1. การบรรยายพิเศษในหลักสูตรปรัชญาดุษฏีบัณฑิต มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย
โดย ดร.สุวิทย คุณกิตติ
รายวิชาทฤษฏีความรูโลกาภิวัตนและภูมิปญญาทองถิ่น
วันที่ 17 มิถุนายน 2549 เวลา 09.00-16.00 น.
หัวขอเรื่อง บริบทในดานตางๆ เชน เศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม และวิทยาศาสตรที่
เกี่ยวของกับสถานะของความรูและการพัฒนาภูมิภาค

**********************************************
1. ความเปนมาของโลกาภิวัตน (Globalization)
1.1 ความหมายของโลกาภิวัตน
โลกาภิวัตน (Globalization) หมายถึงปรากฏการณของโลกที่มีการเปลี่ยนแปลงทางดานเทคโนโลยี เศรษฐกิจ
และวัฒนธรรม ซึ่งนําพาโดยการขยายของสิ่งอํานวยความสะดวกดานการขนสงและการสื่อสาร และการพึ่งพา
ระหวางกันระหวางวัฒนธรรมที่โดยปกติแลวคอนขางหางไกลกัน การเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็วของการคาระหวาง
ประเทศและการเงินไดเปนเครืองมือใหมีการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมไดลึกซึ้งมากขึ้น สงผลใหมีการเพิ่มผลกระทบ
่
ของประเด็นระดับโลกไปยังระดับทองถิ่น
นอกจากนี้องคกรระหวางประเทศก็ไดใหนิยามของโลกาภิวัตน ไวดังนี้
• กองทุนการเงินระหวางประเทศ (International Monetary Fund: IMF) ไดใหความหมายวาโลกาภิวัตน
คือ การขยายตัวของการพึ่งพาทางเศรษฐกิจของประเทศตางๆ ทั่วโลกโดยการการเพิ่มขึ้นของปริมาณและ
ความหลากหลายของธุรกรรมขามพรมแดนที่เปนสินคา และบริการ การเคลื่อนยายทุนระหวางประเทศที่
รวดเสรีมากขึ้น และการกระจายตัวอยางกวางขวางและรวดเร็วของเทคโนโลยี
• ธนาคารโลก (World Bank) ไดใหความหมายวาโลกาภิวัตน คือ เสรีภาพและความสามารถของบุคคล
ตางๆและบริษัทตาง ในการริเริ่มประกอบธุรกิจแบบสมัครใจกับประชาชนผูอยูอาศัยในประเทศอื่นๆ
ประเด็นของการเรียกชื่อของผูนิยมโลกาภิวัตน (Globalism) มีคอนขางหลากหลายแนวคิด ซึ่งไดมีการเนนย้ําภาพ
มุมมองระดับโลก โดยในมุมองของนักกิจกรรม ทั้งโลกาภิวัตน และผูนิยมโลกาภิวัตนมีความหมายคูกัน ขึ้นอยูกับ
การใช หรืออยางใดอยางหนึ่ง คือ
• อางถึงภาพดานบวกและปรัชญาระดับโลกที่นําไปสูความหลากหลายทางวัฒนธรรม และการแลกเปลี่ยน
ระหวางวัฒนธรรม และการนับถือวัฒนธรรมทองถิ่น
• ในทํานองเดียวกันอาจเกี่ยวกับนโยบายการขยายเศรษฐกิจของประเทศหรืออาณานิคมทางวัฒนธรรม ซึ่ง
จะคุกคามตอวัฒนธรรมทองถิ่น โดยแงมุมของการเสรีของการพึ่งพาทั่วโลกจะถูกชี้นํา ควบคุม จํากัด หรือ
ในอีกทางหนึ่งคือการกําหนดรูปราง โดยถูกขับเคลื่อนโดยความสนใจของการทํากําไรของบริษัทขามชาติ
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
1 of 19

2. สําหรับแงมุมเฉพาะดานเศรษฐกิจ สวนมากมักจะอางถึงผลกระทบจากการคาโดยเฉพาะการเปดเสรีทางการคา
(หรือในทางที่กําลังถกเถียงคือ “การคาเสรี”) หากมองอยางรวมๆ โลกาภิวัตน อางถึงการบูรณาการทั้งหมดและ
สงผลใหมีการเพิ่มขึ้นของการพึ่งพาระหวางผูเ ลนในเวทีโลก เชน ทางดานการเมือง ทางดานเศรษฐกิจ หรือ อื่นๆ
1.2 ความเปนมา
การผอนคลายกฎระเบียบ (Liberalization) หมายถึงการผสมผสานกันของทฤษฏีทางเศรษฐศาสตรแบบเสรีกับ
การลดอุปสรรคสําหรับการเคลื่อนยายของสินคา ซึ่งนําไปสูความเชี่ยวชาญของแตละประเทศในการสงออก และ
เปนตัวกดดันเพื่อใหยกเลิกการปกปองทางภาษีและอุปสรรคอื่นๆ ทางการคา ระยะเวลาของมาตรฐานทองคําและ
การผอนคลายกฎระเบียบในชวงคริสศตวรรษที่ 19 มักเรียกวา “ชวงแรกของโลกาภิวัตน” จากชวงการขยายอาณา
นิคมทางเรือของอังกฤษและการแลกเปลี่ยนของสินคาที่ผูกกับเงินตราสกุลตางๆ ชวงนี้มีการขยายตัวพรอมกับการ
เปนอุตสาหกรรม พื้นฐานทางทฤษฏีมาจากงานของ David Ricardo เกี่ยวกับความไดเปรียบเชิงเปรียบเทียบและ
ไดพูดถึงดุลยภาพทั่วไป ในใจความสําคัญไดใหความคิดเห็นวา ชาติตางๆ จะคาขายกันอยางมีประสิทธิผล และ
ปญหาชั่วคราวเกี่ยวกับการจัดหาและความตองการจะแกไขตัวเองโดยอัตโนมัติ สถาบันที่ดูแลมาตรฐานทองคํา
ไดถูกนํามาใชในประเทศอุตสาหกรรมหลักๆ ระหวางประมาณป พ.ศ. 2393 และ พ.ศ. 2423 แมวาเวลาที่แนนอน
ที่ประเทศตางๆ ไดใชมาตรฐานทองคํายังมีการถกเถียงอยู
ชวงแรกของโลกาภิวัตน มีการพูดกันวาไดหยุดลงหลายชวงเริ่มตั้งแตสงครามโลกครั้งที่ 1 และตอมาไดลมสลาย
เนื่องจากวิกฤตการณมาตรฐานทองคําในปลายป พ.ศ. 2463 และตนป พ.ศ. 2473 ประเทศซึ่งไดเกี่ยวของใน
ชวงแรกของโลกาภิวัตนประกอบดวย สมาชิกหลักของสหภาพยุโรป ประเทศรอบนอกสหภาพยุโรปบางประเทศ
และประเทศในยุโรปที่มีสาขาในทวีปเมริกาและโอเชเนียมีความมั่งคั่งมากขึ้น ความเหลื่อมล้ําระหวางประเทศ
ลดลง เมื่อสินคา ทุน และแรงงาน มีการเคลื่อนยายอยางเสรีระหวางประเทศ
โลกาภิวัตนในชวงตั้งแตสงครามโลกครั้งที่ 2 ไดรับการขับเคลื่อนโดยรอบเจรจาการคาในเบื้องตนอยูภายใตการ
ริเริ่มของกรอบความตกลงทั่วไปวาดวยภาษีและการคา ( General Agreement on Tariff and Trade: GATT) ซึ่ง
ไดนําไปสูการทําขอตกลงหลายฉบับเพื่อปรับลดขอจํากัดเกี่ยวกับการ”คาเสรี” การเจรจารอบอุรุกวัยนําไปสูการ
จัดทําขอตกลงเพื่อการจัดตั้งองคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO) เพื่อเปนตัวกลางในการไกล
เกลี่ยการพิพาททางการคา นอกจากนี้ยังมีการลงนามความรวมมือทางการคาทวิภาคีอื่นๆ ประกอบดวย สวน
ตางๆ ของสนธิสัญญา Europe’s Maastricht และขอตกลงเขตการคาเสรีอเมริกาเหนือ (North American Free
Trade Agreement: NAFTA) โดยมีเปาหมายเพื่อลดภาษีและอุปสรรคทางการคา
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
2 of 19

3. 2. ลักษณะเฉพาะของโลกาภิวัตน
โลกาภิวัตนสามารถจําแนกดวยแนวโนมตางๆ ซึ่งสวนมากพัฒนาตั้งแตชวงสงครามโลกครั้งที่ 2 อันประกอบดวย
การเพิ่มขึ้นของการของเคลื่อนยายระหวางประเทศของสินคา เงิน ขอมูล และคน และการพัฒนาของเทคโนโลยี
องคกร ระบบกฎหมาย และโครงสรางพื้นฐานเพื่ออํานวยความสะดวกการเคลื่อนยายนี้ โดยตัวอยางของ
ลักษณะเฉพาะของโลกาภิวัตนที่มีอยูในปจจุบันที่มีการกลาวถึงไดแก
2.1 ดานเศรษฐกิจ
• การเพิ่มขึ้นของการคาระหวางประเทศในอัตราที่รวดเร็วกวาอัตราการเติบโตของเศรษฐกิจโลก
• การเพิ่มขึ้นของการเคลื่อนยายเงินทุนระหวางประเทศประกอบดวยการลงทุนโดยตรงระหวางประเทศ
• การเสื่อมถอยของบูรณภาพของชาติและพรมแดนของชาติจากขอตกลงระหวางประเทศนําไปสูการจัดตั้ง
องคการตาง เชน องคการการคาโลก (WTO) และ OPEC
• การพัฒนาของระบบการเงินของโลก
• การเพิ่มขึ้นของสัดสวนของเศรษฐกิจโลกที่ควบคุมโดยบริษัทขามชาติ
• การเพิ่มบทบาทขององคกรระหวางประเทศ เชน WTO WIPO IMF ซึ่งดําเนินงานเกี่ยวกับธุรกรรมระหวาง
ประเทศ
• การเพิ่มขึ้นของการปฏิบัติทางเศรษฐกิจ เชน outsourcing โดยธุรกิจบริษัทขามชาติ
2.2 ดานวัฒนธรรม
• การเพิ่มขึ้นของการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมระหวางประเทศ
• การกระจายตัวของวัฒนธรรมที่หลากหลาย และการเขาถึงวัฒนธรรมที่หลากหลายสวนบุคคล เชน โดย
การสงออกของภาพยนตร Hollywood และ Bollywood อยางไรก็ตามการนําเขาวัฒนธรรมสามารถเขา
ทดแทนวัฒนธรรมทองถิ่น สงผลใหลดความหลากหลายและทําใหเกิดการวัฒนธรรมผสม
(Hybridization) หรือบางทีถึงขั้นการกลืนวัฒนธรรม (Assimilation) ซึ่งตัวอยางที่เห็นไดชัดคือการทําให
เปนวัฒนธรรมตะวันตก (Westernization)
• การเพิ่มขึ้นของการเดินทางระหวางประเทศและการทองเที่ยว
• การเพิ่มขึ้นของการเขาเมืองรวมทั้งการเขาเมืองผิดกฎหมาย
• การกระจายตัวของอาหารทองถิ่น เชน พิซซา และอาหารอินเดีย ในหลายประเทศ (สวนมากจะปรับปรุง
รสชาติใหสอดคลองกับทองถิ่น)
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
3 of 19

4. 2.3 ดานเทคโนโลยี
• การพัฒนาของโครงสรางพื้นฐานดานโทรคมนาคมของโลกและการเพิ่มขึ้นของการเคลื่อนยายของขอมูล
ขามพรมแดน การใหเทคโนโลยี เชน อินเตอรเนท ดาวเทียมสื่อสาร และโทรศัพท
2.4 ดานกฎหมาย
• การเพิ่มขึ้นของจํานวนมาตรฐานตางๆ ที่ถูกนําไปใชทั่วโลก เชน กฎหมายสิขสิทธิ์ และสิทธิบัตร
• การผลักดันโดยผูสนับสนุนตางๆเพื่อการจัดตั้งศาลอาชญากรรมระหวางประเทศและการเลื่อนไหวเพื่อ
ความยุติธรรมระหวางประเทศ
• บางทานก็ไดใหความคิดเห็นวาแมแตการกอการรายก็ไดเปลี่ยนแปลงตามโลกาภิวัตนโดยการโจมตี
ประเทศตางๆ ที่ไมไดกอใหเกิดความสัมพันธโดยตรงกับประเทศของตนเอง
2.5 ผลของการเจรจาการคาระหวางประเทศ
อุปสรรคตางๆ ตอการคาระหวางประเทศไดคอยๆลดลง ตั้งแตสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยขอตกลงระหวาง
ประเทศตางๆ ไดแก GATT ผลของการดําเนินงานภายใต GATT และ WTO ประกอบดวย
• การสงเสริมการคาเสรี
Ø ของสินคา
v การลดหรือการขจัดภาษี การสรางเขตการคาเสรีขนาดเล็กหรือไมมีภาษี
v การลดตนทุนดานการขนสง โดยเฉพาะการพัฒนาการใชตูคอนเทนเนอรขนสงสินคา
สําหรับการขนสงทางทะเล
Ø ของทุน: การลดหรือขจัดการควบคุมทุน
Ø การลด การขจัด หรือการทําใหมีความคลายคลึงกันของการอุดหนุนสําหรับธุรกิจทองถิ่น
• ขอจํากัดตางๆ ของทรัพยสินทางปญญา
Ø การทําใหมีความคลายคลึงกันของกฎหมายทรัพยสินทางปญญาครอบคลุมทุกประเทศ (ทั่วๆ ไป
คือการทําใหมีขอจํากัดมากขึ้น)
Ø การใหการยอมรับขามประเทศของขอจํากัดตางๆ ของทรัพยสินทางปญญา ( เชน สิทธิบัตร ที
ออกโดยประเทศจีน จะไดรับการรับรองในประเทศสหรัฐอเมริกา)
2.6 การตอตานโลกาภิวัตน
หลายแงมุมของโลกาภิวัตนถูกมองวาเปนอันตรายโดยนักกิจกรรมที่สนใจผลประโยชนสาธารณะและผูซึ่งชาตินิยม
อยางเขมแข็งโดยปกติมักเรียกวาเปนกลุมนักเคลื่อนไหวเพื่อความยุติธรรมแหงโลก ซึ่งการตอตานโลกาภิวัตนมี
หลากหลายชนิด โดยทั่วไปนักวิจารณมองวาผลของโลกาภิวัตนยังไมเปนไปตามที่คาดหวังไวเมื่อพยายามเพิ่ม
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
4 of 19

5. การคาเสรีไดเริ่มขึ้น และหลายองคกรที่เกี่ยวของในระบบโลกาภิวัตนยังไมไดใหความสนใจและใหความสําคัญกับ
ประเทศที่ยากจน ชนชั้นทํางานและสิ่งแวดลอม
นอกจากนี้ยังมีขอคิดเห็นที่ตอตานโลกาภิวัตนที่เกี่ยวของ ไดแก
• ขอคิดเห็นดานเศรษฐกิจโดยนักเศรษฐศาสตรดานการคาอยางเทาเทียมมองวาการคาเสรีแบบไมมี
ขอจํากัดกอใหเกิดประโยชนตอผูซึ่งมีกําลังทางการเงิน (เชน คนรวย) โดยอยูบนคาใชจายของคนยากจน
• ผูตอตานโลกาภิวัตนหลายคนมองวาโลกาภิวัตนเปนการสงเสริมของวาระการเปนธุรกิจบริษัท ซึ่งมีการจง
ใจที่จะจํากัดเสรีภาพของบุคคลตางๆ เพื่อประโยชนของกําไร พวกเขายังมองวาการเพิ่มขึ้นของความเปน
อิสระและความเขมแข็งของกลุมบริษัทจะทําใหสามารถกําหนดนโยบายทางการเมืองของหลายๆ ประเทศ
• บางคนมองวาโลกาภิวัตนไดกอใหเกิดวิชาเศรษฐศาสตรที่ใชเครดิตเปนฐาน สงผลใหเกิดการเติบโตที่ไม
ยั่งยืนของหนี้และวิกฤตการณหนี้
• การเพิ่มขึ้นของกฎหมายและกฎระเบียบในขณะที่มีการลดลงของการแทรกแซงจากทางรัฐบาลประเทศ
ตางๆ เพื่อปกปองความมั่นคั่งและธุรกิจตางๆ
• นักตอตานบางคนปฏิเสธความจริงวาโลกาภิวัตนในปจจุบัน ไดทําใหมีการเคลื่อนยายเงินและธุรกิจ
บริษัททั่วโลกแตยกเวนคนและสหภาพตางๆ ซึ่งสามารถพิจารณาไดจากการควบคุมการเขาเมืองอยาง
เขมงวดในเกือบทุกประเทศ และการขาดสิทธิ์ของแรงงานในหลายประเทศในประเทศกําลังพัฒนา
2.7 การวัดผลของโลกาภิวัตน
การวัดระดับของโลกาภิวัตนที่แตละประเทศไดเขาไปเกี่ยวของในแตละปไดมีการวัดเมื่อไมนานมานี้โดยใช
หลักการงายๆ เปนทางเลือก เชน การเคลื่อนยายทางการคา การยายถิ่นฐาน หรือการลงทุนโดยตรงจาก
ตางประเทศ วิธีการทีซับซอนกวานี้สําหรับวัดผลของโลกาภิวัตนลาสุดไดแกดัชนีซึ่งคํานวณโดยกลุมนักคิดของ
สวิสเซอรแลนด โดยดัชนีไดวัดจาก 3 มิติหลัก ของโลกาภิวัตน คือ เศรษฐกิจ สังคม และการเมือง นอกจากนี้ยังมี
ดัชนีรวมของโลกาภิวัตนและดัชนียอยโดยอางถึงการเคลื่อนยายทางเศรษฐกิจในปจจุบัน ขอจํากัดทางเศรษฐกิจ
ขอมูลการติดตอสวนบุคคล ขอมูลเกี่ยวกับการเคลื่อนยายของขาวสาร และขอมูลเกี่ยวกับวัฒนธรรมที่อยูใกลๆ
ขอมูลจะมีการเผยแพรทุกๆ ป สําหรับ 122 ประเทศ โดยประเทศที่มีระดับของโลกาภิวัตนมากที่สุดไดแก
สหรัฐอเมริกา ตามดวยแคนาดา อังกฤษ และฝรั่งเศส และประเทศที่มีระดับของโลกาภิวตนนอยที่สุด ไดแก บุรุนดี
ั
เบลิส เซียราเลียโอน เปนตน
3. การรวมกลุมทางเศรษฐกิจและการกําหนดบทบาทของไทยในเวทีโลกและภูมิภาค
3.1 การรวมกลุมทางเศรษฐกิจในระดับทวิภาคี ภูมิภาค และพหุพาคี และบทบาทของเศรษฐกิจเอเชียที่
เพิ่มขึ้นโดยเฉพาะจีนและอินเดีย
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
5 of 19

6. การรวมกลุมทางการคามีแนวโนมเพิ่มขึ้นทั้งจํานวนกลุมการตกลงการคาเสรี และความครอบคลุมของกิจกรรม
ทางเศรษฐกิจที่อยูภายใตขอตกลง (Degree of economic integration) จะเพิ่มมากขึ้น การตกลงทางการคา
เหลานี้เปนปจจัยที่สําคัญที่จะมีผลตอรูปแบบของระบบการคาของโลก (World trading system) ที่จะมีความ
เขมขนมากขึ้น
และมีผลตอกลไกการปรับตัวและการดําเนินนโยบายเศรษฐกิจมหภาคและการปรับตัวในระดับกิจการของภาค
ธุรกิจเอกชนเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขัน
3.1.1 การรวมกลุมทางการคาและขอตกลงการคาเสรีตาง ๆ
ในระยะ 40 ปที่ผานมา ประเทศกําลังพัฒนามีบทบาทเพิ่มมากขึ้นในตลาดโลก โดยสัดสวนในการคาโลกเพิ่มขึ้น
จากรอยละ 20 ในป 2503 เปนประมาณรอยละ 35 ในป 2547 ในขณะที่ปริมาณและมูลคาของการคาโลกก็ได
เพิ่มขึ้นมาก และในประเทศตาง ๆ สัดสวนการคาระหวางประเทศใน GDP ก็เพิ่มขึ้นอยางรวดเร็วและตอเนือง
่
เชนกัน ในชวงเวลาดังกลาวไดมีการเจรจาการคาหลายฝายหรือพหุพาคี 3 รอบรวมทั้งมีการปรับโครงสราง
เศรษฐกิจในหลาย ๆ ประเทศซึ่งนโยบายหลักที่สําคัญในการปรับโครงสรางประการหนึ่งคือ การเปดเสรีทางการคา
มากขึ้นโดยการลดกําแพงภาษีนําเขา รวมทั้งการสรางตลาดใหมสําหรับการสงออก และในป2537 ไดมีการจัดตั้ง
องคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO)
แตในปจจุบันและแนวโนมในระยะตอไปนั้นระบบและกฎเกณฑทางการคากําลังเปลี่ยนไป โดยที่การตกลงทางการ
คาทวิภาคีและภูมิภาค (Regional Trade Agreements: RTAs) มีจํานวนมากขึ้น จํานวนขอตกลงในลักษณะ
ดังกลาวเพิ่มขึ้นมากกวา 4 เทาตั้งแตป 2533 เปนตนมาจนถึงปจจุบัน และมีจํานวนสูงถึง 230 กลุมขอตกลงในป
2547 และอีกประมาณ 60 กลุมขอตกลงกําลังอยูในขั้นตอนตาง ๆ ของการเจรจา ซึ่งจะทําใหในป 2548 จะมีกลุม
ขอตกลงประมาณ 290 กลุม และในปจจุบันเกือบทุกประเทศอยูในกลุมขอตกลงการคาเสรีอยางนอยหนึ่งกลุม
และโดยเฉลี่ยแตละประเทศอยูในอยางนอย 6 กลุม RTAs ประเทศไทยเองจะมีขอตกลงระดับทวิภาคีกับ 8
ประเทศกับอีก 2 กลุม
มูลคาการคาในระหวางสมาชิกของ RTAs ในปจจุบันคิดเปนสัดสวนเกือบรอยละ 40 ของมูลคาการคารวมของโลก
ในขณะที่การเจรจาขอตกลงใหม ๆ ครอบคลุมทั้งดานการคาและดานอื่น ๆ อาทิ ดานการลงทุนดานบริการ ลิขสิทธิ์
และการเคลื่อนยายแรงงาน โดยที่การเจรจาใน 4 ดานนี้ที่นอกเหนือไปจากการคาสินคามีมากขึ้นตามลําดับและใน
ปจจุบันมักจะถูกรวมไวในกรอบการเจรจาการคาเสรีในกลุมตาง ๆ แตอยางไรก็ตามมูลคาของสิทธิพิเศษ (Value
of Preferences) ลดลงตามลําดับเนื่องจากประเทศสวนใหญไดมีการลดกําแพงภาษีเปนการทั่วไปในกรอบของ
Most favored nation ไปพรอม ๆ กับการลดภาษีภายใตกรอบ RTAs ดวย
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
6 of 19

7. 3.1.2 ผลกระทบตอประเทศไทย
ตลาดสงออกที่ประเทศไทยมีขอตกลง FTA จะครอบคลุมประชากรรอยละ 45 ของประชากรโลก ซึ่งมีขนาด GDP
เทากับรอยละ 48.4 ของเศรษฐกิจโลก ทําใหโอกาสทางเศรษฐกิจของประเทศไทยมีมากขึ้น ทั้งจากการคาภายใน
กลุมขอตกลงและกับกลุมเศรษฐกิจอื่นที่ใหลําดับความสําคัญของตลาดไทยมากขึ้นในฐานะที่เปน spring board
ไปสูตลาดเอเชีย แนวโนม RTAs ที่เพิ่มขึ้นนี้ทําใหระบบการคาโลกมีความซับซอนมากขึ้นโดยที่ประเทศตาง ๆ มี
ขอตกลงที่แตกตางกันและใชกฎเกณฑที่แตกตางกันไปตามกลุมคูคาภายใตขอตกลงที่แตกตางกันไป (Spaghetti
bowl effect) ซึ่งจะทําใหการปฏิบัติทางพิธีศุลกากรมีความยุงยากมากขึ้น ทําใหภาคธุรกิจเอกชนตองปรับตัวและมี
การเขาถึงฐานขอมูลที่ครบถวนเหมาะสมโดยการสนับสนุนของภาครัฐเพื่อใหการดําเนินธุรกิจมีความคลองตัว แต
ขณะเดียวกันการแขงขันจากกลุมจะรุนแรงมากขึ้นเนื่องจากจะมีจํานวนประเทศทีไดรับผลประโยชนในการเขาถึง
่
ตลาดจากการที่เปนสมาชิกของขอตกลงตาง ๆ มากขึ้น ซึ่งจะทําใหประเทศไทยตองมีการปรับตัวทั้งในการบริหาร
เศรษฐกิจสวนรวมใหมีประสิทธิภาพและการปรับตัวในระดับจุลภาคเพื่อใหแขงขันได อาทิ การเพิ่มคุณภาพและ
มาตรฐานแรงงาน และคุณภาพและมาตรฐานสินคารวมทั้งมาตรฐานดานความปลอดภัยในการผลิตและการขน
ถายสินคา ซึ่งเปนการปรับเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตและการบริหารจัดการ
3.2 ศูนยกลางเศรษฐกิจใหม: เอเชีย จีน และอินเดีย
3.2.1 การเปลี่ยนแปลงที่สําคัญ
เศรษฐกิจของประเทศจีนมีการขยายตัวอยางตอเนื่อง โดยขยายตัวเฉลี่ยประมาณรอยละ 9.3 ตอป ในชวงป2533-
2547 และคาดวาจะขยายตัวรอยละ 8.0-8.5 ในป 2548 ซึ่งเปนอัตราการขยายตัวที่สูงกวาอัตราการขยายตัวโดย
เฉลี่ยของเศรษฐกิจในกลุมประเทศตาง ๆ มาก ทําใหสัดสวน GDP ของประเทศจีนใน GDP รวมของโลกเพิ่มขึ้น
ตอเนื่องจากรอยละ 1.8 ในป 2533 เปนรอยละ 3.9 ในป 2546 เชนเดียวกับเศรษฐกิจของอินเดียซึ่งมีการขยายตัว
คอนขางดีและไมไดรับผลกระทบจากวิกฤตทางเศรษฐกิจในเอเชียในชวงป 2540-2541 และมีการขยายตัวเฉลี่ย
รอยละ 6.3 ตอปในชวงป 2545-2547 และคาดวาจะขยายตัวประมาณรอยละ6.7 ในป 2548 และเศรษฐกิจมี
ขนาดเปนสัดสวนประมาณรอยละ 1.6 ของ GDP รวมของโลกในป 2546ดังนั้นโดยรวมเศรษฐกิจเอเชียจะมี
บทบาทมากขึ้นในระบบเศรษฐกิจโลกและจะเปนตลาดสงออกที่สําคัญของโลก
ประเทศจีนจะกลายเปนผูประกอบการและผูผลิตสินคาอุตสากรรมที่เปน World class มากขึ้น จากการที่บรรษัท
ขามชาติตาง ๆ มีการเคลื่อนยายฐานการผลิตไปสูประเทศจีนมากขึ้นและยังจะมีแนวโนมเพิ่มขึ้นในอนาคต
เนื่องจากจีนเปนตลาดใหญ มีความไดเปรียบดานคาแรงงาน และทรัพยากรบุคคลที่มีศักยภาพในขณะที่อินเดียมี
ความไดเปรียบทางดานภาษาและทรัพยากรบุคคลในดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ซึ่งจะทําใหประสบ
ความสําเร็จและมีความไดเปรียบในดานบริการที่เกี่ยวเนื่องกับเทคโนโลยีสารสนเทศมากขึ้น (IT-enabled
services)
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
7 of 19

8. 3.2.2 ผลกระทบตอประเทศไทย
จีนและอินเดียจะเปนประเทศคูคาที่สําคัญมากขึ้นสําหรับประเทศไทย จะเห็นวาสัดสวนการสงออกของไทยไปสู
ประเทศจีนเพิ่มขึ้นจากรอยละ3.0 ในป 2540 เปนรอยละ 7.1 ในป 2546 ในขณะที่มูลคาการสงออกไปยังตลาด
อินเดียคิดเปนสัดสวนรอยละ 0.9 ของมูลคาการสงออกของไทยในชวง 11 เดือนแรกป 2547 ซึ่งเพิ่มขึ้นจากรอยละ
0.6ในป 2545 และรอยละ 0.8 ในป 2546
การที่จีนเปนฐานการผลิตสินคาอุตสาหกรรมที่สําคัญมากขึ้นของโลกจากการยายฐานการผลิตของโลกสูประเทศ
จีนมากขึ้น จะทําใหเกิดความเชื่อมโยงของวงจรการผลิตในภูมิภาคเอเชียมากขึ้น และประเทศไทยเองเรงสราง
เครือขายทางการคาและการลงทุนกับจีนมากขึ้น แตเนื่องกฎระเบียบดานศุลกากร และระบบภาษีภายในประเทศ
จีนยังมีความซับซอนและแตกตางกันระหวางมณฑลตาง ๆ ทั้งภาครัฐและภาคเอกชนจึงจําเปนตองมีฐานขอมูลที่
ครบถวนและทันสมัยประเทศอินเดียมีความไดเปรียบดานการศึกษาจากอิทธิพลของสหราชอาณาจักร รวมทั้งการ
มีทรัพยากรบุคคลในดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีที่มากกวาประเทศอื่นในเอเชีย ดังนั้นความรวมมือดาน
การศึกษาและการพัฒนาทักษะฝมือแรงงานในดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีโดยเฉพาะในดานซอฟแวรจะเปน
ผลประโยชนตอประเทศไทยสัดสวนของชนชั้นกลางของสองประเทศนี้มีแนวโนมเพิ่มขึ้นจากภาวะเศรษฐกิจที่มีการ
ขยายตัวตอเนื่องและมีการจางงานเพิ่มขึ้น ซึ่งจะทําใหกําลังซื้อเพิ่มขึ้น ดังนั้นทั้งสองตลาดนี้จะมีความสําคัญตอ
การสงออกและการทองเที่ยวของไทยมากขึ้นตามลําดับ ในขณะที่การแขงขันในสองตลาดนี้จากประเทศตาง ๆ ก็
จะเพิ่มขึ้นดวยเชนกัน
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
8 of 19

9. ความตกลงทางการคาเสรีของ กลุมตาง ๆ ป 2547
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
9 of 19

10. 3.3 ปจจัยผลักดันเพื่อการกําหนดบทบาทของไทยในเวทีโลกและภูมิภาค
ทิศทางการดําเนินนโยบายความรวมมือระหวางประเทศ และความกาวหนาในยุคโลกาภิวัฒนในปจจุบัน
ไดเชื่อมโยงประเทศในภูมิภาคตางๆใหใกลชิดกันมากขึ้น ซึ่งการที่โลกเขาสูชวงของการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญทั้งใน
ดานเศรษฐกิจและสังคม สงผลกระทบในวงกวางตอระบบเศรษฐกิจและการปรับตัวของแตละประเทศ เพื่อให
สามารถแขงขันไดและสรางความเปนอยูที่ดีแกประชาชน โดยสถานการณเศรษฐกิจสําคัญของโลก ที่มีผลตอการ
รวมกลุมทางเศรษฐกิจของไทยกับประเทศเพื่อนบาน และการปรับบทบาทของไทย ดังนี้
3.3.1 การเพิ่มบทบาทของเศรษฐกิจเอเชีย และการกาวสูการเปนศูนยกลางการขยายตัวทางเศรษฐกิจ
ใหมที่สําคัญของจีนและอินเดีย : ในปจจุบันประเทศที่มีอัตราการเจริญเติบโตสูงกวาเศรษฐกิจโลกกระจุกตัวอยูใน
ประเทศจีน อินเดีย และประเทศในเอเชียตะวันออก โดยเฉพาะจีนซึ่งมีการลงทุนจากตางประเทศจํานวนมากและ
การใชจายตอครัวเรือนที่เพิ่มขึ้น และอินเดียที่มีความกาวหนาในระบบการศึกษา เทคโนโลยีสารสนเทศ วิศวกรรม
ยาและเวชภัณฑ ทําใหบทบาทของทั้งสองประเทศตอระบบเศรษฐกิจโลกทวีความสําคัญมากขึ้น จนเศรษฐกิจของ
สหรัฐอเมริกาไมใชเครื่องจักรที่ขับเคลื่อนเศรษฐกิจโลกเพียงประเทศเดียวอีกตอไป
3.3.2 กระแสโลกาภิวัตน มีผลใหการเชื่อมโยงทางเศรษฐกิจโลกกับภูมิภาคเพิ่มมากขึ้น
โดยเฉพาะความรวมมือของกลุมเศรษฐกิจตางๆ อาทิ กลุม EU, ASEAN, APEC, NAFTA มีผลใหเกิดการ
เคลื่อนยายอยางเสรีของ ทุน คน เทคโนโลยี และความรู
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
10 of 19

11. ทําใหหลายประเทศตองปรับโครงสรางอุตสาหกรรมจากการใชแรงงานราคาถูก ไปสูการใชแรงงานฝมือ
และอุตสาหกรรมที่พึ่งพาเทคโนโลยี และจะพัฒนาไปสูอุตสาหกรรมฐานความรู
3.3.3 การเจรจาในกรอบพหุภาคี (WTO) มีความลาชา และบรรลุขอตกลงไดยาก การรวมกลุมทาง
เศรษฐกิจทั้งระดับทวิภาคี (FTA) และระดับภูมิภาค (RTAs) จึงทวีความสําคัญเพิ่มมากขึ้น โดยประเทศไทยเองจะ
มีขอตกลงระดับทวิภาคีกับ 8 ประเทศ และอีก 2 กลุม
3.3.4 ภาวการณทางเศรษฐกิจโลก ทําใหประเทศไทยตองปรับบทบาทเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลง
ดังกลาว ทั้งในแงการขยายความรวมมือดานเศรษฐกิจการคา การคมนาคมขนสง การพัฒนาและแลกเปลี่ยน
ความรูทั้งทางดานทรัพยากรมนุษย เทคโนโลยี และสารสนเทศ กับกลุมประเทศที่มีความใกลชิดทางภูมิศาสตร
เชน กลุมประเทศเอเชียใตและกลุมประเทศเอเชียตะวันออก เพื่อเปนฐานเศรษฐกิจแหงใหม เนื่องจาก
อุตสาหกรรมหลายชนิดของไทยมีขีดความสามารถเชิงเปรียบเทียบนอยลง ตลอดจนการเปลี่ยนแปลงโครงสราง
ประชากรของไทยเองที่กําลังเขาสูสังคมผูสูงอายุอยางรวดเร็ว ภายในป 2553 ที่ทําใหประชากรวัยแรงงานนอยลง
การแสวงหาความรวมมือทางเศรษฐกิจและความรวมมือดานอื่นๆ กับประเทศตางๆ ในระดับภูมิภาค จึงมีความจํา
เปนมากขึ้น
3.4 บทบาทและการปรับตัวของไทยในเวทีโลกและภูมิภาค
ผลจากการเปลี่ยนแปลงระบบเศรษฐกิจโลกดังกลาว ทําใหการรวมกลุมทางเศรษฐกิจของประเทศใน
ภูมิภาคตางๆ ทั้งในระดับทวิภาคี และระดับพหุภาคี และภูมิภาคมีความสําคัญเพิ่มมากขึ้น ในฐานะเปน
เครื่องมือเพื่อสรางอํานาจตอรองทางเศรษฐกิจและเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันของกลุมกับกลุมเศรษฐกิจ
อื่นๆ โดยไทยไดมีบทบาทที่โดดเดนในเวทีระหวางประเทศ และเวทีภูมิภาคดังนี้
3.4.1 บทบาทไทยในเวทีพหุภาคี
บทบาทประเทศไทยในเวทีพหุภาคี มีความโดดเดนขึ้นจากการปรับบทบาทจากประเทศผูรับ(Recipient
Country) เปนประเทศผูใหความชวยเหลือ (Donors Country) กับประเทศแถบแอฟริกา และประเทศเพื่อนบาน
และการเปนประเทศที่ใหความสําคัญกับการพัฒนาแบบยั่งยืน โดยไทยไดบรรลุเปาหมายการพัฒนาแหง
สหัสวรรษ (MDGs) เกือบทุกเปาหมายไดกอนกําหนดเวลาถึง 10 ป โดยเฉพาะการลดความยากจน การสราง
โอกาสการศึกษาที่เทาเทียม และการลดการแพรระบาดของโรคเอดส และมาลาเรีย นอกจากนั้นการปรับบทบาท
ของประเทศไทย ยังสงผลใหมีการปรับความสัมพันธกับประเทศตางๆ เชน ญี่ปุน และกลุมสหภาพยุโรป ใน
ลักษณะหุนสวนการพัฒนา (Development Partner) ประกอบกับบทบาทของไทยในเวทีตางๆ ที่เขมแข็งและ
เพิ่มขึ้น โดยเวทีพหุภาคีที่ไทยเขาไปมีบทบาท และเปนสมาชิกหลัก มีดังนี้
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
11 of 19

12. กรอบความรวมมือ สาระสําคัญ
องคการการคาโลก (World Trade เปนเวทีเจรจาการคาพหุพาคีที่กําหนดกติกาเพื่อลด
Organization : WTO) อุปสรรคและขอกีดกันทางการคา และสนับสนุนการคา
ระหวางประเทศใหมีความเสรียิ่งขึ้น โดยไทยใชเวทีนี้สราง
ตลาดการคาที่เปดกวางขึ้น และมีเวทีเจรจาเพื่อรักษา
ผลประโยชน ทั้งในการรักษาสิทธิของประเทศผูสงออก
และปกปองคุมครองสินคาและบริการที่ออนไหวของ
ประเทศ โดยอยูบนพื้นฐานการแขงขันที่เปนธรรม และไม
เลือกปฏิบัติ
กลุมความรวมมือทางเศรษฐกิจเอเชีย – เปนเวทีเสนอแนะเชิงนโยบายหารือแลกเปลี่ยนขอคิดเห็น
แปซิฟก (APEC) และประเด็นทางเศรษฐกิจ ที่มีวัตถุประสงคเพื่อสงเริม
การคาระดับพหุภาคี สนับสนุนการขยายตัว
ทางเศรษฐกิจของภูมิภาคและโลก และการลดอุปสรรค
ทางการคา และสนับสนุนการเปดเสรีภายใตขอตกลงของ
WTO โดยมีเปาหมายที่จะเปดเสรีทางการคาในป 2553
สําหรับประเทศที่พัฒนาแลวและ 2563 สําหรับประเทศที่
กําลังพัฒนา กลุมเอเปกจึงถือเปนตลาดสงออกที่สําคัญ
ของไทย เนื่องจากมีประชากร ถึง 2,000 ลานคน และมี
ปริมาณการคาประมาณรอยละ 40 ของการคาโลก
3.4.2 บทบาทของไทยในเวทีภูมิภาค
ในเวทีภูมิภาค ไทยใหความสําคัญและมีบทบาทอยางมากใน 3 กรอบ ดังนี้
กรอบความรวมมือ สาระสําคัญ
ความรวมมือในกรอบอาเซียน ไทยใหความสําคัญและมีบทบาทสนับสนุนการดําเนินงาน
(ASEAN) หลายดาน เชน (1) การลดภาษีภายใตเขตการคาเสรี
อาเซียน (AFTA) (2) การจัดตั้งเขตการลงทุนอาเซียน
(AIA) (3) การเปดเสรีบริการดานตางๆ (4) การกําหนดให
อาเซียนเปนแหลงอาหารที่สําคัญของโลก (5) ความ
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
12 of 19

13. กรอบความรวมมือ สาระสําคัญ
รวมมือดานอุตสาหกรรมของอาเซียน (6) การอํานวย
ความสะดวกการขนสงสินคาผานแดน และ (7) การ
เสริมสรางความเขมแข็งดานตางๆ เพื่อใหอาเซียนสามารถ
แขงขันกับเขตเศรษฐกิจอื่นๆของโลกได เชน ดานคมนาคม
พัฒนาทรัพยากรมนุษย ความสามารถการแขงขันของ
ภาคเอกชน และการลดชองวางระหวางอาเซียนเกา-ใหม
Asian Cooperation Dialogue : ACD ริเริ่มโดยประเทศไทย โดยมุงเสริมสรางความแข็งแกรง
และเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันของเอเชีย โดย
อาศัยความแตกตางหลากหลายและทรัพยากรที่อุดม
สมบูรณของเอเชียที่มีอยูมาใชใหเกิดประโยชนสูงสุด โดย
เชื่อมโยงเอเชียตะวันออก เอเชียตะวันตก และเอเชียใต ที่
ประกอบดวยประเทศสมาชิก 28 ประเทศ โดยการ
สงเสริม Asia-wide Cooperation ที่เปนการตอยอดหรือ
เสริมความรวมมือในกรอบอื่น ๆ
Initiative for ASEAN Integration : IAI เปนกรอบความรวมมือระดับภูมิภาค ที่มุงเนนการลด
ชองวางจากการพัฒนากับประเทศในภูมิภาคอาเซียน โดย
ประเทศไทยเองมีบทบาทชวยเพิ่มขีดความสามารถและ
ใหการฝกอบรมบุคลากรของประเทศ CLMV ทางดาน
เทคนิคและวิชาการในดานตางๆ เพื่อเปนพื้นฐานความ
รวมมือ ซึ่งนําไปสูเปาหมาย การเปนตลาดเดียว (Single
Market) รวมทั้งการเปนฐานอุตสาหกรรมการผลิตเดียว
และการมุงบรรลุเปาหมายในการเปนประชาคมเศรษฐกิจ
อาเซียน ในป 2020 ในทายที่สุด
3.4.3 บทบาทไทยในเวทีประเทศเพื่อนบาน
ประเทศไทยในปจจุบัน ไดแสดงบทบาทของการเปนหุนสวนการพัฒนาในภูมิภาคและอนุภูมิภาค
ผานทางนโยบายการตางประเทศที่เรียกวา “ Forward Engagement” โดยมุงหวังการพัฒนาทางเศรษฐกิจ
และสังคมของภูมิภาค โดยถือหลักการชวยเหลือตัวเอง (Self - help Cooperation) และการสรางความ
เขมแข็งจากความแตกตาง (Strength from Diversity) บนพื้นฐานการเปนหุนสวนทางเศรษฐกิจและสังคม
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
13 of 19

14. โดยประเทศไทยไดมีการรวมกลุมทางเศรษฐกิจกับประเทศเพื่อนบานในหลายกรอบ ทั้งประเทศในแถบเอเชีย
ใต เอเชียตะวันออกเฉียงใต โดย
1) ไทยไดสนับสนุนใหความชวยเหลือทางการเงินเพื่อการพัฒนา (ODA) แก
ประเทศดอยพัฒนาในภูมิภาค ในป 2003 ประมาณ 167 ลานเหรียญสหรัฐ หรือ
รอยละ 0.13 ของรายไดประชาชาติ ซึ่งมากกวาประเทศออสเตรเลีย ญี่ปุน สหรัฐ
และหลายประเทศใน OECD โดยรอยละ 93 ของความชวยเหลือของไทยไปยัง
ประเทศดอยพัฒนาในทวีปแอฟริกา รวมทั้งประเทศเพื่อนบาน เชน กัมพูชา ลาว
พมา โดยการใหความชวยเหลือดังกลาวจะเนนการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานใน
ประเทศเพื่อนบาน เชน การสรางถนน สะพาน เขื่อน และโรงไฟฟา ซึ่งถือเปนการ
พัฒนาความเชื่อมโยงทางคมนาคม และพลังงาน เพื่อรองรับการพัฒนา
เศรษฐกิจระยะยาว
2) การใหความชวยเหลือดานเทคนิควิชาการ เชน การฝกอบรมบุคลากรในสาขา
ตางๆ อาทิ การศึกษา สาธารณสุข เกษตร คมนาคม การเงิน การธนาคาร ไทยก็
มีการดําเนินการใหความชวยเหลือในลักษณะเดียวกันกับสหประชาชาติ และ
ADB
3) บทบาทและแนวคิดริเริ่มในทุกกรอบความรวมมือทั้งระดับพหุภาคี ภูมิภาค และ
อนุภูมิภาค เชน ไทยกับประเทศเพื่อนบาน จึงเปนการแสวงหาโอกาสและ
ผลประโยชนทางเศรษฐกิจรวมกันในระยะแรก และพัฒนาสูประเด็นทางสังคม
สิ่งแวดลอม เมื่อพบวา สภาพการพัฒนาทางเศรษฐกิจ และสังคมที่แตกตางกัน
มากของประเทศยากจน และร่ํารวยนั้น ทายที่สุดแลวจะเปนตัวการที่ฉุดรั้งการ
พัฒนาของทั้งภูมิภาค
3..4.4 ความเชื่อมโยงทางเศรษฐกิจระหวางไทยและประเทศเพื่อนบาน ดานการคาการลงทุน มีดังนี้
1) ไทยเปนคูคาสําคัญและเปนนักลงทุนรายใหญในประเทศ CLMV ความสัมพันธทางการคา
ระหวางไทยและประเทศ CLMV เพิ่มขึ้นอยางตอเนื่องทุกป โดยเฉพาะการคาชายแดน แตโดยสวน
ใหญไทยเปนฝายไดดุลการคา และศักยภาพการคาในกลุมมีโอกาสขยายตัวเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ เนื่องจาก
แนวโนมที่ประเทศ CLMV เพิ่มความเชื่อมโยงกับการคาภายในอนุภูมิภาคสูงขึ้นมาก โดยเฉพาะลาว
มากถึง 67.3 % ในป 2546
• ตําแหนงที่ตั้งซึ่งอยูจุดกึ่งกลางของอินโดจีน ทําใหไทยมีความไดเปรียบในการทําการคา
กับ CLMV ซึ่งตลาดประเทศในเพื่อนบานพึ่งพาสินคาจากไทยเปนหลัก โดยไทยติด
อันดับ 1-5 ของผูสงออกสินคาไปยังประเทศ CLMV ระหวางป 2530-2547 ซึ่งสินคาที่
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
14 of 19

15. ประเทศ CLMV นําเขาจากไทย ไดแก สินคาอุตสาหกรรม และอุปโภคบริโภค เชน เครื่อง
คอมพิวเตอร แผงวงจรไฟฟา เม็ดพลาสติก น้ํามันสําเร็จรูปและน้ํามันดิบ เคมีภัณฑ
เหล็ก ยางพารา
ในทางกลับกัน ตลาดไทยยังเปนแหลงสงออกสินคาหลักของ CLMV ซึ่งเปนสินคา
จําพวกวัตถุดิบและสินคาปฐมภูมิ ทั้งผานทางชายแดนและการคาระหวางประเทศดวย
• การลงทุนของไทยในประเทศกัมพูชา ลาว พมา และเวียดนาม โดยสวนใหญ เปน
อุตสาหกรรมที่ลวนแลวแตพึ่งพาความไดเปรียบของประเทศเพื่อนบาน ในเชิงปจจัยการ
ผลิต โดยเฉพาะภาคการผลิตที่ใชแรงงานเขมขน เชน อุตสาหกรรมสิ่งทอและ
เครื่องนุงหม อุตสาหกรรมตัดเย็บเสื้อผา และอุตสาหกรรมที่ใชวัตถุดิบในประเทศเพื่อน
บาน เชน อุตสาหกรรมไฟฟา กาซธรรมชาติ อุตสาหกรรมเกษตร โทรคมนาคม ทองเที่ยว
และบริการตางๆ โดย ไทยมีมูลคาการลงทุนสะสมในลาวเปนอันดับหนึ่ง เปนอันดับสาม
ในพมารองจากสิงคโปร และอังกฤษ เปนอันดับ 5 ในกัมพูชา และเปนอันดับ 11 ใน
เวียดนาม
• ความสัมพันธไทย-จีน ในดานการคามีการขยายตัวเพิ่มขึ้นทุกป แตสวนใหญไทยเปน
ฝายขาดดุลการคา สินคาที่คาขายกันสวนใหญเปนสินคาอุปกรณชิ้นสวนอิเลคทรอนิกส
คอมพิวเตอร อุปกรณไฟฟา เหล็ก และพลาสติก ตลอดจนมีความรวมมือในการลดภาษี
เพื่อการคาผักผลไมระหวางกัน ในดานการลงทุนไทยลงทุนในจีน สวนใหญเปน
อุตสาหกรรมเกษตรและบริการ ไดแก อาหารสัตว ธัญพืช ฟารมสัตว รถจักรยานยนต
โรงแรม รานอาหาร นวดแผนไทย สวนในประเภทที่จีนมาลงทุนในไทยไดแก
อุตสาหกรรมเบา กระดาษ เคมีภัณฑ พลาสติก
2) ไทย-มาเลเซีย-อินโดนีเซีย มีการติดตอคาขายกันมาอยางตอเนื่องและมีมูลคาการคา
ขยายตัวสูงขึ้น โดยอัตราขยายตัวเฉลี่ยของการคาในชวง 5 ปที่ผานมา (2543-2547)
• ไทยยังคงเปนคูคาหลักของมาเลเซียและอินโดนีเซีย คือ ระหวางป 2530-2547 ไทยเปนคู
คาอันดับ 6 ของมาเลเซีย และอินโดนีเซียนําเขาสินคาจากไทยอยูในอันดับที่ 7 โดยไทย
เปนฝายไดดุลการคากับอินโดนีเซียและมาเลเซีย (การคาชายแดน) แตขาดดุลการคากับ
มาเลเซียในสวนการคาระหวางประเทศ
• สินคาออกของไทยไปกลุม IMT-GT ไดแก รถยนต เครื่องคอมพิวเตอร/อุปกรณ/
สวนประกอบ เคมีภัณฑ ยางพารา เหล็ก และเม็ดพลาสติก สินคานําเขามาไทย ไดแก
น้ํามันดิบ เครื่องคอมพิวเตอร/อุปกรณ/สวนประกอบ เคมีภัณฑ เครื่องจักรไฟฟาและ
สวนประกอบ สินแรโลหะเครื่องจักรกลและสวนประกอบ
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
15 of 19

16. • การลงทุนของมาเลเซียและอินโดนีเซีย ในไทยเนนอุปกรณชิ้นสวนอิเลคทรอนิกส
อุตสาหกรรมเกษตร เคมีภัณฑ สวนที่ไทยไปลงทุน เปนประเภทการผลิตเครื่องจักร/
เครื่องมือ ขนสง อาหารและเคมีภัณฑ โดยอุตสาหกรรมที่มีศักยภาพในอนาคต ไดแก
ยางพาราและแปรรูปไมยาง อาหารฮาลาล ประมง บริการขนสง คาสง/คาปลีก โรงแรม
และการทองเที่ยว โดยเฉพาะการทองเที่ยวระหวางไทยและมาเลเซีย ซึ่งนักทองเที่ยว
มาเลเซียมีจํานวนมากเปนอันดับหนึ่งของนักทองเที่ยวตางชาติที่เดินทางมาไทย
3) ไทย - ประเทศ BIMSTEC บทบาทไทยยังนอยแตมีแนวโนมโอกาสการพัฒนาทางการคาการ
ลงทุนเพิ่มมากขึ้น
• ในปจจุบันกลุม BIMSTEC สวนใหญจะมีความใกลชิด และคาขายกับอินเดียมากกวาไทย มีเพียง
พมาเทานั้น ที่มีความใกลชิดและเปนคูคาหลักของไทยในกรอบนี้ หากแตในชวงทศวรรษที่ผานมา
การสงออกของไทยในตลาด BIMSTEC ถึงแมจะมีปริมาณเพียง 2.2 % ของการสงออกทั้งหมด
แตมีอัตราเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง โดยเพิ่มสูงกวาอัตราการสงออกไปยังตลาดอื่นๆในโลกถึง 3 เทา
ดังนั้น หากมีการพัฒนาความรวมมือระหวางกันอยางแข็งขัน จะถือไดวากลุมนี้ซึ่งมีอินเดียเปน
ตลาดใหญ จะเปนตลาดที่มีศักยภาพของไทยในอนาคต
• ในปจจุบันสินคาสงออกที่สําคัญของไทยในกลุมนี้ ไดแก เม็ดพลาสติก เหล็ก/ผลิตภัณฑ น้ํามันดิบ
เครื่องรับวิทยุโทรทัศน/สวนประกอบ ผาผืน เครื่องจักรกล/สวนประกอบ เคมีภัณฑ สินคานําเขา
สวนใหญไดแก กาซธรรมชาติ เครื่องเพชร/อัญมณี/เงินและทองคํา สินแรโลหะ เคมีภัณฑ น้ํามัน
สําเร็จรูป ไม/ไมแปรรูป พืช/ผลิตภัณฑจากพืช
• โอกาสของไทยในกลุมประเทศ BIMSTEC ไทยจะมีเปนความไดเปรียบเชิงเปรียบเทียบที่โดดเดน
ในการคาสินคาจําพวกที่ใชแรงงานมีฝมือและใชวัตถุดิบที่มีในประเทศ เชน ยางพารา และอาหาร
และในระดับปานกลาง คือพวก พลาสติก และอุตสาหกรรมไม โดยนโยบายการมุงตะวันตกของ
ไทย ผสานกับนโยบายมุงตะวันออกของอินเดียจะเปนแรงขับเคลื่อนสําคัญสําหรับกรอบ
BIMSTEC ทั้งในปจจุบันและอนาคต
3.4.5 กรอบความรวมมือทางเศรษฐกิจที่สําคัญระหวางไทยกับประเทศเพื่อนบาน
กรอบความรวมมือทางเศรษฐกิจระหวางไทยกับประเทศเพื่อนบาน จัดเปนกรอบความรวมมือที่มีผลตอ
การพัฒนาเศรษฐกิจในภูมิภาคมากที่สุด โดยกรอบความรวมมือนี้ มีวัตถุประสงคเพื่อใชขอไดเปรียบเชิง
เปรียบเทียบของแตละประเทศ เพิ่มขีดความสามารถทางการแขงขัน สรางอํานาจตอรอง และลดชองวางทาง
เศรษฐกิจและสังคมในภูมิภาค โดยสามารถสรุปแนวทางความรวมมือของแตละกรอบ ไดดังนี้
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
16 of 19

17. 1) แผนงานการพัฒนาความรวมมือทางเศรษฐกิจในอนุภูมิภาคลุมแมน้ําโขง 6 ประเทศ (GMS)
กอตั้งในป 2535 ประกอบดวยสมาชิก 6 ประเทศ ไดแก กัมพูชา จีน (ยูนนานและตอมาเพิ่มกวางสี) สปป.ลาว
ไทย และเวียดนาม โดยความชวยเหลือของ ADB ซึ่งมุงเนนการพัฒนาเศรษฐกิจ ผานการเชื่อมโยงตามแนว
เศรษฐกิจ (Economic Corridor) การเพิ่มขีดความสามารถการแขงขันและกระชับความสัมพันธของชุมชน
หรือยุทธศาสตร 3Cs Connectivity Competitiveness Community โดยมีความรวมมือ 9 สาขา ครอบคลุม
ดานโครงสรางพื้นฐาน สังคมสิ่งแวดลอม และ พลังงาน เปนสาขาหลัก
2) ยุทธศาสตรความรวมมือทางเศรษฐกิจอิระวดี-เจาพระยา-แมโขง (ACMECS) ริเริ่มในป 2546
ประกอบดวยสมาชิก 5 ประเทศ (กัมพูชา ลาว พมา เวียดนาม ไทย) โดยอยูบนพื้นฐานการสรางความเปน
หุนสวนการพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคม เพื่อลดชองวางทางเศรษฐกิจระหวางไทยกับประเทศเพื่อนบาน
โดยเนนการพัฒนาแบบองครวมในบริเวณพื้นที่ชายแดน ในลักษณะการพัฒนาเมืองคูแฝด Sister Cities ที่มี
กิจกรรมการผลิตรวมกัน ทั้งดานเกษตรและอุตสาหกรรมรวมกัน โดยเนน 5 สาขาความรวมมือ ไดแก การ
อํานวยความสะดวกดานการลงทุน เกษตรและอุตสาหกรรม คมนาคม ทองเที่ยว และการพัฒนาทรัพยากร
มนุษย
3) แผนงานการพัฒนาเขตเศรษฐกิจสามฝาย อินโดนีเซีย-มาเลเซีย-ไทย (IMT-GT) ริเริ่มในป 2536
ประกอบดวยประเทศสมาชิก 3 ประเทศ คือ อินโดนีเซีย มาเลเซีย และไทย โดยมุงผลักดันความรวมมือ
ภาคเอกชนในดานความรวมมือทางเศรษฐกิจ อาทิ การลงทุนทางดานพัฒนาฐานการผลิตและการแปรูป
ตอเนื่อง การใชทรัพยากรทางเศรษฐกิจรวมกันในภาคใตของไทย ภาคเหนือและตะวันตกของมาเลเซีย และ
เกาะสุมาตราของอินโดนีเซีย และการแสวงหาความรวมมือในการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานและการเชื่อม
เสนทางคมนาคม เพื่อพัฒนาศักยภาพของพื้นที่ชายแดนที่อยูติดกันระหวางไทยและมาเลเซีย และการ
เชื่อมโยงกับอินโดนีเซีย ทั้งนี้ โดยภาครัฐเปนผูสนับสนุนดานการพัฒนาโครงสรางพื้นฐาน และการพัฒนาดาน
กฎระเบียบเพื่ออํานวยความสะดวก โดยปจจุบันมีความรวมมือ 6 สาขาหลัก ไดแก การโครงสรางพื้นฐาน
การคาและการพัฒนาจากจุดเริ่มแรก การพัฒนาตลาดเสรีดานโทรคมนาคม การทองเที่ยว การพัฒนา
ทรัพยากรมนุษย และการพัฒนาพื้นที่นอกเขตเมืองและการคาระหวางพื้นที่ และอยูระหวางการขยายเพิ่ม
สาขาความรวมมือที่จําเปนในสถานการณปจจุบันอีก 3 ดาน ไดแก สาธารณสุข พลังงานทดแทน และการ
ปองกันและบรรเทาสาธารณภัย
4) กรอบความรวมมือทางเศรษฐกิจ (BIMST-EC) ริเริ่มในป 2540 ประกอบดวยสมาชิก 7 ประเทศ
ไดแก บังคลาเทศ ภูฐาน อินเดีย พมา เนปาล ศรีลังกา และประเทศไทย โดยมุงหวังการเสริมสราง
สภาพแวดลอมที่เอื้ออํานวยตอการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ การใหความชวยเหลือในประเด็นที่เปน
ผลประโยชนรวม รวมทั้งการใหความชวยเหลือดานการฝกอบรมและวิจัย บนพื้นฐานของความเทาเทียมทาง
เศรษฐกิจ สังคม และเทคโนโลยี
ดร.สุวิทย คุณกิตติ
17 of 19