1. สมุนไพรไทย
ตอนที่ ๑
ความเกี่ยวกับสมุนไพร
พืชสมุนไพร อันที่จริงคนสวนใหญก็พอรูๆ กันวา สมุนไพรไทยเปนสิ่งที่มีคุณคาใชประโยชนได
จริง และใชไดอยางกวางขวาง แตเปนเพราะวาเราใชวิธีรกษาโรคแผนใหมมานานมากจนวิชาแพทย
ั
แผนโบราณที่มีสมุนไพรเปนยาหลักถูกลืม สรรพคุณและคุณคาของสมุนไพรอันเปนสิ่งที่เรียกไดวา
ภูมิปญญาโบราณก็เริ่มถูกบดบังไปเรื่อยๆ และถูกทอดทิ้งไปในที่สุด
จนตอมาภาครัฐเริ่มกลับมาเห็นคุณคาของสมุนไพรไทยอีกครั้งดวยการแถลงนโยบายตอรัฐสภา
ไวเมื่อวันที่ 21 ตุลาคม 2535 วา " ใหมการผสมผสานการแพทยแผนไทยและสมุนไพรเขากับระบบ
ี
บริการสาธารณสุขของชุมชนอยางเหมาะสม"
กระทั่งไมนานมานี้ ไดมีการตื่นตัวเกี่ยวกับสมุนไพร เมื่อไดมีการศึกษา วิจัย สมุนไพรตางๆ
แลวพบวามีประสิทธิภาพในการรักษาดีกวายาแผนปจจุบัน ขอเดนของสมุนไพรก็คือ
1 ไมมีอันตรายเพราะไมมีสารตกคางและผลขางเคียง
2 ราคาถูกกวายาแผนปจจุบัน ทําใหคนไทยเริ่มหันกลับมาสนใจและหันกลับมาใชกนอยาง ั
แพรหลาย
ขอแนะนําในการใชสมุนไพร
การใชสมุนไพรที่ถูกตอง ควรปฏิบัติดังนี้
-ใชใหถูกตน สมุนไพรมีชื่อพองหรือซ้ํากันมากและบางทองถิ่นก็เรียกไมเหมือนกัน จึงตองรูจก
ั
สมุนไพร และใชใหถูกตน
-ใชใหถูกสวน ตนสมุนไพรไมวาจะเปนราก ใบ ดอก เปลือก ผล เมล็ด จะมีฤทธิ์ไมเทากัน บางทีผล
แก ผลออนก็มีฤทธิ์ตางกันดวย จะตองรูวาสวนใดใชเปนยาได
-ใชใหถูกขนาด สมุนไพรถาใชนอยไป ก็รักษาไมไดผล แตถามากไปก็อาจเปนอันตราย หรือเกิดพิษ
ตอรางกายได

2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
2
-ใชใหถูกวิธี สมุนไพรบางชนิดตองใชสด บางชนิดตองปนกับเหลา บางชนิดใชตมจะตองรูวิธีใชให

ถูกตอง
-ใชใหถูกกับโรค เชน ทองผูกตองใชยาระบาย ถาใชยาที่มฤทธิ์ผาดสมานจะทําใหทองผูกยิ่งขึ้น
ี
อาการแพทเี่ กิดจากสมุนไพร สมุนไพรมีคุณสมบัติเชนเดียวกับยาทัวไป คือมีทั้งคุณและโทษ บาง
่
คนใชแลวเกิดอาการแพได แตเกิดขึนไดนอยเพราะสมุนไพรมิใชสารเคมีชนิดเดียวเชนยาแผน
้
ปจจุบัน ฤทธิ์จึงไมรุนแรง (ยกเวนพวกพืชพิษบางชนิด) แตถาเกิดอาการแพขนควรหยุดยาเสียกอน
ึ้
ถาหยุดแลวอาการหายไป อาจทดลองใชยาอีกครั้งโดยระมัดระวัง ถาอาการเชนเดิมเกิดขึ้นอีกแสดง
วาเปนพิษของยาสมุนไพรแน ควรหยุดยาและเปลี่ยนไปใชยาอื่น หรือถาอาการแพรุนแรงควรไปรับ
การรักษาที่สถานีอนามัยและโรงพยาบาล
อาการที่เกิดจากการแพยาสมุนไพร มีดงนี้ ั
-ผื่นขึ้นตามผิวหนังอาจเปนตุมเล็กๆ ตุมโต ๆ เปนปนหรือเปนเม็ดแบนคลายลมพิษ อาจบวมที่ตา
(ตาปด) หรือริมฝปาก (ปากเจอ) หรือมีเพียงดวงสีแดงที่ผวหนัง
ิ
-เบื่ออาหาร คลื่นไส อาเจียน (หรืออยางใดอยางหนึ่ง) ถามีอยูกอนกินยาอาจเปนเพราะโรค
-หูอื้อ ตามัว ชาที่ลิ้น ชาที่ผิวหนัง
-ประสาทความรูสกทํางานไวเกินปกติ เชนเพียงแตะผิวหนังก็รูสึกเจ็บ ลูบผมก็แสบหนังศีรษะ ฯลฯ
ึ
-ใจสั่น ใจเตน หรือรูสึกวูบวาบคลายหัวใจจะหยุดเตน และเปนบอยๆ
-ตัวเหลือง ตาเหลือง ปสสาวะเหลืองและเมื่อเขยาจะเกิดฟองสีเหลือง (เปนอาการของดีซาน) อาการ
นี้แสดงถึงอันตรายรายแรงตองรีบไปหาแพทย อาการเจ็บปวยและโรคที่ไมควรใชสมุนไพรหรือ
ซื้อยารับประทานดวยตนเอง
หากผูปวยเปนโรครายแรง โรคเรื้อรัง หรือโรคที่ยังพิสจนไมไดแนชดวารักษาดวยสมุนไพรได
 ู ั
เชน งูพิษกัด สุนัขบากัด บาดทะยัก กระดูกหัก มะเร็ง วัณโรค กามโรค ความดันโลหิตสูง เบาหวาน
โรคเรื้อน ดีซาน หลอดลมอักเสบเรื้อรัง ปอดบวม (ปอดอักเสบ) อาการบวม ไทฟอยด โรคตาทุก
ชนิด ไมควรใชสมุนไพร
ถาผูปวยมีอาการโรค/อาการเจ็บปวยที่รุนแรง ตองนําผูปวยสงโรงพยาบาลทันที ไมควรรักษา
 
ดวยการซื้อยารับประทานเอง หรือใชสมุนไพร อาการที่รนแรงมีดังนี้
ุ
-ไขสูง (ตัวรอนจัด) ตาแดง ปวดเมื่อยมาก ซึม บางทีพูดเพอ (อาจเปนไขหวัดใหญ หรือไขปาชนิด
ขึ้นสมอง)
-ไขสูงและดีซาน (ตัวเหลือง) ออนเพลียมาก อาจเจ็บในแถวชายโครง (อาจเปนโรคตับอักเสบ ถุง
น้ําดีอักเสบ ฯลฯ)
-ปวดแถวสะดือ เวลาเอามืดกดเจ็บปวดมากขึ้น หนาทองแข็ง อาจทองผูกและมีไขเล็กนอยหรือมาก

3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
3
(อาจเปนโรคไสติ่งอักเสบอยางแรงหรือลําไสสวนอื่นอักเสบ)
-เจ็บแปลบในทองคลายมีอะไรฉีกขาด ปวดทองรุนแรงมาก ทองแข็ง อาจทองผูก และมีไขเล็กนอย
หรือมาก (อาจเปนโรคไสติ่งอักเสบอยางแรงหรือลําไสสวนอื่นอักเสบ)
-อาเจียนเปนโลหิตหรือไอเปนโลหิต (อาจเปนโรครายแรงของกระเพาะอาหารหรือปอด) ตองให
คนไขนอนพักนิ่งๆ กอน ถาแพทยอยูใกลควรเชิญมาตรวจที่บาน ถาจําเปนตองพาไปหาแพทย ควร
รอใหเลือดหยุดเสียกอน และควรพาไปโดยมีการกระเทือนกระแทกนอยที่สุด
-ทองเดินอยางแรง อุจจาระเปนน้ํา บางทีมีลักษณะคลายน้ําซาวขาว บางทีถายพุงถายติดตอกันอยาง
รวดเร็ว คนไขออนเพลียมาก ตาลึก หนังแหง (อาจเปนอหิวาตกโรค) ตองพาไปหาแพทยโดยดวน
ถาไปไมไหวตองแจงแพทยหรืออนามัยที่ใกลที่สุดโดยเร็ว
-ถายอุจจาระเปนมูกและเลือด บางทีเกือบไมมีเนื้ออุจจาระเลย ถายบอยมาก อาจจะตั้งสิบครั้งใน
หนึ่งชั่วโมง คนไขเพลียมาก (อาจเปนโรคบิดอยางรุนแรง)
-สําหรับเด็ก โดยเฉพาะเด็กอายุไมเกินสิบสองปมีอาการไขสูง ไอมาก หายใจมีเสียผิดปกติ คลายๆ
กับอะไรติดอยูในคอ บางทีมีอาการหนาเขียวดวย (อาจเปนโรคคอตีบ) ตองรีบพาไปหาแพทยโดย

ดวนที่สุด
-อาการตกเลือดเปนเลือดสดๆ จากทางไหนก็ตามโดยเฉพาะทางชองคลอดตองพาไปหาแพทย
โดยเร็วที่สุด
ความหมายของคําที่ควรทราบเพือการใชสมุนไพรอยางถูกตอง
่
ใบเพสลาด หมายถึงใบไมที่จวนแก
ทั้งหา หมายถึงสวนของราก ตน ผล ใบ ดอก
เหลา หมายถึงเหลาโรง (28 ดีกรี)
แอลกอฮอล หมายถึงแอลกอฮอลชนิดสีขาวสําหรับผสมยา หามใชแอกอฮอลชนิดจุกไฟ
น้ําปูนใส หมายถึงน้ํายาที่ทําขึนโดยการนําปูนที่รับประทานกับหมากมาละลายน้ําสะอาดตั้งทิ้งไว
้
แลวรินน้ําใสมาใช
ตมเอาน้ําดื่ม หมายถึงตมสมุนไพรดวยการใสน้ําพอประมาณ หรือสามเทาของปริมาณที่ตองการใช
ตมพอเดือดออนๆ ใหเหลือ 1 สวนจาก 3 สวนขางตน รินเอาน้ําดื่มตามขนาด
ชงเอาน้ําดื่ม หมายถึงใสน้ําเดือดหรือน้ํารอนจัดลงบนสมุนไพรที่อยูในภาชนะปดฝาทิ้งไวสักครูจึง
ใชดื่ม
1 กํามือ มีปริมาณเทากับสี่หยิบมือ หรือหมายความถึงปริมาณของสมุนไพรที่ไดจากการใชมือเพียง
ขางเดียวกําโดยใหปลายนิวจรดอุงมือโหยงๆ
้
1 กอบมือ มีปริมาณเทาสองฝามือ หรือหมายความถึงปริมาณของสมุนไพรที่ไดจากการใชมือทั้ง
สองขางกอบเขาหากันใหสวนของปลายนิ้วแตะกัน

4. 1 ถวยแกว มีปริมาตรเทากับ 250 มิลลิลิตร
1 ถวยชา มีปริมาตรเทากับ 75 มิลลิลิตร
1 ชอนโตะ มีปริมาตรเทากับ 15 มิลลิลิตร
1 ชอนคาว มีปริมาตรเทากับ 8 มิลลิลิตร
1 ชอนชา มีปริมาตรเทากับ 5 มิลลิลิตร
ขอมูลความรูจาก สํานักงานขอมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดล
L.Siddiphong