1. 1
ಯ ಾನ ಾಳಗಳ
ಮತು
ಯ ಾನ ಸಂ ೕತ
ಾ. ೕಧರ ಉಪ ರ

2. 2

3. 3
ಯ ಾನ ಾಳಗಳ ಮತು ಯ ಾನ ಸಂ ೕತ
ಶ ಾ ಲಯ ಅನು ಾನ ಆ ೕಗ
ಾ ೇ ಕ ಕ ೇ
. ೆ. ಾ , ಅರಮ ೆ ರ ೆ , ಾಂ ೕನಗರ
ೆಂಗಳ ರು-1
ಇವ ೆ
ಾ. ೕಧರ ಉಪ ರ
ಸಹ ಾ ಾ ಪಕರು
ಕನಡ ಾಗ
ೕ ಾರ ಾ ಾ ೇಜು, ಬಸೂರು-576211
ಕುಂ ಾಪ ರ ಾಲೂ , ಉಡು ೆ
ಇವರು
ಸ ದ ರು ಸಂ ೆ ೕಧ ಾ ಅಧ ಯನದ ಅಂ ಮ ವರ
ೆಬ ವ 2011

4. 4
ಅನುಕ ಮ ೆ
ಷಯ ಪ ಟ ಸಂ ೆ
1. ಮುನು 5
2. ಯ ಾನ ಾಳ ಸ ರೂಪ 7
3. ಛಂದ ನ ಮೂಲ ಾಠಗಳ 21
4. ಾಳಗಳ 31
5. ಷಟ ಗಳ 65
6. ಯ ಾನ ಸಂ ೕತ 79
8. ಸ ರ ಾಧ ೆಯ ೆಲವ ಾದ ಗಳ 95
9. ಅಧ ಯನ ಫಲಶು 107
10. ಗ ಂಥ ಋಣ 108

5. 5
ಮುನು
“ಯ ಾನ ಾಳಗಳ ಮತು ಯ ಾನ ಸಂ ೕತ” ಎಂಬ ಈ ರು
ಸಂ ೆ ೕಧ ಾ ಅಧ ಯನದ ವರ ಯನು ಯು. . . ಅನು ಾನದ ೆರ ಂದ
ತ ಾ ಸ ಾ ೆ. “ ಬಡಗು ಟು ಯ ಾನ ಪರಂಪ ೆ ಮತು ಪ ೕಗ ” ಎಂಬ
ನನ ಮ ಾ ಪ ಬಂಧ ೆ ಮಂಗಳ ರು ಶ ಾ ಲಯ . ಎ . . ಪದ
ೕ ತು. ಆಗ ನನ ಸಂ ೆ ೕಧ ಾ ಅಧ ಯನದ ಗುರುಗ ಾದ ಾ. . ಎ. ೇಕ
ೈ ಯವರನು ಾನು ಈ ಸಂದಭ ದ ಸ ಸು ೇ ೆ. ಏ ೆಂದ ೆ ಸಂ ೆ ೕಧ ಾ
ಾಗ ವನು ನನ ೆ ಕ ೊಟ ನನ ಗುರುಗಳ ಅವರು.
ನನ . ಎ . . ಪ ಬಂಧದ ಸದ ದ ಯ ಾನ ಕ ೆಯ
ಾನದ ಯ ಾನ ಕು ತವನು ಕ ಯಲು ಒಂದು ಸುಬದ ಾದ ಕಮ
ಉಡು ಯ ಎ . .ಎ . ಾ ೇ ನ ಯ ಾನ ೇಂದ ದ ರೂ ಸಲ ೆ.
ಆದ ೆ ಯ ಾನ ಾಗ ಮತು ಾಳಗಳನು ಕ ಯಲು ಾಗವತರು ಕ ಾ ಟಕ
ಅಥ ಾ ಂದೂ ಾ ೕ ಪದ ಯ ಕ ೆ ೆ ಅವಲಂ ಸ ೇ ಾ ೆ ಎಂದು ೇ ೆ.
ಈ ಸಂ ೆ ೕಧ ಾ ವರ ಯ ಯ ಾನ ಾಳಗಳ ಬ ೆ ಾಗ ಅಥ ಾ ಸ ರ
ಾಧ ೆಯ ಬ ೆ ನನ ಅನುಭವದ ೆ ೆಯ ಈ ಕು ತ ಅಧ ಯನವನು
ಮುಂದುವ ೇ ೆ.
ಈ ಸಂ ೆ ೕಧ ಾ ಪ ಬಂಧ ೊರ ಬರಲು ಾರಣ ಾದ ಯು. . . ೆ
, ನಮ ಾ ೇ ನ ಾಂಶು ಾಲ ಾದ ೕಮ ಚಂದಪ ಾ

6. 6
ೆಗ ೆಯವ ೆ,ನಮ ಾ ೇ ನ ಆಡ ತ ಮಂಡ ೆ, ನನ ಕೃತ ೆ
ಸ ಸು ೇ ೆ.
ಾಂಕ - 26.2.2011 ಾ. ೕಧರ ಉಪ ರ
ಸಳ - ಬಸೂರು ಸಹ ಾ ಾ ಪಕರು, ಕನಡ ಾಗ
ೕ ಾರ ಾ ಾ ೇಜು, ಬಸೂರು-
576211
ಕುಂ ಾಪ ರ ಾಲೂಕು, ಉಡು ೆ.
*************

7. 7
ಯ ಾನ ಾಳ ಸ ರೂಪ
ಬಡಗು ಟು ಯ ಾನ – ಪರಂಪ ೆ ಮತು ಪ ೕಗ ಎಂಬ
ಮಂಗಳ ರು ಶ ಾ ಲಯ ೆ ಸ ದ ನನ . ೆ . ಮ ಾಪ ಬಂಧದ
“ ಈಗ ಉಡು ಯ ಯ ಾನ ೇಂದ ದ ಯ ಾನ ಕ ೆ ಬಹಳ ಾ ಪಕ ಾ
ಸುಬದ ಾ ೆ ೆದು ಬಂ ೆ. ಭರತ ಾಟ ದ ೇ ಸುಬದ ಾ ಯ ಾನ
ಕು ತವನು ಇ ಕ ಯಬಹು ಾದ ಂದ ಯ ಾನ ಾಗವತರು ಾಗಗಳ
ಕ ೆ ೆ ಕ ಾ ಟಕ ಸಂ ೕತದ ೆ ೋಗ ೇ ಾ ರುವಂ ೆ, ಕು ತ
ಕ ಯ ೇ ಾದವರು ಭರತ ಾಟ ದ ಅಥ ಾ ಇ ೊ ಂದು ಧದ ನೃ ಾ ಾ ಸದ
ೆರವ ಪ ೆಯ ೇ ಾದ ಅಗತ ಇಲ “ ( ಪ ಟ 18 ) ಎಂದು ೇ ೆ. ಅಂದ ೆ
ಯ ಾನ ಕು ತವನು ಈಗ ಾ ೕಯ ಾ ಸುಬದ ಾ ಕ ಯುವ
ಅವ ಾಶ ೆ, ಆದ ೆ ಾಗವತರು ತಮ ಾಡು ಾ ೆ ೆ ಾ ಾ ಕ ಾ ಟಕ
ಸಂ ೕತ ೕ ಅಥ ಾ ಮ ಾವ ೋ ಾನದ ಮೂಲಕ ಅ ಾ ಸ
ಾಡ ೇ ಾ ೆ. ಾಗ ಾಳಗಳ ಕು ತು ೇ ಸು ಾಗ ನಮ ಾ ಂಸ ೆ
ಎದುರು ಾಣುವ ದು ಕ ಾ ಟಕ ಸಂ ೕತದ ಾಗ ಾಳಗಳ . ಯ ಾನ ೇ ಆದ
ೈ ಂದು ಇ ೆ ಎಂದು ೇಳ ವವರು ಕೂಡ ಇದುವ ೆ ೆ ಈ ಾಗ ವ ೇ
ಅನುಸ ಾ ೆ. ಈ ಸಂ ೆ ೕಧ ಾ ರು ಪ ಬಂಧದ ಯ ಾನ ೆ ಅದರ ೇ
ಆದ ಸಂ ೕತ ಕ ೆಯ ಾನ ಂದನು ಕ ೊಡುವ ಪ ಯತ ಾಡ ಾ ೆ.
ಯ ಾನದ ಾಳಸ ರೂಪವನು ಾಗ ಾಳಗಳ ಕ ೆಯ ಾನವನು
ೇ ಸುವ ೊಸ ಪ ಯತ ಂದನು ಾಡ ಾ ೆ. ಜಗ ನ ಎ ಾ ಕ ೆ
ಧ ಸಂ ೕತ ಪ ಾರಗ ೆ. ಾರ ೕಯ , ಾ ಾತ ಸಂ ೕತ ೆಂಬ

8. 8
ಪ ೇದವ ಇ ೆ. ಯ ಾನ ಸಂ ೕತದ ಈ ಕ ೆಯ ಾನ ಎ ಾ ಸಂ ೕತ
ಅ ಾ ಗ ಗೂ ಅನುಕೂಲ ಾಗುತ ೆ ಎಂಬುದನು ಾ ೇಳಬಯಸು ೇ ೆ.
ಅಲ ೇ ಾಗ ೕಕರಣದ ಇಂ ನ ಯುಗದ ಾ ೇ ಕ ಕ ೆ ಶ ಮಟದ
ಮನ ೆ ಪ ೆದ ೆ ಾ ಾ ಬದು ಉ ಯ ಬಲದು. ಅದ ಾ ಯ ಾನದ
ಗುಣಮಟವನು ೆ ಸುವ ದೃ ಂದ ೊಸ ೊಸ ಕ ೆಯ ಾನ ಮ ೆಮ ೆ
ಪ ೕಗ ೆ ಬರ ೇಕು ಇಲ ಾದ ೆ ಾವ ಹ ೆಯ ಹಳವಂಡಗಳ ೇ
ಪ ನರುಚ ಸು ಾ ಾಗ ಕ ಸ ೆ ಯ ಲ ಾಗ ೇ ಮೂ ೆಗುಂ ಾಗುವ
ಭಯವನು ಎದು ಸ ೇ ಾಗುತ ೆ.
ಯ ಾನದ ಾ ೕಯ ೆಯನು ಸಮ ಸುವ ಉ ೇಶ ಂದ
ಂ ಂದಲೂ ಅ ೇಕ ಾ ಂಸರು ಯ ಾನ ಾಳಗಳನು ಕ ಾ ಟಕ ಸಂ ೕತ
ಾಸ ದ ಬಳ ೆಯ ರುವ ಾಳಗ ೆ ಸ ಾನ ೆಂದು ಾ ಸು ಾ ಬಂ ಾ ೆ.
ಾ ಂಸ ಾದ ಕು ಲ ಕೃಷ ಭಟರು ತಮ “ ಾ ಸುಬ ನ ಯ ಾನಗಳ ”
(ಪ . ಕನಡ ಅಧ ಯನ ಸಂ ೆ, ೖಸೂರು ಶ ಾ ಲಯ, 1975) ಗಂಥದ
ಮುನು ಯ ೕ ೆ ೇಳ ಾ ೆ. .-“ ಬ ೕ ಾಕೃ ಾಗ ಾಳ ಧ ಂ
ಾ ಾಯಣಮಂ ೇಳ ದ ” ಎಂಬ ಾತು ಮುಖ ಾದದು.... ಆತನು
ೇಳ ವಂ ಾ ಬ ೕ ಾ ಾಗ ಾಳ ಾನ ೆಂಬುದು ನಮ ಕ ಾ ಟಕ
ಸಂ ೕತದ ಪ ವ ಸಂಪ ಾಯದ ಪ ದ ಾದುದು. ... ಈ ಮೂವ ೆರಡು
ಾಗ ೇಧಗಳ ಾ ಾ ಗಣ ೆಯ ಈ ನ ಸಪ ಾಳಗ ೆ ಳ ೆ
ಅಡಕ ೊಳ ವ ಾದರೂ ಗುರು ಲಘ ಾ ಸಗಳ ನ ಸ ರೂಪಗಳನು
ಪ ೆ ರುತ ೆ ಎಂದ ೆ, ಆ ಾಳಗಳ ಪ ಂದು ಗುರು, ಲಘ , ದುತಗಳ
ಸಶಬ ಗ ಂದ ೇ ( ೆಟುಗ ಂದ) ರೂ ಸಲ ಡುವಂತವ . ಆದುದ ಂದ

9. 9
ಾ ಾಸಂ ೆ ಒಂ ೇ ಆ ದರೂ ಗುರು- ಲಘ ಾ ಸಗಳನು ೊಂ ೊಂಡು
ೆಟುಗಳ ನಕಮದ ೕಳ ವ ದ ಂದ ಾಳದ ಸ ರೂಪಗಳ ೇ ಾಗುತ ೆ.
ಸಂ ೕತ ರ ಾಕ ಾ ಾಸ ಗಂಥಗಳ ಆ ಒಂ ೊಂದು ಸ ರೂಪಗಳ ೇ ೆ
ೇ ೆ ೆಸ ನ ಾಳ ೇದಗ ಾ ಪ ಗ ಸಲ ರುವ ದನು ಾಣಬಹುದು,
............. ಆ ಪ ಾರ ಚತುರಶ ಾಳದ ಅಡಕ ಾಗುವ ಾಗೂ
ಏಕ ಾಳ ೆಂ ೇ ಕ ೆಯಲ ಡುವ ೇದಗಳ ಎಂಟು, ವ ೆಯ ಾಲು ,
ಝಂ ೆಯ ಐದು, ಅಷ ಾಳದ ಾಲು , ರೂಪಕದ ಮೂರು, ಮ ೆಯ
ಐದು ರಂ ರುವ ದಲ ೇ ಆ ಾಳ, ೌ ಾಳ ಇವ ಹ ಾರು ಅ ರ ಾಲದವ .
ೈ ಾಳ ( ಮೂರುವ ೆ ಾ ಾ ಾಲ) ಎಂಬ ಮೂರು ಷ ರೂಪಗಳ
ೇ ಒಟು ಮೂವ ೆರಡು ಾಳಗ ಾಗುವ ವ . ಆ ಒಂ ೊಂದಕೂ ೇ ೆ ೇ ೆ
ಸಂ ೕತ ಾಸಗಳ ೊ ರುವ ಪ ಾ ಯ ಾಮಗಳ ಸ ೕತ ಈ ೆಳ ೆ ಪ
ಾ ೊಡ ಾ ೆ......... ೕ ೆ ಾಸ ದ ಾದ “ ಬ ೕ ಾಕೃ ”-
ಮೂವ ೆರಡು ಸ ರೂಪಗಳ ಳ ಾಗ ಮತು ಾಳಗಳ ಾನು ರ ದ ಕನಡ
ಯ ಾನಗಳನು “ ಭೂ ಳ ಾಗ ಾಳವನ ತು ಾ ದ ೆ ” ( ಪ .337-
227) ಆ ಮ ಾ ಕಣ ಪ ರ ಕೃಷ ಸಲಹುವ ೆಂ ೆನುವ ಈತನು ಬ ಯ
ಾ ಾ ಯಲ , ಾಂಧವ ಾಸ ದ ಲ ಲ ಣಗಳನು ಬಲವ ಾ ದ ಯ
ಾ ೇಯ ಾರ ೇ ಸ . ಆತ ಂದು ದು ಬಂದ ಈ ಶುದ ಕ ಾ ಟಕ ಸಂ ೕತದ
ಉನತ ಾ ೕಯ ಸಂಪ ಾಯವನು ಇಂದು ಾನಪದ ೆ ತಳ ರುವ ದು
ವ ಸ ಾಸ ದ.” (ಪ ಟ.xiiv-xviii)
ಆದ ೆ ಕ ಾ ಟಕ ಸಂ ೕತ ಾ ಂಸ ಾದ ೕ ಾಸ ಉಡುಪರು “
ಯ ಾನ ಮಕರಂದ ” ಗ ಂಥದ ತಮ ೇಖನದ ೕ ೆ ೇಳ ಾ ೆ. –“ ಈಗ

10. 10
ನಮ ೆ ಹ ೈದ ೆಯ ಶತ ಾನ ಂತ ಂ ನ ಯ ಾನ ಪ ಸಂಗಗಳ
ೊ ೆಯುವ ಲ. ಹ ೈದ ೆಯ ಶತ ಾನವ ಸಂ ೕತ ಪಪಂಚದ ಒಂದು
ಾಂ ಯ ಾಲ. ಅಷರವ ೆ ನ ೇಯ ಪ ಬಂಧಗಳ ನಮ ೆ ಇಂದು ಾಸ
ಗ ಂಥಗಳ ಾ ಾ ೊ ೆಯುತ ೆ. ಅವ ಗಳನು ಾಡುವ ೕ
ನಮ ಯವ ೆ ೆ ಪರಂಪ ಾಗತ ಾ ಇ ದು ಬಂ ಲ........ . ಾಳಗಳ
ರೂಪ ೆಯಲೂ ಸಂ ೕತಕೂ ಯ ಾನಕೂ ಾಕಷು ೇದ ೆ.
....ಹ ೈದ ೆಯ ಶತ ಾನದ ಸಪ ಾಳಗಳ ಬಳ ೆ ೆ ಬಂದವ ......... ಸಪ
ಾಳದ ಬಳಸುವ ಲಘ ನ ಶ , ಚತುರಶ, ಖಂಡ, ಶಗ ೆಂಬ ಮೂರು,
ಾಲು , ಐದು, ಏಳ ಅ ರ ಾಲ ಪ ಾಣದ ಾಲಪ ಾಣಗ ೆ.......... ಸಪ
ಾಳಗಳ ಪ ಂದರಲೂ ಲಘ ನ ಅ ರ ಾಲ ಪ ಾಣವನು
ಬದ ಸುವ ದರ ಮೂಲಕ ಪ ಂದು ಾಳವನು ಐದು ಬ ೆ ಾ
ಾ ಸಬಹುದು. ೕ ೆ ಾಡುವ ದ ಂದ ಸಪ ಾಳಗಳನು ಲಘ ನ ಾ
ೇದಗಳ ಮೂಲಕ ಮೂವ ೆದು ಾಳಗ ಾ ೋ ಸಲು ಾಧ ಾ ೆ.......
ಯ ಾನದ ಸಂ ೕತದ ಪದ ಯಂ ೆ ಾಳ, ಾ ಾನಗ ಲ. .....
ಯ ಾನ ಾಳಗಳನು ಾ ೕಯ ಮಟ ೆ ಏ ಸುವ ಹಂಬಲ ಂದ ಇ ಧು ವ
ಮ ಾ ಾಳಗ ೆ ಾ ಇ ೇ ಎಂದು ೇ ದರೂ ಅ ಾಣುವ ದು
ಕ ಾಸಂ ೕತದ ಇರುವಂ ೆ ಧ ಅಂಗಗ ಂದ ಕೂ ಅ ರ ಾಲಗಳ
ಭಜ ೆ ೆ ಒಳ ಾದ ಾಳಗಳಲ. ಾಪ ಾಳಗ ೆ ೊಂದುವಂತಹ ಅ ರಗಳ
ಾಲ ಪ ಾಣದ ಾಳಗಳ ಎಂದು ೇಳ ೇ ಾಗುತ ೆ. ( ಪ ಟ-63-72,
ಯ ಾನ ಾನ ಾನ- ೕ ಾಸ ಉಡುಪ, ಯ ಾನ ಮಕರಂದ- ಳ
ಶಂಕರ ಾ ಾಯಣ ಾ ಸಂಸ ರಣ ಗಂಥ 1980 )

11. 11
ಾಪ ಾಳ ಎಂದ ೆ ಚ ಾ ೆಯ ೆ ಂದ ಅಂದ ೆ ೇವಲ ತ,
ಹು ತಗ ಂದ ಸೂ ತ ಾಗುವ ಾಳ ಸೂಚ ೆ, ಸಂ ೕತ ಾಸ ದ ಶ
ಾಪ , ಖಂಡ ಾಪ , ಶ ಾಪ ಇ ಾ ೆಸರುಗ ಂದ ರೂ ಾ ದರೂ,
ಇವ ಗಳ ಮೂಲ ಛಂದ ನ ೆ.
ಛಂದಸು ಗ ೇ ಇ ಾಳಗಳನು ೇ ಸುತ ೆ., ಹ ೆರಡ ೇ
ಶತ ಾನದ ವ ಶರಣರ ಸ ರ ವಚನಗಳ ೇ ಇಂಥ ಛಂದಸು ಗಳನು ಾಡುವ
ರೂ ಆರಂಭ ಾ ತು. ಅನಂತರ ಹ ಾಸರ ೕತ ೆಗಳ ಅವ ಗ ೆ ಾಗ-
ಾಳಗಳ ಸ ಷ ಾ ೇ ಸಲ ಟವ . ಯ ಾನ ಪಸಂಗಳ ಅವ ಗಳ ರಂಗ
ಪ ೕಗಗಳ ಇವ ಮತಷು ೈ ಧ ಪ ಣ ಾ ಬಳ ೆ ಾದವ . ಮೂರು
ಾ ೆ ಯ ಗಣ ಶ ಾಪ , ಐದು ಾ ೆ ಯ ಗಣ ಖಂಡ ಾಪ , ಏಳ ಾ ೆ ಯ
ಗಣ ಶ ಾಪ -ಇ ೇ ೕ ಇನಷು ಾಪ ಾಳಗಳ ಸೃ ಯ ಾನದ
ಆ ೆ. ಅ ೇ ಇಂ ನ ಯ ಾನ ಾಳ ೈ ಧ ಗಳ . ಆದ ಂದ ಈ ಯ ಾನ
ಾಳಗಳ ಸಮಥ ೆ ೆ ಸಂ ೕತ ಾಸ ಗಂಥಗಳ ೆ ೋಗುವ ಅಗತ ಕಂಡು
ಬರುವ ಲ.
ಯ ಾನ ಪ ಸಂಗಗಳ ಛಂದಸು ಇ ೆ. ಈ ಛಂದ ೆ ಾಗ
ಾಳಗಳನು ೇ ಸ ಾ ೆ. ಅಂದ ೆ ಛಂದ ನ ಲಯ ಾಳವನು
ಾತ ವಲ ಾಗವನು ಕೂಡ ಯಂ ಸಬಲುದು. ಶಂಕ ಾಭರಣ ಾಗ ವ ೆ
ಾಳದ ಪದ ಕೂ ಶಂಕ ಾಭರಣ ಾಗದ ಅಷ ಾಳದ ಪದ ಕೂ ಾರದ
ವ ಾ ಸ ಲ ೇ ? ಾ ಾ ಾ ಸ ೆ ಕೂಡ ಾಳ ಇ ಬು ಾ ಆಗಬಲುದು.
ಕ ಾ ಟಕ ಸಂ ೕತ ಅಥ ಾ ಂದೂ ಾ ೕ ಸಂ ೕತದ ಕ ೆಯ ಾನ

12. 12
ೕ ಲ. ಾಳವನು ಪ ೆ ೕಕ ಾ , ಾಗವನು ಪ ೆ ೕಕ ಾ ಕ ಯುವ ವ ವ ೆ
ಅ ೆ. ಛಂದ ಗೂ ಾಳಕೂ ಇರುವ ಸಂಬಂಧವನು ಬಹಳ ಂ ೆ ೕ ,
ಎಂ, ಾಜ ೋ ಾ ಾ ಾಯ ರು ಗುರು ಾ ೆ. ಅವರ ‘ ಛಂದ ನ ಾಳ –
ಾಗಗಳ ’ ಎಂಬ ಗಂಥದ ( 1998 ) ೕ ೆ ೇ ಾ ೆ – “ ಈಗ
ಾ ೆಯ ರುವ ಸು ಾ ಸಪ ಾಳಗ ಂತ ದಲು 108 ಾಳಗಳ
ಕಲ ೆ ತು. ಈ ಾಳಗಳ ಲ ಣಗಳನು ಗಣ ಮತು ಗುರು ಲಘ ಗ ಂದಲೂ
ಸೂ ೆ. ಮೂರ ೇ ಮತು ಾಲ ೇ ಾಳ ಲ ಣ ೕ ೆ.
ಸಲ ಾಗಲ ಾ ೆ ವ ಷಟ ಾ ಪ ತ ೇ ತ ಾ ।
ಮಗಣಶಪ ಾದ ಂತಃ ಸಂಪ ೆ ೕ ಾಕ ಣ ಯಃ ॥
ಇದರ ಪ ತ (ಪ) ಲಘ , ಗುರು, ಮಗಣ ಈ ಪದಗಳ ಛಂದ ೆ ೕ
ಾಳಗ ೆ ಮೂಲ ೆಂದು ಸೂ ದಂ ೆ ಾಣುವ ಲ ೇ ? “ (ಪ ಟ 7 )
ವೃತಗಳನು ಯ ಾ ರ ಗುರು ಲಘ ಾ ಪ ಸು ಾಗ ಅವ ಗಳ
ೇ ೊಂದು ಗ ಧ ತ ಾಗುತ ೆ. ಇದು ಾಳದ ಾ ೆ ಾರಣ ಾ ರಬಹುದು.
ಲಘ ಅಥ ಾ ಗುರು ೆ ಲಘ ೇ ಾಗ ಾ ಾ ಗಣ, ಇ ೊ ಂದು
ಚತು ಾ ಾ ಗಣ. ಈ ಎರಡು ಧದ ಗಣಗಳ ಶ ಮತು ಚತುರಶ
ಾ ಯವ . ಚತು ಾ ಾ ಗಣ ೆ ಾ ಾಗಣ ೇ ಾಗ 7 ಾ ೆ ಯ
ಗಣ ಾ ತು.
ಇದು ಶ ಾ , ಇದ ೆ ಶ ಾ ಗಣವನು ೇ ಖಂ ಾಗ
ಪಂಚ ಾ ಾಗಣದ ಖಂಡ ಾ ಾ ತು. ಖಂಡ ಾ ೆ ಚತು ಾ ಾಗಣ
ೇ ಾಗ ಒಂಭತು ಾ ೆಯ ಸಂ ೕಣ ಾ , ೕ ೆ ಚತುರಶ , ಶ, ಶ ,

13. 13
ಖಂಡ ಮತು ಸಂ ೕಣ ಗ ೆಂಬ ಐದು ಾ ಗ ಾದುವ , ( ಪ ಟ 7, 8 ) ೕ ೆ ೇ
ಸಂಸ ತ ವೃತಗಳ ಉ ಾಹರ ೆಗಳನು ೊಟು ಚತುರಶ , ಶ ಶ ಖಂಡ
ಸಂ ೕಣ ಾ ಯ ಾಳಗಳನು ಸಮ ಸು ಾ ೆ.
ಉ ಾಹರ ೆ ೆ:
1) ಚರುಶ ಾ ಆ ಾಳ ೆ ಶ ವದ ಾವೃತ - 4 ಾ ೆ
ಶ ವದ । ಾ ಾಂ । ವ ಜತರು । ೕ ಾಂ ।
ಅಧರಸು । ೋ ಂ । ಮಧ ಪ । ೈಚ ॥
(ಪ ಟ-8)
2) ಶ ಾ ಆ ಾಳ ೆ ಪಂಚ ಾಮರ ವೃತ – 3 ಾ ೆ
। ಾಂತ। ಾಂತ । ದಂತ । ಾಂ । ಮಂತ । ಾಂತ। ಾತ । ಜಂ ।
ತ । ಂತ । ರೂಪ । ಮಂತ । ೕನ । ಮಂತ। ಾಯ । ಕೃಂತ । ನ
- ಗ ೇಶ ಪಂಚರತ
(ಪ ಟ-9)
3) ಶ ಾ ಾಪ ಾಳ ೆ ಹರನತ ನ ವೃತ – 7 ಾ ೆ
ಾ ಾಜ ಾ ಗಳ ಕೃಷಸು ಃ
ಾಲ । ಾಚು ತ । ಾಲ । ಾ ತ । ಾಲ । ಯ ಕಮ । ಾಲಯ ।

14. 14
ೕಲ । ಾ ಧೃತ । ಬೂಧ । ಾಂಬುರು । ೋದ । ರ ಸ ಜ । ೋದರ ॥
(ಪ ಟ-9)
4) ಖಂಡ ಾ ೆ ಭುಜಂಗ ಪ ಾತ ವೃತ – 5 ಾ ೆ
ಜ । ಗತ ಮ । ೕ ಾಂ ವ । ೋಧೂತ । ೕ ಾಂ ।
ಕು । ಚನ ಸ । ಾ ಾಂ ಕೃ । ಾ ಂಧು । ಪ ಾಂ ॥
(ಪ ಟ-10)
ಅಶ ಾ ವೃತ – 5 ಾ ೆ
ೇ ೕ ಭ । ವ ಲ। ೇ ೕ ಕ । ದಂಬ ತರು । ಾ ೕಷು । ಾ ಪಟ । ೕ ।
ೋ ೕರ । ಾರುತರ । ೋ ೕ ಮ। ೕ ರಣ। ೋ ೕ ಕ । ರಂ ತ ಪ । ಾ।
(ಪ ಟ-11)
5) ಸಂ ೕಣ ಾ ೆ ಇಂದವ ಾ ವೃತ – 9 ಾ ೆ.
ೋ ೇ । ಂ ಸ । ವ ಕ ೇಣ। ಧೃ ಾ । ರು ೇಂದ । ವ ಾ । ಹ ಮುಕ।
ವೃ ೌ।
ೕ ೋಕು । ಲಂ ೋ । ಪಕುಲಮಂ ಚ। ಸು ಾಂ । ಚ ೆ ೕ ಪ । ೋ ರ । ತು
ಚಕ । ಾ ಃ
(ಪ ಟ-12)

15. 15
ೋ , ‘ಛಂದ ನ ಾಳ ಲಯಗಳ ’ .ಎಂ. ಾಜ
ೋ ಾ ಾ ಾಯ , ಪ. ಾಳ ಾದ ಕ ಾ ೇಂದ ( ೋಂ) ಪಕ ಆ
ೆಂಟ , 183, 8 ೇ ಅಡ ರ ೆ, 2 ೇ ಾ , ಜಯನಗರ, ೆಂಗಳ ರು-11,
(1988)
ಯ ಾನ ಪ ಸಂಗಗಳ ರುವ ಛಂದಸು ಗಳ ಮುಖ ಾ ಾ ಾ ಗಣ ಮತು
ಅಂಶ ಗಣ ಬದ ಾದವ ಗಳ . ಾ ಾಗಣಗಳ 3,4,5,6,7, ಾ ೆ ಯ ಗಣಗಳ
ಮುಖ ಾ ೆ. ಉ ಾಃ
ಮೂರು ಾ ೆ ಯ ಗಣ
ತ ನ । ತ ನ । ತ ನ । ತ ನ ।
ಪದ ಃ
3 3 3 3
ಎಲ । ಾಥ । ೇಳ । ಂ ೆ
3 3 3 3
ಕಳ । ನ । ಂಧು । ನೃಪನ
3 3 3 3
ೆ ದ । ಪ । ದಲ । ೋಡು

16. 16
3 3 3
ಲು । ಸಮರ । ೆ - ॥
ಾಲು ಾ ೆ ಯ ಗಣ
ತ ನಕ । ತ ನಕ । ತ ನಕ । ತ ನಕ ।
ಪದ ಃ
4 4 4 4
ಆಗಸು । ಧನ ನು । ೇಗ । ರಣಕನು
4 4 4
ಾಗುತ । ಮುದ ಂ। ದ-
4 4 4 4
ಾಗುತ । ಜನ ೆ । ನಯ । ನ ತ
4 4 4
ಾಗುತ । ಂ ೆಂ । ದ –
ಐದು ಾ ೆ ಯ ಗಣ
ತಕ ನಕ । ತಕ ನಕ। ತಕ ನಕ । ತಕ ನಕ

17. 17
ಪದ ಃ
5 5 5 5
ೇಳಯ । ಾಥ ೕ । ನು- । ಮನ ೊಳ ೆ
5 5 5
ಾಳ ರು । ೕಚ ೆಯ । ನು-
5 5 5 5
ೇಳ ೇ । ನದನು ಾ । ನು-। ನ ಮನ
5 5 5
ಾ ೋಚ । ೆಯ ೆ । ನು-
ಆರು ಾ ೆ ಯ ಗಣ
ತಕತ ನಕ । ತಕತ ನಕ ।
ಪದ ಃ
6 6
ೆನು । ನಯ ತದು

18. 18
6 6
ಮ ೆಯ ಜ । ೊಲವ-
6 6
ಅ ವ ದು ಾ । ಯವ ಜಗ ೊಳ
6 6
ಗು ೆವ ೕ। ಗಳ -
ಏಳ ಾ ೆ ಯ ಗಣ
ತ ಟ । ತ ಟ । ತ ಟ । ತ ಟ
ಪದ ಃ
3 4 3 4
ಅರಸ । ೇ । ತಲು ಸು । ೕಧನ
3 4 3 4
ಕ ೆ । ಗುರು ಾಂ । ೇಯ । ಕೃಪ ೊಡ
3 4 3 4
ರ ೆ । ಮನ ಾ । ೋಚ । ೆಯ ಾ

19. 19
3 4
ೊ ೆದ । ಾ ಾ
ಛಂದ ನ ಅ ಾ ಸ ಾಡು ಾಗ ಗುರು ಅ ರವನು ಗುರು ಾ ಯೂ
ಲಘ ಅ ರವನು ಲಘ ಾ ಯೂ ಉಚ ಸುವ ದು ಮುಖ . ‘ ತ ನ ’ ಇದು
ಮೂರು ಲಘ ಅ ರಗಳ ಗುಂಪ . ಮೂರು ಲಘ ನ ಬದ ೆ ಒಂದು ಗುರು
ಮ ೊಂದು ಲಘ ಬಂದರೂ ನ ೆಯುತ ೆ. ‘ ನ ’ ಇದು ಒಂದು ಗುರು
ಅನಂತರ ಒಂದು ಲಘ . ಇ ೇ ೕ ಒಂದು ಲಘ ನ ಅನಂತರ ಗುರು
ಬಂದರೂ ಸ ೕ. ‘ ಾಂ ’ಇದು ಒಂದು ಲಘ ನ ಬ ಕ ಒಂದು ಗುರು.
ೕ ೆ ಪ ಂದು ಾಳದ ನು ತಗಳನು ಛಂದ ಗನುಗುಣ ಾ
ಉಚ ಸುವ ದು ಕ ತ ೆ ಾಳದ ಮೂಲಕ ಛಂದಸ ನು ಅಧ ಯನ
ಾಡಬಹುದು. ನಮ ಕ ಾ ದ ೆ ಾಳದ ಪ ಚಯ ರುತ ೆ. ಆದ ೆ ಅದರ
ಛಂದಸ ನು ಕು ತು ೇ ದ ೆ ೊಂದಲ ೊ ಳ ಾಗು ಾ ೆ. ಾ ತ ದ ಅ ಾ ಸ
ಾಡುವವರು ದಲು ಛಂದಸ ನು ಅ ಾ ಸ ಾಡ ೇಕು. ಈ ಮೂಲಕ
ಾ ತ ದ ಅಧ ಯನ ೆ ಪ ೇಶ ಗುತ ೆ. ಯ ಾನದ ದಲು ಾಳಗಳ
ಅ ಾ ಸ ಾಡು ಾ ೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಾಡು ಾ ೆ, ಮದ ೆ, ಚಂ ೆಗಳ
ನು ತಕೂ ,ನೃತ ಅ ಾ ಸಕೂ ಪ ೇಶ ೊರತಂ ಾಗುತ ೆ. ಯ ಾನ
ಪ ಸಂಗಗಳ ಾ ತ ವ ೌದು. ಇ ನ ಪ ಸಂಗಗಳ
ಷಟ , ಾಂಗತ , ದ ಾದ ಾವ ಗಳಂ ೆ ಒಂದು ಾ ತ ಪ ಾರ ಾ ೆ.
ಆದ ೆ ಾ ತ ಮತು ಸಂ ೕತ ೆ ೇತು ೆ ಕಟ ೇ ಾದ ಛಂದ ನ
ವ ವ ೆಯನು ಈಗ ಅ ಾ ಸ ಾಡು ಲ. “ ೕತಂ ಾದ ಂ ಚ ನೃತ ಂ
ಚತ ಯಂ ಸಂ ೕತ ಮುಚ ೇ ” ಅಂದ ೆ ೕತ, ಾದ ಮತು ನೃತ ಈ

20. 20
ಮೂರೂ ೇ ೊಂಡು ಸಂ ೕತ ೆ ೊಳ ತ ೆ. ಯ ಾನ ಪ ಸಂಗಗಳ
ಒಂದು ಾ ತ ಪ ಬಂಧ ಾ ಇರುವ ದರ ೊ ೆ ೆ ಸಂ ೕತ ಪ ಬಂಧವ
ಆ ರುವ ದ ಂದ ಯ ಾನ ಾ ತ ಕೂ ಸಂ ೕತಕೂ ೇತು ೆ ಕಟುವ ೆಲಸ
ಇ ಅದನು ಾಡುವ ಾಗವತನದು. ಅಂದ ೆ ಪಸಂಗ ಾ ತ ದ ರುವ
ಾ ತ ದ ಛಂದಸ ನು ಾಳಗ ೆ ಅನ ಾಡುವ ದು ೇ ೆ ಎಂಬುದನು
ಾಡುಗರ ಾದವನು ಅ ತು ೊಳ ೇಕು. ಾಗವತನ ೆಲಸ ೇವಲ ರಂಗ
ೇ ಶನ ಾತವಲ. ಆತ ೇವಲ ಸಂ ೕತ ಾರನೂ ಅಲ. ಛಂದಸ ನು
ಅ ತ ಾ ತ ತ ನೂ ಆಗ ೇ ೇಕು. ಇಲ ಾದ ೆ ಈ ಾ ತ –ಸಂ ೕತಗಳ
ಸಂಬಂಧ ೆ ಾ ಯುಂ ಾಗುತ ೆ.
**********

21. 21
ಛಂದ ನ ಮೂಲ ಾಠಗಳ
ತ, ,ಟ,ತ, ,ನ ಇವ ಲಘ ಅ ರಗಳ . ೕ ೆ ತಕ. ತ ಟ,
ಟ, ತಕ , ಇ ೆ ಾ ಲಘ ಅ ರಗಳ . ಂ, ೊಂ, ೈ, ಾಂ ,
ತ ಇ ೆ ಾ ಗುರು ಅ ರಗಳ . ಈ ಲಘ ಗುರು ಅ ರಗಳನು ೇ ಾಳದ
ನು ತಗಳನು ೕ ೆ ಾಡಬಹುದು.
ತ ಟ - 3 ಾ ೆ
ತ ನ - 3 ಾ ೆ
ತ ನಕ - 4 ಾ ೆ
ತಕ - 4 ಾ ೆ
ತ ಟ - 4 ಾ ೆ
ತಕತ ಟ - 6 ಾ ೆ
ತಕ ತ ಟ -7 ಾ ೆ
ತ ಟತ ಟ - 7 ಾ ೆ
ಇದು ೇವಲ ಲಘ ಅ ರಗ ಂದ ಾ ದ ಾ ಾಗಣಗಳ .
ಎರಡು ಲಘ ಅ ರಗಳ ಬದ ೆ ಒಂದು ಗುರು ಅ ರವನು ಬಳಸಬಹುದು.
ಉ ಾಃ
ತ - 4 ಾ ೆ
ತ ಟ - 4 ಾ ೆ
ಾಂತ ಟ - 6 ಾ ೆ
ತ ತ ಟ - 7 ಾ ೆ

22. 22
ೈತ ೋಂ- ಎಂಬ ಾಳದ ನು ತವನು ಪ ೕ . ೈ ಎಂಬುದು
ಎರಡು ಾ ೆ , ತ ಒಂದು ಾ ೆ , ೋಂ ಎರಡು ಾ ೆ- ೕ ೆ ೈತ ೋಂ-5
ಾ ೆ ಯ ಒಂದು ಗಣ ಾಗುತ ೆ. ೕ ೆ ಾ ಾಗಣಗಳನು 3,4,5,6,7
ಾ ೆ ಗ ೆಂದು ಮುಖ ಾ ಗುರು ಸ ಾಗುತ ೆ. ೕ ೆ -
ತ ಟ - 3 ಾ ೆ ,
ತ ಟ - 4 ಾ ೆ
ತಕತ ಟ - 5 ಾ ೆ
ತಕತ ಟ - 6 ಾ ೆ
ತ ಟತ ಟ - 7 ಾ ೆ
ಅಥ ಾ
ೈತ - 3 ಾ ೆ ,
ತ - 4 ಾ ೆ ,
ೈತ ೋಂ - 5 ಾ ೆ ,
ೈತ ನಕ - 6 ಾ ೆ ,
ತ ಟತ - 7 ಾ ೆ
ೈ ಎಂಬ ನು ತ ೆ. ಇದನು ಉಚ ಸುವ ಕ ಮದಲೂ
ೇಷ ೆ. -ಒಂದು ಗುರು -ಇ ೊ ಂದು ಗುರು, ೈ-ಇ ೊ ಂದು
ಗುರು. ಆದ ೆ ೈ-6 ಾ ೆ ಯ ಗಣವಲ. ಇದನು ಅಂಶಗಣ ೆನು ಾ ೆ.
ೈ ಎಂಬ ನು ತವನು ಂ ಂದ ಉಚ ಸು ಾ ಬ . ೈ
ಎಂ ಾಗುತ ೆ. ೆ-ಒಂದು ಗುರು ಅಂದ ೆ ಎರಡು ಾ ೆ ಮುಂ ನ ಇ –
ಒಂದು ಗುರು, ಒಂದು ಲಘ ಅಂದ ೆ ಮೂರು ಾ ೆ. ಆದ ೆ ೈ - ಐದು

23. 23
ಾ ೆ ಯ ಗಣವಲ. ೈ ಾಳ ೆ ಮೂರುವ ೆ ಾ ೆ ಗಳ ಾಳ ೆಂದೂ
ೇಳ ಾ ೆ. ಅಂದ ೆ ದಲು ಮೂರು, ಅನಂತರ ಅಧ ೆ ಸ ೇಕು. ಇದು
ಕಷ. ಆದ ಂದ ಮೂರುವ ೆ + ಮೂರುವ ೆ = ಏಳ ಾ ೆ ಗಳನು
ೆ ೆದು ೊ ೆ ೕಣ. ತಕ ತ ಟ- ಇ ೇ ೈ ಾಳದ ರೂಪ.
ತಕ ತ ಟ ಎಂದು ಉಚ ದ ೆ ಏಳ ಾ ೆ ಆಗುತ ೆ. ಅದನು ೈ
ಎಂದು ಉಚ ದ ೆ ಮೂರುವ ೆ ಾ ೆ ಆಗುತ ೆ. ಇದನು ರು
ಉಚ ದ ೆ ೈ ಎಂ ಾಗುತ ೆ. ಇದು ಅಂಶ ಗಣದ ಸ ರೂಪ. ಇದರ
ಮೂರು ಬ ೆ ೆ.
ಬ ಹ ಗಣ -
ಷುಗಣ - ೈ
ರುದ ಗಣ - ತ ಟತಕ
ಉ ಾಃ
ಬ ಹ ಗಣ -
ಪದ ಃ ಾತ । ಾ । ಸೂ_ । ನ
ಾತ । ಾ । ಸೂ - ॥
ಈತ । ಮ । ನಂ । ಬಹಳ
ಾ । ಯ ೇ । ಳ ಾ । ಬಂದ ।
ಾತ । ೊಟು । ಮುನ । ಬ ಕ
ತ । ವ ಾ । ಡುವ । ದುಂ ೆ ॥
ಾತ । ಾ । ಸೂ - । ನ
ಾತ । ಾ । ಸೂ- ।। ಪಸಂಗಃ ಕೃ ಾಜು ನ ಾಳಗ

24. 24
ಇದು ಮೂರು ಾ ೆ ಯ ಗಣವಲ ೇ? ಗಮ . ತ ಟ ಎಂಬ
ೕ ಯ ಉಚ ದ ೆ ಮೂರು ಾ ೆ ಯ ಗಣ. ಎಂಬ ೕ ಯ
ಉಚ ದ ೆ ಬಹ ಗಣ. ೈಯ ಾ ಾ, ಾ ೈಯ ಾ ಾ-ಇದು ಅಷ ಾಳದ
ತ ತ ಗ ಯ ಉ ಾರ ೆ. ಬ ಹ ಗಣದ ಸ ರೂಪವನು ಇದ ಂದ
ದು ೊಳಬಹುದು. ಇ ೇ ೕ ಯ ಕ . . ಾಜರತಂ ರವರ ‘ರತನ
ಪದಗಳ ’ ಈ ಪದ ವನು ೆನ ೊ .
ಬ ಹ । ಂ ೆ । ೋ । ೕ
ಎಂಡ । ಮು । ೈನ ।।
ಭೂ । ಯುದ । ೊ ೕ
ಎಂಡ । ತುಂ ೊ ಂ । ೖನ ॥
ಷು ಗಣ ; - ೈ
ಪದ ; ಾಂಗತ
ಚರ ಾಬ । ೆ ೆಯ । ೈ ಮು ದು । ಾಥ ಂ ।
ರಲು ೋ । ವಳ ಾಯ । ೕತ ॥
ಅರಸುಗ । ಾ ೆಂದು । ೌ ಯ । ಬ ಯ ।
ಕುರುಭೂಪ । ಕು ದ । ಾಗ ॥
ಪ ಸಂಗ ; ಕೃಷ ಸಂ ಾನ
ಚರ ಾಬ – 5 ಾ ೆ ಯ ಗಣ. ಇದನು ೆ ಎಂಬ
ಾಲ ಾನದ ಉಚ ಸ ೇಕು.

25. 25
ೈ । ೈ । ೈ । ೈ ।
ೈ । ೈ । ।।
ಇದು ಾಂಗತ ದ ಸ ರೂಪ. ಉತ ಾಧ ಕೂಡ ೕ ೆ ೕ.
ಎರಡ ೆಯ ಾದದ ೊ ೆಯ ರುವ ದು ಬ ಹ ಗಣ. ಅದನು ಷು ಗಣದ ಾಲ ೆ
ಎ ೆದು ಉಚ ಸ ೇಕು.
ರುದ ಗಣಃ ತ ಟ ತಕ
ಪದ ಃ ೇಳ । ಹಲಧರ । ೇ ೆ ನ ತುದ । ನೂ - ೕ । ಕೃಷ ೕ ಜಗ ।
ಾಲ । ೆ ೆ ಯವ । ಾರ । ಗ ಹ । ನು ॥
ೇಳ । ಾ ೆನು । ಸವ । ಜನ ೊಳ ।
ಾ । ೆ ೕಷವ । ಬ ೆ । ಷುರ ।
ಾ ಳ । ಶಯನ ೆ । ೕಗ । ೇ ೕ ।
ೇಳ । ಬು ಗ । ಳನು । ದ ಯ ॥
ಪ ಸಂಗ ; ೕ ಕೃಷ ಾಹ
ಇ ಏಳ ಾ ೆ ಗಳ ಗಣಗ ೇ ಇದರೂ ಅಷ ಾಳ ಾಗ ೇ ಾದ ೆ
ತ ಟ । ತ । ಎಂಬ ಲಯವನು ಉಚ ಸ ಾರದು. ೈ ಎಂಬ ಲಯದ ೇ
ಾಡ ೇಕು. ಂ ನ ರುದ ಗಣದ ಪದ ವನು ಗಮ .
ರುದ ಗಣದ ಇ ೊ ಂದು ಪದ ;
ಾಘ ಾ ೕ । ಎನ ಟು ।
ೕಗ ರ । ಾ - ॥
ಈಗ ಬಂದಳ । ಾ ೕ
ಕೂಗು ಾ ೆ । ಆಭ ೕ ।

26. 26
ಪಸಂಗಃ ಪಂಚವ - ಾ ಸು ೕವರ ಾಳಗ
ಾಘ ಾ ೕ । ಎಂಬ ಗಣದ ಏಳ ಾ ೆಗ ೆ. ಅದನು ತ ಟ
ತಕ ಎಂದು ಾವ ಾನ ಾ ಾನ ಲಯದ ಉಚ ದ ೆ ಾ ಾ
ಾಳದ ಲಯ ಸ ಷ ಾ ೋಚ ಸುತ ೆ. ಮೂರುವ ೆ ಾ ೆ ಯ ಾಲದ
ಾಳವನು ಏಳ ಾ ೆ ಯ ಾಳ ೆ ಲಂ ಉಚ ಸುವ ದನು ಇ
ಾಣಬಹುದು. ಷು ಗಣ ೆ ಐದು ಗಣದ ಾಲ ಾಕು. ಬಹ ಗಣ ೆ ಇನೂ
ಕ ಅಂದ ೆ ಮೂರು ಾ ೆಯ ಗಣದ ಾಲವ ೇ ಮ ೆ ಅಧ ಾ ೆ ಯಷು
ಲಂ ದ ೆ ಆ ಅಧ ಾಳದ ಸ ರೂಪ ಾ ಸುತ ೆ. ಾಲು ಾ ೆ ಯ ಗಣದ
ಪದ ವನು ಷು ಗಣದಂ ೆ ೈ ಎಂಬ ಲಯದ ಾಡುವ ದುಂಟು. ಆರು
ಾ ೆ ಯ ಗಣವನು ಏಳ ಾ ೆ ಗಳ ಾಲ ೆ ಲಂ ದ ೆ ಅದು ರುದ ಗಣದ
ರೂಪವನು ತ ೆಯುತ ೆ.
**********

27. 27
ಾಳಗಳ
ಾಳಗಳ ಮತು ಛಂದ ನ ಸಂಬಂಧವನು ೕ ೆ ರೂ ಸಬಹುದು.-
ಮ ೆ ಾಳ - 3 ಾ ೆ - ೈತ ನಕ
ಏಕ ಾಳ - 4 ಾ ೆ - ತ ೕಂ ತ ೕಂ
ಝಂ ೆ ಾಳ - 5 ಾ ೆ - ೈತ ೋಂ । ೈತ ೋಂ
ರೂಪಕ ಾಳ - 6 ಾ ೆ - ೈತ ನಕ । ೈತ ನಕ
ವ ೆ ಾಳ - 7 ಾ ೆ - ನ ತ ನ । ನ ತ ನ
ಅಷ ಾಳ - ಬಹ ಗಣ - ।
- ಷು ಗಣ - ೈ । ೈ
- ರುದ ಗಣ - ತ ಟ ತಕ
*********

28. 28
ಛಂದ ನ ಗುರು, ಲಘ
ಛಂದ ನ ಅಧ ಯನದ ಗುರು ಮತು ಲಘ ನ ಪ ಚಯ ಬಹಳ
ಮುಖ ಾದದು. ಅ ರಗಳನು ಉಚ ಸು ಾಗ ಅದು ೆ ೆದು ೊಳ ವ ಾಲವನು
ಅ ೆಯವ ೆ ‘ ಾ ೆ ’ ಎಂದು ೇಳ ೇ ೆ. ಇದ ೇ ಇ ೊ ಂಧು ಧದ
ಲಘ ಮತು ಗುರು ಎಂದು ಂಗ ಸು ೇ ೆ. ಲಘ ೆ ಒಂದು ಾ ೆ ಗುರು ೆ
ಎರಡು ಾ ೆ ಇದು ಆ ಾ ಅ ರಗಳ ಉ ಾರ ಾ ಾಲವನು ಸುವ ಕಮ.
ಲಘ ಅ ರಗ ೆಂದ ೆ ಹ ಸ ಅ ರಗಳ . ತ, ಕ, , ನ, ತ, , ನ, ಕ – ಇ ೆ ಾ
ಲಘ ಅ ರಗಳ . ಕೃ ಎಂಬ ಅ ರದ ಮತು ಋ ಎಂಬ ಅ ರಗ ೆ. ಅದು
ಲಘ ಅ ರ. ಕ, ಖ, ಗ, ಘ, ಙ, ಚ, ಛ, ಜ, ಝ, ಞ. ಟ, ಠ, ಡ, ಢ, ಣ, ಯ, ರ.
ಲ, ವ, ಶ, ಷ, ಸ, ಹ, ಳ - ಇ ೆಲವ ಲಘ ಅ ರಗಳ .
ಾ ಾದ ೆ ಗುರು ಅ ರಗ ಾವ ವ ? ಆ. ಈ. ಓ, ಏ, ಓ, ಔ, ಅಂ, ಆಃ,
ಾ, ೕ, ಕುಂ, ೇ, ೋ, ೌ, ಕಂ, ಕಃ - ಇಂಥ ಅ ರಗಳ ೕಘ ಾಲದ
ಉಚ ಸಲ ಡುವ ಾರಣ ಗುರು ಅ ರಗಳ . ಎರಡು ಾ ಾ ಾಲಗಳವ ೆ ೆ
ಉಚ ಸಲ ಡುವ ಈ ಅ ರಗಳ ೊ ೆ ೆ ಇನೂ ೆಲವ ಅ ರಗಳ ಗುರು ಾಗುವ
ಸಂದಭ ಗಳನು ದು ೊ ೆ ೕಣ. ಅಕ ಎಂಬ ಶಬವನು ಉಚ ಸು ಾಗ ‘ ಅ
’ ಎಂದು ಒ ಉಚ ಸುವ ಾರಣ ಅದು ಗುರು. ‘ ತ ’ ಗುರು ‘ ತ ಾ ಟ ’
ಎಂಬ ‘ ತ ’ ಉಚ ದ ನಂತರ ಮುಂದುವ ಯು ೇ ೆ. ಆದ ಂದ ಅದು
ಗುರು. ೕ ೆ ೕ ,ತ ಇವ ಗುರು ಅ ರಗಳ . ‘ ತ ’ಎಂಬ ಬರಹ
ರೂಪದ ‘ ತ ’ ಾರ ೆ ಒತು ೊ ದರೂ ಉ ಾರ ೆಯ ಒತು ೕಳ ವ ದು ‘
’ ಅ ರದ ೕ ೆ ಎಂಬುದನು ಗಮ ಸ ೇಕು. ೕ ೆ ೕ ‘ ತ ಟ ’ ಎಂಬ ‘ ಕ ’

29. 29
ಾರದ ೕ ೆ ಒತು ೊ ದರೂ ಒತು ೕಳ ವ ದು ‘ ತ ’ ಅ ರದ ೕ ೆ. ಆದ
ಾರಣ ಅದು ಗುರು. ಒಂದು ಗುರು ನ ಾಲದ ಎರಡು ಲಘ ವನು
ಉಚ ಸಬಹುದು. ಆದ ಾರಣ ಎರದು ಲಘ ಇರ ೇ ಾದ ಒಂದು ಗುರು
ಇದರೂ ಾ ಾಗುತ ೆ.
ಈಗ ಒಂದು ಪದ ದ ಉ ಾಹರ ೆ ೋ ೋಣ.
ಎಲ । ಾಥ । ೇಳ । ಂ ೆ
ಇ ‘ ಎಲ ” ಮೂರು ಲಘ ಅ ರಗಳ . ‘ ಾಥ ‘ ಒಂದು ಗುರು
ಅನಂತರ ಒಂದು ಲಘ . ಎರಡು ಗಣಗಳ ಉ ಾರ ೆ ೆ ಸ ಾನ ಾಲ ಅಂದ ೆ
ಮೂರು ಾ ೆ ಗಳ ಾಲವನು ೆ ೆದು ೊಳ ತ ೆ. ‘ ಾಥ ’ ಎಂಬ ಪದವನು ‘
ಾಥ ಎಂದೂ ಬ ೆಯಬಹುದು. ಅದು ಸಂಯು ಾ ರ. ‘ ಅಕ ’ ಎಂಬ ‘ +
’ ೕ ೆ ಸ ಾ ೕಯ ಸಂಯು ಾ ರ ೆ.ಅ ೇ ೕ ಾಥ ’ ಎಂಬ ‘ +
’ – ೕ ೆ ೇ ೆ ೇ ೆ ಾ ಯ ಸಂಯು ಾ ರ ೆ. ಅದು ಸ ಾ ೕಯವಲ.
ಆದ ಂದ ಾ ೕಯ ಸಂಯು ಾ ರ ಾಥ ’ ಎಂಬ ಪದದ ಉ ಾರ ೆಯ
ಾವ ‘ ರ ’ ಅ ರವನು ಅಧ ಉಚ ‘ ಥ ’ ಅ ರವನು ಪ ಣ ಾ
ಉಚ ಸು ೇ ೆ. ಆದ ೆ ಬ ೆಯು ಾಗ ‘ ರ ’ ಅ ರವನು ಪ ಣ ರೂಪದ ಬ ೆದು
’ ಥ ’ ಅ ರದ ಅಧ ಒತು ೊಟು ಡು ೇ ೆ. ಇದು ತಪ ಲ ೇ? ೋ - ‘ ಶುಕ ’
ಇ ‘ ಕ ’ ಅ ರವನು ಪ ಣ ಾ ಉಚ ಸ ೇ ‘ ರ ’ ಅ ರವ ೇ ಪ ಣ ಾ
ಉಚ ಸು ೇ ೆ. ಉಚ ಸುವ ಾನ ೇ ಸ ಾದದು. ಬರಹರೂಪ
ಾ ಾಗಲೂ ೋಷ ರ ತವಲ. ‘ ಎಲ । ಾಥ । ೇಳ । ಂ ೆ ’- ೕ ೆ
ಎ ಾ ಗಣಗಳ ಮೂರು ಾ ೆ ಯ ಗಣಗ ಾ ದು ಸ ಾನ ಾ ದ ೆ ಾತ ‘

30. 30
ಾಳ ’ ದ ನ ೆ ಸ ಾ ರುತ ೆ. ಒಂದು ಾ ೆ ಕಡ ಾದ ೆ ಅ ರವನು
ಎ ೆದು ಉಚ , ಸ ೊಂ ಸ ೇ ಾಗುತ ೆ. ಒಂದು ಾ ೆ ೆ ಾದರೂ ‘
ಾಳ ’ ೆ ತ ೆಯುಂ ಾಗುತ ೆ. ಇದ ೇ ‘ ಲಯ ’ ಎನುವ ದು. ಸ ಾನ
ಾಲಗಳ ಅ ರಗ ಂದ ಕೂ ದ ಗಣಗ ಾ ದ ೆ ಾತ ಲಯಭಂಗ ಾಗ ೇ
ಾಡಬಹುದು. ಇಲ ಾದ ೆ ಲಯ ತಪ ತ ೆ. ಾಳ ತಪ ತ ೆ. ಆಗ
ಛಂ ೋಭಂಗ ಾ ೆ ಎನು ೇ ೆ. ಇದು ೋಷ. ಪ ಸಂಗ ಪದ ದ ಇಂಥ
ೋಷ ದ ೆ ಅದು ಪಸಂಗಕತ ನ ೋಷ. ಾ ತ ದ ೋಷ. ಾ ಾಗದಂ ೆ
ಪ ಸಂಗಕತ ನು ಪದ ವನು ರ ಸ ೇಕು. ಆಗ ಾಗವತ ೆ ಾಡುವ ದು
ಸುಲಭ ಾಗುತ ೆ. ಾಡು ಾತಂಕ ಾಗುತ ೆ. ಒ ೆಯ ಪ ಸಂಗದ ಲ ಣ ಅದು.
ಒ ೆಯ ಾಗವತ ಅದನು ಾ ೋ ಸು ಾ ೆ. ಾ ೆ ಾಡಲು ಅವ ೆ
ಬರ ೇಕು. ಅದ ೆ ಛಂದ ನ ಅಧ ಯನ ಾಗವತ ೆ ಅಗತ .
**********

31. 31
ಾಳಗಳ
1.ಮ ೆ ಾಳ
ಪದ ಃ ಎಲ ೕ । ಾಥ । ೇಳ । ಂ ೆ
ಕಳ । ನ । ಂಧು । ನೃಪನ
ೆ ದ । ಪ ಯ । ದಲ । ೋಡು
ಲು । ಸಮರ । ೆ ॥
- ಕ ಾ ಜು ನ ಾಳಗ
ೈತ । ಾಂ - ಇದು ಮ ೆ ಾಳದ ಸ ರೂಪ ಾ ೆ. ಇದರ ಮೂರು
ಾ ೆ ಗಳ ಸ ಾನ ಾಲದ ನ ೆ ಇರುವ ದ ಂದ ಇದು ಮ ೆ ಾಳ. ಮೂರು
ಾ ೆ ಗಳ ಗಣ ಇರುವ ೆಲ ಪ ಸಂಗ ಪದ ಗಳ ಮ ೆ ಾಳ ೆಂ ೇ
ಸೂ ರುವ ಲ. ೆಲ ೆ ೆ ರೂಪಕ ಾಳ, ಏಕ ಾಳ, ೋ ೆ ಾಳ ಎಂದೂ
ೇ ರಬಹುದು. ಇದ ೆ ಾರಣ ಈ ಛಂದಸ ನು ಾಗವತರು ೇ ೆ ೇ ೆ
ೕ ಯ ಾ ೋ ಾ ೆ. ಅಂದ ೆ ಛಂದಸು ಮೂರು ಾ ೆ ಯ ಗಣ ೇ
ಆದರೂ ಅದನು ಾಡುವ ೕ ಯ ಅ ೇಕ ೈ ಧ ರುತ ೆ. ಪಸಂಗಕತ
ೋ ಯ ೆ ೕ ಆ ಸಂದಭ ದ 3 ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಪದ ವನು
ಬ ೆ ರು ಾ ೆ. ಆದ ೆ ಾಗವತ ರಂಗ ೇ ಶಕನೂ ಆದ ಂದ ಆ ಸಂದಭ ೆ

32. 32
ತಕ ಂ ೆ ಪದ ವನು ರೂಪಕ ಾಳದ ಾಡಬಹುದು, ಏಕ ಾಳದ
ಾಡಬಹುದು, ಅಷ ಾಳದ ಾಡಬಹುದು.
ೆಳ ನ ಪದ ವನು ೋ -
ೇಸು । ಮಗ ೆ । ಾಮ । ವನ ೆ । ೕಪ । ಾದ । ೆ ।
ಐ ೆ । ಾಯ । ೆಮು । ಹೂತ । ೇಸ । ಲ । ೆ ।।
- ಾದು ಾ ಪ ಾ ೇಕ
ಈ ಪದ ವನು ರೂಪಕ ಾಳದ ಾ ಅನಂತರ ಏಕ ಾಳದ ಾ ,
ೊ ೆಯ ೋ ೆ ಾಳದ ಾ ಮು ಸು ಾ ೆ. ರೂಪಕ ಾಳ 6 ಾ ೆ ಯ
ಾಳ. ೋ ೆ ಾಳ ಅಂದ ೆ ಅಷ ಾಳ ೇ. ಅಷ ಾಳದ ೈ ರೂಪ. ಮ ೆ
ಾಳಕೂ , ಈ ಾಳಗ ಗೂ ಇರುವ ವ ಾ ಸಗಳನು ದು ೊ ೆ ೕಣ.
ಮ ೆ ಾಳದ 3+3 ಾ ೆ ಗಳ – ೈತ + ಾಂ- ೈತ + ಾಂ -
ಇದು ಮ ೆ ಾಳದ ರೂಪ. ರೂಪಕ ಾಳ ೆ 2+4 ಾ ೆ ಗಳ – ೈ+ತ ನಕ.
ಅಂದ ೆ ೕ ನ ಪದ ವನು ರೂಪಕ ಾಳದ ಾಡ ೇ ಾದ ೆ 3+3 ಾ ೆ ಗಳ
ಲಯವನು 2+4 ಾ ೆ ಗಳ ಲಯವ ಾ ಬದ ಸ ೇಕು.
2 4 2 4 2 4 2
ೇ । ಸು ಮಗ ೆ । ಾ । ಮವನ ೆ । ೕ । ಪ ಾದ । ೆ

33. 33
ಇದು ರೂಪಕ ಾಳದ ನ ೆ. ಇದನು ಾನ ಲಯದ ಾಡುವ ದು
ಾಧ . ಆಗ ಮದ ೆಯ ನು ತಗಳ ೕ ರಬಹುದು.
ದ ೕಂ ನಕ । ತ ೕಂ ದ ನಕ ।
ಆದ ೆ ಅದ ಂದ ರೂಪಕ ಾಳದ ಲಯ ಾನ ಾ ೇ ೊರತು
ಾಳದ ಾಲ ಾನ ವ ಾ ಸ ಲ.
ಏಕ ಾಳ ೆ 4 ಾ ೆ- ತ ೕಂ । ತ ೕಂ
ಇದು ಆ ಾಳದ ಸ ರೂಪ. ಇ 3 ಾ ಾಲಯದ ಗಣವನು 4
ಾ ೆ ಯ ಾಲ ೆ ಲಂ ಾಡ ೇಕು. ಉ ಾಃ
4 4 4 4 4 4 4
ೇಸೂ । ಮಗ ೇ । ಾ ಾ । ವನ ೇ । ೕ ಾ । ಾ ಾ । ೇ
ೕ ೆ ಾಡುವ ಸಂದಭ ದ ಾ ತ ದ ಅಥ ೆ ಭಂಗ ಬರದಂ ೆ
ಎಚರ ವ ಸ ೇಕು.
ೋ ೆ ಾಳವ ಅಷ ಾಳದ ೈ ರೂಪ ಾ ೆ. ಇದು ಮೂರುವ ೆ
ಾ ೆ ಗಳ ಾಲದ ಾಳ ೕ ೆ-
3 ½ 3 ½ 3 ½ 3 ½ 3 ½ 3 ½ 3 ½
ೇಸು । ಮಗ ೆ । ಾಮ । ವನ ೇ । ೕಪ । ಾದ । ೇ - ।।

34. 34
ೇಸು । ಮಗ ೆ । ಎಂಬ ಈ ಪದ ವನು ರೂಪಕ ಾಳದ ಲಂ ತ
ಲಯದ ಾಡುವ ದು ರೂ . ರೂಪಕ ಾಳದ ತ ತ ಲಯದ ಾಡುವ
ಉ ಾಹರ ೆ ಇದು –
ಚಂದ । ಂದ । ಬಂದ । ಳಬ । ೋಚ । ೇ – ಾಮ
ಚಂದ । ೇ । ದಂಥ । ಾ । ನಂದ । ವನು । ಬ । ಸು ಾ - ॥
- ಪಂಚವ
ಮೂರು ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಈ ಪದ ವನು ರೂಪಕ ಾಳದ
ೇಳ ಾಗ 2+4 ಾ ೆ ಗ ಾಗುತ ೆ. –
2 4 2 4 2 4
ಚಂ । ದ ಂದ । ಬಂ । ದಳಬ । ೋ । ಚ ೇ – ಾಮ
2 4 2 4 2 4 2 4
ಚಂ । ದ ೇ । ದಂ । ಥ ಾ । ನಂ । ದವನು । ಬ । ಸು ಾ
ಮೂರು ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಮ ೆ ಾಳದ ಪದ ಗಳನು ಅಷ ಾಳದ
ೇಳ ವ ರೂ ಯೂ ಇ ೆ- ೈ ಇದು ಅಷ ಾಳದ ರೂಪ.
3 ½ 3 ½ 3 ½ 3 ½
ಎಲ ೕ । ಾಥ । ೇಳ । ಂ ೆ ।

35. 35
3 ½ 3 ½ 3 ½ 3 ½
ಕಳ । ನ । ಂಧು । ನೃಪನ
3 ½ 3 ½ 3 ½ 3 ½
ೆ ದ । ಪ । ದಲ । ೋಡು
3 ½ 3 ½ 3 ½
ಲು । ಸಮರ । ೇ -।।
ಅಷ ಾಳಕೂ 3 ½ ಾ ೆ , ೋ ೆ ಾಳಕೂ 3 ½ ಾ ೆ. ಆದ ೆ ಅಷ ಾಳದ
ಸ ರೂಪ ೈ , ೋ ೆ ಾಳದ ಸ ರೂಪ ೈ. ಇದನು ಮುಂ ೆ
ವ ಸ ಾಗುವ ದು.
ಈಗ 3 ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಪದ ವನು ಅಷ ಾಳದ ಾನ ಗ ಯ
ಾಡುವ ಇ ೊ ಂದು ಾನವನು ಪ ೕ ಸುವ, ಅದರ ಎರಡು ಾಳಗಳ
ೇ ಒಂದು 3 ಾ ೆ ಯ ಗಣ ಾಗುತ ೆ. ಉ ಾಃ
3½ +3½ 3½ +3½ 3½ +3½ 3½+3½
ೆಟ । ಜೂಜ । ಾ । ಇಂಥ ।
3½ +3½ 3½+ 3½ 3½ +3½ 3½ +3 ½
ಬ ೆ । ಾಯು । ೇಡ । ಗಯನ

36. 36
ಈ ಪದ ದ ಮುಂ ನ ಾಗವನು ಏಕ ಾಳದ ೕ ೆ ಾಡು ಾ ೆ.-
4+4 4+4 4+4 4+4 4+4 4+4 4+4
ಟು । ಕಳ ೕ । ಸಯ । ಕಯ । ಮು ೆ । ನೂ ಾಂ । ಾ
ತ ತಕ ತ ತಕ ತ ತಕ ತ ತಕ ತ ತಕ ತ ತಕ
ತ ತಕ
***************

37. 37
2. ಏಕ ಾಳ
ತ । ತ ಇದರ ಸ ರೂಪ
4 ಾ ೆ ಗಳ ಛಂದಸು ಏಕ ಾಳ. ಉ ಾಃ
ಪದ ಃ
4 4 4 4 4 4 4
ಆಗಸು । ಧನ ನು । ೇಗ । ರಣಕನು । ಾಗುತ । ಮುದ ಂ । ದ ॥
4 4 4 4 4 4 4
ಾಗುತ । ಜನ ೆ । ನಯ । ನ ತ । ಾಗುತ । ಂ ೆಂ । ದ ।।
ತ । ತಕ – ಇದು ಏಕ ಾಳದ ಸ ರೂಪ ಾ ೆ. ಏಕ ಾಳದ
ಾನ ಲಯದ ತ ೕಂ । ತ ೕಂ – ಇದ ೆ ಾಲು ಾ ೆ ಗಳ
ಗಣಗ ಂತ ಷುಗಣದ ಪದ ಬಂಧಗಳ ೊಂದುತ ೆ.
ಉ ಾಃ
ಾ ಸು । ೇವರ । ೇವ ಮು । ಕುಂದ ।
ೕಲ । ಾಂಗ ಾ । ಶ ತ ಾ । ನಂದ ।।
ಇದನು ಏಕ ಾಳದ ಾನಲಯದ ಾಡು ಾಗ ೕ ರುತ ೆ.

38. 38
4+4 4+4 4+4 4+4
ಾ ೕಸು। ೇ ಾರ । ೇ ಾ ಮು । ಕುಂದ ।
4+4 4+4 4+4 4+4
ೕ ಾ । ಾಂಗ ಾ । ಶ ತ ಾ । ನಂದ ॥
ಏಕ ಾಳದ 4 ಾ ೆ ಯ ಾಲು ಗಣಗಳ ೇ ದ ೆ 16 ಾ ೆ ಯ
ಆ ಾಳ ಾಗುತ ೆ. ೕ ೆ -
4 4 4 4
ಾ ಹತ । ಂದ ಾಂ । ಾ ೋಂ । ತ ನಕ
ಈ 16 ಾ ೆ ಯ ಆ ಾಳ ೆ ಷುಗಣದ ಪದ ಗಳ ಎರಡು
ಗಣಗಳ ಾ ರುತ ೆ. ಉ ಾಃ
4+4 4+4 4+4 4+4
ವಹ ಾ ೆ ೋ ೋ । ಈ ಕ ೆ । ಯ- ಬರುವ
4+4 4+4 4+4 4+4
ಾ ಇವ । ಾ ೆಂದು । ೇ ರ । ಯ
ಾಹತ ಂದ ತ ಾ ೋಂತ ನಕ ।
ಅಥ ಾ

39. 39
ತ ನಕತ ನಕ ತ ನಕ ತ ನಕ । ತ ನಕತ ನಕ ತ ನಕ ತ ನಕ
ತ ತ ಲಯದ ಏಕ ಾಳದ ೆಳ ನ ಪದ ವನು ಗಮ ಃ-
4+4 4+4 4+4 4+4 4+4 4+4 4+4 4+4
ಏಸು । ನ । ೇ ೆ । ನ ಾ । ೇಶ । ಾ ಾಂ । ಬುದ । ನು
ತ ತಕ । ತ ತಕ । ತ ತಕ । ತ ತಕ
- ಚೂ ಾಮ ಪಸಂಗ
ಈ ಪದ ದ ಮುಂ ನ ಾಗವನು ೋ ೆ ಾಳದ ೇಳ ವ
ರೂ ೆ. ಇ ೊ ಂದು ಪದ ೆಂಕು ನ ಮಟು ಇದು –
4+4 4+4 4+4 4+4
ಾಂಬ ವಂ । ತನ ನು । ೇ ಸ । ಯಂಪ ೆ
4+4 4+4 4+4
ಸಂಭಮ । ದ ನಗು । ತ - ।।
4+4 4+4 4+4 4+4
ಡಂಬಕ । ತನದ । ಾಸ ವ । ಾ ದ
4+4 4+4 4+4
ಳಂ ಬುಜ । ದಳ ನಯ । ೆ -॥

40. 40
ತ ತಕ । ತ ತಕ । ತ ತಕ । ತ ತಕ ।
***********

41. 41
3. ಝಂ ೆ ಾಳ
5 ಾ ೆ ಯ ಾಳ ಾದ ಝಂ ೆ ಾಳದ ಸ ರೂಪ ೈತ ೋಂ –
ಇದ ೆ ಉ ಾಃ
ಪದ ಃ
5 5 5 5
ೇಳಯ । ಾಥ ೕ । ನು -। ಮನ ೊಳ ೆ
5 5 5
ಾಳ ರು । ೕಚ ೆಯ । ನು
5 5 5 5
ೇಳ ೇ । ನದನು ಾ । ನು - । ನ ಮನ
5 5 5
ಾ ೋಚ । ೆಯ ೆ । ನು ॥
-ಸುಭ ಾ ಕ ಾ ಣ
ೈತ ೋಂ । ೈತ ೋಂ – ಇದು ಝಂ ೆ ಾಳದ ಸ ರೂಪ. ಇದನು
ಾನಲಯದ ಾ ಾಗ ೕ ರುತ ೆಃ-

42. 42
2 + 3
ೕಂ ತ । ೕಂ ೕಂ ತ
ಪದ ಃ
2 + 3 2 + 3 2 + 3 2 + 3
ನರ । ಂತು । ಮ ೆ । ೆ ೖ । ಸ । ನಡು। ನಡು । ಗು ಾ
2 + 3 2 + 3 2 + 3
ಹ । ಮು ಾಂ । ತಕ । ಎನು । ರ । ಲು -॥
ಝಂ ೆ ಾಳದ ಪದ ವನು ರೂಪಕ ಾಳದ ಾಡುವ ರೂ ಯೂ
ಇ ೆಃ-
6 6 6 6
ಭರ ಂದ । ರಕ ಸರ । ಪ ರವ ಾ । ಧ ವ ಾ ।
6 6 6 6
ಹ ದಲು । ನ ನ । । -॥
6 6 6 6
ಹರ ರಂ । ಗ ೆಲ । ಜಯಜಯ । ಜಯ ೆನಲು

43. 43
6 6 6 6
ವರ ತು । ೆ ೆ ಗಣ । ಾಥ ಪ । ಾ ತ –
ೈತ ನಕ । ೈತ ನಕ । ೈತ ನಕ । ೈತ ನಕ ।।
ರೂಪಕ ಾಳ ೆ 6 ಾ ೆ ಯ ಾಲ. ಅಂದ ೆ 5 ಾ ೆ ಯ ಗಣವನು
6 ಾ ೆ ಯ ಾಲ ೆ ಎ ೆದು ಾಡುವ ದು ಇ ನ ಕ ಮ .
ೕ ಾಂಬ ಝಂ ೆ ಎಂಬ ಒಂದು ಛಂದ ೆ. ಇದು ೕ ೆಃ –
ಪದ ; -
ಅನುಜ । ಲ ಾ ।
ಜನಕ । ನಂದ ೆ ।
ಮೃಗ ಮ । ೋ ೆ ।
ಾದ । ಳಲಯ ।
ೕಂ ತ । ೕಂ ೕಂ ತ ।
ಇದು 5 ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಛಂದಸ ಲ. 3 ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಬಂಧಃ
3 3 3
ಅನುಜ । ಲ । ಾ ।

44. 44
3 3 3
ಜನಕ । ನಂದ । ೆ ।
3 3 3
ಮೃಗ ಮ । ೋ । ೆ ।
3 3 3
ಾದ । ಳಲ । ಯ ।
ಇದನು ಝಂ ೆ ಾಳದ ಾನಲಯದ ಾಡ ಾಗುತ ೆ. ೌ ಝಂ ೆ
ಎಂಬ ಇ ೊ ಂದು ಧದ ಾಳ ಪ ೕಗ ೆ.
ಅದು ೕ ೆ –
2 2 2 2 3
ೕಂ ತ । ೕಂ ತ । ೕಂ ತ । ೕಂ ತ । ೕಂ ೕಂ ತ ।
ಅಥ ಾ
6 + 2 + 3
ದ ಂದ ನಕ । ೕಂ ತ । ೕಂ ೕಂ ತ ।
ೕ ನ ೕ ಾಂಬ ಝಂ ೆ ಾಳವ ೇ ೌಝಂ ೆಯ
ಾಡು ಾ ೆ, ೕ ೆ –

45. 45
6 2 + 3
ಅನುಜ ಲ । ಾ –
6 2 + 3
ಜನಕ ನಂದ । ೆ -
6 2 + 3
ಮೃಗ ಮ ೋ । ೆ –
6 2 + 3
ಾದಳಲ । ಾ -
ದ ಂದ ನಕ । ೕಂ ತ ೕಂ ೕ ತ ॥
ಇದು ಒಂದು ಾಳ ೇ ಅಲ. ಝಂ ೆ ಾಳದ ಾ ಾತ ಇರುವ
ಒಂದು ೌ ೌ ರೂಪ. ಆದ ಂದ ಇದು ೌಝಂ ೆ. ಈ ಾಳ ೆ ಪ ೆ ೕಕ ಾದ
ಕು ತ, ನು ತ ಾವ ದೂ ಇಲ ೆಂಬುದನು ಗಮ ದ ೆ ಇದು ಸ ಷ ಾಗುತ ೆ.
***********

46. 46
4. ರೂಪಕ ಾಳ
6 ಾ ೆ ಯ ಾಲದ ಾಳ ರೂಪಕ ಾಳ – ೈತ ನಕ ಇದರ ರೂಪ.
ಪದ ಃ
6 6
ೆನು । ನಯ ತದು
6 6
ಮ ೆಯ ಜ । ೊಲವ
6 6
ಅ ವ ದು ಾ । ಯವ ಜಗ ೊಳ
6 6
ಗು ವವ ೕ । ಗಳ
ಇದನು ರೂಪಕ ಾಳದ ೇ ಾಗ –
2 4 2 4
। ೆನು । ನಯ । ತ ದು

47. 47
2 4 2 4
ಮ । ೆಯ ಜ । ೊಲ । ವ
2 4 2 4
ಅ । ವ ದು ಾ । ಯವ । ಜಗ ೊಳ
2 4 2 4
ಗು । ವವ ೕ । ಗ । ಳ –
ೈ । ತ ನಕ - ಇದು ರೂಪಕ ಾಳದ ಸ ರೂಪ ಾ ೆ. 3 ಾ ೆ ಯ
ಎರಡು ಗಣಗಳ ೇ ದರೂ 6 ಾ ೆ ಯ ರೂಪಕ ಾಳ ಾಗುತ ೆ. ಆದ ಂದ 3
ಾ ೆ ಯ ಮ ೆ ಾಳದ ಪದ ಗಳನು ೇಷ ಸಂದಭ ದ ರೂಪಕ ಾಳದ
ಾಡುವ ರೂ ೆ. ಉ ಾಃ
2 + 4 2 + 4
ೇ । ವ ಕೃಷ । ೕ । ನು ನಮ
2 + 4 2 + 4
ಾ । ವ ೆಂದು । ನಂ । ಜಗ
2 + 4 2 + 4
ೋ । ದಶ । ವ । ನು ದು

48. 48
2 + 4 2 + 4
ೕ । ೆವ । ೈ –
2 + 4 2 + 4
ೋ । ದಶ । ವನು । ದು
2 + 4 2 + 4
ೕ । ೆವ । ಲ । ಯ ಮುಂ
2 + 4 2 + 4
ೕ । ೋ । ಡ। ೆ ಾದ
2 + 4 2 + 4
ಾ । ವ ಪ । ಳ ।-
2 + 4 2 + 4
ಆ । ವ ಪ । ಳ ।-
ಇದು ಮ ೆ ಾಳದ ಛಂದ ಾ ದುದ ಂದ ಇದರ ಛಂದ ನ ರೂಪ
ೕ ೆ –

49. 49
3 3 3 3
ೇ ವ । ಕೃಷ । ೕ ನು । ನಮ
3 3 3 3
ಾವ । ೆಂದು । ನಂ । ಜಗ
3 3 3 3
ೋ । ದಶ । ವನು । ದು
3 3 3
ೕ । ೆವ । ೈ-
3 3 3 3
ೋ । ದಶ । ವನು । ದು
3 3 3 3
ೕ । ೆವ । ಲಯ । ಮುಂ
3 3 3 3
ೕ । ೋ । ಡ ೆ । ಾದ

50. 50
3 3 3
ಾವ । ಪ । ಳ –
3 3 3
ಆವ । ಪ । ಳ -
ಮ ೆ ಾಳದ ಛಂದಸ ನು ೕ ೆ ರೂಪಕ ಾಳದ ಾಡುವ ೕ
ತ ೆ ೕ ಲ . ಛಂದ ನ ಮೂಲ ಸ ರೂಪವನು ಾಡು ಾರ ತನ ಅಗತ ೆ
ತಕ ಂ ೆ ಬದ ಾ ೊಳಬಹುದು. ಆದ ೆ ಾವ ಛಂದಸ ನು ಎಷರ ಮ ೆ
ಬದ ಾ ಸಬಹುದು ಎಂಬುದ ೆ ಒಂದು ಯಮ ೆ. ಆ ಬ ೆ ಮುಂ ೆ
ದು ೊಳ ವ.
*************

51. 51
5. ವ ೆ ಾಳ
7 ಾ ೆ ಯ ಾಲದ ವ ೆ ಾಳದ ಸ ರೂಪ ತ ಟತಕ . ಇದ ೆ
ಉ ಾಃ
ಪದ ಃ
3 4 3 4
ಅರಸ । ೇ । ತಲು ಸು । ೕಧನ
3 4 3 4
ಕ ೆ । ಗುರು ಾಂ । ೇಯ । ಕೃಪ ೊಡ
3 4 3 4
ರ ೆ । ಮನ ಾ । ೋಚ । ೆಯ ಾ
3 4
ೊ ೆದ । ಾಗ –
ತ ಟ ತಕ । ತ ಟ ತಕ
ವ ೆ ಾಳದ ಸ ರೂಪ – ತ ಟತಕ ಅಥ ಾ ‘ ನ ತ ನ ।
ನ ತ ನ “ 3+4 ಾ ೆ ಗಳ ಶ ಗಣ ಇದು. ಇದ ೆ ಾ ೕ ಲಯ ಎಂದೂ
ೇಳ ಾ ೆ, ಾ ೕ ಷಟ ಯ ಲಯ ಇ ಾದುದ ಂದ ಾ ೆ ಕ ೆಯು ಾ ೆ.

52. 52
ಇದನು ಾನ ಲಯದ ಾ ಾಗ 6+4+4 ಾ ೆ ಗ ೆಂದು ದ ೆ ಅದು
ಒಟು 14 ಾ ೆ ಗ ಾಗುತ ೆ. ಅದ ೆ ಧು ವ ಾಳ ೆಂದೂ ಪ ೆ ೕಕ ೆಸ ೆ.
ವ ೆ ಾಳದ ಪದ ವನು ಧು ವ ಾಳದ ಾ ದ ೆ ಅದರ ಸ ರೂಪ
ೕ ರುತ ೆ.-
ತ ಕುತಕ । ಕುತಕ । ಕುತಕ। ‘
ಉ ಾಃ
ಪದ ಃ
6 4+4 6 4+4
ೋ । ಮ ಲ । ಜಲಸ । ೕಪ
6 4+4 6 4+4
ಾ । ೊಂಡರು । ಪಣ । ಾ ೆಯ
6 4+4 6 4 +4
ರೂ । ಾಲರು । ಪಂಚ । ವ ಾ
6 4+4
ಾ । ೊಳ ೆ –
ತ ಕುತಕ+ ಕುತಕ+ ಕುತಕ

53. 53
ಧು ವ ಾಳ ೆ ಪ ೆ ೕಕ ಾದ ಛಂದಸು ಕೂಡ ಪಸಂಗದ ಕಂಡು
ಬರುತ ೆ. ಉ ಾಃ
6 4 4
ಶಂಕ ಸ । ೇ ಶ । ದು ತ ಭ ।
6 4 4
ಯಂಕ ಎ । ಮ ನ ಯ । ೕ
6 4+4 6 4+4
ಂಕ ಜಗ । ಾ ೇ । ೕ । ಾ ೆ
6 4 4
ಂಕ ಜಗ । ಾ ೆ । ಮ ಯ ೆ
6 4+4 6 4+4
ಲಂ ಾ । ಪತ । ಾ । ಾಡೂ ।। -ಇಂದ ತು ಾಳಗ
ಅಥ ಾ
6 4 4
ದಶರಥ ಾ । ಇಬ ರು । ಹುಡುಗರು

54. 54
6 4 4
ವಸು ೆ ಳ । ೆ ೕ ಪ । ರಂ ೇ
6 4 4
ಕುಶಲ ಖರ । ದೂಷಣ । ರರ
6 4 4
ೆಸರಡ । ೆ ಹ । ರಂ ೇ
ತ ಕುತಕ । ಕುತಕ । ಕುತಕ
-ಪಂಚವ ಪ ಸಂಗ
ಧು ವ ಾಳದ ಈ ಪದ ವನು ವ ೆ ಾಳದ ಾನ ಲಯ ೆಂ ೇ
ಪ ಗ ಸಬಹು ೇ? ಯ ಾನ ಪ ಸಂಗಗಳ ಧುವ ಾಳದ ಛಂದಸು
ಪ ೆ ೕಕ ಾ ರುವ ದ ಂದ ಅದನು ಧು ವ ಾಳ ೆಂ ೇ ಕ ೆಯ ೇಕು. ಆದ ೆ
ವ ೆ ಾಳದ ಾನ ಲಯದ ಅದನು ಾಡುವ ಕಮವನು ಾವ
ಒ ೊಳ ೇಕು ಅ ೆ. ಆದ ೆ ಾಗವತರು ಛಂದ ನ ಸ ಾದ
ಪ ಚಯ ಲ ೇ ಾ ದ ಂದ ಇಂದು ‘ ಾ ೕಚ ಾಚರ ’ ಎಂಬ ಪಂಚವ
ಪ ಸಂಗದ ಆ ಪದ ಆ ಾಳದ ಾ ಾಂತರ ೆ ಒಳ ಾ ೆ. ಆ ಪದ ದ ೇ ೆ
ೆ ನ ಪದಗಳ ೇ ೊಂಡು ಧು ವ ಾಳದ ಅದನು ಾಡುವ ೇ
ಕಷ ಾ ೆ. ಅದರ ಮೂಲ ಾಠವನು ಊ ವ ದು ಇಂದು ಕಷ ಾ ೆ,
ೋ -

55. 55
ಪದ ಃ
6 4 4
ಾ ೕಚ । ಾಚರ । ಸಂತತ
4 4 4 4
ೕರ ಮ । ೋಹರ । ಕ ಮ । ೌಯ
6 4 4
ಾ ಾಂಗ ಶ । ೕರ ಮ । ೋಹರ
6 4 4
ಾರುಣ ಸ । ಮುದ ಗಂ । ೕರ
ದಲ ೆ ಾಲು ಧು ವ ಾಳದ ಛಂದ ೆ ಸ ಾ ೆ. ಎರಡ ೇ
ಾಲು 16 ಾ ೆಗ ಂದ ಕೂ ೆ. ಅದು ಧುವ ಾಳ ೆ ೊಂದುವ ಲ.
ಮೂರ ೇ ಾಲು ಮ ೆ ಧುವ ಾಳ ೇ ಛಂದಸು . ಾಲ ೇ ಾಲು ಧುವ
ಾಳ ೆ ೊಂದುವ ಾದರೂ ‘ ಮುದ ಗಂ ’ ಎಂಬ ಗಣದ ಾಲು
ಾ ೆ ಗ ಂತ ಒಂದು ಾ ೆ ೆ ಾ ರುವ ದ ಂದ ಲಯ ೆ ಭಂಗ ಬಂ ೆ.
ಾಗವತ ೆ ಛಂದ ನ ಖ ತ ಾದ ಪ ಚಯ ಲದ ಂದ ೇ ೕ ೆ ತಪ ಾಠ
ರೂ ಯ ಬಂ ೆ. ಈಗ ಇದನು ಆ ಾಳದ ಾಡು ರುವ ದ ಂದ ಪದ ದ

56. 56
ಎ ಾ ಾಲುಗಳನು 16 ಾ ೆ ೆ ಲಂ ಾಡು ಾ ೆ. ಅಂದ ೆ ಧು ವ ಾಳದ
ಈ ಛಂದಸ ನು ಆ ಾಳದ ಾಡುವ ರೂ ಾ ೆ.
***************

57. 57
6. ಅಷ ಾಳ
ಪದ ಃ
ಗಜ ಮುಖ । ದವ ೆ ಗ । ಣಪ ೆ- ಚಲ
ಜಗವಂ । ತ ೆ ಆ । ರ । ೇ
ೈ । ೈ । ೈ । ೈ ।
ೈ ಇದು ಅಷ ಾಳದ ಸ ರೂಪ. ಛಂದ ನ ಪ ಾ ೆಯ ಇದು
ಅಂಶಗಣದ ಮಟು. ಅಂಶಗಣಗಳ ಾ ೆ ಗಳ ಖ ತ ೆ ಾ ಾರ ೆ ಗುವ ಲ.
ತ ನಕ ಎಂದ ೆ ಾಲು ಾ ೆ . ಆದ ೆ ೈ ಎಂದ ೆ ಮೂರೂವ ೆ ಾ ೆ.
ಗುರು ಲಘ ನ ಾಲ ಾನದ ಅದು ಐದು ಅಥ ಾ ಾಲು ಾ ೆ ಯ
ಗಣ ಾದರೂ ಅದರ ಉ ಾರ ಾ ಕ ಮ ಂದ ಗುರುವನು ಕು , ಅಥ ಾ
ಲಘ ವನು ಲಂ ಉಚ ಸುವ ಾಧ ೆ ರುತ ೆ. ಇದು ಾ ಡ ಛಂದಸು .
ಅ ರಗಳನು ೕ ೆ ಾಳ ೆ ಅನುಗುಣ ಾ ಅಥ ಾ ಕು ಾಡುವ ಕ ಮ
ಾ ಡ ಛಂದ ನ ಾತ ಇ ೆ. ಾ ಾಗಣದ ಲಘ ೆ ಒಂದು ಾ ೆ ,
ಗುರು ೆ ಎರಡು ಾ ೆ. ಆದ ೆ ಅಂಶ ಗಣದ ದಲ ‘ ೈ ’ ಎಂಬ ಅ ರ
ಾತ ಗುರು ಅನಂತರದ ಎಂಬ ಾಗವನು ಒಂದೂವ ೆ ಾ ಾ ಾಲದ
ಉಚ ಸ ೇ ಾಗುತ ೆ. ಆದ ೆ ಬ ಹ ಗಣ ಾಗ ೕ, ಷು ಗಣ ಾಗ ೕ, ರುದ

58. 58
ಗಣ ಾಗ , ಅ ೆಲವ ಅಷ ಾಳಗ ೇ - ಅವ ಆ ಾಳದ ೇ ೆ ೇ ೆ
ಲಯಗಳನು ಾನ ಅಥ ಾ ತ ತಗ ಯನು ಸೂ ಸುತ ೆ.
ಅಷ ಾಳ ಎಂದ ೆ ಎಂಟು ಎಂದಲ. ಅಧ ಎಂದಥ . ಅಡ ಎಂದು
ಾಕೃತ ಾ ೆಯ ೇಳ ಾ ೆ. ಅಧ ಾಳ, ಅಡ ಾಳ, ಇ ೇ ಅಟ ಾಳ
ಎಂ ಾ ಮುಂ ೆ ಅಷ ಾಳ ಎಂ ಾ ತು. ಮೂರೂವ ೆ ಾ ೆ ಗಳ ಾಲದ
ಾಳ ಾದುದ ಂದ ಅದು ಅಧ ಾಳ. ಇದನು ೋ ೆ ಾ
ಉಚ ಸುವ ದ ಂದ ಇದ ೆ ೋ ೆ ಾಳ ಎಂದೂ ೆಸ ೆ. ಆದ ೆ ಇಂದು
ೈ ಎಂಬ ರೂಪದ ೋಮ ರೂಪ. – ೈ ಎಂಬ ಾಳವನು ಾತ
ೋ ೆ ಾಳ ಎನುವ ರೂ ೆ. ೋ ೆ ಾಳ ಎಂದು ಹ ೆಯ ಯ ಾನ
ಪ ಸಂಗಗಳ ಉ ೇ ರುವ ದು ಕಂಡು ಬರುವ ಲ. ಆದ ೆ ೋ ೆ ಾಳ
ೈ ಾಳ ಾ ೆ ಾಳ ಎಂಬ ೆಸ ನ ಬಳ ೆಯ ರುವ ದು ಕಂಡು
ಬರುತ ೆ.
ಅಷ ಾಳದ ಪದ ದ ಅ ರಗಳನು ಎ ೆದು ಉಚ ಸುವ ೌಲಭ
ಇರುವ ದ ಂದ ಈ ಾಳದ ಪದ ಗಳನು ಾವ ಾಳದ ೇ ಾದರೂ
ಾಡಬಹುದು. ಉ ಾಃ
ಮ ೆ ಾಳಃ
ೈತ ಾಂ । ೈತ ಾಂ । ೈತ ಾಂ । ೈತ ಾಂ ।
ಕರ ೊಳ । ಪರಶು ಾ । ಾಂಕುಶ । ಧರ ೆ
ಹರುಷ । ಭಕುತರ । ೆವ ವ । ೆ

59. 59
ಉರಗ ಭೂ । ಷಣನ ಕು । ಾರ ಗಜ । ವದನನ
ಚರಣ ಕ । ಮಲ ೆ ಆ । ರ । ೇ
ಏಕ ಾಳಃ
ತ ೕಂ ತ ೕಂ । ತ ೕಂ ತ ೕಂ। ತ ೕಂ ತ ೕಂ । ತ ೕಂ ತ ೕಂ
।
ಾ ೕಸು । ೇ ಾರ । ೇ ಾ ಮು । ಕುಂದ
ೕ ಾ । ಾಂಗ ಾ । ಶ ತ ಾ । ನಂದ
ಝಂ ೆ ಾಳಃ
ೕಂ ತ ೕಂ ೕಂ ತ । ೕಂ ತ ೕಂ ೕಂ ತ । ೕಂ ತ ೕಂ ೕಂ ತ ।
ಗ ಜ ಮು ಖ । ದ ವ ೆ ಗ । ಣ ಪ ೆ – ೆ ಲ
ಜ ಗ ವಂ । ತ ೆ ಆ । ರ – ೇ
ರೂಪಕ ಾಳಃ
ೈತ ನಕ । ೈತ ನಕ । ೈತ ನಕ । ೈತ ನಕ ।
ಚರ ಾಬ । ೆ ೆಯ । ೈಮು ದು । ಾಥ ಂ
ರಲು ೋ । ವಳ ಾಯ । ೕತ -

60. 60
ಅರಸುಗ । ಾ ೆಂದು । ೌ ಯ । ಬ ಯ
ಕುರುಭೂಪ । ಕು ದ । ಾಗ –
ವ ೆ ಾಳಃ
ನ ತ ನ । ನ ತ ನ । ನ ತ ನ । ನ ತ ನ ।
ಗಜಮುಖ । ದವ ೆ ಗ । ಣಪ ೆ – ೆಲ
ಜಗ ವಂ । ತ ೆ ಆ । ರ । ೇ -
ೕ ೆ ಅಂಶಗಣದ ಪದ ಗಳನು ಾವ ಾಳದ ೇ ಾದರೂ ಾಡಲು
ಾಧ ರುತ ೆ.
ಆದ ೆ ಒಂದು ಪದ ಾ ಾಗಣ ೇ ಅಂಶಗಣ ೇ ಎಂದು
ಗುರು ಸುವ ದು ೇ ೆ ? ಂ ೆ ೇ ದಂ ೆ ಾ ಾಗಣಗ ೆ ಖ ತ ಾದ
ಾ ಾ ಾಲ ರುತ ೆ. ಆದ ೆ ಅ ೇ ಾ ಾಗಣವನು ಎ ೆದು ಅಥ ಾ ಕು
ಉಚ ಾಗ ಅದು ಅಂಶಗಣ ಾಗಬಹುದು. ಆದ ೆ ಆಗ ಾ ತ ದ ಅಥ ೆ
ಭಂಗ ಬರದಂ ೆ ಎಚ ೆ ವ ಸ ೇಕು. ಮೂರು ಾ ೆ ಯ ಗಣವನು ಬ ಹ
ಗಣ ಾ ಯೂ ಾಡಬಹುದು. ಉ ಾಃ ಅಷ ಾಳದ ಾತ । ಾ । ಸು- ನ
। ಾತ । ಾ । ಸು ॥ ಾಲು ಾ ೆ ಯ ಗಣವನು ಷುಗಣ ಾ ಯೂ
ಉಚ ಸಬಹುದು. ಉ ಾಃ ಅಷ ಾಳದ ಆಗ ಸು । ಧನ ನು । ೇಗ ।
ರಣಕನು । ಾಗುತ । ಮುದ ಂ । ದ ॥ ಐದು ಾ ೆ ಯ ಗಣ ಕೂಡ ಷು ಗಣದ
ಉಚ ಸಲ ಡುವ ದು ಕಂಡು ಬರುತ ೆ. ಉ ಾಃ

61. 61
ರೂಪಕ ಾಳಃ
ೈತ ನಕ । ೈತ ನಕ । ೈತ ನಕ । ೈತ ನಕ ।
ಭರ ಂದ । ರಕ ಸರ । ಪ ರವ ಾ । ಧ ವ ಾ ।
ಹ ದಲು । ನನ । । –
ಹರ ರಂ । ಗ ೆಲ । ಜಯಜಯ । ಜಯ ೆನಲು
ವರ ತು । ೆ ೆ ಗಣ । ಾಥ ಪ । ಾ ತ –
ೕ ನ ಪದ ಐದು ಾ ೆ ಗಣದ ಛಂದಸು . ಆದ ೆ ಅದನು ರೂಪಕ
ಾಳದ ಾಡುವ ರೂ ಇ ೆ. ಅಂದ ೆ ಐದು ಾ ೆ ಯ ಗಣವನು ಷು
ಗಣ ಾ ಲಂ ಉಚ ದ ೆ ಾ ಾ ೕ ೆ ಾಡಲು ಾಧ ಾಗುತ ೆ.
ೕ ೆ ೕ ಆರು ಾ ೆಯ ಗಣವನು ರುದ ಗಣವ ಾ
ಉಚ ಸಬಹುದು. ಆದ ೆ ಇದ ೆ 2+4 ಾ ೆ ಯ ರೂಪಕ ಾಳದ ಛಂದ ಂತ
3+3 ಾ ೆ ಯ ಮ ೆ ಾಳದ ಛಂದಸು ೆಚು ಅನುಕೂಲ ಾಗುತ ೆ. 2+4
ಾ ೆ ಯ ಗಣ ೆಚು ಾದ ಬಂಧವನು ೊಂ ೆ. ಆದ ಂದ ಅದನು
ರೂಪಕ ಾಳದ ೕ ಾಡ ೇಕು. ಆದ ೆ ಮ ೆ ಾಳದ ಈ ಬಂಧ 3+3 ಎಂದ ೆ
ಎರಡು ಬಹ ಗಣ ಾ ಯೂ ಉಚ ಸಬಹು ಾದ ಂದ ಅದನು ಅಷ ಾಳದ
ಾ ದ ೆ ಎರಡೂ ೕ ಾ ಸಬಹುದು.
1. ಾನ ಅಷ ಾಳ
ತ ೕಂತಕ ೕಂ । ತ ೕಂತಕ ೕಂ

62. 62
ತ ೕಂತಕ ೕಂ । ತ ೕಂತಕ ೕಂ । ತ ೕಂತಕ ೕಂ । ತ ೕಂತಕ ೕಂ ।
ೆಟ ಜೂಜ । ಾ ಇಂಥ ।
ಬ ೆ ಾಯು । ೇಡ ಗಯನ ।
2. ತ ತ ಅಷ ಾಳ –
ೈಯ ಾ ಾ । ಾ ೈಯ ಾ ಾ ।
ೈಯ ಾ ಾ । ಾ ೈಯ ಾ ಾ । ೈಯ ಾ ಾ । ಾ ೈಯ ಾ ಾ
।
ಾತ ಾ । ಸೂ - । ನ । ಾತ ಾ । ಸು –
ಈತ ಮ । ನಂ ಬಹಳ । ಾ ಯ ೇ। ಳ ತ ಬಂದ
ಾತ ೊಟು । ಮುನ ಬ ಕ । ತವ ಾ । ಡುವ ದುಂ ೆ
7 ಾ ೆ ಯ ವ ೆ ಾಳದ ಪದ ವನು ಅಷ ಾಳದ ಾಡಬಹುದು
. ಇದ ೆ ಉ ಾಃ
ಅಷ ಾಳಃ
ತ ೕಂತಕ ೕಂ । ತ ೕಂತಕ ೕಂ ।
ತ ೕಂತಕ ೕಂ । ತ ೕಂತಕ ೕಂ । ತ ೕಂತಕ ೕಂ । ತ ೕಂತಕ ೕಂ ।
ೇಳ ಹಲಧರ । ೇ ೆ ನ ತುದ । ನೂ – ೕ । ಕೃಷ ೕ ಜಗ
ಾಲ ೆ ೆ ಅವ । ಾರ ೆ ಹ । ನೂ –
ೇಳ ಾ ೆನು । ಸವ ಜನ ೊಳ । ಾ ೆ ೕಷವ । ಬ ೆ ಷುರ
ಾ ಳ ಶಯನ ೆ । ೕಗ ೇ ೕ । ೇಳ ಬು ಗ । ಳನು ದ ಯ
।

63. 63
ಇ 3+4 ಾ ೆಯ ಗಣ ೆ. ಇ ನ 3 ಾ ೆ ಯ ಗಣವನು
ಬ ಹ ಗಣ ಾ ಎ ೆದ ೆ 4 ಾ ೆ ಯ ಏಕ ಾಳ ಾಗುತ ೆ. ಆಗ ೕ ೆ
ಾಡಬಹುದು.-
4 4 4 4 4 4 4
ೇಳ । ಹಲಧರ । ೇ ೆ । ನ ತುದ । ನು ೕ । ಕೃಷ । ೕ ಜಗ
4 4 4 4 4
ಾಲ । ೆ ೆ ಯವ । ಾರ । ೆ ಹ । ನೂ –
4 4 4 4
ೇಳ । ಾ ೆನು । ಸವ । ಜನ ೊಳ
4 4 4 4
ಾ । ೆ ೕಷವ । ಬ ೆ । ಷುರ
4 4 4 4
ಾ ಳ । ಶಯನ ೆ । ೕಗ । ೇ ೕ
4 4 4 4
ೇಳ । ಬು ಗ । ಳನು । ದ ಯ ।
4 ಾ ೆ ಯ ಈ ಗಣವನು ೋ ೆ ಾಳ ಅಂದ ೆ ೈ ಎಂಬ
ರೂಪ ೆ ರು ಾಗ ೕ ೆ ಾಡು ಾ ೆ.-
ೋ ೆ ಾಳಃ
ೈ । ೈ ।
ಪದ ಃ

64. 64
ೈ । ೈ । ೈ । ೈ । ೈ । ೈ । ೈ ।
ೈ
ೇಳ । ಹಲಧರ । ೇ ೆ । ನ ತುದ । ನೂ- ೕ । ಕೃಷ । ೕ
ಜಗ
ಾಲ । ೆ ೆಯವ । ಾರ । ೆ ಹ । ನೂ –
ೇಳ । ಾ ೆನು । ಸವ । ಜನ ೊಳ
ಾ । ೆ ೕಷವ । ಬ ೆ । ಷುರ
ಾ ಳ । ಶಯನ ೆ । ೕಗ । ೇ ೕ
ೇಳ । ಬು ಗ । ಳನು । ದ ಯ ।
ೈ । ೈ । ೈ । ೈ ।
**************

65. 65
ಷಟ ಗಳ
ಷಟ ಛಂದಸು ದಲು ಅಂಶ ಛಂದಸು ಉ ಾಃ
ಮಂದರ । ಧರಗಣ
ಂ ೆ । ಕ ೆ
ರು
ಕುಂದ ೆ । ೆಲಸು ೆ । ಮದನ ಹರಂ
ಇಂದು । ಾನ ೆ
ಮುಂದಣ । ೆರನು ೕ
ರು
ಯಂದ । ಾಗ ೆ । ಷಟ ೇ
- ಛಂ ೋಂಬು – ಾಗವಮ
ಮಂದರಧರ ಗಣ ಎಂದ ೆ ಷು ಗಣ. ಷಟ ಯ ಒಂದು, ಎರಡು,
ಮೂರ ೆಯ ಾದದ ಷು ಗಣಗಳ , ಮೂರ ೆಯ ಾದದ ೊ ೆಯ
ರುದ ಗಣ – ಇದು ಷಟ ಯ ಲ ಣ. ಮುಂ ನ ಮೂರು ಾಲುಗಳ ೕ ೆ ೕ
ಇರುತ ೆ. ೕ ೆ ಷಟ ೆ ಆರು ಾಲು. ದಲ ಮೂರು ಾ ನಂ ೆ ೕ
ಮುಂ ನ ಮೂರು ಾಲುಗಳ . ಪ ೕ ಾದದ ಎರಡು ಷು ಗಣ ಮೂರ ೆಯ
ಾದದ ೊ ೆಯ ರುದಗಣ. ಇದು ಅಂಶ ಷಟ ಯ ಲ ಣ.

66. 66
ಅಂಶಗಣದ ಷಟ ಯ ಬದ ೆ 3, 4, 5, 7 ಾ ೆ ಯ ಗಣಗಳನು
ಬಳ ಾಗ 3 ಾ ೆ ಯ ಗಣಗ ೆ ೋಗಷಟ ಎಂದೂ, 4 ಾ ೆ ಯ
ಷಟ ೆ ಶರ ಷಟ , ಪ ವ ಷಟ ಗ ೆಂದೂ, 5 ಾ ೆ ಯ ಷಟ ೆ
ಕುಸುಮ ಷಟ , ಾಧ ಕ ಷಟ ಗ ೆಂದೂ ೆಸ ಾ ತು.
ೋಗ ಷಟ
ಈ ಷಟ ಯ 1, 2 ೆಯ ಾದದ 3 ಾ ೆ ಯ 4 ಗಣಗಳ ,
ಮೂರ ೆಯ ಾದದ 3 ಾ ೆ ಯ 6 ಗಣ ಮ ೊಂದು ಗುರು ಇರುತ ೆ.
ಉ ಾಃ-
ಪದ
3 3 3 3
ರುಕ । ೋವ । ನೂರ । ಮುಂ ೆ
3 3 3 3
ಮುರುಕು । ಧಮ । ಾ ೆ । ಯ
3 3 3 3 3 3 3
ಒರ । ರುತ । ೊಂದ । ಕನಸ । ಕಂಡ । ೆಂ ೆ । ೆ -
3 3 3 3
ಪ ರದ । ಾಜ । ಸತ । ನವ ೆ
3 3 3 3
ವರ ಕು । ಾರ । ಲ । ರಲು

67. 67
3 3 3 3 3 3 3
ಕ ಯ । ೈ ೆ । ಕುಸುಮ । ಾ ೆ । ೊಟು । ಪ ರ ೊ । ಳ -
ೋಗ ಷಟ ಯನು ಯ ಾನ ಪ ಸಂಗಗಳ ಾಣುವ ದು
ಕ . ಆದ ೆ ಅಧ ೋಗಷಟ ಯ ಛಂದಸ ನು ಮ ೆ ಾಳ ಾ
ಾಡುವ ದು ರೂ ಾ ೆ. ಉ ಾಃ-
ಪದ ಃ-
ಎಲ ೕ । ಾಥ । ೇಳ । ಂ ೆ
ಕಳ । ನ । ಂಧು । ನೃಪನ
ೆ ದ । ಪ । ದಲ । ೋಡು । ಲು । ಸಮರ । ೆ –
ಶರ ಷಟ
ಈ ಷಟ ಯ 1, 2 ೆಯ ಾದದ 4 ಾ ೆ ಯ 2 ಗಣಗಳ , 3 ೆಯ
ಾದದ 4 ಾ ೆ ಯ 3 ಗಣ ಮ ೊಂದು ಗುರು ಇರುತ ೆ. ಉ ಾಃ-
ಈಶನ । ಕರು ೆಯ
ಾ ಸು । ನಯ
ಾಸನ । ಾ ೆ ೕ । ೕ ಮನ । ೇ –
ೇಶದ । ಧ ಧ
ಾಶವ । ಹ ದು
ಾಸ । ಸತ ವ । ಮನ । ೇ –

68. 68
ಶರ ಷಟ ಯನು ಯ ಾನ ಪ ಸಂಗಗಳ ಾಣುವ ದು ರಳ.
ಆದ ೆ 4 ಾ ೆ ಯ ಆಯ ಸ ಾ ಏಕ ಾಳ – ಎಂಬ ಪದ ದ ಛಂದಸು ಶರ
ಷಟ ಯನು ೋಲುತ ೆ. ಉ ಾಃ-
ಪದ ಃ-
4 4 4 4
ಎ ೆ ಾ । ನವ ೕ । ಸ ೆ ೈ । ಚಳಕ
4 4 4 4
ಬ ಹ । ೇತುವ । ೇ ಾ । ಯು -
4 4 4 4
ಬ ಮುಖ । ೈ ಾ । ಬಲುಭಟ । ೈ ೕ
4 4 4 4
ಸಲುವ ೆ । ಮ ೕ । ೌರುಷ । ವ – -ಸುಭ ಾ ಕ ಾ ಣ
ಪ ವ ೕ ಷಟ
ಪ ವ ೕ ಷಟ ಯ 1, 2, ಾ ನ 4 ಾ ೆ ಯ 4 ಗಣಗಳ , 3
ೆಯ ಾದದ 4 ಾ ೆ ಯ 6 ಗಣಗಳ ಮ ೊಂದು ಗುರು ಇರುತ ೆ. ಉ ಾ -
ಪದ ಃ-
4+4 4+4
ಜನ ೋದ ಯ । ೕ ೆ ಂಡು ಸುಧ
4+4 4+4
ನ ನು ತನಯ ಮಂ । ರ ೈ ತರು ರ

69. 69
4+4 4+4 4+4 4+4
ಲ ತ ೊ ಾತನ । ಾ ಪ ಾವ । ಕನಕದ ಾ ೆ । ಳ –
4+4 4+4
ಅನು ೇಪನ ಕ । ಸು ೕಳ ಂಗಳ
4+4 4+4
ನುಗುವ ಸಂಪ ೆ । ಪ ಗ ೊಂ
4+4 4+4 4+4 4+4
ಯ ಾ । ಗುತ ಬಂದಳ ಾ । ಮನ ಮದ ಾ ೆ । ಲು –
- ಸುಧನ ಾಳಗ
ಈ ಪ ವ ೕ ಷಟ ಯ ದಲ ಸ ಲ ಾಗವನು ಏಕ ಾಳದ
ಾ ಮುಂ ನ ಾಗವನು ಾಳರ ತ ಾ ಾಡುವ ಕಮ ರೂ ಯ ೆ.
ಕುಸುಮ ಷಟ
ಕುಸುಮ ಷಟ ಯ 1, 2 ೆಯ ಾದದ 5 ಾ ೆಯ 2 ಗಣಗಳ – 3
ೆಯ ಾದದ 5 ಾ ೆ ಯ 3 ಗಣಗಳ ಮ ೊಂದು ಗುರು ಇರುತ ೆ. ಉ ಾಃ –
ಪದ ;-
5 5
ಾಡು ಮನ । ಜ ೊಲ
5 5
ಾಡು ೆ ೆ । ಸಂತ ತಂ

70. 70
5 5 5 5
ೕಡು ರ । ಪ ೆ ಸತ । ತ ಾನ । ವ -
5 5
ೋ ದ । ಷ ತ ೆ
5 5
ಾಡುವ ದು । ನಯವನು
5 5 5 5
ಾ ಾ । ಯವ ೆ ಬ । ಸಲು । ೆ –
ಯ ಾನ ಪ ಸಂಗಗಳ ಕುಸುಮ ಷಟ ಯ ಪ ೕಗ ರಳ.
ೇಗು – ಝಂ ೆ ಾಳ ಎಂಬ ೆಸ ನ ಈ ಪದ ೆ. –
ಮಂಗಳಂ । ಮುರಹರ ೆ । ಮಂಗಳಂ । ಮಧುಹರ ೆ
ಮಂಗಳಂ । ಮದನ ೋ । ಾಸ । ೆ –
ಮಂಗಳಂ । ಾ ೕಶ । ಕರಕ ಾ । ಪ ಜ ೆ
ಮಂಗಳಂ । ವೃಂ ಾವ । ಾಂತ ಚರ । ೆ –
- ಐ ಾವತ ಪ ಸಂಗ
ಾಧ ಕ ಷಟ
ಾಧ ಕ ಷಟ ಯ 1, 2 ೆಯ ಾದಗಳ 5 ಾ ೆ ಯ 4 ಗಣಗಳ , 3
ೆಯ ಾದದ 5 ಾ ೆಯ 6 ಗಣಗಳ ಮ ೊಂದು ಗುರು, ಉತ ಾಧ ಕೂಡ
ೕ ೆ ೕ ಇರುತ ೆ. ಾಧ ಕ ಷಟ ಯನು ಯ ಾನದ ಾಲ ಾನ ಾ
ಾಡುವ ಪದ ಇ ೆ. ಅಂದ ೆ ಾಳರ ತ ಾ ಾಡು ಾ ೆ. ಉ ಾಃ-

71. 71
ಪದ ಃ-
5 5 5 5
ಸ ೆ ೋ । ಡಶದ ಋತು । ಸಮಯ ೕ । ಾದ ೕ
5 5 5 5
ವೃತಮಲಂ । ಘ ಾದ । ೊಂದು । ನ ಸಂ
5 5 5 5 5 5 5
ಗತ ಾ ೊ । ೆಂತು ಕ । ತ ವ ೆ । ೈತೃಕದ । ೇ ಾನ । ಾ । ೆ
-
5 5 5 5
ಕೃತ ೋಜ । ಾದಪ ದು । ನಡು ರು । ಕ ೆ ಾವ
5 5 5 5
ೆಯ ೊಡ । ಗೂಡಬಹು । ದದ ಂದ । ಧಮ ಪ
5 5 5 5 5 5 5
ದ ಯ ೕ । ಸ ವಳ । ಂದು ೕ । ರುವ ದು ಮತ । ವ ೆಂದ । ವಂ ದ । ನು –
- ಸುಧನ ಾಳಗ
ಾ ೕ ಷಟ
ಾ ೕ ಷಟ ಯ 1, 2 ೆಯ ಾದಗಳ 3+4 ಾ ೆಯ 2
ಗಣಗಳ 3 ೆಯ ಾದದ 3+4 ಾ ೆಯ 3 ಗಣಗಳ ಮ ೊಂದು ಗುರು
ಇರುತ ೆ. ಯ ಾನದ ಾ ೕ ಷಟ ಯನು ಾಲ ಾನ ಾ ಾಡುವ
ಪದ ಇ ೆ. ಅಂದ ೆ ಾಳ ರ ತ ಾ ಾಡು ಾ ೆ. ಉ ಾಃ-

72. 72
ಪದ ಃ;-
3 4 3 4
ನಂ । ದ ೆ । ನ ಯ । ಮಗ ಹ ೆ
3 4 3 4
ಯಂ । ತನು । ಾಯ । ವನು ಸುತ
3 4 3 4 3 4 3 + 4
ೆಂಬ । ೆವದ । ತನುವ । ಸುಟನು । ಗರು । ಾ ಾ । ಯ –
3 4 3 4
ಅಂಬು । ೆಸನವ । ೇ । ದ ೆ ೊ ೆ
3 4 3 4
ೆಂಬ । ೆವ ನ । ಾಯು । ಮೂವರ
3 4 3 4 3 4 3 + 4
ನಂ । ೌರವ । ೆಟ । ನಕಟಕ । ೆಂದ । ಾ ಶ । ಲ –
ಾ ೕ ಲಯದ ಷಟ ಯನು ಅಗತ ದ ೆ ವ ೆ ಾಳದಲೂ
ಾಡುವ ಕ ಮ ೆ. ಇ ೇ ೕ ಾಧ ಕ ಲಯದ ಷಟ ಯನೂ ರಂಗದ
ಬಳ ೆಯ ಅಗತ ದ ೆ ಝಂ ೆ ಾಳದ ಾಡಬಹುದು.

73. 73
ಕಂದ ಪದ
ಕಂದ ಪದ ವನು ಯ ಾನದ ಾಲ ಾನ ಾ ಾಡುವ
ಪದ ೆ, ಇದರ ದಲ ೆಯ ಾದದ 4 ಾ ೆ ಯ ಮೂರು ಗಣಗಳ .
ಎರಡ ೆಯ ಾದದ 4 ಾ ೆಯ ಐದು ಗಣಗ ರುತ ೆ. ಉ ಾಃ
ಪದ ಃ;-
4 4 4
ೊ ದ । ೆ ೆಂ । ದವಳಂ
4 4 4 4 4
ಕ । ೋ । ಗು ಾ । ಸುಮ ೆ । ಎನಲುಂ
4 4 4
ೊಕ ಳ । ಹೃದಯವ । ಾ ಾ
4 4 4 4 4
ರಕ । ಕದ ದ । ಳ ೈ ೆ । ಯಂತಃ । ಕರಣಂ
ಎರಡು ಮತು ಾಲ ೇ ಾದದ ಮೂರ ೇ ಗಣದ ದಲ ಅ ರ
ಲಘ ಾ ಉ ರು ೆ ೆದು ೊಳಲು ಅವ ಾಶ ರ ೇಕು, ಉ ಾಃ ಗು ಾ ,
ಳ ೈ ೆ ಮತು ಆ ಾದಗಳ ೊ ೆಯ ಅ ರಗಳ ಗುರು ಾ ರ ೇಕು. ಉ ಾಃ
ಎನಲುಂ, ಕರಣಂ.

74. 74
ಾಂಗತ
ಾಂಗತ ಛಂದಸ ನು ಯ ಾನದ ಾಂಗತ ರೂಪಕ ಾಳ ೆಂದು
ೇ ರು ಾ ೆ, ಅಂದ ೆ ಈ ಪದ ವನು ರೂಪಕ ಾಳದ ಾಡುವ
ರೂ ೆ. ಉ ಾ-
ಪದ ಃ;-
ರು
ಚರ ಾಬ । ೆ ೆಯ । ೈ ಮು ದು । ಾಥ ಂ
ಬ
ರಲು ೋ । ವಳ ಾಯ । ೕತ –
ಅರಸುಗ । ಾ ೆಂದು । ೌ ಯ । ಬ ಯ
ಕುರುಭೂಪ । ಕು ದ । ಾಗ –
ಾಂಗತ ಅಂಶಗಣದ ಮಟು. ಇದರ ದಲ ೆಯ ಾದದ ಾಲು
ಷುಗಣಗಳ . ಎರಡ ೆಯ ಾದದ ಎರಡು ಷುಗಣ ಅನಂತರ ಒಂದು
ಬ ಹ ಗಣ ಇರುತ ೆ. ಈ ಷುಗಣ, ಬಹ ಗಣ, ರುದ ಗಣಗಳ ಬ ೆ ಈಗ
ವ ಸು ೇ ೆ. ದಲು ಒಂದು ಗುರು ಅಥ ಾ ಎರಡು ಲಘ ಅನಂತರ
ಪ ಂದು ಅ ರವನು ಒಂದು ಅಂಶ ೆಂದು ಪ ಗ ಸ ೇಕು. ಉ ಾಃ
ಚರ. ಾ.ಬ । ದಲ ಎರಡು ಲಘ ಅ ರದ ಅನಂತರ ಒಂದು ಅಂಶ ( ಾ) ದ ೆ
ಬ ಹ ಗಣ. ಚರ ಾ । ಇ ೇ ಇದ ೆ ಬ ಹ ಗಣ. ಎರಡು ಅಂಶ ದ ೆ ಷು ಗಣ.
ೆ ೆ.ಯ । ದಲ ಎರಡು ಲಘ ನ ಅನಂತರ ಎರಡು ಅಂಶ ೆ. ಆದ ಂದ

75. 75
ಷುಗಣ. ೈ . ಮು ದು । ದಲು ಒಂದು ಗುರು ಅನಂತರ ಮೂರು ಅಂಶ ೆ.
ಆದ ಂದ ಇದು ರುದ ಗಣ. ದ ನ ಎರಡು ಷು ಗಣಗಳ ಾಲದ ೇ ಈ
ರುದ ಗಣವ ಉಚ ಸಲ ಡುತ ೆ. ಅಂದ ೆ ಈ ಛಂದಸ ನು ರೂಪಕ ಾಳದ
ಾಡು ಾಗ ಷುಗಣದ ಾಲವ , ರುದಗಣದ ಾಲವ , ಬ ಹ ಗಣದ ಾಲವ
ಒಂ ೇ ಆ ರುತ ೆ. ಮುಂ ೆ ‘ ರಲು ೋ । । ವಳ ಾಯ । ೕತ -’ ಎಂಬ ,
ರಲು ೋ । ವಳ ಾಯ । ಷುಗಣಗಳ . ಎರಡು ರೂಪಕ ಾಳದ ಾಲದ
ಾಡಲ ಡುತ ೆ. ಮುಂ ೆ ‘ ೕ. ತ - ‘ ಇದು ಒಂದು ಗುರು ನ ಬ ಕ ಒಂದು ಅ ರ
ಅಂದ ೆ ಬಹ ಗಣ. ಆದ ೆ ಇದನು ಕೂಡ ರೂಪಕ ಾಳದ ಾಡು ಾಗ ‘ ೈ
ತ ನಕ ’ ಅಂದ ೆ 6 ಾ ೆ ಯ ಾಲ ಾಗುತ ೆ. ೕ ೆ ‘ ೈ ತ ನಕ ’ ಎಂಬ
ರೂಪಕ ಾಳದ ಅವ ಯ ೇ ಬ ಹ , ಷು, ರುದ – ೕ ೆ ಮೂರೂ ಗಣಗಳ
ಾಡಲ ಡುತ ೆ. ಇದ ಂದ ಲಯ ೈ ಧ ಾಧ ಾಗುತ ೆ. ಇದು ಅಂಶ ಗಣದ
ೌಲಭ . ಾ ಾ ಗಣದ ಛಂದಸು ಗಳ 3 ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಸಂದಭ ದ 3
ಾ ೆ ೕ ಬರ ೇಕು.4 ಾ ೆ ಬರುವ ಾ ಲ. 4 ಾ ೆ ಯ ಸಂದಭ ದ 3
ಾ ೆ ಬರುವ ಾ ಲ. 5 ಾ ೆ ಯೂ ಬರುವ ಾ ಲ. ಾ ೆ ಬಂದ ೆ
ಛಂ ೋಭಂಗ ಾಗುತ ೆ. 5 ಾ ೆ ಯ ಸಂದಭ ದ 6 ಾ ೆ ಸುವ ಲ.
ಾ ಾ ಗಣದ ಬಂಧಗಳ ಷ ಾ ರುತ ೆ. ಆದ ೆ ಅಂಶ ಗಣದ
ಛಂದ ನ ಷು ಗಣದ ಸಂದಭ ದ ಬ ಹ ಗಣ ಬರಬಹುದು ರುದ ಗಣವ
ಬರಬಹುದು. ಆ ಮೂರೂ ಗಣಗಳ ಒಂ ೇ ಾಳದ ಾಡಲ ಡುತ ೆ. ಇ ೇ
ಅಂಶ ಗಣದ ಛಂದ ನ ೈ ಷ .
ಾಂಗತ ದ ಒಂದ ೆಯ ಾದದ ಾ ಾನ ಾ 4 ಷುಗಣಗಳ
ಬರುತ ೆ ಷುಗಣದ ಬದ ೆ ಬ ಹ ಗಣ ಅಥ ಾ ರುದ ಗಣ ಬರಬಹುದು. 2 ೇ

76. 76
ಾದದ ಎರಡು ಷು ಗಣಗಳ ಅನಂತರ ಒಂದು ಬ ಹ ಗಣ ಬರುತ ೆ. ಇದನು
ರೂಪಕ ಾಳದ ಾಡ ೇ ೆಂದು ಯ ಾನ ಪಸಂಗಗಳ ೇ ರು ಾ ೆ.
ಆದ ೆ ಅಷ ಾಳದ ಾಡಬಹುದು. ಉ ಾ –
ೈ ೈ । ೈ ೈ । ೈ ೈ । ೈ ೈ ।
ಅರಸುಗ । ಾ ೆಂದು । ೌ ಯ । ಬ ಯ
ೈ ೈ । ೈ ೈ । ೈ ೈ । ೈ ೈ ।
ಕುರುಭೂಪ । ಕು ದ । ಾಗ –
ಷು ಗಣದ ಪದ ಗ ೆಲ ಅಷ ಾಳಗ ೇ ಆದ ಂದ ಈ
ಪದ ವನು ಏಕ ಾಳ, ೋ ೆ ಾಳ ವ ೆ ಾಳ ಮ ಾ ವ ೇ ಾಳದಲೂ
ಾಡಬಹುದು. ಅಂಥ ೌಲಭ ಅಂಶಗಣದ ಛಂದಸು ಗ ರುತ ೆ.

77. 77
ಪ
ಪ ಯನು ಯ ಾನದ ಾಲ ಾನ ಾ ಾಡುವ ಪದ ೆ.
ಉ ಾಃ-
ಪದ ಃ;-
5 5 5 5
ಇ ತು ಜ । ಮನ ೊಳ ೆ । ೕಚ ೆಯ । ಾ -
5 5 5 5
ಘನ ಾದ । ೇಹವನು । ಕು ಮ ೆ । ಾ -
ಪ ಯ ದಲ ಾದದ 5 ಾ ೆ ಯ ಮೂರು ಗಣಗಳ , ಅನಂತರ
3 ಾ ೆ ಯ ಗಣ ರುತ ೆ. ಆದ ೆ ಅದನು 5 ಾ ೆ ಯ ಾಲ ೆ ಲಂ
ಾಡ ೇಕು. ಪ ಯನು ಝಂ ೆ ಾಳದ ಾನ ಲಯದ ಅನಂತರ (
ೕಂ ತ ೕಂ ೕಂ ತ ) ತ ತ ಲಯದ ( ೈತ ೋಂ ) ಾಡಬಹುದು.
ಯ ಾನ ಪ ಸಂಗಗಳ ಬರುವ ಛಂದಸು ಗಳನು ಇದುವ ೆ ೆ
ಸೂಲ ಾ ವ ಸ ಾ ೆ. ಮತು ಾಳಗ ಗೂ ಅವ ಗ ಗೂ ಇರುವ
ಸಂಬಂಧವನು ೇ ಸ ಾ ೆ. ಪ ೕ ಛಂದಸು ಾವ ಗಣದ ೆ ಎಂಬುದು
ಮುಖ . ಅದು ಾ ಾಗಣ ೇ, ಅಂಶಗಣ ೇ ಎಂಬುದನು ಗುರು ಸುವ ದು
ದಲು, ಅನಂತರ ಅದನು ಾವ ೕ ಯ ಾಡಬಹುದು ಎಂದು

78. 78
ೕ ಸಬಹುದು. ಾವ ಪದ ವನು ಾವ ಾಳದ ೇ ಾದರೂ ಾಡುವ ದು
ಾಧ ಲ. 3 ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಪದ ವನು ಮ ೆ ಾಳ, ರೂಪಕ ಾಳ, ಏಕ ಾಳ,
ೋ ೆ ಾಳ, ಅಷ ಾಳಗಳ ಾಡಬಹುದು. 4 ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಪದ ವನು ಏಕ
ಾಳ, ೋ ೆ ಾಳ, ಅಷ ಾಳ. ರೂಪಕ ಾಳಗಳ ಾಡಬಹುದು. 5
ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಪದ ವನು ಝಂ ೆ ಾಳ, ರೂಪಕ ಾಳದ ಾಡಬಹುದು. 6
ಾ ೆ ಯ ಗಣದ ಪದ ವನು ರೂಪಕ ಾಳದ ಾತ ಾಡ ೇಕು. 7 ಾ ೆ ಯ
ಗಣದ ಪದ ವನು ವ ೆ ಾಳದ , ಅಷ ಾಳದ , ಏಕ ಾಳ, ೋ ೆ
ಾಳಗಳ ಾಡಬಹುದು. ಅಂಶಗಣದ ಷುಗಣದ ಛಂದಸ ನು ಾವ ಾಳದ
ೇ ಾದರೂ ಾಡಬಹುದು. ಇದು ಯಮ.
***************

79. 79
ಯ ಾನ ಸಂ ೕತ
ಮುದಣ ಕ ಯ ‘ ಅದು ತ ಾ ಾಯಣಂ ’ ಒಂದು ಪ ಾಣ
ಾವ ಾದರೂ, ಪ ಾಣ ಕ ೆಗಳನು ಮ ೋ ೈ ಾ ಕ ೕ ಯ ಅಧ ಯನ
ಾಡುವ ದು ಇ ೕ ನ ಪ ವೃ ಾ ೆ. ಅದರ ಬರುವ ಒಂದು ಕ ೆ ೕ ೆ –
“ ಮುನ ೆಡ ೆಯ ಯುಗ ೊ ೌ ಕ ೆಂ ೋವ ಪ ದ ಂ.
ಆತಂ...... ಹ ೕತ ೆಯಂ ಸ ರ ಾಗ ಾಳಲಯ ಮೂಛ ಾ ‘ ( ಾ ೆ
ಮೂಛ ೆ ಂತಲೂ ೆಸ ೆ. ಇದು ಾಗದ ಹ ೆಯ ೆಸರು. ಾಗ ಸಂಪ ಣ
ರೂಪ ೆ ಬರುವ ದಲು ಾ ಅಥ ಾ ಮೂಛ ೆ ಂದು ಕ ೆಯು ದರು.
ಯ ಾನ ಸಂ ೕತ-ಎಂ. ಾಜ ೋ ಾ ಾ ಾ ಯ , ಪ ಟ 33 ) ಂ
ಾಡು ೆ, ೕ ಸು ದ ಂ. ಈ ಪ ೆಲ ಾಲಂ ೕ ೆ, ೌ ಕ ಮು ೆ
ಬ ಹ ಯ ೈಶ ೆಂ ೕ ಮೂರುಂ ವಣ ಂಗ ೆ ಳ ಂ ಷ ರ ೇಕ
ೊದ ರ ........ಬ ಿಕಂ ಪಲ ಾಲದ ೕ ವ ೆಲರುಂ ೖ ಿ ,
ಯಮ ೋಕಕ ತ ೆ ದು ಣನಯಂದು ಇವ ೆಲ ಚಂ ಷುವಂ
ಾನ ೕಗ ಂ ಪ ಸು ದ . ಅದ ಿಂ ೇವತ ಮಂ
ಬಯಸುವ ೆಂ ಾಗಳಂಬರದತ ಾ ೋ- ೌ ಕ, ಪ ಾ , ಾಲ –
ಇಂ ೆನು ೆ ೆಸ ದು ಕ ೆದಂ ಾಗ , ಅವ ೆಲ ಕಣದೃಶ ಾ
ಸತ ೋಕಮಂ ಾದ ......... ರಣ ಗಭ ಂ..... ೌ ಾದ ರಂ ಕೂಡು ೆ
ಷು ೋಕಕಯಂದಂ.......... ಭಗವಂತನಂ ಾಣು ೆ, ಭಯಭ ಂ ೌ ಕ
ರಣ ಗ ಾ ದ ಂಡು ೆ ೆದ , ಾ ೆಱ ದ ಬರಂ ಕ ಾ ಕರು ಾಳ
ಕು ..... ೌ ಕಂ ೆ ‘ ೕಂ ಗ ಲ ೆಸರ ಗ ಾ ಪ ಾಗು ೆ ಆ ೆ ತು

80. 80
ಾಲ ೆ ನ ತು ಾಲಂ ೊಗ ೊ ಪ ದು “ ಎಂದು ಾ ಪ
ಪದ ಯ ತು............. ಷು ಾ ಧ ಂ ಬ ೆದ ೌ ಕನು ೆ ವದ ಿ ೆ
ಪಂ ೕಗುಣತತ ರುಂ ಾದ ಾ ಾರದರುಮಪ ವನ ಷ ಾಗ
ಸೂೞ ಿತು ಾಡ ೊಡ ದ .... ಅಂತಪ ನದಮಂ ೋ ೆ ಅಲ ಚಂ,
ಮು ೇರಂ ಮುಂತಪ ಡುಗಣರುಂ ಾರ ಾ ಗಳ ಂ ಾತ ಂದು ಒಳ ೆ
ಪ ೆ ಗಲ ೆಗಯ , ಆಗ ಾ ಲವ ತ ೆದು ಂದ ೆ, ಾ ೊ ಗನಣುಗಂ
ಮುಂ ೆ ನು ದಂ, ಪ ಯಱ ಯ ವನಂ ನೂಂ ದ – ಗಮಂ
ಿದು ೆಯು ಎಲರುಂ ಂಜ , ....ಅ ತ ೆ ತುಂಬುರ ೆಯಂದು ಱ
ೆ ೆ ೇವರ ದಶ ನ ೆ ಾ ಪ ೆಂಬುದುಂ, ಯರಸವನಂ ಾನ
ಪ ವ ಕಂ ಕ ೆ ೊಂಡು ಬ ಿ ಕು , ಬ ಿಕಂ ೌ ಕನ ಸಂತಸ ೆ
ಾ ಸು ೊಲು, ಮ ಕ ಿ ೆ..... ಅಂ ೆ ೇರನಣುಗಂ ಯರಸಂ
ತುಂಬುರನ ೆ ಆದ ತನಂ ಮ ಸ ದು ದಂ ಇ ಸುಂ ೊಱು
ಾ ಸು ೆ.........ಅಂ ಪ ಮು ತುಂಬುರಂ ೆ ಸ ಾ ನಮ ೆ ೆ ೆನ ೆ
ದು ಾ ನ ಾದುದು ಗಡ ! ಯ ಪ ಯಱ ಯ ಂನೂ ೊಂ ೕ ಾ
ೖ ದು ೕಂ ಫಲಂ ‘....... ಆ ಲ ರಕ ೆ ಪ ಟು ೆ ...... ಎಂದು ಱುನು
ನು ದಂ.....ಆಗ ಹೃ ೇಶ ೕತನ ನುಂ ದಲ ೆ
ದು ೆ ಾಗ ೆನುತವಂ ೆ ‘ ಮು ಪ ಂಗವ ’ , ೇ ಾ ೊ ೆ ತುಂಬುರನಂ
ಮ ತನ ೇ ಿ ದ ೆಂಬ ಬ ೆ ಂಕನ ಂತು ೆ ೖ, ೕಡು ೆ ೕಂ
ತ ದವಂ...... ೆ ಾಗು ಂ ಸಲ ೈ. ೕ ಾಂ ಭ ಪ ವ ಕ ನ ೆ
ಗ ವ ಾಯನ ೆ ೋಲ ತು ಪ ೆ, ತಪಸು , ಾನ ೕ ಾ ಂಟನಂಗ ೆ

81. 81
ೆಂ, ಇದ ೆ ದಶ ನಂ ೌ ಕನಂತು ತುಂಬುರಂ.....‘ ಎನು ೆ ಬು
ೆದಂ.
ಾರದ ೕ ನು ೇಳ ೆವ ಪ ೆ,.......“ ೇವ, ಅಪ ಾ ಾಂ
ಶಯಂ ...... ಮತು ತುಂಬುರು ೌ ಕ ೋ ಾಡುಂ ಾ ಿ ೆ ಾಂ
ಪ ತನಪ ಂ ೆ ಬ ೆ ೋ ೆ ೈ “ ಎನು ೆ....... ೇಡುವ ಮು ೆ ........”
ಾನಬಂಧು ೆಂ ೋವ ನುಲೂಕ ಾಜ ಪ ಂ ಅವ ೆ ೕ ಷ ಾ ೊ ೆ ೕಂ
ತುಂಬುರನಂ ೆ ಾನ ಾ ಾರಂಗತನುಂ, ಪ ತನುಮಪ “ ಎಂಬುದುಂ
ಮ ೋ ೇಗ ಾ ೆ ೆ ೆರಳಂ.
........ ಾನ ಬಂಧು ಾರದಂ ೆ ಮತಂ “.... ಈ ೆ
ತಪಕು ಂಶ ಗು ಳಗಲಂ ಆ ೊ ೆ ಶ ಮ ನುಂ ಬಹು ಾಲ ೆ ಂದಲಕು ಂ “
ಎನು ೆ ....... ಅನುಕ ಮ ಂ ಾಣ ಾಸ ಮಂ ೇೞ ಾರಂ ದಂ....... ಬ ೆವ ೆ
ೆ ತ ೊ ಳ ಾದು ೆಂಬ ೆ ಂ ತನಯ ಾ ೆ ಂ ತುಂಬುರನಂ
ೆಲ ೆ ೆಂಬ ಮನ ಂ ೆಟನವನ ೕ ೆ ೆಗಯಂದಂ. ಅಚ ಿ ೞ ಾ ೆ ೆಲ ೆ
ೆೞ ಾ ೆಲ ೆ ಕುಡುಗ , ಗು ಿಗ ೆಲ ೆ ೆ ೆಮೂಗು ೆಲ ೆ , ಪಲ ೆ
ದ ೆ, ಸು ಾ ಪಲ ೆ , ಏ ೆ ೆ ಯ ೆಬ ೆ , ಅರಬ ೆ ೇ ೊಡ ,
ಇಂತು ಬಲ ೆ ಕೃ ಾಂಗರಪ ಾ ರಗಟ ೆಯ ೕ
ಪ ರುಷ ಾತುಂಬುರನ ಮ ೆ ೊ ೂ ೆ ಾಡುವ ದಂ ಕಂಡು,
ಅವ ಾ ೆನುತವರಂ ೆಸ ೊಂಡಂ. ಅದಕ ವ – ‘ ೇಳಣ ! ಆ ಾ ೊ ೆ ಾಗಂ
ೕ ಾ ಗಳ ೆ ವ . ಎ ಯವ ೆಯಂ ೇೞ ೇಂ ? ಡ ೆ ವ
ಾರದಂ ಾಣ ಾಸ ದ ೇರಂ ೆ ೆ ೆಂಬ ೆಕ ೆ ಂ ೋ ೊ

82. 82
ಾಡು ರ ೆಮ ೕ ಾ ಾದುದು. ಎಂ ೆ ೆ – ಾಜ ಾ ಾಯನ ೊ
ಾ ೆ ಲಮವಂ ೆ ಆ ೊಡಂ ಅಹಂ ಾರಂ ಂ ನ ಸಂ ಂ
ಾಡ ೆಮ ತು ಅಂಗ ಂತು ನ ನ ಾದುವಕ ಾ !............
ಇಂ ೆಮಗವ ೕಗ ಾ ೊಡಂ ಅ ಾನ ಂ ತುಂಬುರಂ ೕ ಾಡ ೆಮ
ಾಂಗಂಗ ೊಗ ಾ ಪ ಟುವ ವ ......” ಎಂಬುದುಂ, ೊಕು ಮನು ಿದು,
ದುಗುಡ ಂ ೇೞ ೆ , ಆ ಾಣ ಂ ೆರಳಂ.
ೋ , ಅದು ತ ಾ ಾಯಣ- ಮಂಗಳ ಪ ಾಶನ ,ಮಂಗಳ ರು
(ಪ ಟ 17 ಂದ 28 ರವ ೆ ೆ )
ಬಹಳ ೕಘ ಾದ ಪ ಾಣದ ಈ ಪ ಯನು ಈಗ ಮನನ
ಾಡ ೇ ಾದ ಅಗತ ೆ. ಪಂ. ೕಮ ೇನ ೋ ಯವರಂತಹ ಾ ೕಯ
ಸಂ ೕತ ಾರರು ‘ ನ ೆ ಕ ಷ 16 ಘಂ ೆ ಾ ಾಡು ದರಂ ೆ.
ೆಳ ನ 6 ಘಂ ೆ, ಮ ಾ ಹ ೊಂಚ ಾಂ ಯ ನಂತರ ಮ ೆ 4 ಘಂ ೆ
ಉ ದದು ಾ ೊ ನ ’( ಪ ಾ ಾ ಾ ಾ ಕ ಪ ರವ , ಾನು ಾರ 7
ನವಂಬ 2010 ರ ೕಮ ಾ - ಾದ ೋಕದ ರಸ ಷಗಳ - ೕಷ
ೋ ) ನಮ ಯ ಾನ ಾಗವತರು ನ ೆ ಎಷು ಘಂ ೆ ಾ
ಾಡು ಾ ೆ? ಪ ದಶ ನ ೆ ಾಡುವ ೇ ೇ ೆ, ಾಮದ ಅ ಾ ಸ ಾ
ತನಷ ೆ ಾ ೊಳ ವ ೇ ೇ ೆ. ಇದು ೇ ೆಯವ ಾ ಅಲ. ತನ ಾ
ಎಂಬುದು ಮುಖ .
*************

83. 83
ಾಗ ಮುಖ ವಲ, ಸ ರ ಾಧ ೆ ಮುಖ
ಾಗಗಳ ೆಸರು ೇ , ಅವ ಗಳ ೈ ಾಲು ಮು ದು
ಸಂ ೕತ ಾರ ೆ ೊಳ ವ ದ ಂತ ತನಷ ೆ , ತನ ಾ ಾಡು ಾ ಾನ
ೕ ಾಗುವ ದು ಕ ಾ ದನ ಗು ಾಗ ೇಕು. ಪ ದಶ ನ ಾ
ಾಡುವ ದ ಂತ, ತನ ಾ ‘ ‘ ಾ ’ ಾಡು ಾ ಾಲಕ ೆಯುವವ ೇ
ಜ ಾದ ‘ ಾನ ೕ ’. ರಂಗಸಳದ ೇಷ ಾ ಗಳನು ಕು ಸುವ ದ ಾ
ಾಡುವ ದ ಂತ ೆ ಾ , ತನ ಾ ಾನು ಷಡ ಶು ಯ ಾ ನ ಾಡು ಾ
ಾದ ೕನ ಾಗುವ ಾನ ತಪ , ೆ ನದನು ಾ ಸು ಾ ೆ. ಒಂ ೇ
ಾಗವನು ೇ ೆ ೇ ೆ ಾಗವತರು ಾ ಾಗ ೇ ೆ ೇ ೆ ೕ ಯ
ಅನುಭವ ಾಗುವದು ಏ ೆ? ಅ ೇ ಾಗ. ಕ ಾ ಟಕ ಸಂ ೕತ ಅ ಾ ಸ
ಾ ದವನು ಾ ಾಗ ನಮ ಾಗುವ ಅನುಭವ ೇ ೆ. ಅ ಸ ರ ಾಧ ೆಯ
ೕ ೇ ೆ ಾದ ಂದ, ಾ ೆ ೇ ೆ ಾ ೇ ಸುತ ೆ. ಂದು ಾ ರ ,
ಕ ಾ ಟಕ ರ ಅ ೆಲ ಸ ರ ಾಧ ೆ ಾಡಲು ಇರುವ ಒಂ ೊಂದು ವ ವ ೆ. ಆ
ವ ವ ೆಯ ಮೂಲಕ ಸ ರ ಾಧ ೆ ಾ ದವನು ಮುಂ ೆ ಾ ದು
ಸಂ ೕತ ಾಗ ೇಕು. ಅದು ಾಸ ಾಗ ಾರದು. ಾಸ ೇ ೆ, ಸಂ ೕತ ಕ ೆ
ೇ ೆ, ಅದನು ಕ ಾ ದ ಮನನ ಾ ೊಳ ೇಕು. ಾಸ ಾ ಾ ದ ೆ ಅದು
ಕ ೆ ಾಗುವ ಲ. ಮನುಷ ದಲು ಆ ಾರವನು ನಲು ಇರುವ
ಅ ಾಂಗಗ ಾದ ಾ , ತು , ಹಲು, ಗಂಟಲು, ಾ ಸ ೋಶ ದ ಾದ ಈ
ವ ವ ೆಯನು ಾತ ಾಡುವ ದ ಾ ಬಳ ೊಂಡ. ಅದು ಮನುಷ ನ ಾನದ
ದಲ ಯಶಸು . ಅನಂತರ ಾತ ಾಡಲು ಇರುವ ಈ ಧ ವ ವ ೆಯನು

84. 84
ಾಡುವದ ಾ , ಸಂ ೕತ ಾ ಬಳ ೊಂಡ. ಅದು ಅವನ ಾಧ ೆಯ
ಇ ೊ ಂದು ಹಂತ. ಾತ ಾಡುವ ಅಂ ಾಂಗಗಳನು, ಾಡುವ ದ ಾ
ಬಳ ೊಂಡದು ಮುಖ ಾದುದು. ಹು ಂದ ೇ ೆಲವ ೆ ‘ ಜನ ಾತ ’
ೆಂದು ಾವ ಕ ೆಯುವ ೆಲವ ೌಲಭ ೊರ ರಬಹುದು. ಆದ ೆ ಸ ರ
ಾಧ ೆ ಂದ ಆ ಕ ೆಯನು, ೌಶಲವನು ೆ ೆ ೊಳ ದ ೆ ಆತ ವೃ
ಕ ಾ ದ ಾಗ ಾರ. ಸ ರ ಾಧ ೆ ಾ ಸಂ ೕ ಾ ಾ ದಲು ಾಗಗಳನು
ಕ ಯು ಾ ೆ. ಅನಂತರ ನ ಂದ ನ ೆ ಸ ರ ಾಧ ೆ ಾ ತನ ಾಡುವ
ೌಶಲ ವನು ೇ ೆ ೊಳ ಾ ೋಗು ಾ ೆ. ಾ ೆ ೆ ೆಯ ದ ೆ ಕ ಾ ದ
ಒಂದು ಮಟ ೆ ಯಶ ಾದವನು, ನಂತರ ೆ ನ ಾಧ ೆ ೕನನೂ
ಾಡ ಾರ.
ಸ ರ ಾಧ ೆ ಾಡಲು ಕ ಾ ಟಕ ಾ ೕಯ ಸಂ ೕತದ ಒಂದು
ವ ವ ೆ ೆ. ಾ ೆ ೕ ಂದು ಾ ೕ ಾ ೕಯ ಸಂ ೕತದ ಒಂದು ವ ವ ೆ,
ಕ ೆಯ ಾನ ೆ. ಯ ಾನದ ಅಷು ೌ ಢ ಾದ ಒಂದು ಕ ಾ
ಾನ ಲ ಅದರೂ ಇ ಅ ೇಕ ಕ ಾ ದರು ಸ ರ ಾಧ ೆ ಾ
ಾಗವತ ಾ ಜನಮನದ ಅ ೊ ದವ ಾ ೆ. ಆದ ೆ ಅವರ ಒಂ ೊಂದು
ಾಗ ವ ಅವರ ೇ ೆಸ ನ ೈ ಾ ಪ ದ ಾ ೆ ೊರತು, ಅದನು
ಕ ಯುವ ಷ ಾಗ ೆ ೕ ಎಂದು ೇ ದ ೆ, ಉತ ಸುವ ದು
ಕಷ ಾ ೕತು. ಾರಣ ಯ ಾನ ಸಂ ೕತ ೆ ಅದರ ೇ ಆದ ಸಂ ೕತ – ಸ ರ
ಾಧ ೆಯ ಸು ೆ ೆದು ಬಂ ಲ. ಾಗಗಳನು ಕ ಸು ಾ ೆ. ಆದ ೆ ಅದು ಒಂದು
ಾ ಾ ಉ ದು ಡುತ ೆ. ೊರತು, ಅದನು ಸ ರ ಾಧ ೆ ಾ ,
ಸ ಂತ ೆ ಕ ಾ ದ ಆತ ಾ ಾ ಾ ರ ಾ ೊಳ ವ ‘ ಾನ ೕಗ ’ಮತು

85. 85
ಅದರ ಮಹತ ವನು ಅ ತವರು ಇ ಕ . ಪ ದ ಾದ ಾಗವತರು,
ಅವರನು ಅನುಕ ಾಡುವ ಇತರರು ನಮ ೆ ರಂಗದ ಆ ಾಗ
ರಂಜ ೆಯ ೊ ದ ದರೂ, ಅವರ ೈಯ ಕ ಾಧ ೆಯನು ಪ ಸಲು ೋದ ೆ
ನಮ ೆ ಾಕಷು ದಶ ನಗಳ ೊರಕುವ ಲ. ಏ ೆಂದ ೆ ಯ ಾನ ಸಂ ೕತದ
ಕ ಾ ಾನ ೇ ಅಷರ ಮ ೆ ದುಬ ಲ ಾ ೆ. ೕ ಾ ಅದು ರಂಗ
ಪ ದಶ ನ ೆ ೕಸ ಾದುದ ಂದ ಸಂ ೕತದ ೆಳವ ೆ ೆ ೇರಲ ಡುತ ೆ.
ೆ ಾ ಕು ಸಲು ಬಂದ ೆ ಸ . ಅವನು ಒ ೆಯ ಾಗವತ ಾಗು ಾ ೆ.
ೇಷ ಾ ೆ ಅನುಕೂಲ ಾ ಾಡಲು ಪ ಣತ ಾದ ೆ ಾಕು. ಅವನು ಪ ೆ
ಬರು ಾ ೆ. ಸಂ ೕತದ ಾಧ ೆ ಂದ ೆ ತಳಲ ಡುತ ೆ. ರಂಗದಲ ೇ
ಾಡುವ ದು, ನದ ಒಂ ಷು ೊತು ಮ ೆಯ ಏ ಾಂತದ ಾ
ಾಡುವ ರೂ ಯ ಾನದ ರಳ. ಆದರೂ ಇ ಅ ೇಕ ಾಗವತರ ೆಸರು
ರಸ ರ ೕಯ ಾ ೆ. . ೇಷ ಾಗವತರು, . ಾ ೕದರ ಮಂ ೆಚರು
– ೕ ೆ ಇನೂ ಅ ೇಕ ಜನರು ಈ ಾಗ ದ ಇನಷು ಮುಂ ೆ ಬರ ೇ ತು
. ಾ ೆ ಬರಲು ತಕ ಒಂದು ವ ವ ೆಯನು ಇ ಕ ೊಡುವ ಒಂದು
ಪ ಯತವನು, ಅ ಾ ಸದ ಾನವನು ಾಗವತ . ಾಣ ಪ ಉಪ ರರ
ಾಗ ದ , ನನ ಅನುಭವದ ೆ ೆಯ ಾ ಾಖ ಸಲು
ಪ ಯ ಸು ೇ ೆ. ನನ ಯ ಾನದ ಗುರು ನನ ತಂ ೆ ಾಗವತ ಾಣ ಪ
ಉಪ ರರು. ಆದ ಂದ ಾನು ಕ ತ ಾಗ ಅವರದು. ಅನುಭವ ನನದು.
ೇಷ ೆ ನನದು. ಆ ತಳಹ ಯ ೕ ೆ ಈ ಅ ಾ ಯ ರೂ ಸಲ ಡುತ ೆ.
******************

86. 86
ಾಂ ಾರ ಾಮ
ಾ. ವ ಾಮ ಾರಂತರು ತಮ ‘ ಯ ಾನ ಬಯ ಾಟ ’
ಗ ಂಥದ ೕ ೆ ಬ ೆಯು ಾ ೆ.-“ ಹಬ ೕ ಎಂಬವರು ‘ ಮು
ಆ ಇಂ ಯ ’ ಎಂಬ ಾರಯುಕ ಗಂಥ ಂದರ ...... ಂದು ಾನದ
ಸಂ ೕತದ ಇ ಾಸವನು ಕು ತು ೇಳ ಾ - ಮ ಾ ಾರತದ ಾಲ ಂದ
ೊಡ , ಇಂ ನ ತನಕವ ಅದು ೆ ೆದು ಬಂದ ಬ ೆಯನೂ, ಸಂ ೕತ
ಾಸ ವನು ಕು ತು ಬ ೆದಂಥ ಗ ಂಥ ದ ಾದುವನು ೇಚ ೆ ಾ ಾ ೆ.
ಾಮ ೇದದ ಾನ ಪದ ಯನು ಕು ತು ಬ ೆದಂಥ ಗ ಂಥ ದ ಾದುವನು
ೇಚ ೆ ಾ ಾ ೆ. ಾಮ ೇದದ ಾನ ಪದ ಯನು ಕು ತು ವ ಾ ೆ.
ಅನಂತರ .ಪ . 400 ರ ಗಂಥ ಾದ ಋ ಾ ಾಖ ಎಂಬ ಬರಹದ ಪ ಥಮ
ಾ ೆ ಸಂ ೕತ ಾಸ ದ ಾರ ಬರುತ ೆ ಎಂಬುದನು ಾ ೆ. ಅದರ
ನಮ ೆ ಮೂರು ಾ ಗಳ ಮತು ಸಪ ಸ ರಗಳನು ಕು ತು ಸೂಚ ೆಗಳ ಪ ಥಮ
ಾ ೆ ೊ ೆಯುತವಂ ೆ. ಾ ಾಯಣ ಗ ಂಥದ ವಣ ೆಗಳ ( .ಪ . 400-
.ಶ.) ಯೂ ನಮ ಾ ನ ಸಂ ೕತವ ೆ ನ ೆಳವ ೆಯನು ೊಂ ದಂ ೆ
ಾಣುತ ೆ. ಆ ಾಲದ ‘ ಾಗ ’ ಎಂಬುದರ ಬದಲು ‘ ಾ ’ ಎಂಬ ಪದವ
ಬಳ ೆಯ ೆನು ಾ ೆ. ‘ ಮ ಾ ಾರತ ’ ದ ( .ಪ . 500- . ಶ. 200) ಸಪ
ಸ ರಗಳ ಾರದ , ‘ ಾಂ ಾರ ಾಮ ’ ಎಂಬ ಒಂದು ಪ ಾತನ ಾನ
ಪದ ಯ ಾರವ ಉ ೇಖ ೆಯಂ ೆ. ಇತ ದ ಣದ ....... .ಶ. 300 ರ
ತ ನ ‘ ೕಲಪ ಾರಂ ’ಎಂಬ ಗಂಥದ ಸಂ ೕತದ ಕು ಾದ ೆ ನ
ವರಗಳ ಬರುತ ೆ.

87. 87
ಅ ಪ ಾತನ ಾದ , ಾಲದ ಾವ ಯನು ೕ ಉ ದು
ಬಂ ರುವ ಭರತ ಋ ತ ೆಂಬ ಾಟ ಾಸ ದ , ಸಂ ೕತವನು
ಕು ಾದ ಒಂದು ಪ ೆ ೕಕ ಅ ಾ ಯ ೆ. ಅದರ ಸ ರಗಳ , ಶು ಗಳ .
ಾಮಗಳ , ಮೂಛ ೆಗಳ , ಾ ಗಳ - ಇವ ಗಳ ಾರ ಾದ ೆ ನ
ವರಗಳ ಇ ೆ. ಇಂದು ಈ ಾಸ ದ ಮೂಲ ತತ ಗಳ ಅನುಸರ ೆಯ ದರೂ ,
ಅದರ ಬ ೆದ ಸೂ ವರಗಳ ನಮ ೆ ಯುವಂ ಲ. ..... .ಶ. 1210-
1247 ರ ಸು ಾ ೆ ೕ ದ ಾಙ ೇವ ಂದ ರ ತ ಾದ ‘ ಸಂ ೕತ
ರ ಾಕರ ’ಎಂಬ ಗಂಥ ೇ ನಮ ೆ ಈಗ ೊ ೆಯು ರುವ ಾರ ಾದ ಾಸ
ಸಂಬಂಧ ಾದ ಮುಖ ಗಂಥ ಾ ೆ. ಈತನು ದ ಣದ ‘ ೇವ ’ಯ ಾದವ
ಅರಸುಗಳ ಆ ಾನದ ದವನು. ಅವನು ದ ಣ ಮತು ಉತರ ಾರತಗಳ
ಸಂ ೕತ ಪದ ಗಳ ಪ ಚಯವನು ಪ ೆದು, ಅವ ಗಳ ಸಮನ ಯ ಾ
ಪ ಯ ದಂ ೆಯೂ ಾಣುತ ೆ. ಆದುದ ಂದ ೋ ಏ ೋ, ಅವನು
ೇಳ ರುವ ಾಗ ಲ ಣಗಳ ಾರದ , ತುಂಬ ಮತ ೇದಗಳ ಉಂ ಾ ೆ
ಎನು ಾ ೆ. ಆತನು ತನ ಗಂಥದ ( ಈಗ ಉಪಲಬ ಾ ರುವ ಬರಹಗಳ
ದಲ ಾ ೆ) ಪ ಾತನ ಸಂ ೕತ ಪದ ಗಳನು ಕು ತು ಮ ೆ
ಾ ಾ ೆ, ಭರತನ ಬ ಕ ಬಂದ ಈಗ ಉಪಲಬ ಲದ ಅ ೇಕ ಗಂಥಗಳನು
ಕು ತು ಾಙ ೇವನು ರು ಾ ೆ..... ಹ ವಂಶದಲೂ ( . ಶ. 400) ,
ಮ ಾ ಾರತದಲೂ ‘ ಾಂ ಾರ ಾಮ ’ ಾಗ ಎಂ ೊಂದು ಾತು
ಬರುತದಂ ೆ. ಅ ೇ ೇ ಾಟ ಾಸ ದ ೇ ರುವ ‘ ಾಂ ಾರ ಾ ’ ಎಂದು
ಊ ಸಬಹು ೆನು ಾ ೆ. ಇಂ ನ ನಮ ಾರ ೕಯ ಸಂ ೕತ ಾಸ ವ ಮೂರು
ಪ ಾತನ ೕತ ಸಂಪ ಾಯಗಳ ಾಧ ೆ. ಇ ೇ ೆ ಮೂರು ಮುಖ

88. 88
ಾಮಗ ೆ ೊಂ ೆ.... ಾಟ ಾಸದ ಇವ ಗಳ ಷಡ ಾಮ, ಮಧ ಮ
ಾಮ ( ಅ ಾ ಯ 28 ೆ ೕಕ 41-45 ) ಎಂ ೆರಡರ ವರಗಳನು
ೊ ೆ ಾದರೂ, ಮೂರ ೆಯ ಾದ ಾಂ ಾರ ಾಮ ಇಲ ೆ ಗ-
ಾಮಗಳನು ಕು ತು ಏ ೇನೂ ೇ ಲ. ಅದನು ಪ ಥಮ ಾ ೆ ಾಙ ೇವನು
ತನ ‘ ಸಂ ೕತ ರ ಾಕರ ’ (ಗ ಂಥದ ಾಲ .ಶ. 1247 ) ದ ೇಳ ವ ದನು
ಾಣಬಹುದು. ಷಡ, ಾಂ ಾರ, ಮಧ ಮ ಸ ರಗ ಂದ ೇ ಈ ಮೂರು ೕತ
ಪದ ಗಳ ೊಡಗುವ ದ ಂದ, ಅವ ೆ ಷಡ ಾಮ, ಮಧ ಮ ಾಮ, ಾಂ ಾರ
ಾಮ ಎಂಬ ೆಸರುಗಳ ಬಂದವ . ಷಡ ಾಮ ಪದ ೆ
ಪ ಾಣ ಾ ೊಂಡ ಶುದ ಾಗ, ಶು ವರಗಳ ೆಳ ನಂ ೆಃ
ಸ, , ಗ, ಮ, ಪ, ದ, , ಸ
4 3 2 4 4 3 2
ಇದು ಂದು ಾ ಾವ ಾಗದ ಸ ರ, ಲ ಣಗ ೆ ಸ
ೋಗುತ ೆ. ಮಧ ಮ ಾಮದ ಸ ರ, ಶು ಗಳ ೕ ೆಃ
ಮ ಪ ದ ಸ ಗ ಮ
4 3 4 2 4 3 2
ದ ಾ ಯ ಕನ ಾಂ ಾಗದ ಸ ರ ಲ ಣಗ ೆ ಇದು
ಸಮ ಾದುದು.
ಹಬ ೕ ಯವರು ಷಟ ಾಮ ಪದ ೕ ಉತರ
ಂದು ಾನದ ಸಂ ೕತ ಪದ ೆ ೆ ೆ ಾ ೆಂದೂ, ಮಧ ಮ
ಾಮ ೆಂಬುದು ದ ಾ ೆ ಆ ಾರ ಾ ೆಂದೂ ೇಳ ಾ ೆ.

89. 89
ಾಙ ೇವನು ತನ ಗಂಥದ ಮೂರ ೆಯ ಾದ, ಾತ ವಲ ಷಡ
ಮತು ಮಧ ಮ ಾಮಗ ೆರಡಕೂ ಜನ ವ ತ, ಆ ಾಗ ೇ ನಷ ಾದ,
ಾಂ ಾರ ಾಮ ಪದ ಯನು ಕು ತು ವ ಾ ೆ, ೕ ೆಯ ಲುಗಳನು
ೇ ೆ ೇ ೆ ಸ ಪ ದ ೆ ಆ ಪದ ಯ ಶುದ ಾಗ ೊ ೆಯುತ ೆ-
ಎಂ ಾನಂ ೆ. ಹಬ ೕ ಯವರು ಆತ ಾ ದ ಸೂಚ ೆಗಳನು ತಮ
ತ ಕ ಬು ಂದ ಬಳ , ೊರ ೊಂಡಂತಹ ಗ. ಾಮದ ಶುದ ಾಗ
ಶು ಗಳ ಲ ಣವ ಂದು ಾ ೕ ೈರ ೆ ( ಕ ಾ ಟ ಯ ಹನುಮ ೋ ೆ )
ಸ ೋಗುತ ೆ- ಎಂದು ಾ ೆ. ಪಂಚಮ ೆ ಶು ಾ ದ ೕ ೆಯ
ಎರಡ ೆಯ ತಂ ಯ ೕ ಅದನು ೊಡಗ ೇ ಾಗುತ ೆ. ಆದ ೆ ಅದರ ಸಪಕ
ೊಡಗುವ ದು ಾಂ ಾರ ಂದ (ಗಮಪದ ಸ )◌ಃ ಆ ಾಂ ಾರ ಶು ಷಡ
ಾಮ ಸಂ ೕತದ ಪಂಚಮ ೆ ಸ ೋದುವಂತದು. ಗಂಟಲ ಎಟು ೆ
ಸುಲಭವಲದ ಈ ಾನ ೈ ಯೂ ( ಾಂ ಾರ ಾಮ) ಕಷ ಾದ
ಾರಣ ಂದ ೇ, ಇಂದು ಕಣ ೆ ಾ ರ ೇ ೆನು ಾ ೆ. ‘ ಅದು ಇಂದ ೋಕ ೆ
ೋ ತು’ ಎಂಬ ಾಣು ದ ಣ ೇಶದ ೆ.... ಯ ಾನವನು ಕೂಡ
ಾಡ ೇ ಾದುದು ಾಂ ಾರ ೆ ೊಂ ಎಂಬ ಾತು ಇ ೆ. ಅದ ೆ ತಕ
ೊರಳ ಇಲದವರು ಅಂತ ಾ ಪ ಯತ ೆ ೋ ಅಪಸ ರಗಳ ಕಂ ೆಯನು
ೊರ ಸಬಹು ಾದದು ಜ.’
ೋ . (ಯ ಾನ ಬಯ ಾಟ – ವ ಾಮ ಾರಂತ, 1963, ಹಷ
ಪ ಕಟ ಾಲಯ ಪ ತೂರು, ದ.ಕ. ಪ ಟ 84 ಂದ 88 ) . ಾಗವತ ಾಣ ಪ
ಉಪ ರರ ‘ ಚೂ ಾಮ ’ ದ ಾದ ಧ ಮು ೆಗಳ ಇಂದು . .
ಾ ೆ ದ ಾದ ರೂಪಗಳ ಲಭ ೆ. ಇದು ಾಂ ಾರ ಾಮದ ೈ .

90. 90
ಅದನು ಅವರು ಅವರ ತಂ ೆ ಾಗವತ ಾ ೕ ಾಸ ಉಪ ರ ಂದ
ಕ ತದು. ಇದು ಬಡಗು ನ ಯ ಾನದ ಾಡು ಾ ೆಯ ಾ ೕನ ೈ .
ಅನಂತರ . ೇಷ ಾಗವತರು ದ ಾ ಸಂ ೕತದ ಉಡು ರಥ ೕ ಯ
ಸುತ ಪ ಚ ತ ಾ ದ ಭಜ ೆ ಾದ ಯ ೈ ಯನು ಪ ೆ ತಂದರು.
ಬಹುಶಃ ಇದು ಕ ಾ ಟಕ ಸಂ ೕತ ೈ ಯ ಪ ಾವ ೆ ಾದ ಾದ ೆ ಇನಷು
ಉತರದ ಂದು ಾ ೕ ೈ ಯ ಪ ಾವದ ಭಜ ೆ ಾದ ಯ ೈ ಯನು
ಮರವಂ ೆ ನರ ಂಹ ಾಸರು ಪ ೆ ತಂದರು. ಅವರು ಕೂಡ ಭಜ ೆ
ಾಡುಗಳನು ಾಡುತ ಸಂಚ ಸು ದ ‘ ಾಸ ’ಮ ೆತನದವ ಾ ದರು.
ೆಂಕು ನ ಬ ಪ ಾ ಾಯಣ ಾಗವತರ ಾಡು ಾ ೆಯ ಾದ ಯನು
ಗ ದ ೆ ಅದು ‘ ಾಂ ಾರ ಾಮ ಾಡು ಾ ೆಯ ಾದ ಾ
ಾ ಸುತ ೆ. ಅನಂತರ ಮುಂ ೆ ಾ ೕದರ ಮಂ ೆಚ ಅಥ ಾ ಕಡ ೋಕ
ಮಂಜು ಾಥ ಾಗವತರ ಾಲದ ಅದು ದ ಾ ಾಡು ಾ ೆಯ ಪ ಾವ ೆ
ಒಳ ಾ ತು.
ಈಗ ಬಡಗು ಮತು ೆಂಕು ಎರಡರಲೂ ಯ ಾನ ಾಡು ಾ ೆ
ಾವ ಾದ ಯನು ಅನುಸ ಸುತ ೆ ಎಂಬುದನು ಇನು ಪ ೕ ಸ ೇಕು.
ಅಥ ಾ ಈಗ ಾಂ ಾರ ಾಮದ ಾಡು ಾ ೆ ಾಧ ಲ. ಆದ ೆ ಷಡ ಾಮದ
ಪದ ಯ ಾದರೂ ಗಂ ೕರ ಾ ಅಳವ ೊಳ ೇ ಾದ ಅಗತ ೆ.
*************

91. 91
ಸ ರ ಾಧ ೆ
“ ದಲು ಾಂ ಾರ ಾಮ, ಮಧ ಮ ಾಮ, ಷಡ ಾಮ ೆಂಬ
ಮೂರು ಧದ ಾಮ ತು. ಾಮಗಳ ಸ ರಗಳ ಅವ ೋಹ
ಕ ಮದ ರುತ ೆ. ಈಗ ಾಂ ಾರ ಾಮ, ಮಧ ಮ ಾಮಗ ೆರಡೂ
ರೂ ಯ ಲ. ಮಧ ಮ ಾಮ ಷಡ ಾಮದ ೇ ೋ , ಈಗ ಅದೂ
ಸ ರಗಳ ಾ ರೂಪವನು ತ ೆ ೆ.” ( ಯ ಾನ ಸಂ ೕತ – ಎಂ.
ಾಜ ೋ ಾ ಾ ಾಯ – ಾಷ ಕ ೈ ಸಂ ೆ ೕಧ ೆ ೇಂದ,
ಮ ಾ ಾ ಾಂ ಾ ರಕ ಾ ೇಜು, ಉಡು , 1995, ಪ ಟ 32 ).
ಾಗವತ ಾರಣಪ ಉಪ ರರು ಾಡುವ ದ ೆ ದಲು ‘ ೕ ’
ಎಂದು ಾರ ಷಡ ೆ ಸ ರ ೋ , ಅನಂತರ ಾನ ಾ ಅವ ೋಹಣ
ಕ ಮದ ಬರು ಾ ಮಂದ ಷಡ ೆ ತಂದು ಡು ದರು. ಇದು ಸ ರ
ಾಧ ೆಯ ಕಮ. ಾಮಗಳ ಸ ರಗಳ ಅವ ೋಹ ಕ ಮದ ರುತ ೆ ಎಂಬ
. ಎಂ. ಾಜ ೋ ಾ ಾ ಾಯ ರ ೕ ನ ಾತು ನನ ಈ ಅನುಭವ ೆ
ಸಂ ಾ ಾ ೆ. ಆದ ಂದ ಈಗ ಸ ಾ ಾ ಸ ಾಡುವ ೕ ಯ ದಲು
ಆ ೋಹಣ- ಅನಂತರ ಅವ ೋಹಣ ಕಮ ಂತ ೇರ ಾ ಅವ ೋಹಣ
ಕ ಮ ಂದ ಮಂದ ಷಡ ೆ ಸ ರವನು ೕನ ೊ ಸುವ ಕಮ ೇ ಸ ಾದದು.
ಪ ಂದು ಾಗವ ೇ ೆ ೇ ೆ ಧ ತರಂಗಗಳನು ಅವಲಂ ೆ.
ಅವ ಗಳನು ರಂತರ ಾ , ಅನುಕ ಮ ಾ ಅ ಾ ಸ ಾಡುವ ಮೂಲಕ
ಸಂ ೕತ ಾರ ತನ ಸ ರವನು ಶು ೕಕರಣ ಾ ೊಳ ೇಕು. ಇ ೇ ಸ ರ
ಾಧ ೆ. ಾವ ಾಗ ಂದ ಸ ಾ ಾ ಸ ಆರಂ ಸ ೇಕು. ಅನಂತರ