του σπιτιού τους και να πάρει το ποδήλατό του, πρέπει να κατέβει όλα αυτά τα σκαλιά. Για να μπορέσει ο Άκης να κατέβει τα σκαλιά, πρέπει να θυμηθεί όλους τους κανόνες οδήγησης ποδηλάτου. Μπορείτε να τον βοηθήσετε»;
«Προσοχή όμως γιατί τα σκαλιά είναι ψηλά και ο Άκης δεν μπορεί να πηδήξει κάποιο σκαλί».
Η νηπιαγωγός:
- Ζητάει από τα παιδιά να αναπαράγουν τους κανόνες οδήγησης με τη σειρά από πάνω προς τα κάτω, ενώ ταυτόχρονα δείχνοντας με το δάχτυλό τους τον πίνακα αναφοράς κατεβαίνουν ένα – ένα τα σκαλιά.
- Επειδή ο Άκης είναι πολύ χαρούμενος, χαρίζει σε όλα τα παιδιά ένα φύλλο με τους κανόνες οδήγησης ποδηλάτου. Στο κενό μέρος του φύλλου τα παιδιά μπορούν να ζωγραφίσουν.
Σημ. Το φύλλο εργασίας μπορεί να δοθεί και στο τέλος της επόμενης δραστηριότητας αν πραγματοποιηθεί.
Επέκταση δραστηριότητας: Χωρισμός προτάσεων σε λέξεις με τουβλάκια
Στόχος: Φωνημική επίγνωση
Υλικά: Πίνακας με τους κανόνες οδήγησης ποδηλάτου. Τουβλάκια ίδιου σχήματος και μεγέθους (ορθογώνια ή κύβοι).

30. 30
Ενδεικτική πορεία
Η νηπιαγωγός θυμίζει στα παιδιά την ιστορία του Άκη που τον βοήθησαν να πάρει το ποδήλατό του και τη συνεχίζει.
«Ο Άκης έκανε μια μεγάλη βόλτα με το ποδήλατό του στο πάρκο. Τώρα επέστρεψε στο σπίτι του. Τα σκαλιά του σπιτιού του όμως έχουν εξαφανιστεί και δεν μπορεί να ανέβει. Θέλετε να προσπαθήσουμε να του φτιάξουμε εμείς μια σκάλα με τα τουβλάκια που έχουμε; Ας προσπαθήσουμε λοιπόν».
Σημ. Τα παιδιά γνωρίζουν ήδη τους κανόνες οδήγησης από την προηγούμενη δραστηριότητα.
Η νηπιαγωγός προτρέπει τα παιδιά
- Να θυμηθούν τον τελευταίο κανόνα από τον πίνακα αναφοράς.
- Να χτυπήσουν τα χέρια τους σε κάθε λέξη που προφέρουν.
- Ένα παιδί να τοποθετήσει στη σειρά τόσα τουβλάκια όσες και οι λέξεις που προφέρουν τα υπόλοιπα παιδιά της ομάδας καθώς επαναλαμβάνουν τον κανόνα.
- Να κάνουν το ίδιο και με τον δεύτερο κανόνα, και να τοποθετήσουν τα τουβλάκια πάνω στην πρώτη σειρά.
- Η δραστηριότητα επαναλαμβάνεται για όλους τους κανόνες.
Bλ. Σχετικά βίντεο No 3, 4, 5 στο dvd.
Στην συνέχεια πραγματοποιήσαμε και τις επόμενες δύο ιστορίες από το πρόγραμμα του παιδαγωγικού ινστιτούτου: «Το δέντρο που χόρευε με τον άνεμο» και το «Άουτς», πάντοτε με επιλογές ανάλογα με την ανταπόκριση των παιδιών.
Μια επιπλέον δραστηριότητα δικής μας επιλογής ήταν να χρησιμοποιήσουμε κινητές καρτέλες από λέξεις με ομοιοκαταληξία (μαζί με την εικόνα τους) που τα παιδιά συνδύαζαν μεταξύ τους, αρχικά ομαδικά και έπειτα σε ατομικό επίπεδο:

31. 31
Στην περίπτωση της δεύτερης ιστορίας πραγματοποιήθηκε και κάποιες επιπλέον δραστηριότητες δικής μας επιλογής. Καθώς η λέξη «άουτς» προσφέρεται για επεξεργασία, λόγω του ότι είναι σύντομη, έχει ένα σχετικά ελκυστικό νόημα για τα παιδιά και γνωρίζαμε τα περισσότερα γράμματα παίξαμε με την λέξη ως εξής:
 Γράψαμε την λέξη με μεγάλα γράμματα στον πίνακα. Κάναμε φωνημική αναγνώριση των γραμμάτων χωρίσαμε με παλαμάκια την λέξη σε συλλαβές. Έπειτα τα παιδιά άκουσαν μια μικρή αυτοσχέδια ιστορία και κάθε φορά που άκουγαν την λέξη «άουτς» έπρεπε να σηκώνονται όρθια.
 Έπειτα έφτιαξαν την λέξη με πλαστελίνη και με κολλητική ταινία πάνω σε χαρτόνι.
 Στο τέλος έχοντας το καθένα μια σελίδα με διάφορες λέξεις ανακατεμένες και την λέξη «άουτς» μαζί άκουσαν μια αυτοσχέδια ιστορία παραλλαγή της αρχικής αλλά με συχνή επανάληψη της λέξης «άουτς». Κάθε φορά που άκουγαν την λέξη έπρεπε να την κυκλώσουν πάνω στο χαρτί τους. Νικητής ήταν αυτός που θα κυκλώσει τον σωστό αριθμό από «άουτς».

32. 32
Τον Δεκέμβριο αναγνώστηκε στην τάξη το Παραμύθι «Το παιδί που βρήκε ένα αστέρι» της Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη (εκδ. Μεταίχμιο). Κάναμε ανάλυση των στοιχείων του παραμυθιού. Τα παιδιά εντόπισαν τους κεντρικούς ήρωες, μάλιστα κατέληξαν στο συμπέρασμα πως δεν υπάρχει κακός ήρωας σε αυτό το παραμύθι. Αναρωτηθήκαμε λοιπόν τι θα συμβεί εάν ξαναφτιάξουμε το παραμύθι προσθέτοντας έναν καινούργιους όρους. Αποφασίσαμε να προσθέσουμε το ελικόπτερο και την θάλασσα. Αυτό που ακολούθησε ήταν καταπληκτικό. Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση με μεγάλη προθυμία και το διασκέδασαν πολύ.
Μετά λοιπόν από ένα δυνατό brainstorming καταλήξαμε σε μια πρωτότυπη ιστορία με τίτλο «Το παιδί και το αστέρι», η οποία εκδόθηκε με το πρόγραμμα Photo Story 3, με αφήγηση των παιδιών και περιέχεται στο συνοδευτικό dvd.

33. 33

34. 34

35. 35
 Συμπέρασμα: εφόσον αλλάξαμε τους όρους της ιστορίας άλλαξε και η ιστορία, έγινε ένα παραμύθι με διαφορετική πλοκή.
Μια ακόμη δραστηριότητα που πραγματοποιήσαμε με βάση το παραμύθι μας ήταν η εξής. Περάσαμε τρία ρολά από χαρτί σε μια κρεμάστρα μεταλλική. Στις δύο αντίθετες πλευρές κάθε ρολού γράψαμε από δύο λέξεις: Στο πρώτο ρολό «Ένα» και «Το», στο δεύτερο «χρυσό» και «λαμπερό» και στο τρίτο «αστέρι» και «αγόρι». Με αυτόν τον τρόπο περιστρέφοντας τα ρολά μπορούσαν τα παιδιά να σχηματίσουν προτάσεις με διαφορετικούς συνδυασμούς λέξεων πχ.: «Το χρυσό αστέρι» ή «Ένα χρυσό παιδί» κοκ. Στόχος: Με σχολιασμό και συζήτηση (Υπάρχουν χρυσά ή λαμπερά παιδιά; Πότε λέμε «ένα χρυσό παιδί;») να κατανοήσουν την μεταφορική χρήση απλών λέξεων.

36. 36

37. 37
Στην προσπάθεια να κατανοήσουν τα παιδιά τους κανόνες της γραμματικής της ιστορίας
βοήθησαν πολύ καρτέλες από εκπαιδευτικές σελίδες στο διαδίκτυο όπως οι «κάρτες κατανόησης
ιστορίας» και «τα 8 βήματα που μπορώ να ακολουθήσω όταν ακούω ή διαβάζω μια ιστορία» από το
www.kindykids.gr αλλά και πολλές άλλες στο pinterest.com. με διαφορετικά επίπεδα ανάλυσης μιας
ιστορίας από απλά έως πιο σύνθετα.

38. 38
Κατά την διάρκεια της ενασχόλησης μας με το πολιτιστικό πρόγραμμα και στα πλαίσια λειτουργίας της δανειστικής βιβλιοθήκης της τάξης μας προσθέσαμε ένα φυλλάδιο σχολιασμού των ιστοριών, έτσι ώστε τα παιδιά να έχουν την ευκαιρία να εξετάσουν περισσότερες ιστορίες:
Αποφασίσαμε λοιπόν να συνθέσουμε μια ιστορία ξεκινώντας από το να ορίσουμε αρχικά τα βασικά στοιχεία:
 Ήρωες: Δύο λέξεις που προέκυψαν από μια ευχάριστη συζήτηση με τα παιδιά «λύκος», «αρνάκι» και μία που προέκυψε από την ενασχόλησή μας με το φαινόμενο του πάγου: «πάγος». Όταν τα παιδιά ρωτήθηκαν ποιος θα είναι ο κακός ήρωας επέλεξαν τον λύκο και

39. 39
για καλό ήρωα το αρνάκι. Η πρόταση να αντιστρέψουμε τους ρόλους τους άρεσε πολύ. Κακός του παραμυθιού έγινε το αρνάκι και καλός ο λύκος. Το αρνάκι έγινε κακό επειδή «αρπάζει ανθρώπους και ζώα, τρώει κρέας, είναι άγριο, μας ξεγελά, μοιάζει καλό αλλά είναι κακό» και ο λύκος έγινε καλός γιατί «δεν τρώει κρέας», «τρώει φυτά, φρούτα, ντομάτες, πιπεριές, χόρτα». Αυτό έγινε μια αφορμή για να συζητήσουμε γύρω από την επιλογή κάποιων ανθρώπων να είναι χορτοφάγοι: «Μήπως είμαστε κι εμείς κακοί αφού τρώμε τα ζώα;»
Επομένως:
 Καλός ήρωας: ο λύκος
 Κακός ήρωας: Το αρνάκι
 Σκηνικό: δάσος, βουνό και μαντρί
 Χρόνος: Την άνοιξη
 Πρόβλημα: Το αρνάκι προσπαθεί να φάει τον λύκο.
 Λύση: Ο πάγος είναι το μέσο που θα βοηθήσει τον λύκο να ξεφύγει.
 Αρχή: Η συνάντηση του λύκου με το αρνάκι
 Μέση: Το αρνάκι κυνηγά τον λύκο για να τον φάει, μέχρι που φτάνουν στην λίμνη
 Τέλος: Ο λύκος δένει το αρνάκι και το πηγαίνει πίσω στο μαντρί.
Ή διαδικασία ήταν άκρως διασκεδαστική. Τα παιδιά αποδείχτηκαν ικανότατα να σκεφτούν πρωτότυπα και δημιουργικά χρησιμοποιώντας την αστείρευτη φαντασία τους. Επέλεξαν τον τίτλο «Ο καλός λύκος και το κακό αρνάκι» και επιμελήθηκαν την συγγραφή, εικονογράφηση και έκδοση της ιστορίας τους με το πρόγραμμα Windows Live Movie Maker. H ιστορία με αυτή την μορφή, περιλαμβάνεται στο συνοδευτικό dvd.

40. 40

41. 41
Σε αυτό το σημείο ρωτήθηκαν τα παιδιά, πώς κατάλαβε ο λύκος πως το αρνάκι ήταν κακό; Και δόθηκε μια πολύ έξυπνη απάντηση: «Επειδή κυρία αυτό δεν έτρωγε»! Έτσι ξεκίνησε μια συζήτηση γύρω από ανθρώπους που προσποιούνται τους καλούς ενώ σκοπεύουν να μας κάνουν κακό και εντοπίσαμε κάποιους κανόνες συμπεριφοράς που προστατεύουν τα παιδιά από τον κίνδυνο πχ.: «Δεν μιλάμε σε ξένους», «Δεν δεχόμαστε κεράσματα από ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε» κτλ..

42. 42

43. 43
Ακόμη μια έξυπνη ιδέα ενός από τα παιδιά, του Σάββα. Όταν έπρεπε να σκεφτούμε πως βοήθησε ο πάγος τον λύκο να ξεφύγει από το αρνάκι φαντάστηκε τον λύκο να καρφώνει τα νύχια του στον πάγο και να σταματάει το γλίστρημα. Εδώ συγκρίναμε τον ρόλο του πάγου με αυτόν του ελικοπτέρου στην πρώτη ιστορία μας «Το παιδί και το αστέρι» και χρησιμοποιήσαμε την λέξη «μέσο» για να προσδιορίσουμε τον ρόλο του πάγου και του ελικοπτέρου, που όπως πολύ καλά εντόπισαν τα παιδιά «δεν είναι ήρωες, αλλά βοηθάνε». Είναι τα μέσα με τα οποία λύνεται το πρόβλημα του ήρωα και προωθείται η εξέλιξη της ιστορίας. Χαρακτηριστικό είναι στην ζωγραφιά του και το μέγεθος των νυχιών που καρφώνονται στον πάγο.

44. 44

45. 45
Στα παιδιά, μοιράστηκαν ατομικά φύλλα εργασίας όπου ανάλογα με το επίπεδο της γλωσσικής τους ανάπτυξης, άλλο θα έγραφε όπως μπορούσε την επιγραφή της πινακίδας «ΠΡΟΣΟΧΗ ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΡΟΒΑΤΟ ΤΡΩΕΙ ΚΡΕΑΣ», άλλα θα κύκλωναν την λέξη «ΠΡΟΒΑΤΟ» και άλλα θα έβρισκαν τα «Ο».

46. 46

47. 47

48. 48
Όταν βρισκόμασταν στο σημείο να αποφασίσουμε πιο θα ήταν το κατάλληλο σκηνικό για ένα παραμύθι με ήρωες έναν λύκο και ένα πρόβατο, τα παιδιά το περιέγραψαν σαν ένα μέρος «με πολλά δέντρα και φαγητό για τον λύκο» «με χορτάρι, και σπίτι για το πρόβατο» «κοντά στο βουνό» «σαν δάσος». Ερωτήθηκαν επίσης εάν υπάρχει τριγύρω μας τέτοιο σκηνικό και πως θα μπορούσαμε να το αποτυπώσουμε σε χαρτί. Άλλα είπαν να το ζωγραφίσουμε, άλλα να το φτιάξουμε με διάφορα υλικά, κάποιο πρότεινε να το φωτογραφίσουμε και αφού πήραμε την φωτογραφική μας μηχανή βγήκαμε έξω από την τάξη σε αναζήτηση ενός παρόμοιου σκηνικού. Κάθε παιδί φωτογράφισε από μόνο του ένα σκηνικό και έπειτα επιλέξαμε αυτό που μας άρεσε περισσότερο.

49. 49
Αποθηκεύσαμε τις εικόνες στον Η/Υ …
Τις εκτυπώσαμε…

50. 50
Και έπειτα το κάθε παιδί πρόσθεσε τους ήρωες πάνω στο σκηνικό του!

51. 51

52. 52
Μια πολύ διασκεδαστική δραστηριότητα ήταν το παρακάτω φύλλο εργασίας:
ΜΑΘΕ ΚΙ ΕΣΥ ΝΑ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΙΣ ΕΝΑ ΑΡΝΑΚΙ
ΜΑΘΕ ΚΙ ΕΣΥ ΝΑ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΙΣ ΕΝΑ ΑΡΝΑΚΙ

53. 53

54. 54

55. 55
Με αφορμή το γεγονός ότι τα δύο ζώα γλίστρησαν στον πάγο ασχοληθήκαμε με το φαινόμενο της τριβής ακολουθώντας την πορεία όπως αναφέρεται στην σελίδα ΠΡΟ-σχολικά.
• Αγγίξαμε δύο διαφορετικές επιφάνειες για να διαπιστώσουμε πως τις αισθανόμαστε
με την αφή μας: Μοκέτα-πάγος (σκληρή μοκέτα, μαλακός απαλός ο πάγος).
• Δοκιμάσαμε διάφορες επιφάνειες (σφουγγάρι, χρυσόχαρτο, γυαλόχαρτο, ξύλο) και σιγά σιγά αντικαταστήσαμε την λέξη «σκληρή» με το «τραχιά» και την λέξη «απαλή» με την «λεία».
• Στη συνέχεια διαλέξαμε μια λεία επιφάνεια (ένα μεγάλο σουπλά) και τρία αντικείμενα με διαφορετική επιφάνεια (λεία – τραχιά- πιο τραχιά). Τα βάλαμε και τα τρία πάνω στο σουπλά και ρώτησα τα παιδιά: « Άραγε αν σηκώσω το σουπλά ποιό από τα τρία θα πέσει πρώτο, δεύτερο, τρίτο;» Πειραματιστήκαμε και βγάλαμε τα συμπεράσματα μας. Δηλαδή: Ό,τι είναι (πιο) λείο πέφτει πρώτο, τα τραχειά αντικείμενα τρίβονται περισσότερο με την κάτω επιφάνεια από τα αντικείμενα που είναι λεία. Κάναμε με αυτόν τον τρόπο μια επιτυχημένη εισαγωγή της έννοιας της τριβής.

56. 56
Στην φάση αυτή η διάρθρωση του προγράμματος προέβλεπε την καταγραφή ιστοριών που θα αφηγούνταν εθελοντές κάτοικοι του χωριού και είτε θα τους συναντούσαμε στον χώρο τους, είτε θα μας επισκέπτονταν στο Νηπιαγωγείο, για να μας αφηγηθούν διάφορες ιστορίες από το χωριό ακόμα και πραγματικά περιστατικά- περιπέτειες που τα παιδιά θα μετέτρεπαν με επεξεργασία σε ιστορίες- παραμύθια. Είχαμε έναν εθελοντή, ηλικιωμένο κάτοικο του χωριού, του οποίου ο εγγονός ήταν και μαθητής του Νηπιαγωγείου μας. Ο ευγενικότατος κύριος Πλάτωνας δεν είχε να μας αφηγηθεί κάποιο περιστατικό από το χωριό που θα μπορούσε να μετατραπεί σε παραμύθι, αλλά μας αφηγήθηκε ένα παραμύθι που του έλεγε η μητέρα του όταν ήταν παιδί. Δεν θυμόταν να μας το μεταφέρει ολοκληρωμένο κι έτσι αναλάβαμε εμείς να το ολοκληρώσουμε:

57. 57
Bλ. Σχετικό βίντεο Νο 6, 7, 8.
« Ένας πρίγκιπας ντύνεται μανάβης για να πλησιάσει τις τρεις κόρες ενός σπουδαίου βασιλιά. Τα καταφέρνει και τελικά ερωτεύεται την μικρότερη και πιο όμορφη. Πριν όμως της φανερωθεί για να της κάνει πρόταση γάμου θέλει να διαπιστώσει εάν είναι έξυπνη. Της κάνει λοιπόν κάποιες ερωτήσεις (σε αυτό το σημείο τα παιδιά επινοούν μια δοκιμασία, διαλέγουν δηλαδή ένα αίνιγμα που ξέρουν για να συμπληρωθεί η ιστορία). Η πριγκίπισσα απαντά πολύ έξυπνα, ο πρίγκιπας αποκαλύπτει την αληθινή του ταυτότητα και παντρεύονται.
Αφού αναλύσαμε την ιστορία ως προς τα βασικά της στοιχεία
 Χρόνος: Τα παλιά χρόνια όταν υπήρχαν βασιλιάδες.
 Σκηνικό: Το παλάτι και ο κήπος του.
 Πρωταγωνιστές ήρωες: Ο πρίγκιπας, η πριγκίπισσα.
 Άλλοι ήρωες: Οι δύο αδελφές και ο Βασιλιάς.
 Πρόβλημα 1ο: Ο πρίγκιπας θέλει να παντρευτεί την κόρη του βασιλιά.
 Λύση: Ντύνεται μανάβης.
 Πρόβλημα 2ο : Πως θα καταλάβει αν είναι έξυπνη η πριγκίπισσα;
 Λύση: Της κάνει κάποιες ερωτήσεις.
 Αρχή: Ο πρίγκιπας ντύνεται μανάβης και για να παντρευτεί μια πριγκίπισσα.
 Μέση: Την πλησιάζει και καταλαβαίνει ότι είναι έξυπνη.
 Τέλος: Παντρεύονται.
Το αποτέλεσμα υπάρχει σε έκδοση Windows Live Movie Maker project στο συνοδευτικό dvd.

58. 58
ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ
ΑΥΤΟΣ Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΙΧΕ ΤΡΕΙΣ ΟΜΟΡΦΕΣ ΚΟΡΕΣ

59. 59
ΕΝΑΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΠΟΥ ΗΘΕΛΕ ΝΑ ΠΑΝΤΡΕΥΤΕΙ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΕΣ, ΝΤΥΘΗΚΕ ΜΑΝΑΒΗΣ ΚΑΙ ΠΟΥΛΟΥΣΕ ΦΡΟΥΤΑ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΛΑΤΙ.
ΟΤΑΝ ΟΙ ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΕΣ ΠΗΓΑΝ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΟΥΝ ΦΡΕΣΚΑ ΦΡΟΥΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΡΩΣΤΟ ΒΑΣΙΛΙΑ, ΑΥΤΟΣ ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΛΕΦΤΑ ΤΟΥΣ ΖΗΤΗΣΕ ΕΝΑ ΦΙΛΙ. ΚΑΜΙΑ ΔΕΝ ΔΕΧΤΗΚΕ ΝΑ ΤΟΥ ΤΟ ΔΩΣΕΙ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΙΟ ΟΜΟΡΦΗ ΠΟΥ ΤΟ ΕΚΑΝΕ ΓΙΑ ΧΑΡΗ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ.

60. 60
Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΕΡΩΤΕΥΤΗΚΕ ΤΗΝ ΜΙΚΡΗ ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΦΤΗΚΕ ΞΑΝΑ ΣΑΝ ΜΑΝΑΒΗΣ ΤΗΝ ΩΡΑ ΠΟΥ ΠΟΤΙΖΕ ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ. ΕΚΕΙ ΤΗΣ ΕΚΑΝΕ ΜΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙ ΠΟΣΟ ΕΞΥΠΝΗ ΗΤΑΝ: « ΞΕΡΕΙΣ ΠΟΣΑ ΦΥΛΛΑ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΠΟΤΙΖΕΙΣ;» ΚΑΙ ΑΥΤΗ ΤΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕ: «ΕΣΥ ΞΕΡΕΙΣ ΠΟΣΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ΟΤΑΝ ΤΑ ΚΟΙΤΑΖΕΙΣ;» Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΜΕΝΟΣ ΕΦΥΓΕ.
ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΜΕΡΑ ΠΗΓΕ ΠΑΛΙ ΝΑ ΤΗΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙ ΚΑΙ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΦΟΡΑ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΕ ΝΑ ΒΡΕΙ ΤΗΝ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΕ ΕΝΑ ΑΙΝΙΓΜΑ: «ΑΠΟ ΠΑΝΩ ΣΑΝ ΤΗΓΑΝΙ, ΑΠΟ ΚΑΤΩ ΣΑΝ ΒΑΜΒΑΚΙ ΚΙ ΑΠΟ ΠΙΣΩ ΣΑΝ ΨΑΛΙΔΙ, ΤΙ ΕΙΝΑΙ;» ΚΙ ΑΥΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕ «ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ».ΤΟΤΕ Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΚΑΤΑΛΑΒΕ ΟΤΙ ΗΤΑΝ ΠΟΛΥ ΕΞΥΠΝΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΙΠΕ: ΜΗΠΩΣ ΞΕΡΕΙΣ ΚΙ ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ ΦΙΛΗΣΕΣ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ;», «Ο ΜΑΝΑΒΗΣ» ΑΠΑΝΤΗΣΕ ΑΥΤΗ.

61. 61
ΤΟΤΕ Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΤΗΣ ΕΙΠΕ ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΕ ΝΑ ΤΟΝ ΠΑΝΤΡΕΥΤΕΙ. Η ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ ΠΟΥ ΑΓΑΠΟΥΣΕ ΚΑΙ ΑΥΤΗ ΤΟ ΠΡΙΓΚΙΠΟΠΟΥΛΟ ΕΙΠΕ ΤΟ «ΝΑΙ».
ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΣΥΜΦΩΝΗΣΕ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ…

62. 62
…ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΛΙΓΟ ΕΓΙΝΕ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ ΟΜΟΡΦΟΣ ΓΑΜΟΣ… ΚΑΙ ΖΗΣΑΝΕ ΑΥΤΟΙ ΚΑΛΑ ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΚΑΛΥΤΕΡΑ!
Αφού ολοκληρώσαμε την συγγραφή της ιστορίας, αποφασίσαμε να γράψουμε και ένα ποίημα με τους ίδιους ήρωες και μας βοήθησε πολύ η χρήση της τεχνικής των Λίμερικ, πεντάστιχα ποιήματα που διαπραγματεύονται το παράδοξο με πρωτότυπο τρόπο ενώ έχουν μια δομή εύκολη και έτσι τα παιδιά, με ελάχιστη βοήθεια και ερωτήσεις μαθαίνουν εύκολα αυτή την τεχνική.
Παράδειγμα: 1ος στίχος Διαλέγουμε τον ήρωα μας: ποιος θα είναι; Από πού είναι; Ήτανε ένας μανάβης… (Η χώρα απ’ όπου κατάγεται έχει σχέση με το επάγγελμά του, την ιδιότητά του).
2ος στίχος Παρουσιάζει μια βασική συνήθειά του, τι κάνει; (πετάει; κοροϊδεύει;).
3ος και ο 4ος στίχος Περιέχουν την αντίδραση των γύρω ή αυτό που ξαφνικά παθαίνει. 5ος στίχος Επαναλαμβάνεται ο πρώτος και συνήθως περιέχει έναν εντυπωσιακό χαρακτηρισμό του ήρωα ή μιλά για την κατάληξη του.
Πριν το διαβάσετε θα πρέπει να γνωρίζεται πως γελάσαμε με την ψυχή μας προσπαθώντας να συνθέσουμε αυτό το ποίημα. Να λοιπόν το αποτέλεσμα:

63. 63
Ήτανε ένας μανάβης που δεν ήτανε φτωχός
αλλά ήταν πρίγκιπας, πολύ ερωτευμένος.
Την πριγκίπισσα αγαπούσε, σάπια* φρούτα της πουλούσε.
Μα όταν έφτασε η ώρα, βγήκαν τ’ άπλυτα στην φόρα.
Ήταν κούκλος και ευγενής, τον παντρεύτηκε ευθύς.
* (το παράδοξο: γιατί δεν ήταν στ’ αλήθεια μανάβης)

64. 64
Ακολούθησε μια μαθηματική δραστηριότητα. Τα παιδιά πρέπει να αποφασίσουν ποια φρούτα θα περιέχει το καρότσι του μανάβη. Το καθένα προτείνει ένα φρούτο, ομαδοποιούμε κατά είδος, κάνουμε καταμέτρηση κάθε είδους ξεχωριστά και βρίσκουμε το σύνολο των φρούτων που περιείχε το καρότσι:
ΚΑΛΑΘΙ

65. 65
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Η παρουσίαση του προγράμματος έγινε στις τάξεις του 3/Θ Δημοτικού Σχολείου Βαθυτόπου με το οποίο συστεγάζεται το Νηπιαγωγείο μας. Δυστυχώς χάθηκαν κάποια βίντεο από την παρουσίαση καθώς η τύχη έπαιξε ένα παιχνίδι εναντίον μας και χάλασε η ψηφιακή μηχανή μας. Υπάρχουν οι φωτογραφίες μας από την προετοιμασία και φυσικά τα συμπεράσματα στην φάση της αξιολόγησης.

66. 66
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Αξιολόγηση με βάση τους στόχους του προγράμματος:
Ως προς το χρονοδιάγραμμά μας υπήρξαμε συνεπής. Δεν έγινε καμία δραστηριότητα βεβιασμένα, το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε στην ώρα του. Οι εκπαιδευτικοί στόχοι του προγράμματος επιτεύχθηκαν. Oι στόχοι ως προς την γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών επίσης επιτεύχθηκαν. Ο κάθε μαθητής/-τρια σημείωσε αξιοπρόσεκτη πρόοδο από το σημείο αφετηρίας του.
 Ενισχύθηκε σημαντικά η ικανότητα τους να περιγράφουν, να εξηγούν, να ερμηνεύουν, να συζητούν και να επιχειρηματολογούν. Στις αρχικές φάσεις του προγράμματος η δυσκολία των παιδιών ήταν έντονα εμφανής. Μόνο με μεγάλο αριθμό διευκολυντικών ερωτήσεων κατάφερναν να ανταποκριθούν ενώ οι απαντήσεις τους ήταν πολύ απλές προτάσεις με απλή σύνταξη και πολλές φορές προβληματική.
 Καθώς προχωρούσαμε μπορούσαν να αφηγηθούν με μεγαλύτερη ευκολία και σωστή χρονική σειρά, χρησιμοποιώντας χρονικούς συνδέσμους και φράσεις όπως «στην αρχή», «μετά», «ύστερα» κοκ.
 Ασκήθηκαν στους κανόνες μιας σωστής συνομιλίας όπως: να περιμένουν την σειρά τους, να μην μιλάνε όλα μαζί, να μην διακόπτουν, να σέβονται την άποψη του άλλου.
 Χρησιμοποίησαν πιο εύστοχα λέξεις και εκφράσεις σχετικές με την αφήγηση παραμυθιών όπως «μια φορά κι έναν καιρό», «και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα» κοκ.
 Κατανόησαν απλές μορφές μεταφορικής χρήσης των λέξεων.
 Κατάφεραν να οργανώσουν καλύτερα τον λόγο τους με συνδετικές λέξεις (και, για, επειδή, γιατί, αλλά κ.ο.κ.) και να χρησιμοποιούν εναλλακτικά λέξεις με αντίθετο νόημα, μετοχές και παθητική φωνή.
 Σταδιακά αναγνώριζαν φωνημικά όλο και περισσότερα γράμματα.
 Αυξήθηκε το ενδιαφέρον τους για τα παραμύθια, συζητούσαν μεταξύ τους διατυπώνοντας κρίσεις όπως «αυτό μου άρεσε περισσότερο από το προηγούμενο», «αυτό ήταν βαρετό» «ήταν πολύ μεγάλο» κ.ο.κ. Μάλιστα καθώς διαβάζαμε στην τάξη το παραμύθι «Ο καλόκαρδος λύκος» το σύγκριναν με το δικό μας παραμύθι «Ο καλός λύκος και το κακό αρνάκι» και είπαν ότι μοιάζουν γιατί και στα δύο ο λύκος είναι ο καλός ήρωας του παραμυθιού.
Επίτευξη των στόχων γενικά:
 Τα παραμύθια αποδείχτηκαν κατάλληλο υλικό καθώς κινητοποίησαν τα παιδιά να εμπλακούν και αύξησαν τον χρόνο συγκέντρωσης της προσοχής τους και διατήρησαν το

67. 67
ενδιαφέρον τους κατά την διάρκεια πραγματοποίησης των μεμονωμένων δραστηριοτήτων αλλά και ολόκληρου του προγράμματος.
Λειτουργία των ομάδων:
 Τα παιδιά συνεργάστηκαν με επιτυχία. Ρωτούσαν το ένα το άλλο και αντάλλασσαν ιδέες. Σε πολλές περιπτώσεις υιοθέτησαν τις απόψεις των άλλων παιδιών, δέχτηκαν πολλές φορές να μην είναι τα ίδια οι πρωταγωνιστές μιας ιστορίας και βρήκαν άλλους ρόλους για τον εαυτό τους.
 Χαίρονταν ιδιαίτερα όταν ανακάλυπταν πως είχαν τις ίδιες απόψεις ή έκαναν τις ίδιες επιλογές με τους φίλους τους.
 Εξαιτίας της εμπλοκής τους σε ολόκληρη την διαδικασία αλλά και του ιδιαίτερα εντυπωσιακού αποτελέσματος της δουλειάς τους (τρεις ιστορίες σε ψηφιακή μορφή) που έγινε φανερό ιδιαίτερα κατά την παρουσίαση τους στο Δ. Σχολείο, αυξήθηκε κατά πολύ η αυτοεκτίμηση τους.
Διαθεματικότητα:
 Στο πρόγραμμά μας υπήρξε εμπλοκή στόχων από όλες τις επιστημονικές περιοχές του αναλυτικού προγράμματος.
 Υπήρξε συνοχή ανάμεσα στις δραστηριότητες με τους διαφορετικούς στόχους και ικανοποιήθηκαν τα ενδιαφέροντα των παιδιών.
Συνολική αποτίμηση του προγράμματος:
 Τα δυνατά σημεία του προγράμματος ήταν η κινητοποίηση της φαντασίας και της δημιουργικότητας των παιδιών και η δυναμική εμπλοκή τους στην όλη διαδικασία.
 Τα αδύνατα σημεία: Μη ικανοποιητική εμπλοκή των γονέων και των ανθρώπων του χωριού όταν χρειάστηκε. Ίσως η όλη διαδικασία, δεδομένων των ιδιαίτερων συνθηκών της περιοχής, να απαιτούσε μεγαλύτερη οργάνωση και δυναμική κινητοποίηση από πλευράς της εκπαιδευτικού.
 Εξαιτίας και πάλι των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής (απομονωμένη γεωγραφικά, λίγα παιδιά, μεγάλες αποστάσεις και κόστος μετακινήσεων) δεν είχαμε την

68. 68
δυνατότητα να συμπεριλάβουμε δράσεις όπως επίσκεψη σε βιβλιοθήκη, τυπογραφείο ή βιβλιοπωλείο, ή να προσκαλέσουμε κάποιον συγγραφέα.
 Ίσως χρειαζόταν να επιμένουμε περισσότερο ως προς την πραγματοποίηση του συγκεκριμένου στόχου της επίσκεψης του κ. Πλάτωνα στο σχολείο μας, γιατί ο ίδιος έδειξε να μην έχει κατανοήσει πλήρως τον σκοπό της επίσκεψης του και μας έδωσε πολλές πληροφορίες για το χωριό στην παλιά εποχή ενώ δεν είχε προετοιμάσει να μας αφηγηθεί ένα πραγματικό περιστατικό- ιστορία του χωριού. Το αποτέλεσμα ήταν να κουραστούν τα παιδιά και να χάσουν το ενδιαφέρον τους μέχρι την στιγμή της αφήγησης του παραμυθιού, που δεν θυμόταν πολύ καλά ο κ. Πλάτωνας.

69. 69
- ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ, ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ, ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΣΕΓΓΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, Ε. Αναγνωστοπούλου & Χ. Καρακασνάκη
- ΔΕΠΠΣ
- ΑΠΘ, ΜΑΘΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠ/ΣΗ, «Το παραμύθι και παιδαγωγική αξιοποίηση», Τζαβιδοπούλου Αγγελική, Μίχου Κατερίνα
- «Παραμύθια και φυσικές επιστήμες», Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, Τεύχος 65, σελ. 85
- «Τα παιδιά παίζουν παραμύθια», Χέλγκα Τσίτσλμπεργκερ, Εκδ. Πατάκη
- Άρθρο: «Παρουσίαση παραμυθιού στο Νηπιαγωγείο», συντάκτης Καραγά Αντωνία
- «Δραστηριότητες που αφορούν το παραμύθι «Αντίο Φρέντυ», Σοφία Χατζηνικολάου
- Διαδίκτυο: «Διαθεματική προσέγγιση της γνώσης με αφορμή ένα παραμύθι» της Κατερίνα Τσιλεπώνη
- Διαδίκτυο: «Τριβή-λείες και τραχιές επιφάνειες» (με αφορμή τα χειμερινά σπορ), prosxolika.blogspot.gr
- Η ανάδυση του γραμματισμού στο Νηπιαγωγείο :Μια διαδικασία ενεργού σκέψης του παιδιού
Πρεβεζάνου Βαρβάρα, Msc στις Επιστήμες της Αγωγής, Εκπαιδευτικός Α/θμιας Εκπ/σης
Σακελλάκη Κοκονίτσα, Msc στις Επιστήμες της Αγωγής, Εκπαιδευτικός Α/θμιας Εκπ/σης
- Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο, (2003β). Αθήνα: ΥΠΕΠΘ.
- Η παιδική λογοτεχνία ως μέσο ανάπτυξης και καλλιέργειας της γραφής και ανάγνωσης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, Παπαχρήστου Ειρήνη, Εκπαιδευτικός Α/θμιας Εκπ/σης
- «Γραμματική της φαντασίας» Τζιάνι Ροντάρι.
- ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΟΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟ. Εκδ. Gutenberg

70. 70

71. 71

72. 72