1. К не ытайө қ
философиясы
Орында ан: абен А ырысғ Қ қ
Ша ала Салтанат ызығ қ
2. ытай философиясыҚ - ытай хал ыныҚ қ ң
д ст рлі философиялы білімдер ж йесі.ә ү қ ү
ытай философиясыны пайда болу тарихыҚ ң
б.з.б. 1-мы жылды тан бастау алады. ытайң қ Қ
философиясы діннен г рі д ст р аясындаө ә ү
дамыды. Ежелгі ытайда Чжау улеті т сындаҚ ә ұ
аспан (Тянь) жо ар ы бастама болып, аспан-ғ ғ
жер атынасы ндылы т р ысынанқ құ қ ұ ғ
арастырылды. Осыдан келіп ел, мемлекетқ
ма ынасын білдіретін «Аспан асты» («Тянь ся»)ғ
ымы алыптасты.ұғ қ
3. ытай философиясыҚ екі мектеп (ба ыт)ғ
т рінде пайда болды:ү даосизм (дао цзя) ж неә
конфуцийшілдік философиясы (жу цзя). Кейін бас ақ
мектептер: легизм (фа цзя), моизм (мо цзя), атаулар
мектебі (мин цзя), ньян мектебі (иньян цзя), та ығ
бас а алыптасты. Жа а д уір басында ытай ақ қ ң ә Қ ғ
тарал ан Махаяна буддизмі даосизммен бірігіп,ғ
ытайда ы философия мен дінні шінші тарма ыҚ ғ ң ү ғ
бол ан ытайлы буддизмді (чань-буддизм) рады.ғ қ қ құ
Елді леуметтік-мемлекеттіл рылымыны т бірлің ә құ ң ү
згеруі н тижесінде мемлекет бас ару аө ә қ ғ
философтарды атыстыру мен философтар академияқ
руды зі ертедегі ытайда философиянықұ ң ө Қ ң
мемлекеттік сипатта бол анын к рсетедіғ ө
4. 三
壹
К не ытай философиясында ы негізі мектептерө Қ ғ
Конфуцийшілдік – адамды леуметтік мірді зектіә ө ң ө
м селесі деп арастыраты ежелгі философиялыә қ қ
мектеп.
Конфуций (Кун- Фу-Цзы) – б.з.д. 551-479
жылдары мір с рген. Оны негізгі шы армасы –ө ү ң ғ
«Лун Юй» - «С хбаттар мен пікірлер», ол 6 кітаптанұ
т рады. Ескіні елеп, жа а а жа ындау - ытайдыұ ң ғ қ қ ң
к не д ст рі. Ескіні д ріптеу конфуций д уіріндеө ә ү ә ә
зіндік ма сат а айналады. Конфуций іліміні т пө қ қ ң ү
тамыры адам ж не о ам м селесіне тіреледі.ә қ ғ ә
Адам таби аты Конфуций философиясында бастығ
м селелерді атарына жатады. «Аспан адам а неніә ң қ ғ
сыйласа, ол адамны таби атын райды». Таби атң ғ құ ғ
— адамны ал аш ы асиеті. Адам мірге неменң ғ қ қ ө
келсе, сол бастама оны таби атын райды.ң ғ құ
5. Даосизм - орша ан д ниені рылымы менқ ғ ү ң құ
тіршілігіні негізін т сіндіру ж не адам, таби ат пенң ү ә ғ
арышты игілікке апаратын жолын табу м селесінғ ң ә
арастырады.қ
Даосизмні негізін б.з.д.ң VI . со ы - б.з.д.ғ ң V .ғ
басында мір с рген Лао Цзы ( арт стаз) салды.ө ү Қ ұ
Даосизмні айнар к зі - «Дао-Дэ- цзин» депң қ ө
аталатын философиялы трактатта к рсетілген.қ ө
«Дао» - «жол, ал аш ы бастама, ал аш ы т пнегіз»ғ қ ғ қ ү
деген ма ынаны білдіреді. Дао-заттарды таби иғ ң ғ
су, нуімен бірге, лемні негізін райды. Б кілө ө ә ң құ ү
лем Дао за ына ба ынады. Даосизмә ң ғ
философиясыны негізгі м селесі - лы Дао туралы,ң ә ұ
жалпылама За ж не Абсолют туралы ілімң ә
6. Легизм – (латынша за дегенді білдіреді) –ң
фацзя мектебіні за туралы ілімі, ертең ң
ытайда ы саяси-этикалы ілім, адамды,қ ғ қ
о амды ж не мемлекетті бас ару туралық ғ ә қ
к з арастар. Легизм Чжоу династиясыны билігіө қ ң
ыдырай баста анда алыптасады. Легизмніғ қ ң
к рнекті кілдері – Гуань Чжун (б.д.д. 645), Шанө ө
Ян (б.д.д. 390-338), Хань Фэй цзы (280-233
шамасы). Легистер байыр ы рулығ қ
атынастарды, оны тірегі – а с йектік т ымқ ң қ ү ұқ
уалаушылы ты сынады. Олар елді бас арудық қ қ ң
рулы д ст рі мен р сімдерін абылдамады.қ ә ү ә қ
Осы ан орай бастап ы Конфуций ілімімен тай-ғ қ
таласта алыптасты. Конфуцийды этикалық ң қ
талаптарын «ойын» с зге жат ызды.ө қ
8. 壹 贰 三
ытай мемлекеті азіргі уа ытта лемдікҚ қ қ ә
де гейде танымал мемлекеттерді бірі болыпң ң
отыр аны к м нсіз. зіні экономикалығ ү ә Ө ң қ
уатын, м дениетін, саяси ы палын к нненқ ә қ ү
к нге к шейтіп отыр ан к ршімізді лттыү ү ғ ө ң ұ қ
болмысын, философиялы д ниетанымын,қ ү
адамгершіліктік станымдарын танып-білу бізұ
шін аса ма ызды ж не пайдалы. р халы тыү ң ә Ә қ ң
ішкі, на ыз м ні оны философиясы ар ылығ ә ң қ
ашылатыны белгілі, сонды тан да к неқ ө
ытай философиясымен танысу, оныҚ ң
бастауларына ілу азіргі ытай о амынүң қ Қ қ ғ
тере ірек т сінуге м мкіндік бередің ү ү
