การจัดการศึกษาคณะสงฆ์ไทยในสมัยล้านนา
•Download as PPTX, PDF•
1 like•2,977 views
ในสมัยล้านนา เป็นสมัยที่พระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรือง มีการส่งพระสงฆ์ไปเรียน ไปศึกษา ยังทั้งยังอาราธนาพระสงฆ์ลังกาทวีปมาเผยแผ่พระพุทธศาสนาอีกด้วย โดยเฉพาะในสมัยของพระเจ้าติโลกราชนั้น ถือเป็นยุคทองของพระพุทธศาสนา มีนักปราชญ์ทางพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นอย่างมาก สะท้อนให้เห็นว่า การที่พระพุทธศาสนาและการศึกษาเจริญรุ่งเรื่องนั้น ขึ้นอยู่กับเหตุการณ์ สภาพบ้านเมืองที่ปกติสุข และการสนับสนุนของกษัตริย์ด้วย
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
More from พระอภิชัช ธมฺมโชโต
More from พระอภิชัช ธมฺมโชโต (12)
การจัดการศึกษาคณะสงฆ์ไทยในสมัยล้านนา
- 2. มารู้จักอาณาจักรล้านนากันก่อน ล้านนาหมายถึง ดินแดนที่มีนาจานวนมา หรือมีนานับ ล้าน คู่กับ ล้านช้าง คือ ดินแดนที่มีช้างนับล้านตัว คาว่า ล้านนากับ ลานนา เป็นหัวข้อที่ถกเถียงกัน ซึ่งคณะกรรมการชาระประวัติศาสตร์ไทย มี ดร.ประเสริฐ ณ นคร เป็นประธาน ได้ให้ข้อยุติว่า “ ล้านนา ” เป็นคาที่ถูกต้อง และเป็นคาที่ใช้ในวงวิชาการ
- 3. อย่างไรก็ดี การตรวจสอบคาว่า ล้านนา ได้อาศัยศัพท์ ภาษาบาลี โดยพบว่าท้ายคัมภีร์ใบลานจากเมืองน่านและที่อื่นๆ จานวนไม่น้อยกว่า ๕๐ แห่ง เขียนว่า ทสลกฺขเขตฺตนคร (ทะสะ ลักขะเขตตะนะคอน) แปลว่า เมืองสิบแสนนา เป็นคาคู่กับเมือง หลวงพระบางที่ชื่ออาณาจักร ศรีสตนาคนหุต (สีสะตะนาคะหุด) หรือช้างร้อยหมื่น
- 4. ประวัติการก่อตั้งอาณาจักรล้านนา พญามังราย กษัตริย์แห่งหิรัญนครเงินยาง องค์ ที่ ๒๕ ในราชวงศ์ลวจักรราช หรือ ราชวงศ์ลาวปู่เจ้า ลาวจก ได้แผ่อิทธิพลขยายอาณาเขตได้เริ่มตีเมืองเล็ก เมืองน้อย ตั้งแต่ลุ่มแม่น้ากก แม่น้าอิง และแม่น้าปิง ตอนบน รวบรวมเมืองต่างๆให้เป็นปึกแผ่น แล้วสร้าง เมืองเชียงราย ขึ้นแทนเมืองเงินยาง ต่อมาพระองค์ก็ได้ขยายอาณาจักรแผ่อิทธิพลลงทางมาทาง ทิศใต้ รวบรวมอาณาจักรหิริภุญชัย กับอาณาจักรโยนกเชียงแสน และได้ขนามนามราชอาณาจักรแห่งใหม่นี้ว่า "อาณาจักรล้านนา"
- 5. พญามังราย ได้อัญเชิญพระสหายสนิทร่วมน้าสาบานสอง พระองค์ได้แก่ พญางาเมือง แห่งเมืองพะเยา และ พ่อขุนรามคาแหง แห่งสุโขทัย มาร่วมกันสถาปนาราชธานีแห่งใหม่ โดยตั้งชื่อราชธานีแห่ง ใหม่นี้ว่า "นพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่" เมื่อปี พ.ศ. ๑๘๓๙ และได้เป็น ศูนย์กลางการปกครองราชอาณาจักรล้านนานับแต่นั้น
- 6. ความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจักร ล้านนาพัฒนาการขึ้นอย่างเด่นชัดในราว กลางราชวงศ์มังราย นับตั้งแต่สมัย พระญากือนา (พ.ศ. ๑๘๙๘ – ๑๙๒๘) เป็นต้นมา และเจริญสูงสุดในสมัย พระเจ้าติโลกราช ผู้ครองนครเมือง เชียงใหม่ ระหว่าง พ.ศ. ๑๙๘๔ – ๒๐๓๐ พระองค์เป็นพระมหากษัตริย์พระองค์ที่ ๙ ใน ราชวงศ์มังราย ได้รับการยกย่องให้มีฐานะเป็ น “ราชาธิราช” ทรงแผ่ขยายขอบขัณฑสีมาของอาณาจักร ล้านนาให้ยิ่งใหญ่และกว้างขวางกว่าเดิม
- 7. ความเจริญด้านการศึกษาของพระสงฆ์ ในรัชสมัยพระเจ้าติโลกราช พุทธศาสนามีความเจริญรุ่งเรือง พระองค์ทรงเลื่อมใสและทานุบารุงพุทธศาสนา ทรงสนับสนุนคณะสงฆ์ สานักวัดป่าแดง (ลังกาวงศ์นิกายสิงหลใหม่) และพระองค์เองก็ผนวช ชั่วคราว ณ วัดป่าแดงมหาวิหาร ฝ่ายลังกาวงศ์ใหม่เจริญรุ่งเรืองมีกุลบุตรมาบวชเป็นจานวนมาก พระภิกษุในนิกายสิงหลเพิ่มขึ้นมาก นิกายสิงหลใหม่นี้เน้นการศึกษาภาษา บาลีและการปฏิบัติตามหลักพระธรรมวินัย การศึกษาเล่าเรียนพระปริยัติ ธรรมเจริญก้าวหน้าอย่างสูง และความขัดแย้งระหว่างลังกาวงศ์ใหม่สาย สิงหล (วัดป่าแดง) และลังกาวงศ์เก่าสายรามัญ (วัดสวนดอก) ที่มีอยู่ในยุค นั้นก็ทาให้พระสงฆ์สายรามัญตื่นตัวพยายามศึกษาพระปริยัติเช่นกัน
- 8. การสังคายนาพระธรรมวินัย ครั้งที่ ๑ ในประเทศไทย ในสมัยพระเจ้าติโลกราชนี้มีการจัดทาสังคายนาพระธรรมวินัย ชาระพระไตรปิฎก จารึกลงในใบลาน เป็นภาษาบาลีอักษรล้านนาไทย การ สังคายนาครั้งนี้ถือเป็นครั้งที่ ๘ ต่อจากลังกา และเป็นครั้งที่ ๑ ของดินแดน ไทย กระทาที่วัดโพธาราม หรือวัดเจ็ดยอด เมืองเชียงใหม่ เมื่อพ.ศ. ๒๐๒๐ โดยมีพระธรรมทินนเถระเป็นประธาน ทาอยู่ ๑ ปีจึงแล้วเสร็จ วัตถุประสงค์ คือขจัดความขัดแย้งกันระหว่างสงฆ์ ๒ นิกาย คือลังกาเก่ากับลังกาใหม่ ตรงกับสมัยพระบรมไตรโลกนาถ แห่งกรุงศรีอยุธยา
- 9. การจัดการศึกษาของสงฆ์สมัยล้านนา ในสมัยล้านนา ได้มีการอาราธนาพระสงฆ์จากลังกาทวีป และส่ง พระสงฆ์ไปศึกษาที่ลังกา เมื่อ พ.ศ. ๑๙๖๕ เป็นพระเถระชาวล้านนา ๗ รูป พระเถระชาวกรุงศรีอยุธยา ๒ รูป และพระเถระชาวกัมพูชา ๑ รูป คณะสงฆ์ล้านนา แตกฉานในพระไตรปิฎกมาก สามารถแต่งคัมภีร์ ต่างๆได้มากมาย และคัมภีร์ที่แต่งนี้ล้วนแต่งด้วยภาษาบาลีทั้งสิ้น เมื่อ เปรียบเทียบกับสมัยต่างๆ เช่น สุโขทัย อยุธยา รัตนโกสินทร์แล้ว ไม่มี พระสงฆ์สมัยใดที่ชานาญภาษาบาลี แต่งคัมภีร์เป็นภาษาบาลีมากมาย เช่นสมัยล้านนาเลย มีนักปราชญ์ราชบัณฑิตฝ่ายสมณะเกิดขึ้นหลายองค์ แต่ละองค์ได้รจนาคัมภีร์ทาง พระพุทธศาสนาและประวัติศาสตร์ไว้
- 10. ๑) พระญาณกิตติ รจนา โยชนาวินัย โยชนาอภิธรรม และอื่น ๆ รวมประมาณ ๑๐ คัมภีร์ ๒) พระรัตนปัญญา รจนา วชิรสารัตถสังคหะ และชินกาลมาลี ๓) พระโพธิรังษีรจนา จามเทวีวงศ์ ๔) พระนันทาจารย์รจนา สารัตถะสังคหะ ๕) พระสุวรรณรังสีรจนา ปฐมสมโพธิสังเขป ๖) พระสุวรรณปทีปเถระ รจนา สารัตถทีปนี ๗) พระสิริมังคลาจารย์รจนา มังคลัตถทีปนี เวสสันดรทีปนี จักกวาฬทีปนี สังขยาปกาสกฎีกา ซึ่งถือกันว่า พระมหาเถระองค์นี้เป็น รัตนกวีที่เด่นที่สุดของล้านนาไทย
- 11. คัมภีร์ต่าง ๆ ที่ปราชญ์ชาวล้านนารจนาขึ้นนี้ได้มีอิทธิพลใน การศึกษาภาษาบาลีสืบมา จนทุกวันนี้โดยเฉพาะคัมภีร์เรื่องมังคลัตถทีปนี เป็นวรรณคดีบาลีที่ได้รับยกย่องว่าแต่งดี คณะสงฆ์ปัจจุบันนามาเป็นคัมภีร์ สาหรับศึกษาของประโยค ป.ธ. ๔ – ๗ ตามหมู่บ้านต่างๆ ได้สร้างวัดเป็นศูนย์กลางชุมชน เขตเมือง เชียงใหม่มีวัดนับร้อยแห่ง ปริมาณวัดที่มากมายในยุครุ่งเรืองนั้นมีร่องรอย ปรากฏเป็นวัดร้างมากมายในปัจจุบัน สมัยพระเจ้าติโลกราช ถือเป็นยุค ทองของอาณาจักรล้านนา “ ยุคทองของพระพุทธศาสนา ” จนถึงสมัยของ พระญาแก้ว หรือ พระเมืองแก้ว หลังจากนั้นอาณาจักรล้านนาก็เสื่อมลง
- 12. การศึกษาคณะสงฆ์สมัยล้านนาไทย พอสรุปสาระสาคัญได้ดังนี้ - การจัดการศึกษาและสถานศึกษา เป็นการศึกษาที่จัดให้เฉพาะผู้ชาย และผู้ที่ต้องการบวชเรียน เท่านั้น มีครูผู้สอนเป็นพระ แยกเป็น ๓ ระดับ - ตุ๊หลวง คือ เจ้าอาวาส ทาหน้าที่เป็นครูใหญ่ - ตุ๊บาลก๋า คือ พระที่มีพรรษาสูงกว่า ๕ พรรษาขึ้นไป ทาหน้าที่สอนหนังสือ แก่พระและสามเณร - ตุ๊หนาน คือ พระที่อ่อนพรรษา ทาหน้าที่สอนขะโยมวัด (ศิษย์วัด) เด็กที่พ่อ แม่มาฝากไว้เป็นศิษย์ - ศึกษาในวัด ยังไม่มีการจัดการศึกษาอย่างเป็นระบบ
- 13. - วัตถุประสงค์ของการจัดการศึกษา เพื่อศึกษาภาษาบาลี และความรู้เกี่ยวกับพระพระพุทธศาสนาอย่างลึกซึ้ง - วิธีสอน สอนโดยการบอกหรือการเลียนแบบ โดยการท่องจาแบบนกแก้ว นกขุนทอง
- 14. สรุป การจัดการศึกษาของคณะสงฆ์สมัยล้านนา เป็นการเรียนการสอน ที่ส่วนมากจัดขึ้นในวัดหรือวัง มีครูผู้สอนคือพระสงฆ์ โดยมากศึกษา เกี่ยวกับภาษาบาลี มีการอ่าน การเขียน และศึกษาคาสอนทาง พระพุทธศาสนา แต่การจัดการเรียนการสอนนั้นยังไม่เป็นระบบ สอนโดย การบอก เลียนแบบ ท่องจาเป็นหลัก พระสงฆ์ผู้ทรงความรู้นั้นส่วนมากอยู่ ในเมือง
- 15. ในสมัยล้านนา เป็นสมัยที่พระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรือง มีการส่ง พระสงฆ์ไปเรียน ไปศึกษา ยังทั้งยังอาราธนาพระสงฆ์ลังกาทวีปมาเผยแผ่ พระพุทธศาสนาอีกด้วย โดยเฉพาะในสมัยของพระเจ้าติโลกราชนั้น ถือ เป็นยุคทองของพระพุทธศาสนา มีนักปราชญ์ทางพระพุทธศาสนาเกิดขึ้น อย่างมาก สะท้อนให้เห็นว่า การที่พระพุทธศาสนาและการศึกษาเจริญรุ่ง เรื่องนั้น ขึ้นอยู่กับเหตุการณ์ สภาพบ้านเมืองที่ปกติสุข และการสนับสนุน ของกษัตริย์ด้วย
- 16. จบการนาเสนอ