Παρουσίαση και περιγραφή των κυριότερων ανοσολογικών εξετάσεων. Εργαστηριακές τεχνικές και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.

1. ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ
ΠΑΥΛΟΣ Χ. ΘΩΜΑΪΔΗΣ
ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ-ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΟ
ΤΜΗΜΑ Γ.Ν.Α. ΚΑΤ

2. • ANA
• Anti dsDNA
• AMA-ASMA-APCA
• ANCA
• Anti ENA
• Anti Scl-70

3. ANA

4. ANA
• Αντισώματα αντιδρώντα με συστατικά του
πυρήνα (DNA, RNA, πρωτεΐνες,
ριβονουκλεοπρωτεΐνες)
• Συναντώνται πολύ συχνά στις ασθένειες του
συνδετικού ιστού και στις ρευματοπάθειες
• Έμμεσος ανοσοφθορισμός (IFA, μέθοδος
αναφοράς)
• ELISA

5. IFA
• Ορός ασθενούς
• Υπόστρωμα αντιγόνου (λεπτά μέρη οργάνων
τρωκτικών ή κάποιος τύπος κυττάρων-
ανθρώπινα επιθηλιακά κύτταρα HEp-2)
• Φθορίζουσα σφαιρίνη (κεκαθαρμένη
αντιανθρώπινη IgG)
• Μικροσκόπηση

6. IFA

7. ANA
• Πολύ καλό screening test για αυτοάνοσα
νοσήματα (ρευματοειδείς αρθρίτιδες,
σκληρόδερμα, σύνδρομο Sjogren,
δερματομυοσίτιδα), κυρίως όμως για τον
Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο (SLE)
• Επιτρέπει τον ημιποσότικο προσδιορισμό των
ΑΝΑ

8. ANA
• SEL 93-99%
• Σκληροδερμία 85%
• Φαινόμενο Raynaud 64%
• Δερματομυοσίτιδα/Πολυμυοσίτιδα 61%
• Νεανική χρονία αρθρίτιδα 57%
• Σύνδρομο Sjogren 48%
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα 14%
Solomon DH et al Arthr Care & Res 2002

9. ANA
• Αρκετά ευαίσθητο, όχι όμως τόσο ειδικό.
• Ψευδώς θετικά ΑΝΑ έχουμε σε:
 Φαρμακευτικός Λύκος (38 φάρμακα, πιο συχνά
hydralazine, procainamide, και isoniazid)
 Εγκαύματα
 Ιώσεις
 Φυσιολογικά, ειδικά σε ηλικιωμένους

10. ANA
• Σε ΑΝΑ θετικά τιτλοποιούμε μέχρι τελικού
σημείου και πραγματοποιούμε ειδικότερους
ελέγχους (ds DNA, anti-ENA)

11. ANA
• Ανάλυση και αξιολόγηση αποτελεσμάτων
Αρνητικό
Θετικό
4+, 3+, 2+, 1+
Φθορισμός πράσινου μήλου

12. Ομοιογενής φθορισμός
(Homogeneous)
• Σταθερή χρώση πυρήνα
• Πυρηνικά αντιγόνα: dsDNA, ssDNA, Histones
• Σχέση ασθενειών: Υψηλός τίτλος είναι
ενδεικτικός SLE, χαμηλότερος τίτλος είναι
ενδεικτικός SLE ή άλλης νόσου του
συνδετικού ιστού

13. Ομοιογενής φθορισμός
(Homogeneous)

14. Περιφερειακός φθορισμός
(Peripheral)
• Σταθερή χρώση της περιφέρειας του πυρήνα
με ασθενέστερη χρώση του κέντρου
• Πυρηνικά αντιγόνα: dsDNA, ssDNA, Histones,
DNP
• Σχέση ασθενειών: Υψηλός τίτλος είναι
ενδεικτικός SLE, χαμηλότερος τίτλος είναι
ενδεικτικός SLE ή άλλης νόσου του
συνδετικού ιστού

15. Περιφερειακός φθορισμός
(Peripheral)

16. Στικτός φθορισμός (Speckled)
• Ανομοιογενής και κοκκιώδης φθορισμός του πυρήνα,
χωρίς φθορισμό των μιτωτικών κυττάρων
• Πυρηνικά αντιγόνα: Sm, RNP, SS-A, SS-B, Scl-70 και
άλλα αντιγόνα/αντισώματα αχαρακτήριστα έως τώρα
• Υψηλός τίτλος είναι ενδεικτικός SLE (Sm αντισώματα),
νόσο του συνδετικού ιστού (RNP αντισώματα),
σκληρόδερμα (Scl-70 αντισώματα), ή σύνδρομο
Sjogren’ s (SS-B αντισώματα). Χαμηλότερος τίτλος
είναι ενδεικτικός άλλης νόσου του συνδετικού ιστού

17. Στικτός φθορισμός (Speckled)

18. Στικτός φθορισμός (Speckled)

19. Στικτός φθορισμός (Speckled)

20. Στικτός φθορισμός (Speckled)

21. Φθορισμός πυρηνιδίου (Nucleolar)
• Φθορισμός μεγάλων κοκκίων του πυρήνα,
λιγότερα των 6 ανά κύτταρο, με ή χωρίς
κηλίδες
• Πυρηνικά αντιγόνα: 4-6S RNA, και άλλα
άγνωστα πυρηνικά αντιγόνα
• Σχέση ασθενειών: Υψηλός τίτλος εμφανίζεται
σε σύνδρομο Sjogren’ s και σκληρόδερμα

22. Φθορισμός πυρηνιδίου (Nucleolar)

23. Φθορισμός κεντρομεριδίου
(Centromere)
• Ξεχωριστός στικτός τύπος. Παρατηρούνται
κοκκία περισσότερα των 46
• Πυρηνικά αντιγόνα: Χρωματόσωμα
κεντρομεριδίου
• Σχέση ασθενειών: Υψηλή σχέση με το
σύνδρομο CREST (Calcinosis, Raynaud’ s
syndrome, Esophageal dysmotility,
Sclerodactyly, Teleangiectasia)

24. Φθορισμός κεντρομεριδίου
(Centromere)

25. Μιτοχονδριακός φθορισμός
(Mitochondrial)
• Λαμπερός φθορισμός του κυτταροπλάσματος
με ασθενή την περιοχή του πυρήνα
• Πυρηνικά αντιγόνα: Διάφοροι τύποι
μιτοχονδριακών αντιγόνων
• Σχέση ασθενειών: Υψηλός τίτλος δείχνει
πρωτοπαθή χολική κίρρωση

26. Μιτοχονδριακός φθορισμός
(Mitochondrial)

27. Anti dsDNA

28. Anti dsDNA
• Αντισώματα έναντι της διπλής έλικας του DNA
• Ειδικά για τον LES
• Έμμεσος ανοσοφθορισμός (IFA, μέθοδος
αναφοράς)

29. Anti dsDNA
• Ορός ασθενούς
• Υπόστρωμα αντιγόνου (Crithidia luciliae)
• Φθορίζουσα σφαιρίνη (κεκαθαρμένη
αντιανθρώπινη IgG)
• Μικροσκόπηση

30. Αξιολόγηση αποτελεσμάτων

31. Anti dsDNA

32. Anti dsDNA

33. AMA-ASMA-APCA

34. AMA-ASMA-APCA
• Αντισώματα έναντι των μιτοχονδρίων (AMA),
των λείων μυϊκών ινών (ASMA), των
τοιχωματικών κυττάρων του στομάχου (APCA)
• Έμμεσος ανοσοφθορισμός (IFA, μέθοδος
αναφοράς)

35. AMA-ASMA-APCA
• Ορός ασθενούς
• Υπόστρωμα αντιγόνου (λεπτά μέρη οργάνων
τρωκτικών ή κάποιος τύπος κυττάρων-
στόμαχος και νεφρός ποντικού)
• Φθορίζουσα σφαιρίνη (κεκαθαρμένη
αντιανθρώπινη IgG)
• Μικροσκόπηση

36. Μιτοχονδριακός φθορισμός (AMA)
• Φθορισμός του κυτταροπλάσματος με ασθενή
την περιοχή του πυρήνα
• Αντιγόνα: Διάφοροι τύποι μιτοχονδριακών
αντιγόνων
• Σχέση ασθενειών: Υψηλός τίτλος ανιχνεύεται
συχνά στην πρωταρχική κίρρωση χολής.
Χαμηλός τίτλος ανιχνεύεται και σε άλλες
ηπατικές διαταραχές (χρόνια ηπατίτιδα,
κρυπτογενής κίρρωση)

37. Μιτοχονδριακός φθορισμός (AMA)

38. Μιτοχονδριακός φθορισμός (AMA)

39. Φθορισμός λείων μυϊκών ινών (ASMA)
• Φθορισμός των μυϊκών χιτώνων των αγγείων
των νεφρών και του μυϊκού τοιχώματος του
στομάχου
• Αντιγόνα: Ακτίνης
• Σχέση ασθενειών: Υψηλός τίτλος ανιχνεύεται
συχνά στην χρόνια ηπατίτιδα. Χαμηλός τίτλος
σε ιογενείς λοιμώξεις, κακοήθειες αλλά και σε
φυσιολογικά άτομα

40. Φθορισμός λείων μυϊκών ινών (ASMA)

41. Φθορισμός γαστρικών τοιχωματικών
κυττάρων (APCA)
• Φθορισμός του κυτταροπλάσματος των
τοιχωματικών κυττάρων που εντοπίζονται στο
γαστρικό βλεννογόνο του στομάχου
• Αντιγόνα: Αντλία πρωτονίων (h/K ATPάση)
• Σχέση ασθενειών: Συναντώνται σε ασθενείς
με κακοήθη αναιμία (Pernicious Anemia, 90%)
και στην ατροφική γαστρίτιδα

42. Φθορισμός γαστρικών τοιχωματικών
κυττάρων (APCA)

43. ANCA

44. ANCA
• Αντισώματα έναντι κυτταροπλασματικών
αντιγόνων των ουδετερόφιλων
• pANCA (περιπυρηνικά)
• cANCA (κυτταροπλασματικά)
• Έμμεσος ανοσοφθορισμός (IFA, μέθοδος
αναφοράς)

45. ANCA
• Ορός ασθενούς
• Υπόστρωμα αντιγόνου (ανθρώπινα
ουδετερόφιλα)
• Φθορίζουσα σφαιρίνη (κεκαθαρμένη
αντιανθρώπινη IgG)
• Μικροσκόπηση

46. Κυτταροπλασματικός φθορισμός
(cANCA)
• Στικτός φθορισμός του κυτταροπλάσματος που
μπορεί να συνοδεύεται από φθορισμό μέσα και
γύρω των πυρηνικών λοβών
• Αντιγόνα: Συνήθως πρωτεάση σερίνης (PR3)
• Σχέση ασθενειών: Μεγάλη συσχέτιση με την
κοκκιωμάτωση του Wegener (96% των ασθενών
στη γενικευμένη μορφή, 65% στην περιορισμένη
μορφή, 30-40% σε ύφεση). Σε μικρότερο βαθμό
με την μικροσκοπική πολυαρτηριίτιδα

47. Κυτταροπλασματικός φθορισμός
(cANCA)

48. Περιπυρηνικός φθορισμός (pANCA)
• Ομοιογενής φθορισμός των λοβών και κυρίως
έντονος περιπυρήνικος φθορισμός
• Αντιγόνα: Πιο συχνά έναντι της
μυελοπεροξειδάσης, πιο σπάνια έναντι της
λακτάσης και της λακτοφερίνης
• Σχέση ασθενειών: Συχνότερα με τη νεκρωτική
σπειραματονεφρίτιδα. Επίσης ανιχνεύονται στο
σύνδρομο Churg–Strauss, στην μικροσκοπική
πολυαγγειίτιδα (παραλλαγή PAN), στην
πρωτοπαθή σκληρυντική χολαγγειιτιδα, ελκώδη
κολίτιδα (σχετικά ειδικά αλλά όχι ευαίσθητα)

49. Περιπυρηνικός φθορισμός (pANCA)

50. Περιπυρηνικός φθορισμός (pANCA)

51. Anti ENA

52. Anti ENA
• Αντισώματα έναντι των εκχυλίσιμων
πυρηνικών αντιγόνων
• 1) Ριβοπυρηνικών πρωτεινών (RNPs)
• 2) Smith (Sm)
• 3) Συνδρόμου Sjögren A (SSA [Ro])
• 4) Συνδρόμου Sjögren B (SSB [La])

53. Anti ENA
• Διάγνωση και διαφορική διάγνωση
• Προγνωστική σημασία

54. Anti RNPs
• 20-25% περίπου των ασθενών με
συστηματικό ερυθηματώδη λύκο
• Ανευρίσκονται επίσης σε ασθενείς με μεικτή
νόσο του συνδετικού ιστού (MCTD)
• Σχετίζονται με ελαττωμένη συχνότητα
νεφρικής νόσου και γενικά καλύτερη
πρόγνωση

55. Anti Sm
• 15% περίπου των ασθενών με συστηματικό
ερυθηματώδη λύκο
• Ειδικά για το συστηματικό ερυθηματώδη λύκο
• Σχετίζονται με αυξημένη συχνότητα νεφρικής
νόσου και εμπλοκής του κεντρικού νευρικού
συστήματος

56. Anti SS-A
• 25% των ασθενών με συστηματικό
ερυθηματώδη λύκο και στο 40-50% των
ασθενών με πρωτοπαθές σύνδρομο Sjögren
• Ανευρίσκονται συχνά σε ασθενείς SLE-ΑΝΑ
αρνητικοί
• Συνδέονται στενά με βρεφικό SLE και
ανακοπή καρδιάς σε νεογέννητα

57. Anti SS-B
• 5-10% των ασθενών με συστηματικό
ερυθηματώδη λύκο και στο 23% των ασθενών
με σύνδρομο Sjögren
• Ανευρίσκονται συχνά σε ασθενείς SLE-ΑΝΑ
αρνητικοί
• Συνδέονται στενά με βρεφικό SLE και
ανακοπή καρδιάς σε νεογέννητα

58. Anti ENA
• Μέθοδος διπλής ανοσοδιάχυσης
• Elisa

59. Μέθοδος διπλής ανοσοδιάχυσης
(Ouchterlony)

60. Πλήρης ταύτιση της γραμμής
ιζηματίνης – μη ταύτιση

62. Anti ENA (Sm/RNP)
ΣΣΑ
(anti Sm)
(anti RNP)
Sm/RNP
1
2
3
4
5
6

63. Anti ENA (SS-A/SS-B)
ΣΣΑ
(anti SS-A)
(anti SS-B)
SS-A/SS-B
1
2
3
4
5
6

64. Anti Scl-70

65. Anti Scl-70
• Αντισώματα έναντι του ενζύμου DNA-
τοποϊσομεράση
• Ειδικά για το σκληρόδερμα
• 20-60% θετικά σε ασθενείς με σκληρόδερμα
• Κακός προγνωστικός δείκτης
• Σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο πνευμονικής
ίνωσης, περισσότερων αγγειακών προβλημάτων
και αυξημένο κίνδυνο νεοπλασμάτων (ca
πνεύμονα)

66. Anti Scl-70
• Μέθοδος διπλής ανοσοδιάχυσης
• Elisa

67. Anti Scl-70
ΣΣΑ (anti Scl-70)
Patient sera
hvjg
Scl-70
1
2
3
4
5
6

68. Ευχαριστώ για την προσοχή σας