Сургалтанд

1. Сэрэл, түүний физиологи
үндэс
Д.Баасанням

2. Сэрэлтэй холбогдох үгс
• Excitation – Возбуждение – Хөөрөл
• Process –Процесс- Үйл явц
• Receptor- Рецептор- Хүлээн авуур
• Sensation- Ощущение - Сэрэл
• Sense organ- Орган чувствo – Мэдрэхүйн эрхтэн
• Image – Образ – Дүр
Нийгэм, сэтгэл судлалын дээд сургууль

6. Сэрэл-sensation-Ощущение
• Сэрэл нь амьтан, дотор хүн, гаднах эсвэл дотоод өдөөлтийг
илрүүлдэг (жишээ нь: нүдний долгионыг илрүүлэх нүд, дууны
долгионыг илрүүлэх чих).
• Хүртэхүйгээс ялгаатай нь өдөөлтийг тайлбарлах юм уу
тодорхойлох үүрэгтэй. Жнь: Сандал харах, гитар сонсох ...

7. Физиологи үндэс: Үндэслэгч В.И.Ленин
• Тэрээр сэрлээр дамжуулахгүйгээр юмсын ямар нэг
хэлбэрийн тухай мэдэх боломжгүй гэжээ.
Цочроогчийн үйлийг хүлээн авч үүнийг танин
мэдэхүйн тогтолцоонд дамжуулж тархинаас эргэж
хариу үйлдэл үзүүлэх үйл ажиллагаа явагдах
процессыг анализатор буюу задлан ялгагч гэнэ
Нийгэм, сэтгэл судлалын дээд сургууль

8. Нийгэм, сэтгэл судлалын дээд сургууль

9. Сэрлийн үе шатууд
1. Мэдрэгч рецепторууд өдөөгчийг илрүүлэх
2. Мэдрэхүйн өдөөлт нь тархинд код үүсгэх
3. Мэдрэхүйн эрхтнүүд тархин дахь судлуудад хүрч ашигтай
мэдээлэл болгон хувиргах

10. Задлан ялгагч нь
1. Мэдрэхүйн эрхтэн бүрийн “рецептор” анализаторуудын
захын хэсэг. Энд нүд, чих, хэл, ам, арьс зэрэг мэдрэхүйн
эрхтэнүүд орно.
2. Рецептороор дамжин ирсэн ямар нэг мэдээ дохио хүлээн
авч боловсруулан түүнийг сэрэл болгон хувиргах
анализаторуудын цаад хэсэг буюу тархинд явагдах процесс.
3. Тархинд боловсрогдсон сэрэл нь эргэж цочроогчдын
үйлдэлд хариу үзүүлдэг.
Нийгэм, сэтгэл судлалын дээд сургууль

11. • Children are often
taught five basic senses:
seeing (i.e., vision),
hearing (i.e., audition),
tasting (i.e., gustation),
smelling (i.e., olfaction),
and touching.
Өлсөх, цангах, хүрэлцэх, жирвэгэнэх...

12. Сэрэл явагдах процесс
Цочроогч нь мэдрэхүйн эрхтэнд нөлөөлсөнөөр мэдрэлийн дамжуулах
сувгаар их тархины гадарт очих мэдрэлийн долгион бий болж тэнд
боловсруулагдан бие дааж сэрэл үүснэ.
Нийгэм, сэтгэл судлалын дээд сургууль

13. Цочроогч
Сэрэл үүсэхэд мэдрэх эрхтэнд шууд нөлөө үзүүлж байдаг бодит ертөнцийн юмс
үзэгдэл шаардлагатай бөгөөд түүнийг цочроогч гэж нэрлэнэ.
Сэрэл Гадаад орчноос ирэх цочроол Цочроолын нөлөөлж буй мэдрэлийн эсүүд
Сонсгол Дуу авианы долгион Дотоод чихэнд байрлах даралтыг мэдрэгч эсүүд
Хараа Гэрлийн долгион Нүдний торлог дахь гэрэлд мэдрэг эсүүд
Шүргэх Арьсанд үүсэх даралт Арьсны мэдрүүлын мэдрэмтгий төгсгөл
Өвчний Үнэрлэх мэдрэхүйн эсүүд Арьс болон бусад эдүүдийн өвчнийг мэдрэх
мэдрэлийн эсүүд
Амт Шингэнд уусдаг юмс Хэлны янз бүрийн амтыг мэдрэх эсүүд
Үнэр Шингэнд уусдаг юмс
Нийгэм, сэтгэл судлалын дээд сургууль

14. Сэрлийг хэмжих
• Үнэмлэхүй зааг - Тухайн цаг үед хүний илрүүлж
чадах өдөөлт хамгийн бага хэмжээ (50%)
• Ялгах зааг ( мэдэгдэхүйц ялгаа) - бие махбодийн
хувьд тусах мэдрэмжийн хоорондох хамгийн бага
ялгаа нь 50%-аас дээш мэдрэх байдал
• Дээд зааг- Хүний мэдрэх хамгийн их хэмжээ
Сэтгэц физиологиор мэргэшсэн сэтгэл судлаачид Сэрлийг хэмжинэ

15. Сэрлийн ангилал
Сэрэл
Гадаад
Зайнаас үүсэх
(харах, сонсох,
үнэрлэх)
Шууд үүсэх
(Арьсны болон
амтлах)
Завсрын Дотоод
Нийгэм, сэтгэл судлалын дээд сургууль

16. Хэв шинж
Хараа-Сонор-Арьс-Үнэрлэхүй-Амт

17. Эх сурвалж
• Д.Санжжав “Сэтгэл судлал”
• https://en.wikipedia.org/wiki/Sensation_(psychology)