Γυμνάσιο Πεντέλης, 2013-14

1. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Γ’ ΤΑΞΗΣ
ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΠΕΝΤΕΛΗΣ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΜΠΟΥΦΕΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ δ.φ.

3. -1785 Γεννιέται στη Φιλαδέλφεια (Πενσυλβάνια) των Η.Π.Α. η Σοφία ντε
Μαρμπουά, κόρη του επιτετραμμένου Γάλλου διπλωμάτη, αντιπροσώπου
της Γαλλίας στο Κονγκρέσο Φραγκίσκου Μαρμπουά και της Αμερικανίδας
Ελίζαμπεθ Μουρ, κόρης του κυβερνήτη της Πενσυλβάνια .
-1802 Παντρεύεται σε ηλικία 17 ετών τον Γάλλο στρατηγό Σαρλ Λεμπρέν,
υπασπιστή του Ναπολέοντα και δούκα της Πλακεντίας (Plaisance) , ενός
μικρού στρατηγικής σημασίας κρατιδίου στη Βόρειο Ιταλία (ανάμεσα στο
Μιλάνο και την Μπολόνια), και έτσι αποκτά τον τίτλο της Δούκισσας
-1804 Γεννιέται η μοναχοκόρη της Ελίζα
-1805-1815 O σύζυγος της βρίσκεται διαρκώς στο πλευρό του Ναπολέοντα
στο πολεμικό μέτωπο ενώ η Σοφία ζει στο Παρίσι κάνοντας αισθητή την
παρουσία της στους κύκλους της γαλλικής διανόησης. Ο γάμος της κλονίζεται
κυρίως λόγω της πολύχρονης απουσίας του συζύγου της

4. -1823 Καταγράφονται δημόσια οι αντιδικίες του ζευγαριού. Το διαζύγιο είναι γεγονός
-1826 Γνωρίζει στο Παρίσι τον Ιωάννη Καποδίστρια και με υπόδειξη του αποφασίζει να
ενισχύσει οικονομικά την ελληνική επανάσταση
-1829 Εγκαταλείπει τη Γαλλία μετά την κατάρρευση του γάμου της και εγκαθίστανται με την
κόρη της στο Ναύπλιο, την πρώτη πρωτεύουσα του μικρού αλλά ανεξάρτητου ελληνικού
κράτους. Για την μετακίνησή της μάλιστα ο Καποδίστριας είχε διαθέσει το πλοίο «Άρης» με
κυβερνήτη τον Ι. Μιαούλη. Με το ίδιο πλοίο επισκέφθηκε τον Μυστρά, την Αίγινα και όλη την
Πελοπόννησο
-1831 Οι Μαυρομιχαλαίοι σκοτώνουν στο Ναύπλιο τον Καποδίστρια και η Δούκισσα τυπώνει
στη Ρώμη φυλλάδιο με το οποίο τους συγχαίρει για τον φόνο του Κυβερνήτη. Δεν είναι λίγοι
εκείνοι που τις καταλογίζουν παρασκηνιακή εμπλοκή σ΄ αυτή την δολοφονία
-1832 Σε κείμενό της που εκδίδεται στη Φλωρεντία υπερασπίζεται τον αγώνα των Ελλήνων για
την ανεξαρτησία
-1834 Μετακομίζουν με την κόρη της στη Αθήνα από το Ναύπλιο και εγκαθίστανται προσωρινά
στην οδό Πειραιώς, κοντά στο σημερινό Μεταξουργείο

5. -1836 Μητέρα και κόρη αναχωρούν για ταξίδι αναψυχής στην οθωμανική Ανατολή. Η αλήθεια είναι
πως η Ελίζα έχει προσβληθεί από φυματίωση και αναζητούν εκεί απελπισμένα γιατρειά της νόσου
-1837 Η Ελίζα πεθαίνει από τυφοειδή πυρετό στη Βηρυττό, πιθανώς οφειλόμενο στην εξάπλωση της
πανούκλας και η δυστυχισμένη μητέρα επιστρέφει στην Αθήνα με την ταριχευμένη σορό της κόρη της,
ύστερα από δική της τελευταία επιθυμία. Το άψυχο σώμα φυλάσσεται στο υπόγειο στην κατοικία της
οδού Πειραιώς και πυροδοτεί φήμες για την ψυχική υγεία της Δούκισσας . Ιδιόρρυθμες
παρουσιάζονται και οι θρησκευτικές της πεποιθήσεις καθώς πλησιάζουν περισσότερο προς τον
Ιουδαισμό. Κάποιοι ερμηνεύουν την απάρνηση της Χριστιανικής πίστεως ως απόρριψη του Θεού που
δεν προστάτευσε την κόρη της κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Γεγονός πάντως είναι πως με δικά
της έξοδα ανακατασκευάστηκε το 1854 η Συναγωγή στη Χαλκίδα.
-1844 Οι πληροφορίες την θέλουν να αναμειγνύεται έντονα στην πολιτική ζωή του τόπου
υποστηρίζοντας την υποψηφιότητα του Κωλέττη (αρχηγού του Γαλλικού κόμματος) κατά του
Μαυροκορδάτου. Σε ένα ιστορικό έργο γράφτηκαν τα εξής για τη χρονιά εκείνη : "Ο εκλογικός αγών
υπήρξε οξύτατος. Η Δούκισσα της Πλακεντίας ανεμείχθη είς αυτόν, διέθεσε δε και χρήματα πρός
επιτυχίαν της αντιπολιτεύσεως. Είχεν αφοσιωθεί είς τον Κωλλέτην, δια τον λόγον δε αυτόν και
δι΄άλλους το Υπουργείον του Μαυροκορδάτου ηττήθη ολοσχερώς".

6. - 1846 Η Δούκισσα σε μια εκδρομή της στην Πεντέλη φέρεται να αιχμαλωτίστηκε από τον
Λήσταρχο Μπίμπιση που ζητούσε μεγάλο χρηματικό ποσό για λύτρα. Οι κάτοικοι όμως του
Χαλανδρίου και του Αμαρουσίου που την εκτιμούσαν ιδιαίτερα για τις κατά καιρούς ευεργεσίες
της κατόρθωσαν να την ελευθερώσουν.
-19 Δεκεμβρίου 1847 Ξεσπά πυρκαγιά στην κατοικία της οδού Πειραιώς, μαζί με το σπίτι που
καίγεται ολοσχερώς αποτεφρώνεται και το ταριχευμένο σώμα της κόρης της. Ακολουθούν
χρόνια θρήνου.
Τα αίτια της πυρκαγιάς παραμένουν μέχρι σήμερα άγνωστα. Κάποιοι απέδωσαν το γεγονός σε
απροσεξία των υπηρετών της. Κάποιοι άλλοι εξέφραζαν υποψίες ότι η φωτιά ήταν "βαλτή" λόγω
των φιλοεβραϊκών φρονημάτων της Δούκισσας. Κάποιοι άλλοι διέδιδαν ότι επρόκειτο για "
κατάρα Θεού" επειδή διατηρούσε άταφο το πτώμα της κόρης της και άλλοι έλεγαν : " Να η
λαμπάδα της πεθαμένης που βάζει τη φωτιά". Η Δούκισσα πάντως δεν είχε σκοπό να αφήσει
άταφο το σώμα της κόρης της, αλλά περίμενε να φτιαχτούν οι τάφοι και των δύο στην Πεντέλη
για να την θάψει εκεί. Όλες οι μαρτυρίες της εποχής πάντως συμφωνούν ότι η φωτιά ξεκίνησε
από το υπόγειο, εκεί δηλαδή που βρισκόταν το νεκρικό δωμάτιο και συγκεκριμένα από τις
λαμπάδες που έκαιγαν πάνω από το φέρετρο της Ελίζας.

7. -1848 Αναθέτει στο διάσημο αρχιτέκτονα της οθωνικής εποχής και στενό της φίλο
Σταμάτιο Κλεάνθη την ανέγερση του μεγαλοπρεπούς μεγάρου της στην τότε οδό
Κηφισίας (και σήμερα λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας). Η ίδια το ονομάζει «Βίλα
Ιλίσια», γιατί γειτόνευε με τον Ιλισσό, με θέα προς το αττικό λεκανοπέδιο και την
κορυφή του Λυκαβηττού Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
-1848-1954 Η Δούκισσα απομονώνεται στο μέγαρό της, σταματά να δέχεται
επισκέψεις και κλείνεται στον εαυτό της
-1850 Η υγεία της κλονίζεται σοβαρά
-1851 Η κατάσταση της επιδεινώνεται λόγω βαριάς μελαγχολίας. Μόνη της επιθυμία
να ζήσει να προλάβει την ολοκλήρωση του Καστέλου της Ροδοδάφνης.
-1852 Την επισκέπτονται πολλοί περιηγητές όπως ο Henry.M.Braid, o David d' Angers,
o Theophile Gautier και ο About. Έκπληξη πάντως προκάλεσαν στον David d' Angers
τα ποιητικά τοπία της Πεντέλης και ιδιαίτερα η λίμνη της, το Θαλάσσι, που
αποκάλεσε "une grenouille de lac".

8. Tην ίδια χρονιά ο Βασιλιάς Όθωνας εκδηλώνει την επιθυμία να νοικιάσει, να αγοράσει ή ακόμα και να του
χαριστεί ο Πύργος της Πλακεντίας, ΟΙ όροι της Δούκισσας όμως δεν τον ικανοποιούν και εγκαταλείπει
απογοητευμένος κάθε ελπίδα για την απόκτηση του Ανακτόρου.
-1854 Πεθαίνει σε ηλικία 69 ετών.
Οι τελευταίες της επιθυμίες είναι να ταφεί στην Πεντέλη στο αγαπημένο της βουνό, να τοποθετηθεί στον
τάφο και η τέφρα της κόρης της και -χωρίς να είναι εξακριβωμένο-να πυροβολήσουν όλα τα σκυλιά της και να
τα θάψουν δίπλα της.
Και ενώ κάποιοι ίσως θα περίμεναν να γίνει μια κοινότυπη ταφή και με όλους ανακουφισμένους και
χαρούμενους που επιτέλους απαλλάχτηκαν από μια ιδιότροπη, "παρανοϊκή" και "κακιά" γυναίκα, αντιθέτως,
έγινε η πιο μεγαλόπρεπη κηδεία που είδε ποτέ αυτός ο τόπος. Κηδεία που θα ζήλευε ακόμα και ο βασιλιάς. Το
υπηρετικό προσωπικό της, οι φίλοι της, οι Αθηναίοι και οι Πεντελιώτες την κήδεψαν με βασιλικές τιμές, έτσι
όπως αρμόζει σε ένα αληθινό ευεργέτη των Ελλήνων.
Η τεράστια σε έκταση νεκρική πομπή που ξεκίνησε από την Αθήνα κατευθύνθηκε προς την Πεντέλη. Το
φέρετρο κουβαλούσαν αρχικά στα χέρια τους φίλοι και γνωστοί, ενώ πίσω ακολουθούσαν αναρίθμητοι
άνθρωποι, κάτοικοι των Αθηνών και των γύρω χωριών. Μια τεράστια μαύρη γραμμή είχαν σχηματίσει οι
καλόγεροι της Ιεράς Μονής Πεντέλης με επικεφαλής τον Ηγούμενο. Η άμαξα που μετέφερε στη συνέχεια το
φέρετρό της σταμάτησε στο κέντρο του Χαλανδρίου και εκτέθηκε σε λαικό προσκύνημα για να καταλήξει στην
Πεντέλη, όπου βρίσκεται ακόμα και σήμερα ο τάφος της.

9. Ύστερα από την ταφή, η εφημερίδα "Η Ελπίς" έγραψε τα ακόλουθα συγκινητικά λόγια
για αυτήν :
" Την εβδομάδα ταύτην, απεβίωσεν η επί 25 έτη μεταξύ ημών ζήσασα Δούκισσα της
Πλακεντίας, πολυειδώς ωφελήσασα την Ελληνικήν ημών κοινωνίαν. Έχει εφόδιον τας
ευχάς και ευλογίας των πολλών, τους οποίους ευηργέτησεν. Αι μικραί ιδιοτροπίαι
της, συνεπεία ίσως της χρονίας ασθενείας της, ήτις από τριάκοντα ετών δυστυχώς την
εβασάνιζεν, ουδένα έβλαψαν, πολλούς όμως ωφέλησαν και ουδέν αφαιρούσι του
σεβασμού, τον οποίον το Κοινόν έτρεφε προς αυτήν, ως γυναίκα ενάρετον και
φιλάνθρωπον".
"Αφού η Πλακεντία απέθανεν, αυτόν τον Μαϊον πενθώ" -. Η περιουσία της, επειδή
δεν άφησε διαθήκη, μοιράστηκε σε γάλλους και αμερικανούς συγγενείς της. Οι
Γάλλοι πούλησαν το μερίδιό τους στο ελληνικό δημόσιο ενώ οι Αμερικανοί στον
Γεώργιο Σκουζέ

10. Το πορτρέτο εικάζεται ότι απεικονίζει τη Δούκισσα της
Πλακεντίας. Κάποιοι όμως υποστηρίζουν ότι πρόκειται για την
κόρη

11. Η Σοφία Λεμπρέν ήταν μία πολύ ιδιαίτερη και ξεχωριστή προσωπικότητα, ίσως από τις λαμπρότερες της εποχής της. Συζητούσε με πάθος
για κοινωνικά και θρησκευτικά θέματα και συναναστρεφόταν κυρίως με ποιητές οι οποίοι την γοήτευαν αφάνταστα. Της άρεσε πολύ να
απαγγέλει ποιήματα ακόμα και όταν ήταν μόνη. Στο Παρίσι όλοι μιλούσαν με απερίγραπτο θαυμασμό για την εκτυφλωτική ομορφιά της.
Είχε σκούρα καστανά μαλλιά, μάτια βαθυκόκκινα προς το μαύρο, τόσο εκθαμβωτικά που σε προειδοποιούσαν ότι μπορούν να εξαγριωθούν
πολύ εύκολα. Ήταν εξαιρετικά ευφυής, αυθόρμητη και τολμηρή στις σκέψεις της με ανεξάρτητο χαρακτήρα και αφοσίωση στην ιδέα της
απόλυτης ελευθερίας. Για όλους αυτούς τους λόγους είχε κερδίσει επάξια τον τίτλο "Κυρία επί των Τιμών" της δεύτερης συζύγου του
Ναπολέοντα, της Μαρίας-Λουϊζας, ακόμα και την εκτίμηση του ίδιου του Ναπολέοντα.
Η Δούκισσα της Πλακεντίας όμως είχε και αρκετές ιδιοτροπίες. Απέφευγε επαφές με τους δυστυχισμένους και τους αρρώστους. Οι
ασθενείς της προξενούσαν φρίκη και υποστήριζε τους υγιείς, τους δυνατούς και ικανούς προς εργασία. Αποστρεφόταν τον όχλο και
οποιονδήποτε την επισκεπτόταν χωρίς να φοράει γάντια ( ! ). Στις συζητήσεις της δεν επέτρεπε αντιρρήσεις.
Ήταν όμως πάντοτε ευγενικότατη με λεπτούς τρόπους και έντονη διάθεση φιλανθρωπίας. Απεχθανόταν να βλέπει τους Βαυαρούς και τους
Φαναριώτες να κυκλοφορούν στους δρόμους της Αθήνας με το αγέρωχο ύφος τους. Προτιμούσε να συναναστρέφεται με τους παλιούς
αγωνιστές του τόπου καθώς και με τους συγγενείς τους.
Μετά το θάνατο της κόρης της όλα αλλάζουν. Όσοι την είδαν, τρόμαξαν να τη γνωρίσουν. Γέρασε απότομα. Η ομορφιά, η νεότητα και η
λάμψη που την χαρακτήριζαν, αν και ήταν 52 χρονών χλώμιασαν. Ακόμα και τα μαλλιά της άσπρισαν εντελώς αφύσικα. Πέταξε από πάνω
της την ενδυμασία που αρμόζει σε μια Δούκισσα και φόρεσε ένα απλό λευκό χιτώνα και ένα λευκό λεπτό πέπλο που έφτανε μέχρι τα πόδια
της. Σε όλους έδινε την εντύπωση Νεραϊδας, φαντάσματος, ή κάποιας αρχαίας ιέρειας.

12. Χωρισμένη από τον άντρα της, με τη μία και μοναδική της κόρη νεκρή νιώθει να λυγίζει από αβάσταχτο πόνο και μοναξιά. Παρόλα αυτά
παίρνει την απόφαση να ζήσει γιατί πιστεύει ότι μπορεί ακόμα να προσφέρει πολλά σε αυτή την πόλη και τους ανθρώπους της.
Αναλαμβάνει την ανατροφή και μόρφωση των κοριτσιών των ιστορικών οικογενειών της Αθήνας. Ίσως σε κάποιο απ΄αυτά να αναζητούσε
την πρόωρα χαμένη της μοναχοκόρη. Οι μαρτυρίες λένε πως δεν ήταν λίγες οι φορές που διέκοπτε ξαφνικά τα μαθήματα, που ή ίδια
παρέδιδε για να απομονωθεί στο "μυστικό δωμάτιο" όπου είχε φυλαγμένο το γυάλινο φέρετρο με το ταριχευμένο κορμί της Ελίζας-
Καρολίνας το οποίο περιστοιχιζόταν από λευκές λαμπάδες και το φρουρούσε η Λεύκα, ένα από τα θηριώδη σκυλιά της Δούκισσας. Εκεί
καθόταν και μίλαγε στην Ελίζα σα να ήταν ζωντανή χωρίς να παίρνει καμιά απάντηση. Ύστερα σκούπιζε τα βουρκωμένα μάτια της και
επέστρεφε στις μικρές της φίλες με το πιο γλυκό χαμόγελο. Εξαιτίας αυτής της παράδοξης συμπεριφοράς της, όλοι νόμιζαν ότι η Σοφία είχε
παραφρονήσει. Λίγοι την κατανοούσαν και ήταν πάντα στο πλευρό της όπως η Παναγιωτίτσα Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και η Ελένη Καψάλη
Σκουζέ που την ζούσαν από πολύ κοντά.
Η αποτέφρωση του λειψάνου της κόρης της μετά την ολέθρια πυρκαγιά στο σπίτι της οδού Πειραιώς θα την βυθίσει στην απόγνωση.
Γρήγορα όμως παίρνει την απόφαση να μεγαλώσει τον κύκλο των επισκεπτών της, αλλά και τον αριθμό των σκύλων της, στους οποίους
είχε αναθέσει την ασφάλεια της Δεν ήταν φυσικό για αυτήν να περιφέρεται ολομόναχη μέσα σε μοναχικά, άδεια και σκοτεινά ανάκτορα.
Στους σκύλους της άλλωστε ανέθεσε την ασφάλεια της.
Στο στενό φιλικό της κύκλο ανήκαν η Κυρία Τεμπώ, η κόρη Γεωργαντά, οι σύζυγοι και οι κόρες των αγωνιστών του τόπου, οι οικογένειες
Λεβίδου και Γεωργαντά καθώς και οι από παλιά καλές της φίλες Παναγιωτίτσα Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και Ελένη Καψάλη-Σκουζέ. Όλους
αυτούς τους περιέφερε με την άμαξα της στο Πεντελικό βουνό αλλά και στην πόλη και τους προσκαλούσε για φαγητό στο σπίτι της, πάντα
με την συντροφιά των σκύλων της. Τα γεύματα της ωστόσο ήταν λιτά, σε βαθμό ατροφίας. Λέγεται ότι όσοι την επισκέπτονταν, έφευγαν πιο
πεινασμένοι απ΄ όσο όταν έρχονταν. Και αυτό γιατί δεν θεωρούσε το φαγητό είδος απόλαυσης, αλλά συντήρησης. Έτρωγε τόσο όσο
χρειαζόταν για να μην πεθάνει. Άλλωστε και στις μαθήτριες της συνιστούσε να τρώνε λίγο. "Ούκ επ' άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος" ήταν
το δόγμα της. Ήταν γυναίκα που περιφρονούσε τις υλικές ηδονές κάθε είδους και έδινε βάρος στην ψυχή και το πνεύμα. Γι΄αυτό και από τις
συναθροίσεις της δεν έλειπαν οι φιλοσοφικές συζητήσεις και οπωσδήποτε οι απαγγελίες ποιημάτων.

13. Το 1849 είναι η χρονιά που πληθαίνουν τα κακεντρεχή σχόλια εις βάρος της, κυρίως για την ύπαρξη πολλών εραστών
και κατασπατάληση της περιουσίας της που φυσικά δεν αποδεικνύονται ιστορικά. Οι ιδιορρυθμίες και το ντύσιμο της
Δούκισσας πάντως ήταν το υπ΄αριθμόν ένα θέμα κουτσομπολιού της Αθηναϊκής κοινωνίας, καθώς μετέβαινε συχνά
από την Αθήνα στην Πεντέλη με μια άμαξα ντυμένη πάντοτε με λευκά φορέματα και πέπλα και με συνοδεία ενός
πελώριου λευκού σκύλου. Αυτή η πρωτοφανής εικόνα έδινε αφορμή για να αφηγούνται πολλά παράδοξα για αυτήν,
ενώ τα θηριώδη σκυλιά της σκορπούσαν το φόβο και τον τρόμο.
Γεγονός αναμφισβήτητο είναι ότι παρόλη την κακία του κόσμου η Δούκισσα της Πλακεντίας δεν σταμάτησε ποτέ να
προσφέρει την ελεημοσύνη της στους αναξιοπαθούντες, αφού πίστευε ότι αυτή ήταν η αποστολή της. Για την
ανέγερση των μεγάρων της απασχολούνται δεκάδες εργάτες που την μακαρίζουν, ενώ δεν είναι λίγοι και αυτοί που
απολαμβάνουν τις ευεργεσίες της σε ποικίλες μορφές ακόμα και δανείων στις μεγαλύτερες προσωπικότητες του
τόπου. Ποτέ όμως δεν περίμενε και ούτε δεχόταν αντάλλαγμα για τις δωρεές της.
Το 1854 είναι το τελευταίο έτος της ζωής της. Μετά την πρωτομαγιά η υγεία της επιδεινώνεται ραγδαία. Τις
τελευταίες της στιγμές βρίσκονται δίπλα της ο γιατρός της, Ράϊζερ και οι δύο σκύλοι της, ο Μπούρυ και ο Ουάζεκ, Το
ξημέρωμα της 9ης Μαϊου του 1854, η Σοφία ντε Μαρμπουά, η θρυλική Δούκισσα της Πλακεντίας, ήταν πλέον νεκρή.....
Ο θάνατος της κόρης της κλόνισε σοβαρά και την πίστη της με αποτέλεσμα να απομακρυνθεί από τη Χριστιανική
θρησκεία. Δεν αλλαξοπίστησε, ούτε παρασύρθηκε από αντιχριστιανικές αντιλήψεις αλλά κατέφυγε στις ρίζες του
Χριστιανισμού δηλαδή την Παλαιά Διαθήκη. Πίστευε ότι ο Μωυσής ήταν ο μεσάζων μεταξύ αυτής και του Θεού.
Ασπάσθηκε την Ιουδαϊκή θρησκεία χωρίς όμως να προσπαθεί να προσηλυτίσει άλλους και γενικά να συζητά αυτό το
θέμα. Με τις μεταφυσικές της ανησυχίες συνδέεται και η πίστη της ότι οι ψυχές των ζώων μετά το θάνατο δε χάνονται
αλλά υπάρχει κάποιο μέρος στην Άλλη Ζωή που τις φιλοξενεί. Ιδιαίτερα λάτρευε τα σκυλιά

14. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μαρτυρίες των ανθρώπων που γνώρισαν την Δούκισσα της Πλακεντίας και μας δίνουν τη δυνατότητα να
κατανοήσουμε καλύτερα αυτή την αινιγματική προσωπικότητα.
Ο Ραγκαβής διηγείται στα Απομνημονεύματά του ότι μόλις έφτασε στον Πύργο της στην Πεντέλη, η Δούκισσα διέταξε να του προσφέρουν μόνο ένα
ποτήρι με "διαυγέστατον Πεντελήσιον ύδωρ" εκτιμώντας την ποιότητα του νερού αυτού.
Ο περιηγητής Welker γράφει εντυπωσιασμένος «Παρά τα εκατομμύρια της, η ιδιόρρυθμος αυτή γυνή ζη λιτώς και ανεπιδείκτως. Εις την Συρίαν έχασε
την 18έτιδα θυγατέρα της, την οποίαν διατηρεί εντός οινοπνεύματος. Είναι γυνή πολυμαθής, αποστηθίζουσα ποιητάς και άλλους μεγάλους συγγραφείς
τους οποίους από της παιδικής της ηλικίας ανέγνωσε».
Η επί των Τιμών της Βασίλισσας Αμαλίας, Ιουλία φόν Νόρδενπφλυχτ ( Julia von Nordenpflycht ) σημειώνει «Ίσως ηκούσατε ήδη περί της ιδιορρύθμου
ταύτης γυναικός, ήτις συγκαταλέγεται μεταξύ των μάλλον περιέργων τύπων της εποχής ημών και ήτις ένεκα των ιδιοτροπιών της προκαλεί τα σχόλια του
κόσμου». Η ίδια κάνει λόγο επίσης για την αντιπάθεια της Δούκισσας προς τους Γερμανούς και ιδιαίτερα τους βασιλιάδες αλλά και για την ιδιαίτερη
συμπάθεια της προς τη δεσποινίδα Μπότσαρη, για το περίεργο ντύσιμο της, τα είκοσι (!) σκυλιά της και για την αστείρευτη γενναιοδωρία της σε αυτούς
που κέρδιζαν την εύνοια της.Ο Δημήτριος Καμπούρογλου αναφέρει πως όλη της η ζωή ήταν αφιερωμένη στην λατρεία της νεκρής μοναχοκόρης της. Δεν
την ενδιέφερε τίποτα άλλο. Συχνά μιλούσε με το άψυχο κορμί της Ελίζας και πίστευε ότι της απαντούσε. Μόνο μ’ αυτό τον τρόπο μπορούσε να κατευνάσει
τον πόνο της. Έψαχνε τρόπους έστω και ασυνήθιστους για να θεραπεύσει τη λύπη της χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν «παράφρων». «Δεν θα υπάρξει
καμιά μητέρα που δεν θα την εννοήσει και δεν θα τη θαυμάσει». Την θεωρεί πρότυπο γυναίκας σπάνιας εκπολιτιστικής δράσης, ιδεώδους αισθητικής
αντίληψης, έξοχα ποιητικής. Χαρακτηρίζει την ψυχή της απόλυτα ανεξάρτητη, κατέχουσα το δικαίωμα της ελεύθερης σκέψης, για το οποίο η ίδια
αγωνιζόταν να δώσει στους γύρω της. Την θεωρεί τέλος ύπαρξη έξοχης ανάπτυξης, κατεχόμενη από τη μανία της να εκπαιδεύει τους άλλους.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα Απομνημονεύματα που γράφτηκαν από το Δημοσθένη Βρατσάνο, γραμματέα της Δούκισσας και δημοσιεύτηκαν
το 1886 με τίτλο : «Δημοσθένους Βρατσάνου : Τρείς μήνες παρά τη Δουκίσση της Πλακεντίας, έργον πρωτότυπον».
Το δεκαεξασέλιδο κείμενο βασίζεται σε αληθινά γεγονότα και όχι σε «αποκυήματα φαντασίας» και γι΄ αυτό συνιστά σπουδαία μαρτυρία για άγνωστες,
κρυφές πτυχές της ζωής της μυστηριώδους αυτής γυναίκας. Ο συγγραφέας σημειώνει ότι για μια τέτοια θαυμαστή γυναίκα, δεν ήθελε να γράψει αυτό το
έργο ως ιστορικός αλλά ως ποιητής, γιατί η ίδια η ζωή της Δούκισσας είναι πράγματι ένα τραγικό ποίημα. Επισημαίνει ότι κάποιοι την θεωρούσαν
σκληρή δύστροπη, απρόσιτη και απάνθρωπη, αλλά ήταν και αυτοί που την τιμούσαν, την λάτρευαν και ευλογούσαν το όνομα της για τις ευεργεσίες της
και την καλοσύνη της. Εξηγεί επίσης ότι δεν ήταν εκ φύσεως ιδιότροπη, αλλά έγινε έτσι μετά το θάνατο της κόρης της και απορεί πως μπορεί να ζει
ολομόναχη μέσα σε ένα γιγάντιο και έρημο ανάκτορο,Δεν διστάζει μάλιστα να αποκαλύψει «είναι φρικτό το πόσο απότομα αλλάζει η φυσιογνωμία αυτής
της γυναίκας. Εκεί που είναι όμοια με Άγγελο, στιγμιαία μεταμορφώνεται σε Δαίμονα αποτρόπαιο»

15. Σύμφωνα με δημοσιεύματα σε εφημερίδες της εποχής
μια ηλιόλουστη μέρα του Ιουνίου του 1846, καθώς η Δούκισσα με τη συνοδεία της επέστρεφαν από το
Χαλάνδρι στην Πεντέλη, περνώντας από τη ρεματιά της Αγ.Μαρίνας, έπεσαν στα χέρια του διαβόητου
λήσταρχου της εποχής Μπίμπιση, που σκορπούσε το φόβο και τον τρόμο σε ολόκληρη την Αττική.
Αυτός και η συμμορία του ζητούσαν υπέρογκα ποσά (100 χιλιάδες τάληρα) για να αφήσουν τη
Δούκισσα ελεύθερη και απειλούσαν ότι θα τη σκοτώσουν αν δεν πάρουν αυτά που ήθελαν. Η
Δούκισσα ατάραχη, με το επιβλητικό ανάστημα της και πάντοτε με εκείνη τη μεγαλόπρεπη,
αριστοκρατική έκφραση του προσώπου της, ζήτησε από το ληστή να της φέρει λίγο νερό από μια
κοντινή πηγή και αφού ήπιε νερό, του είπε εντελώς ήρεμη και σοβαρότατη "Ακόμα και αν με γδάρεις
ζωντανή αυτή τη στιγμή, δεν πρόκειται να σου δώσω παραπάνω από 1.000 τάληρα. Προτιμάω να με
σκοτώσεις τώρα και να αφήσεις τους ανθρώπους μου ελεύθερους". Ξαφνικά η επιθετική διάθεση του
Μπίμπιση άλλαξε. Άρχισε λοιπόν... να την εκλιπαρεί "Κυρία ! Δώστε μας μόνο 200 χιλιάδες δραχμές.
Θα κάνουμε καλή χρήση αυτών των χρημάτων. Θα αποσυρθούμε στην Τουρκία. Δεν θα ληστεύσουμε
ποτέ κανέναν πια και θα ευλογούμε κάθε μέρα το όνομα σας". Εκείνη φαίνεται ότι τον λυπήθηκε και
έστειλε τους ανθρώπους της στην Αθήνα για να του φέρουν 15.000 δραχμές. Εν τω μεταξύ οι κάτοικοι
του Χαλανδρίου και του Αμαρουσίου, αφού πληροφορήθηκαν την επίθεση του ληστή όρμησαν
εναντίον του να τον σκοτώσουν, γιατί ένιωθαν μεγάλη υποχρέωση στη Δούκισσα για τις ευεργεσίες
της. Ο ληστής φοβήθηκε και τράπηκε σε φυγή αποχαιρετώντας την Δούκισσα με τόσο απελπισμένο
βλέμμα, που εκείνη συγκινήθηκε και του΄δωσε δέκα φράγκα.

16. Στο Παρίσι το 1826 η Σοφία Μαρμπουά-Λεμπρέν γνωρίζεται με τον Ιωάννη Καποδίστρια, τότε
υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας και αναπτύσσουν φιλικές σχέσεις αμοιβαίας εκτίμησης και
θαυμασμού. Εκείνη εντυπωσιάζεται από την προσωπικότητα και την μόρφωσή του και εκείνος από
την ευφυία, το μορφωτικό της επίπεδο και την προσήλωσή της στις αρχές του Διαφωτισμού και της
Γαλλικής Επανάστασης. Κυρίως όμως τους συνδέει το πάθος για την απελευθέρωση της Ελλάδας.
Είναι σαφές ότι καθ΄υπόδειξη του Καποδίστρια αποφασίζουν μαζί με την κόρη της να διαθέσουν ένα
μεγάλο χρηματικό ποσό για την ενίσχυση του Αγώνα. Όταν εκείνος αναλαμβάνει Κυβερνήτης του
μικρού ανεξάρτητου ελληνικού κράτους εκείνη αποφασίζει το ταξίδι στην Ελλάδα και αργότερα την
μόνιμη εγκατάστασή της εκεί. Ο Καποδίστριας διαθέτει μάλιστα εξονόματος του ελληνικού κράτους
πλοίο για να την μεταφέρει από την Κέρκυρα στο Ναύπλιο, όπου και εγκαθίσταται το 1829, αλλά και
για να πραγματοποιήσει με την κόρη της τον περίπλου της Πελοποννήσου. Ακολουθούν δημόσιες
ευχαριστίες της κυβέρνησης του Καποδίστρια προς την Δούκισσα για την οικονομική της συμβολή
στους σκοπούς του Αγώνα.
Η Σοφία παρακολουθεί όλη την κοινωνική κίνηση και κάνει γνωριμίες με διακεκριμένους ανθρώπους
του τόπου μεταξύ των οποίων την οικογένεια Μαυρομιχάλη και ιδιαίτερα τον Ηλία Κατσάκο
Μαυρομιχάλη. Γνωρίζει επίσης πολλούς Αντικαποδιστριακούς οι οποίοι καταφέρνουν με τον τρόπο
τους να μειώσουν το θαυμασμό που αρχικά ένιωθε για τον Κυβερνήτη και να μεταστρέψουν την
διάθεση της. Αποτέλεσμα να πρωτοστατεί στις εναντίον του κριτικές και να τον χαρακτηρίζει μισητό
εχθρό. Αίτια της οργής της κυρίως η

17. άρνηση του Κυβερνήτη να παραχωρήσει Σύνταγμα και ο αυταρχικός τρόπος άσκησης της εξουσίας. Γεγονότα που ενοχλούσαν
ιδιαίτερα μια Γαλλίδα γαλουχημένη με τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης.
Στίς 31 Μαϊου του 1831, μετά από παραμονή 17 μηνών στην Ελλάδα η Δούκισσα και η κόρη της αναχωρούν απροσδόκητα για
την Ιταλία. Λέγεται ότι φεύγοντας αναφώνησε "Χαίρε όνειρον" .
Ενώ βρισκόταν στη Ρώμη, πληροφορείται απο τις εφημερίδες το τραγικό γεγονός της δολοφονίας του Κυβερνήτη της Ελλάδος,
Ιωάννη Καποδίστρια. Στις 9 Δεκεμβρίου σε ένα τετρασέλιδο έντυπο δημοσίευμά της υποστηρίζει τους φονιάδες του
Καποδίστρια και τους ανακηρύσσει "εφαμίλλους του Αρμοδίου και του Αριστογείτονος και ήρωας απογόνους του Λεωνίδα".
Αρνήται την ελληνικότητα του Καποδίστρια και τον αποκαλεί προδότη και «αήθη», αφού πέταξε στις φυλακέα,προσπάθησε να
δολοφονήσει, ανάγκασε σε φυγή από την παρίδα και εξώθησε σε ανταρσία τους πιο λαμπρούς ελευθερωτές ενός δυστυχούς
έθνους. Αναφέρει μάλιστα ότι ενώπιον αυτής και της κόρης της, ο Καποδίστριας είχε κάποτε πει οτι ουδέποτε θα παραχωρήσει
το Σύνταγμα και ότι για να κυβερνηθούν οι Έλληνες, θα έπρεπε να εκλείψουν οι πάντες απο τα 40 χρόνια και πάνω
‘Ενα χρόνο αργότερα δημοσιεύει στην Φλωρεντία ανάλογο κείμενο τονίζοντας τις αρετές των σύγχρονων Ελλήνων ως γνησίων
απογόνων του Αριστείδη, του Λεωνίδα και άλλων επιφανών ανδρών και επαινώντας τους Μαυρομιχαλαίους για την «πράξη
δικαιοσύνης» που διέπραξαν.
Δεν ήταν λίγοι εκείνοι, που συνδέοντας αυτά τα γεγονότα υπέθεσαν ότι ουσιαστικά πίσω από την δολοφονία του Καποδίστρια
βρισκόταν η δολοπλόκα και μυστηριώδης κυρία Δούκισσα. Πρέπει πάντως να επισημάνουμε ότι οι εικασίες αυτές δεν έχουν
τεκμηριωθεί επιστημονικά και μένουν ενεπιβεβαίωτες. Περισσότερο ή λιγότερο πάντως ιστορικοί και βιογράφοι αποδίδουν
ανάμειξη της Δούκισσας στα πολιτικά ζητήματα, όχι μόνο για το φόνο του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια αλλά και για τις
πολιτικές μηχανορραφίες της εναντίον εναντίον του Βασιλιά Όθωνα και της Βασίλισσας Αμαλίας.

18. Το φιλελληνικό πνεύμα της Δούκισσας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ελληνική επανάσταση του
’21. Η ίδια και η κόρη της υπήρξαν ενεργά μέλη του Φιλελληνικού Κομμιτάτου στο Παρίσι που
είχε σκοπό να ενισχύσει τους Έλληνες στην διεκδίκηση της ανεξαρτησίας τους από τα δεσμά της
οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Ο Πρωτοσύγγελος Αμβρόσιος Φρατζής στο έργο του για τις εισφορές υπέρ των Ελλήνων απο την
Ευρώπη και την Αμερική κάνει ιδιαίτερη αναφορά στις προσφορές της Δούκισσας και της κόρης
της. Η Δούκισσα δαπάνησε υπέρογκα ποσά πρός ωφέλεια των Ελλήνων. Η δε κόρη της πούλησε
όλα της τα κοσμήματα λέγοντας : "Αγαπώ καλύτερα να μη φορέσω στη ζωή μου διαμαντικά και
να βοηθήσω τους Έλληνες." Το συνολικό ποσό που δόθηκε στη χώρα μας απο τις δύο κυρίες,
έφτασε τα 44.000 φράγκα ! Άλλες πηγές κάνουν λόγο για 14.000 φράγκα αρχικά και άλλα 9.000
φράγκα στην συνέχεια
Μάνα και κόρη "μεθυσμένες" απο τη λατρεία τους για την Ελλάδα, επιχείρησαν ένα ταξίδι για να
δούν επιτέλους απο κοντά τον τόπο που τόσο αγαπούσαν. Έφτασαν για πρώτη φορά στη χώρα
μας στις 22 Δεκεμβρίου του 1829. Η γενική εφημερίδα της Ελλάδος έγραψε : " Η Δούκισσα της
Πλακεντίας έφθασε μετά της θυγατρός αυτής εκ Κερκύρας είς Ναύπλιον την 22 Δεκεμβρίου
μετά πολυήμερον πλούν επί του βρικίου "Άρεως", διοικουμένου παρά του πλοιάρχου Ι.
Μιαούλη και διορισθέντος παρά του Κυβερνήτου είς την διάθεσιν της Δουκίσσης".

19. Η Φιλελληνική δράση της Δούκισσας της Πλακεντίας όμως δεν τελειώνει στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης
συνεχίζεται και μετά την μόνιμη εγκατάστασή της στην Ελλάδα.
Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την εκπαίδευση των παιδιών που προέρχονται από οικογένειες ηρωϊκών αγωνιστών του
τόπου, ενισχύοντας την νεοσύστατη δημοτική εκπαίδευση. Στις 19 Μαρτίου του 1830 η "Γενική Εφημερίδα της
Αίγινας" έγραψε : " Πρός την Κυρίαν Δούκισσαν της Πλακεντίας αναλαβούσαν την εκπαίδευσιν των δώδεκα Ελληνίδων
και μαθώσασαν επί τούτο διδάσκαλων την ενάρετον χείραν του μακαρίτου Κλεόβουλου, ομολογήσατε εκ μέρους της
Κυβερνήσεως τας ανηκούσας ευχαριστίας βεβαιούντες ότι θέλομεν διαδεχθεί το έργον, του οποίου την πρώτη αρχή
θέλει αποδίδει η επερχόμενη γενεά είς την φιλέλληνα και φιλάνθρωπον κ. Δούκισσαν".
Είναι επίσης ιστορικά τεκμηριωμένο ότι η Δούκισσα χρηματοδότησε την δεύτερη έκδοση των «Ελληνικών Χρονικών»
του Μεσολογγίου των ετών 1824-1825, όπως αποδεικνύει και η αφιέρωση «τη εκλαμπροτάτη κυρία Δουκίσση της
Πλακεντίας πατρόθεν Σοφία του Μαρβουά».
Όταν είχε πια εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα συνέχισε τις δωρεές χρηματοδοτώντας την αγορά υλικών
ζωγραφικής για ην Καλλιτεχνική Σχολή του Πολυτεχνείου και δωρίζοντας 102 λιθογραφίες.Με έξοδα της ακόμα
μετεκλήθη για να διδάξει το μάθημα της ζωγραφικής σε επιλεγμένους φοιτητές από το 1840 ως το 1843 ο περίφημος
Γάλλος ζωγράφος Pierre Bonirote. Η ίδια ασχολήθηκε προσωπικά, διδάσκοντας γαλλικά στα κορίτσια επιφανών
ελληνικών οικογενειών. Μαθήτριες της υπήρξαν η Παναγιώτα Μαυρομιχάλη, κόρη του Πετρόμπεη, η εξαδέλφη της
Φωτεινή Μαυρομιχάλη, κυρία επί των Τιμών της βασίλισσας Αμαλίας, η έμπιστη φίλη της Ελένη Καψάλη, κόρη του
ήρωα του Μεσολογγίου Χρήστου Καψάλη, σύζυγο αργότερα Δ. Σκουζέ.
Εκτός άλλων δωρεών και ευεργεσιών θα πρέπει να σημειώσουμε και τα έργα κοινής ωφελείας στις περιοχές της
Πεντέλης, του Χαλανδρίου και του Αμαρουσίου, όπως βρύσες, γέφυρες, δρόμους κ.ά. που την είχαν κάνει ιδιαίτερα
αγαπητή στους ντόπιους, όπως αποδεικνύει η απελευθέρωση της από την αιχμαλωσία του ληστή Μπίμπιση και η
πάνδημη κηδεία της.

20. Εκείνη την εποχή στην Αθήνα, υπήρχε ένα βάρβαρο θρησκευτικό έθιμο, το "Κάψιμο του
Εβραίου". Στις 23 Μαρτίου του 1847, το υποψήφιο θύμα ήταν κάποιος πραγματικός Εβραίος,
που όμως είχε παρουσιαστεί στην Ελλάδα ώς Άγγλος υπήκοος και Πρόξενος της Πορτογαλλίας.
Το όνομά του ήταν Δον Δαβίδ Βονιφάτσιος Πατσίφικος. Για την επίθεση εναντίον του ζήτησε
τεράστια χρηματική αποζημίωση και 500 λίρες για ψυχική οδύνη.
Η στάση του Όθωνα ήταν πολύ αξιοπρεπής, παρόλη την ανθελληνική και αντιοθωνική πολιτική
της Αγγλίας. Το θέμα έληξε χωρίς να δώσει η Ελλάδα το υπέρογκο ποσό που ζητούσε ο Εβραίος
και συγχρόνως απαλλάχθηκε απο το βάρβαρο αυτό έθιμο. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τον διετή
αποκλεισμό της Αθήνας από τον Αγγλικό στόλο.
Η Δούκισσα μέχρι τότε, πρόσφερε την ελεημοσύνη της στον Πατσίφικο μόνο και μόνο γιατί τον
θεωρούσε αναξιοπαθή. Ο ίδιος μάλιστα κατάφερε με πονηριά να την πείσει να του
παραχωρήσει οικόπεδο στη θέση «Μπουμπουνίστρα» στην Αθήνα, για την ανέγερση ναού και
κατοικίας του Ραββίνου και μιας ισραηλητικής αίρεσης.Ο πονηρός Εβραίος όμως άλλα έλεγε στη
Δούκισσα και άλλα είχε στο μυαλό του. Η Σοφία το αντιλήφθηκε αυτό εγκαίρως και μολονότι
είχε γίνει ήδη η θεμελίωση του ναού για τον οποίο πανηγύριζε ο Πατσίφικος, έκανε αγωγή
εναντίον του, ακύρωσε τη δωρεά και φρόντισε να δημοσιευτούν τα πάντα στον Τύπο
ρεζιλεύοντας τον Πατσίφικο. Η απόφαση της αυτή ήταν που ενίσχυσε τα δραματικά γεγονότα
του αποκλεισμού της Αθήνας.

21. Μετά το θάνατό της κόρης της μοναδική διέξοδο για την Δούκισσα αποτελούν οι
περιηγήσεις της σε κοντινούς στην Αθήνα προορισμούς. Έτσι μια μέρα θα
βρεθεί στην Πεντέλη. Η μοναδική μυρωδιά του βουνίσιου αέρα, τα σκιερά
πλατάνια, το παγωμένo, κρυστάλλινο νερό των πηγών, τα ποταμάκια, οι
ρεματιές και οι αγγελικές μελωδίες των πουλιών την εντυπωσιάζουν.
Αρχίζει να επισκέπτεται τακτικά την Πεντέλη συντροφιά πάντα με τον καλό της
φίλο, τον περίφημο αρχιτέκτονα Σταμάτιο Κλεάνθη. Το μεγάλο της όνειρο είναι
να ιδρύσει το Δουκάτο της, τη Νέα Πλακεντία. Και η Πεντέλη είναι ο ιδανικός
τόπος.
Μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις με τους μοναχούς της Ιεράς Μονής
Πεντέλης τελικά στις 27 Μαρτίου του 1840 υπογράφτηκαν τα συμβόλαια – στα
αρχεία της Μονής σώζονται τα σχετικά έγγραφα- για την παραχώρηση μιας
τεράστιας έκτασης με την προσωνυμία Κουφός ή Σκαπετός (1738 στρέματα)
μέσα στην οποία υπήρχε και η πηγή της Ροδοδάφνης που η Δούκισσα
υποχρεωνόταν να επισκευάσει για να μπορούν να πίνουν νερό άνθρωποι και
ζώα

22. Η πηγή της Ροδοδάφνης
Τον ίδιο καιρό επισκέφθηκε τα Αρχαία Λατομεία
του Πεντελικού και την περίφημη Σπηλιά των
Αμώμων και φρόντισε να μάθει τους τρόπους με
τους οποίους γινόταν η εξόρυξη των μαρμάρων.
Με τον Σταμάτιο Κλεάνθη και τον επίσης
περίφημο γεωμέτρη-μηχανικό Αλέξανδρο Γεωργαντά – τα τελευταία χρόνια
διατυπώνεται η άποψη πως δημιουργός αυτών των κτισμάτων, ήταν στην
πραγματικότητα ο Χριστιανός Χάνσεν- χτίστηκαν σε ειδυλλιακές τοποθεσίες της
Πεντέλης μια σειρά από οικοδομήματα που έφεραν στην περιοχή έναν αέρα
γαλλικής φινέτσας και αριστοκρατίας η Maisonette, η Plaisance, ο Tourelle και ο
εκθαμβωτικός Πύργος της Πλακεντίας, το ονομαζόμενο Καστέλλο της
Ροδοδάφνης. Παράλληλα φρόντισε για έργα υποδομής, όπως γέφυρες,τη
μεγάλη γέφυρα των λατομείων και τη μικρή γέφυρα του δάσους, δρόμους,
βρύσες και πολλά ακόμα, από τα οποία δυστυχώς σήμερα βρίσκουμε μόνο
απομεινάρια ή έχουν εξαφανιστεί εντελώς.

23. Οι ιστορικές πηγές κάνουν ακόμα λόγο για δύο λατομεία
μαρμάρου και ένα κοιτώνα για τους λατόμους.
Η ίδια περνούσε το χρόνο της φροντίζοντας τους απέραντους
κήπους της και στολίζοντας τους με σπάνια φυτά και άνθη γιατί
εκτός από ζωώφιλη ήταν και φυσιολάτρης.
Τότε ήταν που λέγεται ότι μια γριά μάντισσα προφήτεψε στη
Δούκισσα να μην ολοκληρώσει κανένα απο τα σπίτια της γιατί
αυτό θα σήμαινε αυτομάτως το θάνατο της! Ήδη όμως η Villa
Ilissia στην Αθήνα και η Maisonette στην Πεντέλη είχαν
ολοκληρωθεί. Τα άλλα μάλλον παρέμειναν ημιτελή, όσο ζούσε.

24. Μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας ή
Villa Ilissia

25. Το Μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας (γνωστό και με το όνομα βίλα Ιλίσια) βρίσκεται επί της
λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας 22 στην Αθήνα. Εκεί στεγάζεται σήμερα το Βυζαντινό και Χριστιανικό
Μουσείο Αθηνών.
Η Σοφία ντε Μαρμπουά, στα πρώτα χρόνια της διαμονής της στην Αθήνα εγκαταστάθηκε στην οδό
Πειραιώς, στο ύψος της τότε πλατείας Λουδοβίκου, κοντά στο σημερινό Μεταξουργείο. Στο σπίτι αυτό
ζούσε με το ταριχευμένο πτώμα της μοναχοκόρης της Ελίζας, που είχε πεθάνει σ' ένα ταξίδι τους στη
Βηρυτό, ώσπου ένα βράδυ του Δεκεμβρίου του 1847, εκδηλώθηκε μεγάλη πυρκαγιά στο αρχοντικό και
η μολύβδινη λάρνακα με το λείψανο της νεκρής κόρης της αποτεφρώθηκε.
Ένα χρόνο μετά την καταστροφή του σπιτιού η Δούκισσα που είχε αναθέσει στο διάσημο αρχιτέκτονα
της εποχής του Όθωνα και στενό φίλο της Σταμάτιο Κλεάνθη (1802 - 1862) την ανέγερση του μεγάρου
της στην τότε ονομαζόμενη οδό Κηφισίας (και σήμερα λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας) εγκαθίσταται
στην "Βίλα Ιλίσια" (Villa Ilissia) που η ίδια ονόμασε έτσι γιατί γειτόνευε με τον Ιλισσό, με θέα προς το
αττικό λεκανοπέδιο και τις κορυφές του Λυκαβηττού.

26. Το Μέγαρο αυτό ήταν ένα από τα πιο εμβληματικά αρχιτεκτονήματα της
οθωνικής εποχής στην νέα πρωτεύουσα του ανεξάρτητου πλέον ελληνικού
κράτους και αποτελεί ένα από τα εξοχότερα έργα τέχνης του Κλεάνθη.
Πρόκειται για ρομαντικό δημιούργημα σε νεο-αναγεννησιακό ρυθμό με
στοιχεία από την ιταλική βίλα και αποτελείται από ένα μεγάλο και
συμμετρικά κτισμένο τετράγωνο συνδυασμό κτηρίων με δύο πατώματα, με
υπόγειο και μεγάλο κήπο. Το κτίσμα έχει στο πίσω μέρος του έναν ψηλό
τοίχο. Ξεκίνησε να χτίζεται το 1840 και ολοκληρώθηκε το 1847. Ήταν ο
χειμερινός τόπος κατοικίας της Δούκισσας, έως τον θάνατό της το Μάιο του
1854.
Το κτίσμα περιήλθε μετά στο Ελληνικό Δημόσιο και για μια τριετία στέγασε
την Σχολή των Ευελπίδων, έως ότου ολοκληρώθηκαν οι εργασίες των
σύγχρονων κτιρίων στο Πεδίον Άρεως. Το 1928 η οικία μετά τις απαραίτητες
παρεμβάσεις, μετατράπηκε σε μουσείο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής
τέχνης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνοικία των Ιλισίων στην Αθήνα οφείλει την
ονομασία της στη Villa Ilissia.

27. Maisonette
Το πρώτο χρονολογικά κτίριο που κτίστηκε από τον Κλεάνθη
στην Πεντέλη για λογαριασμό της Δούκισσας ήταν η λεγόμενη
"Maisonette76" (μτφ. από τα γαλλικά «μικρό σπίτι») Ένα
όμορφο, απλό και μεγάλο σπίτι, εμπνευσμένο από τον τύπο
της ιταλικής βίλας. Είχε τρία πατώματα και κεραμοσκεπή και
ορθογώνια αυλή με δύο μικρές, βοηθητικές αγροικίες στα
πλάγια.
Βρίσκεται στη γωνία των οδών Τσάκωνα και Αθανασιάδη και
συνορεύει με το Γυμνάσιο-Λύκειο Πεντέλης. Ιδιοκτησία
σήμερα εύπορης αθηναικής οικογένειας συντηρείται έξοχα
και κατοικείται. Άλλωστε κατά καιρούς υπήρξαν ιδιοκτήτες
του η Ελένη Βλάχου, δημοσιογράφος και εκδότρια της
Καθημερινής και το ζεύγος Γουλανδρή-Χορν.

30. Tourelle
Για λογαριασμό της Δούκισσας της Πλακεντίας ο
Κλεάνθης έχτισε στην Πεντέλη και το γραφικό
"Tourelle" (πυργίσκος σε μετάφραση από τα
γαλλικά) ακολουθώντας το ύφος των μεσαιωνικών
Pittoresque.
Δεσπόζει, επιβλητικό ερείπιο στις μέρες μας στην
ονομαζόμενη σήμερα οδό Ελευθερίου Βενιζέλου,
όπως ανεβαίνουμε προς Πεντέλη και περάσουμε
την διασταύρωση της Νέας Πεντέλης, στα δεξιά
μας. Οι κάτοικοι της περιοχής το αποκαλούν «το
στοιχειωμένο σπίτι»

35. Plaisance
Δίπλα στον Tourelle κτίστηκε το «Plaisance» (μτφ. από τα γαλλικά,
Πλακεντία) ένα μικρό γραφικό νεοκλασσικό κτίριο που
χρησιμοποιείτο ως ξενώνας για να φιλοξενεί τους κατά καιρούς
πολυπληθείς επισκέπτες της Δούκισσας, εκδρομείς στην Πεντέλη.
Άλλωστε μια τέτοια εκδρομή από το κέντρο της Αθήνας τα χρόνια
εκείνα ήταν ολόκληρο ταξίδι και απαιτούσε τουλάχιστον μία
διανυκτέρευση
Στα νεότερα χρόνια στο ειδυλλιακό αυτό μικρό ξενοδοχείο διέμειναν
ο τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Ναύαρχος
Κουντουριώτης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και πολλοί άλλοι επίσημοι
Έλληνες και ξένοι.
Το κτίριο διατηρείται μέχρι σήμερα σε καλή κατάσταση, κατοικείται
και ανήκει σε ιδιώτη. Εντύπωση προκαλεί ότι πάνω από την κεντρική
είσοδο υπάρχει καλοδιατηρημένη η επιγραφή «Plaisance» που έχει
δώσει και το όνομά της στην παρακείμενη στάση του λεωφορείου του
ΟΑΣΑ.

39. ΤΟ KAΣΤΕΛΛΛΟ ΤΗΣ ΡΟΔΟΔΑΦΝΗΣ Ή Ο
ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΔΟΥΚΙΣΣΑΣ ΤΗΣ ΠΛΑΚΕΝΤΙΑΣ

40. Πρόκειται για τα λεγόμενα θερινά ανάκτορα της Δούκισσας αφού η χειμερινή
της κατοικία βρισκόταν στο κέντρο της Αθήνας, στην επονομαζόμενη Villa Ilissia
και αποτελεί ένα από τα πιο αξιόλογα αρχιτεκτονικά δείγματα του
ρομαντισμού στην Ελλάδα. Το Καστέλλο της Ροδοδάφνης οφείλει την ονομασία
του στην ομοιότητα του οικοδομήματος με τα δυτικά μεσαιωνικά κάστρα των
δουκάτων της Φεουδαρχίας στη Δύση και τις πολλές πικροδάφνες που
υπήρχαν στην περιοχή. Ονομάζεται και πύργος της Πλακεντίας και αποτελεί
παραλλαγή της ΄Επαυλης των Ιλισίων στην Αθήνα με υπερισχύοντα τα γοτθικά
στοιχεία. Το κτίριο διακρίνεται για την αδρή διάρθρωση των όψεών του με
λαξευτή λιθοδομή και έχει σχεδόν το ίδιο μέγεθος με το μέγαρο Ιλίσια, ενώ είναι
και εξίσου συμμετρικό με τέσσερις πτέρυγες. Η παρατήρηση αυτή ισχύει όχι μόνο
για το κυρίως κτίσμα, αλλά και για τις χαμηλές πτέρυγες με τους βοηθητικούς χώρους που
πλαισιώνουν από τις δύο πλευρές την κεντρική αυλή, καθώς και για τις πίσω από αυτές
δευτερεύουσες αυλές με τα καταλύματα του προσωπικού, τους στάβλους, τα
αμαξοστάσια και τις αποθήκες. Η κύρια διαφορά ως προς την γενική
σύλληψη του συγκροτήματος, οφείλεται στην μορφολογία του
εδάφους.

41. Η αρχιτεκτονική σύλληψη του κτιρίου, είναι στις βασικές της γραμμές απλή: μία στοά
(διώροφη στα Ιλίσια) που τρέχει κατά μήκος της βόρειας εν εσοχή προσόψεως και ενώνει
στο επίπεδο του ισογείου, μεταξύ τους δυο ορθογώνιους προεξέχοντες πύργους. Τα
γοτθικά τόξα της στοάς στο ισόγειο και τα επτά υψηλά επίσης γοτθικά, παράθυρα στους
δυο ορόφους της βόρειας πλευράς του κεντρικού κορμού του κτιρίου, έρχονται σε
ευχάριστη αντίθεση με τα στενόμακρα, σαν διπλές και τριπλές πολεμίστρες, ανοίγματα
στον τρίτο όροφο. Η πρόσοψη, γράφει ο Κώστας Μπίρης, διαπνέεται από σπάνιο
αρχιτεκτονικό μεγαλείο ενώ η Όλγα Μπαδήμα-Φουρναράκη επισημαίνει την ιδανική
«…ισορροπία μεταξύ οριζόντιας και κατακόρυφης ρυθμικότητας». Το κύριο διακοσμητικό
στοιχείο της νότιας πλευράς, είναι, όπως και στην Maisonette, η κλειστή βεράντα, που
καταλαμβάνει ολόκληρο το νότιο τμήμα του 3oυ ορόφου, κρυμμένη πίσω από πυκνή
σειρά στενών ανοιγμάτων με γοτθικά τόξα.
Το κτίριο είναι ολόκληρο κτισμένο με μάρμαρο, εκτός από τον 2o και 3o όροφο της
βόρειας πλευράς, οι οποίοι, είτε δεν πρόλαβαν να επενδυθούν προτού η Δούκισσα χάσει
το ενδιαφέρον της για την οικοδομή, είτε προορίζονταν να καλυφθούν με καταλλήλως
χρωματισμένο επίχρισμα, το οποίο θα σχημάτιζε ενδιαφέρουσα αντίθεση με το
γκριζόλευκο μάρμαρο του λοιπού κτιρίου.

42. Το όλο οικοδόμημα έγινε επίκεντρο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και συνδέθηκε με θρύλους και
παραδόσεις κι αυτό γιατί η Δούκισσα συγκέντρωνε εκεί μερικές φορές την εβδομάδα τους πολύ
παράξενους φίλους της και «αφού κλείνονταν όλοι μαζί στον πύργο πραγματοποιούσαν τα
μυστηριώδη τους συμπόσια».
Από το 1950 ως το 1967 χρησιμοποιήθηκε ως προσωρινή κατοικία του κληρονόμου του ελληνικού
θρόνου και μετέπειτα βασιλιά της Ελλάδας, Κωνσταντίνου. Ύστερα παραχωρήθηκε στον ελληνικό
οργανισμό τουρισμού και από το 1998 στο Δήμο Πεντέλης και χρησιμοποιείται για πολιτιστικές
δραστηριότητες.

48. ΓΕΦΥΡΑ ΔΟΥΚΙΣΣΗΣ ΠΛΑΚΕΝΤΙΑΣ
Η γέφυρα χτίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα για να
διευκολύνεται η Δούκισσα της Πλακεντίας να
πηγαίνει στην Πεντέλη και να επιβλέπει την
ανέγερση του πολυτελούς μεγάρου της. Βρίσκεται
αριστερά καθώς ανεβαίνουμε την Λεωφόρο
Πεντέλης στο ύψος των Βριλησσίων και είναι
πεντάτοξη και μαρμάρινη.

49. Η ΚΡΗΝΗ ΤΟΥ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ
Για να εκφράσει την ευγνωμοσύνη της στους χωρικούς του
Χαλανδρίου που την λάτρευαν και την απελευθέρωσαν από την
αιχμαλωσία του λήσταρχου Μπίμπιση η Δούκισσα τους έφτιαξε μια
μεγάλη κρήνη, που εξασφάλιζε άφθονο νερό σε ανθρώπους και ζώα.
Γι αυτό λέγεται πως όταν η Δούκισσα πέθανε, καθώς περνούσε η
άμαξα με το φέρετρο από το Χαλάνδρι για να ανέβει στην Πεντέλη, οι
Χαλανδριώτες χωρικοί, ζήτησαν να κατεβάσουν το φέρετρο για λίγο
και να το τοποθετήσουν στο κέντρο της πλατείας, δίπλα στην κρήνη
που η περίφημη Γαλλίδα έφτιαξε για αυτούς, για να εκτεθεί σε λαικό
προσκύνημα. Η σκηνή ήταν έντονα συγκινητική καθώς έβλεπες ένα
ολόκληρο «χωριό» να θρηνεί γονατιστό μπροστά στο φέρετρο.

50. Η ΚΡΗΝΗ ΤΗΣ ΠΕΝΤΕΛΗΣ
Οι ιστορικές πηγές κάνουν λόγο και για μια
κρήνη που είχε κατασκευαστεί με δική της
χορηγία στην Πεντέλη και έφερε καθ΄υπόδειξή
της την επιγραφή «Aux passants» ( μτφ. από τα
γαλλικά, «στους διαβάτες» ) για να πίνουν από
κει νερό οι περαστικοί στην υγεία της "Κυρά-
Ντουκέσσας".

51. Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΔΟΥΚΙΣΣΑΣ

53. Η Δούκισσα της Πλακεντίας πέθανε το 1854 σε ηλικία 69 χρονών. Θάφτηκε σύμφωνα με την επιθυμία
της στην Πεντέλη και ο τάφος βρίσκεται ακόμη και σήμερα εκεί σε μικρή απόσταση από το μοναστήρι
της Πεντέλης και τον Πύργο-Καστέλλο της Ροδοδάφνης, δίπλα από το Μνημείο Πεσόντων, την παιδική
χαρά και το «μπασκετάκι» της δημοτικής κοινότητας του δήμου Πεντέλης. Πρόκειται για αρχαιοπρεπή
τάφο σε σχήμα ναΐσκου, σε σχέδια του Σταμάτη Κλεάνθη και είναι κατασκευασμένος από Πεντελικό
μάρμαρο. Στην επιτύμβια πλάκα διαβάζουμε.
Sophie de Marbois.
Douchesse de Plaisance Francaise
nee a Philadelfie le 3 April 1785
decedee a Athenes le 14 Mai 1854
Ο τάφος διασώθηκε ανέγγιχτος μέχρι το 1946, όταν κάποιοι ασυνείδητοι τυμβωρύχοι τον
κατέστρεψαν, προφανώς για πάρουν τους πολύτιμους θησαυρούς που σύμφωνα με φήμες περιείχε.
Αφού δεν βρήκαν τίποτα, κατέστρεψαν τον τάφο και σκόρπισαν εδώ και κει τα κόκκαλα της. Έτσι η
Δούκισσα της Πλακεντίας δεν μπόρεσε να βρει τη γαλήνη που τόσο στερήθηκε στη ζωή της ούτε καν
στον τάφο της.
Το 1950, ένας όμιλος Αμερικανών ήρθε στην Πεντέλη με σκοπό να προσκυνήσουν τον τάφο της Σοφίας
Ντε Μαρμπουά, της γνωστής Δούκισσας της Πλακεντίας και να πάρουν τα οστά της για να τα θάψουν
στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, όπου είχε γεννηθεί. Τότε πληροφορήθηκαν οι Αθηναίοι, ότι ήταν
Αμερικανίδα.

54. ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΔΟΥΚΙΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΑΚΕΝΤΙΑΣ
Θρύλοι και παραδόσεις αναφέρουν ότι η Δούκισσα ντυμένη με ένα λευκό χιτώνα και
λευκά πέπλα περιπλανιόταν τις νύχτες ολομόναχη μέσα στα σκοτεινά δάση του
Πεντελικού ουρλιάζοντας από τον πόνο για την χαμένη της κόρη. Ο σπαρακτικός της
θρήνος αντηχούσε μέσα στο δάσος και έσπερνε τον φόβο και τον τρόμο στους
κατοίκους της Πεντέλης που πολλές φορές την περνούσαν για κάποια Νεράϊδα ή
φάντασμα.
Να τι αφηγούνται οι γέροντες του Βουνού για την "Κυρά Ντουκέσσα" όπως την
αποκαλούσαν : " Η μάνα είχε τρελαθεί. Έκοψε απότομα κάθε περίπατο που έκανε
πρός το Χαλάνδρι και το Γαργητό. Έκλεισε το σπίτι της σε όλο τον κόσμο, τον οποίο
λές και μισούσε. Δεν ήθελε να βλέπει ούτε και εκείνους που της πήγαιναν φρέσκο
ψωμί, αυγά, σύκα ή οτι άλλο, ανθρώπους που απλώς την λάτρευαν. Γύριζε με μια
άσπρη νυχτικιά γύρω απο το ανάκτορο τις νύχτες, έτσι που νόμιζαν όλοι οτι ήταν
κάποια Νεραϊδα. Λέγανε ακόμα πως τόσοι και τόσοι Λιοπεσιώτες τσοπάνηδες,
περαστικοί απο το μέρος, έβλεπαν σε ένα ισόγειο μέρος θαμπό φώς και πως άκουγαν
συχνά αναφυλλητά ή μονόλογο μουρμουρητό. Όποτε θυμόταν, όποτε της ερχόταν η
λόξα της, ο άσβηστος πόνος της, κατέβαινε και έκανε ώρες ατελείωτες τις νύχτες
συντροφιά με την κόρη της. Απο τότε οι περαστικοί απέφευγαν να περάσουν απο
εκεί γιατί πίστευαν οτι το σπίτι είχε στοιχειώσει."

55. Ένας άλλος μύθος κάνει λόγο για απαγωγή της και ομηρεία από τον
πασίγνωστο λήσταρχο Νταβέλη μιλώντας και για ερωτικό ειδύλλιο μεταξύ
τους. Η τοπική παράδοση αναφέρει πως, από το καταφύγιό του στο Σπήλαιο
των Αμώμων, έφτανε, μέσω υπόγειας σήραγγας, στον Πύργο της Δούκισσας
της Πλακεντίας όπου περνούσε ρομαντικές στιγμές μαζί της. Ωστόσο, ο
θρύλος αυτός δεν φαίνεται να έχει βάση, καθώς όλα δείχνουν ότι η
επιστροφή του Νταβέλη, ως ληστή, στην Πεντέλη συνέβη λίγο μετά τον
θάνατο της δούκισσας.
Σύμφωνα με μια φήμη της εποχής μια τσιγγάνα είχε προμαντέψει στη
Δούκισσα πως θα πεθάνει, εάν δώσει τη συγκατάθεσή της να αποπερατωθεί
ο οίκος όπου έμελλε να κατοικήσει. Τη δημοφιλή αυτή διάδοση έχει
καταγράψει και ο Γάλλος συγγραφέας Edmond About, ο οποίος επισκέφτηκε
τη χώρα μας και συναναστράφηκε με τη Δούκισσα: «ξοδεύεται σε παράξενα
κτίσματα που τα αφήνει μισοτελειωμένα επίτηδες, λένε, και από ένα
δεισιδαίμονα φόβο ότι θα πεθάνει όταν τελειώσει κάποιο απ’
αυτά». (2) Έτσι, το Καστέλο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αφού δεν
τοποθετήθηκαν παράθυρα και στέγη.

56. Η ζωή της Δούκισσας της Πλακεντίας έγινε κινηματογραφική
ταινία το 1956. Την σκηνοθεσία και το σενάριο της ταινίας
ανέλαβε η Μαρία Πλυτά. Πρωταγωνιστούσαν οι ηθοποιοί
Βούλα Χαριλάου, Ρίτα Μυράτ, Θεόδωρος Μορίδη, Λάμπρος
Κωνσταντάρας, Αλέκος Δεληγιάννης κ.ά. Πρόκειται για
μεγάλου μήκους ταινία, που διαφημίζεται ως «ιστορική,
δραματική, ηθογραφική» αρχικά με τον τίτλο «Η Δούκισσα
της Πλακεντίας» και αργότερα με τον τίτλο «Η Δούκισσα της
Πλακεντίας και ο λήσταρχος Μπίμπισης».Πάντως στην ταινία
υπάρχουν αρκετές ιστορικές ανακρίβειες. Παρουσιάζεται π.χ.
εσφαλμένα ότι ο Πύργος της Δούκισσας ήταν στο Νταού
Πεντέλης και ότι έζησε με την κόρη της εκεί, όπου και πέθανε
από φυματίωση.

57. Στην ζωή της Δούκισσας
της Πλακεντίας
αναφέρεται και ένα από
τα τεύχη των περίφημων
Κλασσικών
Εικονογραφημένων,
συγκεκριμένα το
τεύχος1248 που εκδόθηκε
την δεκαετία 1980-1990.

58. Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Δουκίσσης Πλακεντίας είναι συγκρότημα δύο
σιδηροδρομικών σταθμών στα όρια των Δήμων Χαλανδρίου, Βριλησσίων και Αγίας
Παρασκευής στο ανατολικό άκρο της πόλης των Αθηνών.
Συγκεκριμένα αποτελεί το σημείο ανταπόκρισης του Προαστιακού Σιδηροδρόμου
(επί της Γραμμής 3 Νερατζιώτισσα -Αεροδρόμιο) με το Αττικό Μετρό (επί της
Γραμμής 3 Αιγάλεω-Αεροδρόμιο). Οφείλει την ονομασία του στη Λεωφόρο
Δουκίσσης Πλακεντίας επί του Χαλανδρίου, στο τέρμα της οποίας εγκαταστάθηκε,
στη διαδρομή προς τον Πύργο της φιλέλληνα Δούκισσας της Πλακεντίας στην
Πεντέλη.Ο σταθμός βρίσκεται στα διοικητικά όρια του Δήμου Χαλανδρίου κοντά στον
οικισμό Πάτημα. Προσφέρει στους επιβάτες δυνατότητα μετεπιβίβασης μεταξύ του
Αττικού Μετρό και του Προαστιακού Σιδηροδρόμου, χώρο στάθμευσης των ΙΧ
αυτοκινήτων, διέλευση taxi και τοπικών λεωφορείων, καθώς και κομβικό
λεωφορειοσταθμό του ΟΑΣΑ για πρόσβαση σταβορειοανατολικά προάστια της
Αθήνας, τη βόρεια μεσογαία και την Ανατολική Αττική. Αποτελεί επίσης τον οδικό
κόμβο του αυτοκινητοδρόμου της Αττικής Οδού και του αυτοκινητοδρόμου της
Περιφερειακής Υμηττού. Επιπλέον καθίσταται προσβάσιμος κατά τις εργάσιμες
ημέρες από τη Δημοτική Συγκοινωνία Χαλανδρίου (πρωινές ώρες), καθώς και από τη
Δημοτική Συγκοινωνία Βριλησσίων.