Potrzeby specjalne z perspektywy doskonalenia szkoły
1. ROBIĆ WŁAŚCIWE RZECZY.ROBIĆ WŁAŚCIWE RZECZY.
POTRZEBY SPECJALNE Z PERSPEKTYWYPOTRZEBY SPECJALNE Z PERSPEKTYWY
DOSKONALENIA SZKOŁY.DOSKONALENIA SZKOŁY.
2. Mel Ainscow opiera się na rozróżnieniu dwóch terminów,Mel Ainscow opiera się na rozróżnieniu dwóch terminów,
które powodują, że pomimo intencji dobrego działania postępujektóre powodują, że pomimo intencji dobrego działania postępuje
się niewłaściwie :się niewłaściwie :
TYTUŁEM WSTĘPUTYTUŁEM WSTĘPU
„„pomagając dzieciom można je skrzywdzipomagając dzieciom można je skrzywdzić”ć”
Poruszając tematykę potrzeb specjalnych autor zwraca uwagę na:Poruszając tematykę potrzeb specjalnych autor zwraca uwagę na:
- definiowanie trudności w nauce w sposób, który jest krzywdzący dla dziecidefiniowanie trudności w nauce w sposób, który jest krzywdzący dla dzieci
- podejście, które ma na celu lepsze dostosowanie szkoły do potrzebpodejście, które ma na celu lepsze dostosowanie szkoły do potrzeb
wszystkich dzieciwszystkich dzieci
3. Opierając się na sądzie, że niektórym dzieciomOpierając się na sądzie, że niektórym dzieciom
przyswojenie i realizacja programu szkolnegoprzyswojenie i realizacja programu szkolnego
sprawia trudności skutkowałosprawia trudności skutkowało
powstaniem trzech podejść:powstaniem trzech podejść:
4. PODEJŚCIE SEGREGACYJNEPODEJŚCIE SEGREGACYJNE
uczniów przenosi się ze szkoły powszechnej do szkołyuczniów przenosi się ze szkoły powszechnej do szkoły
specjalnej (niekiedy na krótki czas), ponieważ tamspecjalnej (niekiedy na krótki czas), ponieważ tam
będą mogli zdobybędą mogli zdobyćć doświadczenia lepiej dostosowanedoświadczenia lepiej dostosowane
do ich ograniczeńdo ich ograniczeń
PODEJŚCIE WYRÓWNAWCZEPODEJŚCIE WYRÓWNAWCZE
polega na szukaniu i realizowaniu sposobówpolega na szukaniu i realizowaniu sposobów
interwencji pozaklasowej, czego skutkiem będzieinterwencji pozaklasowej, czego skutkiem będzie
pokonanie i wyrównanie „braków” dzieckapokonanie i wyrównanie „braków” dziecka
PODEŚCIE WŁĄCZAJĄCE W POWSZECHNYPODEŚCIE WŁĄCZAJĄCE W POWSZECHNY
NURT NAUCZANIANURT NAUCZANIA
program nauczania zostaje zmodyfikowany w takiprogram nauczania zostaje zmodyfikowany w taki
sposób, żeby dzieci o specjalnych potrzebach równieżsposób, żeby dzieci o specjalnych potrzebach również
mogły w nim uczestniczymogły w nim uczestniczyćć
6. 1. SEGREGACJA I ETYKIETOWANIE1. SEGREGACJA I ETYKIETOWANIE
Wszystkie podejścia wymuszają stosowanie takiego, czyWszystkie podejścia wymuszają stosowanie takiego, czy
innego nazewnictwa, co powoduje, że nadajemy dzieciominnego nazewnictwa, co powoduje, że nadajemy dzieciom
jakieś etykietyjakieś etykiety
2. WPŁYW SPECJALISTÓW2. WPŁYW SPECJALISTÓW
każde podeście potrzebuje specjalistów, obecnośkażde podeście potrzebuje specjalistów, obecnośćć
ekspertów powoduje, że nauczyciele oddająekspertów powoduje, że nauczyciele oddają
odpowiedzialnośodpowiedzialnośćć za losy dzieci o specjalnych potrzebach wza losy dzieci o specjalnych potrzebach w
ich ręce.ich ręce.
3. WPŁYW NA WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW3. WPŁYW NA WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW
potrzeby specjalne są traktowane jako możliwośpotrzeby specjalne są traktowane jako możliwośćć staraniastarania
się o dodatkowe środki, rodzi to zagrożenie demoralizacjisię o dodatkowe środki, rodzi to zagrożenie demoralizacji
nauczycieli, a także wzrost liczby uczniów, którym wydanonauczycieli, a także wzrost liczby uczniów, którym wydano
orzeczenie o niepełnosprawności , aby uzyskaorzeczenie o niepełnosprawności , aby uzyskaćć dodatkowądodatkową
pomoc cpomoc c
7. 4. ZAWĘŻANIE MOŻLIWOŚCI4. ZAWĘŻANIE MOŻLIWOŚCI
szkoły i ośrodki specjalne często są zmuszane doszkoły i ośrodki specjalne często są zmuszane do
zawężania programu, co powoduje ograniczeniezawężania programu, co powoduje ograniczenie
ucznia, a także indywidualizacja rozumiana jakoucznia, a także indywidualizacja rozumiana jako
izolacja od reszty klasy poprzez wykonywanieizolacja od reszty klasy poprzez wykonywanie
innych zadańinnych zadań
5. PODTRZYMYWANIE STATUS QUO5. PODTRZYMYWANIE STATUS QUO
przeświadczenie, że jedynie dziecko jestprzeświadczenie, że jedynie dziecko jest
powodem kłopotów z nim samym, marginalizacjapowodem kłopotów z nim samym, marginalizacja
przyczyn poza jednostkowych takich jak procesyprzyczyn poza jednostkowych takich jak procesy
społeczne, polityczne i organizacyjnespołeczne, polityczne i organizacyjne
8. TRUDNOŚCI DOŚWIADCZANETRUDNOŚCI DOŚWIADCZANE
W SZKOLEW SZKOLE
Problem sprowadza się do programu nauczania.Problem sprowadza się do programu nauczania.
Nauczyciele nie potrafią dostarczyć dzieciomNauczyciele nie potrafią dostarczyć dzieciom
znaczących i ważnych dla nich doświadczeń,znaczących i ważnych dla nich doświadczeń,
uwzględniających ich zainteresowania, doznaniauwzględniających ich zainteresowania, doznania
oraz posiadaną wiedzę i umiejętności.oraz posiadaną wiedzę i umiejętności.
Ta zdolność nauczycieliTa zdolność nauczycieli
bywa ograniczanabywa ograniczana
przez szersze strukturyprzez szersze struktury
i systemy,i systemy,
a część ograniczeńa część ograniczeń
jest narzucana szkole z zewnątrz.jest narzucana szkole z zewnątrz.
9. REFORMA OŚWIATYREFORMA OŚWIATY
Uczniowie doświadczający trudnościUczniowie doświadczający trudności
wskazują na potrzebę udoskonaleniawskazują na potrzebę udoskonalenia
szkolnictwa tak, by także im umożliwićszkolnictwa tak, by także im umożliwić
osiągnięcie sukcesu.osiągnięcie sukcesu.
10. CEL- SKUTECZNE SZKOŁY DLACEL- SKUTECZNE SZKOŁY DLA
WSZYSTKICHWSZYSTKICH
Tym, co jest potrzebne nie są próbyTym, co jest potrzebne nie są próby
określenia specjalnych metodokreślenia specjalnych metod
nauczania w odniesieniu do specjalnychnauczania w odniesieniu do specjalnych
dzieci, lecz efektywne nauczaniedzieci, lecz efektywne nauczanie
wszystkich dzieci.wszystkich dzieci.
12. Szkoły jako placówkiSzkoły jako placówki
rozwiązujące problemyrozwiązujące problemy
Problemy i ich rozwiązywanie są istotnąProblemy i ich rozwiązywanie są istotną
częścią procesu edukacji. Szkoła powinna byćczęścią procesu edukacji. Szkoła powinna być
miejscem, w którym nauczyciele i uczniowiemiejscem, w którym nauczyciele i uczniowie
angażują się w zajęcia pomagające im lepiejangażują się w zajęcia pomagające im lepiej
rozumieć i radzić sobie ze stającymi przedrozumieć i radzić sobie ze stającymi przed
nimi problemami. Tak, na pojawiające sięnimi problemami. Tak, na pojawiające się
w szkole problemy można spojrzeć, jak naw szkole problemy można spojrzeć, jak na
szansę uczenia się, w której biorą udziałszansę uczenia się, w której biorą udział
uczniowie i nauczyciele rozwiązując problemuczniowie i nauczyciele rozwiązując problem
jakim jest nauka.jakim jest nauka.
13. Szkoły jakoSzkoły jako
organizacjeorganizacje
społecznespołeczne
Szkoła to nie tylko budynek, plan lekcjiSzkoła to nie tylko budynek, plan lekcji
i programy nauczania, to wzajemnei programy nauczania, to wzajemne
relacje i interakcje między ludźmi.relacje i interakcje między ludźmi.
Dobra szkoła to taka, w której ułatwia sięDobra szkoła to taka, w której ułatwia się
i koordynuje wzajemne stosunkii koordynuje wzajemne stosunki
i interakcje tak, aby zaangażowane w niei interakcje tak, aby zaangażowane w nie
osoby mogły osiągnąć wspólny cel.osoby mogły osiągnąć wspólny cel.
14. Niejasność celówNiejasność celów
cechujące szkolnictwocechujące szkolnictwo
Pomimo istniejącej retorycznie wspólnotyPomimo istniejącej retorycznie wspólnoty
celów i zadań realizowanych w programiecelów i zadań realizowanych w programie
nauczania, szkoły składają się w istocienauczania, szkoły składają się w istocie
z grup ludzi o zróżnicowanych wartościachz grup ludzi o zróżnicowanych wartościach
i przekonaniach co do celów kształcenia.i przekonaniach co do celów kształcenia.
15. Trzy sposoby strukturalizowania szkołyTrzy sposoby strukturalizowania szkoły..
IndywidualistyczneIndywidualistyczne
nauczyciele pracują samotnie, osiągają cele niezależnie odnauczyciele pracują samotnie, osiągają cele niezależnie od
kolegów, nie ma poczucia wspólnego celu, występuje niewielkikolegów, nie ma poczucia wspólnego celu, występuje niewielki
stopień dzielenia się wiedzą, jednostki otrzymują ograniczonestopień dzielenia się wiedzą, jednostki otrzymują ograniczone
wsparcie, szkoły często ewoluują ku formie rywalizacyjnej.wsparcie, szkoły często ewoluują ku formie rywalizacyjnej.
RywalizacyjneRywalizacyjne
nauczyciele starają się pracować lepiej od innych,nauczyciele starają się pracować lepiej od innych,
są związani ze sobą negatywnie, kariera nauczyciela rozwija sięsą związani ze sobą negatywnie, kariera nauczyciela rozwija się
dzięki niepowodzeniom innych kolegów, jednostki cieszą siędzięki niepowodzeniom innych kolegów, jednostki cieszą się
z niepowodzeń kolegów, ponieważ zwiększa to ich szanse naz niepowodzeń kolegów, ponieważ zwiększa to ich szanse na
sukces.sukces.
Na zasadzie współpracy (organizacyjne)Na zasadzie współpracy (organizacyjne)
celem jest stworzenie systemu, którego elementy są ze sobącelem jest stworzenie systemu, którego elementy są ze sobą
ściśle powiązane, grono pedagogiczne dąży do wzajemnychściśle powiązane, grono pedagogiczne dąży do wzajemnych
korzyści, mają wspólny cel, jednostki wiedzą, że działania innychkorzyści, mają wspólny cel, jednostki wiedzą, że działania innych
mogą mieć pozytywny wpływ na ich własne działania, nauczycielemogą mieć pozytywny wpływ na ich własne działania, nauczyciele
są dumni z sukcesów innych.są dumni z sukcesów innych.
16. Szkoła oparta na współpracy dobrze wykorzystujeSzkoła oparta na współpracy dobrze wykorzystuje
umiejętności całej kadry pedagogicznej, pobudzaumiejętności całej kadry pedagogicznej, pobudza
i wzbogaca jej rozwój zawodowy, stwarzai wzbogaca jej rozwój zawodowy, stwarza
warunki konieczne do tego, aby pomóc nauczycielomwarunki konieczne do tego, aby pomóc nauczycielom
we wzięciu odpowiedzialności za nauczanie wszystkichwe wzięciu odpowiedzialności za nauczanie wszystkich
uczniów.uczniów.
Jednak stworzenie atmosfery współpracy nie jestJednak stworzenie atmosfery współpracy nie jest
łatwe. Nie należy ograniczać, poszczególni nauczycielełatwe. Nie należy ograniczać, poszczególni nauczyciele
muszą mieć dostateczną autonomię podejmowaniamuszą mieć dostateczną autonomię podejmowania
elastycznych decyzji, tak aby mogli brać pod uwagęelastycznych decyzji, tak aby mogli brać pod uwagę
indywidualne potrzeby uczniów.indywidualne potrzeby uczniów.
17. Mimo argumentów przemawiających zaMimo argumentów przemawiających za
większą współpracą kadry pedagogicznejwiększą współpracą kadry pedagogicznej
obecnie istnieje presja, by działaćobecnie istnieje presja, by działać
w przeciwnym kierunku.w przeciwnym kierunku.
Współzawodnictwo między szkołami, a takżeWspółzawodnictwo między szkołami, a także
w ramach jednej szkoły jest obecniew ramach jednej szkoły jest obecnie
traktowane jako sposób na podniesienietraktowane jako sposób na podniesienie
standardów nauczania. Istnieje bowiemstandardów nauczania. Istnieje bowiem
przekonanie, że edukacja jest drogą doprzekonanie, że edukacja jest drogą do
polepszenia szans życiowych, podwyższeniapolepszenia szans życiowych, podwyższenia
statusu oraz lepszych możliwościstatusu oraz lepszych możliwości
zatrudnienia w dorosłym życiu.zatrudnienia w dorosłym życiu.
18. Takie podejście do edukacji to położenieTakie podejście do edukacji to położenie
nacisku na rywalizację, gdzie w ramachnacisku na rywalizację, gdzie w ramach
systemu na niej opartego sukcessystemu na niej opartego sukces
edukacyjny jednego dziecka oznaczaedukacyjny jednego dziecka oznacza
porażkę innego.porażkę innego.
19. Nauczyciele jako myślący praktycyNauczyciele jako myślący praktycy
Jednym z kluczowych osiągnięć szkół,Jednym z kluczowych osiągnięć szkół,
które stymulują i wspierają nauczycieli,które stymulują i wspierają nauczycieli,
by nauczyć ich współpracy w rozwiązywaniuby nauczyć ich współpracy w rozwiązywaniu
problemów, jest skłanianie ich do przyjmowaniaproblemów, jest skłanianie ich do przyjmowania
refleksyjnej postawy wobec własnej praktykirefleksyjnej postawy wobec własnej praktyki
zawodowej. Zachęca się nauczycieli do uczenia się nazawodowej. Zachęca się nauczycieli do uczenia się na
podstawie własnych doświadczeń i eksperymentów zpodstawie własnych doświadczeń i eksperymentów z
nowymi metodami pracy, zarówno z uczniami,nowymi metodami pracy, zarówno z uczniami,
jak i kolegami po fachu.jak i kolegami po fachu.
Takie podejście do rozwijania umiejętności zawodowychTakie podejście do rozwijania umiejętności zawodowych
stanowi całkowicie odmienną orientację w stosunkustanowi całkowicie odmienną orientację w stosunku
do tradycyjnego wzorca kształcenia nauczycieli.do tradycyjnego wzorca kształcenia nauczycieli.
20. Według Mela Ainscowa nauczyciele powinni analizowaćWedług Mela Ainscowa nauczyciele powinni analizować
i zastanawiać się nad swoimi klasami. Ich refleksjai zastanawiać się nad swoimi klasami. Ich refleksja
powinna obejmować wszystkie dzieci w klasie w trakciepowinna obejmować wszystkie dzieci w klasie w trakcie
ich zmagań z różnymi zadaniami i procesami.ich zmagań z różnymi zadaniami i procesami.
Każdy nauczyciel powinien poszukiwać głębszegoKażdy nauczyciel powinien poszukiwać głębszego
zrozumienia istoty i rezultatów poszczególnych zdarzeńzrozumienia istoty i rezultatów poszczególnych zdarzeń
i sytuacji edukacyjnych. W tym sensie, rzeczywistośći sytuacji edukacyjnych. W tym sensie, rzeczywistość
kontaktów zachodzących w klasie to raczej coś, cokontaktów zachodzących w klasie to raczej coś, co
tworzy się w umysłach ludzi zaangażowanych w tentworzy się w umysłach ludzi zaangażowanych w ten
proces, a nie coś, co można obiektywnie zdefiniować,proces, a nie coś, co można obiektywnie zdefiniować,
systematycznie obserwować i dokładnie zmierzyć.systematycznie obserwować i dokładnie zmierzyć.
21. David Tweddle i Mel Ainscow opowiadającDavid Tweddle i Mel Ainscow opowiadając
się za przeformułowaniem pojęćsię za przeformułowaniem pojęć
w dziedzinie potrzeb specjalnychw dziedzinie potrzeb specjalnych
stworzyli model, w centrum któregostworzyli model, w centrum którego
stawiamy pytanie Jak możemy pomócstawiamy pytanie Jak możemy pomóc
wszystkim uczniom w osiąganiu sukcesu?.wszystkim uczniom w osiąganiu sukcesu?.
Pojęcie to zostało przez nich nazwanePojęcie to zostało przez nich nazwane
,,,,oceną klasyoceną klasy””, która powinna się skupiać, która powinna się skupiać
na tych sferach podejmowania decyzji, nana tych sferach podejmowania decyzji, na
które nauczyciele mogą wywierać znacznyktóre nauczyciele mogą wywierać znaczny
wpływ.wpływ.
22. Mówiąc ogólnie, owe obszary wpływu to:Mówiąc ogólnie, owe obszary wpływu to:
23. Intencją tych pytań jest nakreślenieIntencją tych pytań jest nakreślenie
szerokiego programu, w ramach któregoszerokiego programu, w ramach którego
nauczyciele i uczniowie mogą wspólnienauczyciele i uczniowie mogą wspólnie
zastanawiać się nad relacjami, w jakie sązastanawiać się nad relacjami, w jakie są
zaangażowani i trudnościami, jakichzaangażowani i trudnościami, jakich
doświadczają. Chodzi o położenie naciskudoświadczają. Chodzi o położenie nacisku
na współpracę i negocjacje jako sposobyna współpracę i negocjacje jako sposoby
uwzględnienia indywidualności uczniów.uwzględnienia indywidualności uczniów.
Pomoże to stworzyć sytuację, w którejPomoże to stworzyć sytuację, w której
uczniowie lepiej zrozumieją naturę i celuczniowie lepiej zrozumieją naturę i cel
zadań klasowych.zadań klasowych.
24. Dzięki takiemu podejściu głównym celem staje sięDzięki takiemu podejściu głównym celem staje się
zagwarantowanie, by program nauczania brał podzagwarantowanie, by program nauczania brał pod
uwagę wszystkich uczniów, ich zainteresowania,uwagę wszystkich uczniów, ich zainteresowania,
umiejętności, wiedzę i uprzednie doświadczeniaumiejętności, wiedzę i uprzednie doświadczenia
oraz był rozumiany przez wszystkich,oraz był rozumiany przez wszystkich,
dla których jest przeznaczony.dla których jest przeznaczony.
Takie podejście wymaga postawy umysłuTakie podejście wymaga postawy umysłu
nastawionej na poszukiwanie istotnych informacjinastawionej na poszukiwanie istotnych informacji
i czujne reagowanie na to, co się w klasie dzieje.i czujne reagowanie na to, co się w klasie dzieje.
By przyjęcie tej perspektywy uwieńczone zostałoBy przyjęcie tej perspektywy uwieńczone zostało
sukcesem, konieczne jest zaangażowaniesukcesem, konieczne jest zaangażowanie
wszystkich nauczycieli w szkole.wszystkich nauczycieli w szkole.
