1. กระบี่ดีอยางเดียวไมพอ ตองรําเปนดวย: การออกแบบกิจกรรมในการฝกอมรม
โดย ศิริรัตน ศิริวรรณ, วิทยากร และโคช
ตอนนี้สถานการณทางการเมืองกําลังรอนระอุ แตทุกชีวิตยังตองดําเนินตอไปพรอมกับบทบาทหนาที่
ความรับผิดชอบ ผูเขียนในฐานะวิทยากร โคช และ ผูใหคําปรึกษาแนะนํา (Mentor) จึงจัดสรรเวลา
สวนหนึ่งมาแบงปนความรูใหแกทานผูอาน ผูสนใจการเปนวิทยากร โดยในวันนี้จะเปนเรื่องของ ‘การ
ออกแบบกิจกรรมในการฝกอบรม’
‘กระบี่ดีอยางเดียวไมพอ ตองรําเปนดวย ’ คุณภาพของเนื้อหาการฝกอบรมและเสนหสวนตัวของ
วิทยากรไมเพียงพอที่จะทําใหการฝกอบรมประสบความสําเร็จ ความสําเร็จของการฝกอบรมยังอยูที่
การเลือกกิจกรรมที่ใชในแตละชวงของการฝกอบรม เพื่อใหการฝกอบรมดําเนินไปไดอยางราบรื่นและ
ประสบความสําเร็จ คือผูเขาอบรมไดรับความรูและทักษะ ควบคูไปกับความสนุกสนาน กิจกรรมการ
ฝกอบรมที่ไดรับการออกแบบ และนํามาใชอยางเหมาะสม ถูกจังหวะ รวมกับความสามารถเฉพาะตัว
ของวิทยากรจะชวยกระตุนและตรึงความสนใจของผูเขาอบรมใหอยูกับการฝกอบรมไดตลอดเวลา
วิทยากรสามารถนํา กิจกรรมการฝกอบรมแตละแบบมาใชดวยวัตถุประสงคแตกตางกัน ดังตอไปนี้
 การบรรยาย (Lecture): เปนรูปแบบการสื่อสารทางเดียวที่วิทยากรใชเพื่อถายทอดความรู
และสรางความเขาใจแกผูเขาอบรม ทักษะที่วิทยากรตองใชในการบรรยายคือ ทักษะการ
สื่อสาร การใชภาษาในการอธิบาย ยกตัวอยาง เลาเรื่อง เปรียบเทียบ หรือ อุปมาอุปไมย เปน
ตน
1

2.  การอภิปราย (Discuss): เปนการกระตุนและสงเสริมใหผูเขาอบรมมีสวนรวมในการแสดง
ความคิดเห็น แบงปน แลกเปลี่ยนมุมมอง และประสบการณซึ่งกันและกัน วิทยากรอาจตั้ง
คําถามเพื่อเปดประเด็น และเปดโอกาสใหผูเขาอบรมใชความคิด ทําใหเกิดความเขาใจดวย
ตนเอง วิทยากรอาจใชการอภิปรายหลังเสร็จสิ้นการทํากิจกรรมบางอยางเชน หลังการเลน
เกมส ดูวีดีโอ หรือทํา Role Play การอภิปรายจะชวยสนับสนุนใหเกิดบรรยากาศของการ
เรียนรูรวมกัน วิทยากรควรมีการสรุปประเด็นทุกครั้ง หลังการอภิปรายเสร็จสิ้นลง
 การระดมสมอง (Brainstorm): เปนการเปดโอกาสใหผูเขาอบรมใชความคิดโดยอิสระ โดยไม
ตองมีการกลั่นกรอง และสงเสริมการทํางานเปนทีม การระดมสมองชวยกระตุนใหเกิดการใช
ความคิดริเริ่มสรางสรรคในการคิดคนทางเลือกตางๆ ซึ่งเปดโอกาสใหผูเขาอบรมเล็งเห็น
โอกาส และความเปนไปไดตางๆอยางรอบดาน
2

3.  เกมส (Games): วิทยากรสามารถใชเกมสเพื่อนําผูเขาอบรมเขาสูโปรแกรมหรือใชเกมสใน
การสรางความเขาใจ และสงเสริมการเรียนรู วิทยากรควรเลือกเกมสใหสอดคลองกับ
วัตถุประสงค และเนื้อหาการฝกอบรม และทําการสอบถามผูเขาอบรมทุกครั้งเกี่ยวกับสิ่งที่ได
เรียนรูจากเกมส อภิปราย และสรุปประเด็นสําคัญจากการเรียนรูนั้น
 การสาธิต (Demonstration): เปนการทําหรือแสดงใหดูเปนตัวอยางเพื่อชวยใหผูเขาอบรม
เขาใจวิธีการใชทักษะ วิธีปฏิบัติที่ถูกตอง วิทยากรอาจสาธิตดวยการทําใหดูสดๆใน
หองฝกอบรม หรือถายวีดีโอใหดู หรือเขียนสคริปตใหผูเขาอบรมออกมาแสดงใหดู การสาธิต
สามารถนําเสนอในรูปแบบที่เปนดานบวก และดานลบ เพื่อใหผูเขาอบรมเกิดการเรียนรู และ
ทําความเขาใจ เห็นตัวอยางที่ควรนําไปปฏิบัติ หรือไมควรนําไปปฏิบัติ
3

4.  กรณีศึกษา (Case Studies): เปนกิจกรรมที่ชวยทําใหผูเขาอบรมเกิดความเขาใจ และทดลอง
ฝกฝนการนําแนวคิด และทักษะมาใชในสถานการณตางๆ วิทยากรควรเตรียมกรณีศึกษาที่มี
ความหลากหลาย และทาทายเพื่อใหผูเขาอบรมไดฝกฝนการประยุกตใช และเปดโอกาสใหผู
เขาอบรมอภิปรายผลลัพธที่ไดจากการนําแนวคิดและทักษะไปใชในกรณีศึกษาตางๆรวมกัน
เพื่อใหเกิดความเขาใจจากมุมมองที่เหมือนและแตกตาง และเรียนรูซึ่งกันและกัน
 การทําแบบฝกหัด (Exercise): วิทยากรอาจมอบหมายใหผูเขาอบรมทําแบบฝกหัด เขียน
แผนงาน เขียนโครงการ หรือเขียนสคริปตคําพูดเพื่อเตรียมที่จะใชในการฝกทําสถานการณ
จําลอง (Role Play) การทําแบบฝกหัดชวยใหผูเขาอบรมนําแนวคิด และทักษะที่ไดเรียนรูไป
มาใช ทําใหเกิดความเขาใจมากขึ้น
 สถานการณจําลอง (Role Play): เปนกิจกรรมสําคัญที่ชวยใหผูเขาอบรมนําแนวคิด และ
ทักษะที่ไดเรียนรูไปมาใชกับสถานการณจริงของตน หลังจากผานกิจกรรมอื่นๆ เพื่อ
เสริมสรางความเขาใจ ผูเขาอบรมจะไดรับมอบหมายใหเขียนสคริปต
Role Play กอน
หลังจากนั้น ทํา Role Play กับคูฝกของตน Role Play มักเปนกิจกรรมปดทายการฝกอบรม
หลังจบการทํา Role Play วิทยากรควรนําการอภิปรายสิ่งที่ไดเรียนรูจากการทํา Role Play
ปญหาอุปสรรค และความทาทายตางๆในการนําแนวคิดและทักษะไปประยุกตใช ในชีวิตจริง
4

5.  Pre-work: เปนเอกสารที่ชวยเตรียมความพรอมใหแกผูเขาอบรมกอนเขารับการฝกอบรม ผู
เขาอบรมจะทําการศึกษา และเตรียมขอมูลที่ตองใชในการฝกอบรมตามที่วิทยากรกําหนดไว
ใน Pre-work อาจประกอบดวยภาพรวมของเนื้อหาการฝกอบรม และสิ่งที่ผูเขาอบรมตองทํา
เพื่อเตรียมตัวกอนเขารับการอบรม
 แบบประเมิน: วิทยากรสามารถใชแบบประเมินดวยวัตถุประสงคแตกตางกัน เชน เพื่อใหผู
เขาอบรมรูจักตนเอง เขาใจเกี่ยวกับตนเอง สามารถระบุจุดแข็ง และจุดที่ตนเองตองปรับปรุง
หรือเพื่อระบุคุณลักษณะหรือประเภทของการเปนผูนํา เพื่อวัดบุคลิกภาพ เพื่อวัด
ความสามารถของผูเขาอบรม วิทยากรจะใชแบบประเมินเมื่อใด ขึ้นอยูกับวัตถุประสงคของ
การนําแบบประเมินมาใช
 การสังเกตการณ การให Feedback: เปนกิจกรรมสําคัญที่วิทยากรนํามาใช เพื่อใหความ
คิดเห็นปอนกลับแกผูเขาอบรมเกี่ยวกับการฝกฝนการใชทักษะ วิทยากรทุกคนควรมีทักษะ
การให Feedback อยางสรางสรรค มีความเฉพาะเจาะจง โดยชี้ถึงผลกระทบของพฤติกรรม
ทั้งนี้วิทยากรควรรักษาหนา และความมั่นใจในตัวเองของผูเขาอบรมเสมอ และแสดงความชื่น
ชมในสิ่งที่ผูเขาอบรมทําไดดีอยางเฉพาะเจาะจงเชนกัน
5

6. วิทยากรที่ประสบความสําเร็จจะใหความสําคัญกับการออกแบบกิจกรรมที่ใชในการฝกอบรม
ไมนอยไปกวาเนื้อหา โดยกิจกรรมที่ใชจะตองสอดคลองกับเนื้อหา วัตถุประสงคการฝกอบรม
พื้นฐานและความตองการของผูเขาอบรม รวมถึงกระบวนการเรียนรูของผูเขาอบรม วิทยากร
ควรวางกิจกรรมตางๆลงในจังหวะเวลาที่เหมาะสม โดยคํานึงถึงบรรยากาศในหองอบรม
กิจกรรมไมจําเปนตองมีจํานวนมาก แตตองมีประสิทธิภาพ และกอใหเกิดประโยชนสูงสุดตอผู
เขาอบรม สิ่งที่วิทยากรพึงตระหนักไวเสมอคือ ‘กระบี่ดีอยางเดียวไมพอ ตองรําเปนดวย ’
เพราะการฝกอบรมไมใชเปนเพียงศาสตรแตเปนศิลปะซึ่งตองอาศัยจินตนาการ และ
การวางแผน ตองใชสมองทั้งซีกขวา และซีกซายประกอบกัน ความหนักแนน พลังงาน
ความงดงาม ความกลมกลืนลงตัวในทุกๆสวน ไมวาจะเปนเนื้อหา ตัววิทยากร กิจกรรม
ที่ใช ลวนเปนองคประกอบสําคัญที่ทําใหการฝกอบรมประสบความสําเร็จ และสราง
ความประทับใจ และนาจดจําสําหรับผูเขารับการอบรม
6