1. Sylwia Wyczyńska Gdańsk,16.04.2010
Małgorzata Grzesińska
Pedagogika – WeZL
Ocenianie
Tematem naszego referatu jest ocenianie osiągnięć uczniów w klasach początkowych
szkoły podstawowej. Obserwację przeprowadziłyśmy w szkole podstawowej nr 11 im.
Mikołaja Kopernika w Tczewie, w klasie III. Przez kilka godzin obserwowałyśmy lekcje
nauczania zintegrowanego, i przez jedną godzinę lekcję religii. Przeprowadziłyśmy także
rozmowę z nauczycielką, która udzieliła nam odpowiedzi na wszystkie interesujące nas
pytania na temat kryteriów oceniania, jakie istnieją w tej szkole.
Naszą pracę rozpoczniemy od przedstawienia sposobu oceniania przez daną
nauczycielkę. W klasie I – II nauczycielka stosuje przylepianie do zeszytów i prac
kolorowych znaczków z obrazkiem i słownym opisem, tj. „Brawo”, „Ładnie piszesz”,
„Gratuluję”, „Świetnie”, „Robisz postępy”, „Interesujący pomysł” itp. Uważa ona, że do
dzieci przemawiają kolorowe obrazki i motywują je do pracy. Opisy na obrazkach zawsze
są pozytywne, aby zachęcić dziecko do dalszej pracy.
Na początku III klasy jeszcze funkcjonują naklejki z obrazkami. Od drugiego semestru
nauczycielka zaczyna przygotowywać uczniów do stopni, które zaczną otrzymywać w
klasie IV. Na pracach pisemnych i sprawdzianach zapisuje ilość uzyskanych punktów oraz
opis pracy. Zawiera w nim komentarze zarówno pozytywne, jak i negatywne, aby dziecko
wiedziało nad czym musi popracować, a z czym sobie dobrze radzi. Prace z dużą ilością
punktów były oceniane słowem „Wspaniale!”, prace dobre słowem „ Brawo!”, a w
gorszych przypadkach nauczycielka opisywała popełnione przez ucznia błędy. Uczniowie
prowadzą także zeszyty, w których wykonują ćwiczenia. Nauczycielka często zabiera je do
domu, sprawdza i ocenia opisowo każde ćwiczenie.
Do dziennika są wstawiane oceny w formie liter A, B, C . Litera A oznacza pracę

2. bardzo dobrą. Litera B oznacza, że dziecko musi jeszcze popracować nad danym
zagadnieniem, natomiast litera C oznacza, że dziecko ma duże trudności z opanowaniem
zagadnienia. Dodatkowo nauczycielka przy każdej literze pisze dla siebie adnotację
odnośnie tego, z czym dokładnie uczeń ma problem, np. w przypadku oceny z głośnego
czytania nauczycielka przy literze zanotowała, że uczeń np. sylabizuje. Oprócz liter A, B,
C nauczycielka wpisuje do dziennika ilość punktów uzyskaną przez każde dziecko z
danego sprawdzianu. Przy literach są także wstawiane plusy i minusy , dzięki czemu oceny
są bardziej precyzyjne i jasne dla nauczycielki. Oceny w formie liter są narzuconym
sposobem oceniania w tej szkole. Dodatkowe plusy i minusy służą tylko i wyłącznie
informacji dla nauczycielki. Zgodnie z regułami szkoły nie powinna ona ich wstawiać.
Ocena opisowa oraz litery w dzienniku są źródłem informacji dla rodziców. Ocena
opisowa pozwala konkretnie przedstawić, jakie problemy w nauce ma uczeń i nad czym
należy popracować. Oceny literowe ogólnie pokazują, na jakim poziomie nauczania
znajduje się dziecko.
Nasze obserwacje w klasie rozpoczęłyśmy od zajęć z języka polskiego. Na początku
dzieci usiadły w kole, a nauczycielka rozpoczęła rozmowę na temat wiosny. Zwracała się
do wszystkich dzieci po kolei i każdą z ich odpowiedzi uważała za poprawną, choć wiele
się powtarzało. Później pytania kierowała do wszystkich dzieci, a odpowiadały osoby
chętne. Dziecko znające odpowiedź jako jedyne, jest chwalone i nagradzane oklaskami.
Następnym zadaniem dzieci było napisanie listu do Wiosny. Po ukończeniu pisania każde z
dzieci po kolei czytało list na forum klasy. Każdy z nich był oceniany pozytywnie,
podawane były ewentualne uwagi. Nauczycielka wzięła listy do domu, do dokładniejszego
sprawdzenia.
Kolejnym zadaniem dzieci było narysowanie wiosny. Po zakończeniu każde dziecko
prezentowało pracę i omawiało, co się na niej znajduje. Wszystkie prace były chwalone i w
każdej nauczycielka doszukiwała się czegoś pozytywnego, ponieważ liczą się starania
ucznia, a nie jego talent plastyczny. W pracach słabych do pochwał nauczycielka dołączała
też drobne uwagi, na temat tego, co dziecko mogłoby jeszcze poprawić.
Religia jako jedyny przedmiot stosuje oceny w postaci cyfr od 1 do 6. Na lekcji, na
której byłyśmy, dzieci na ocenę mówiły modlitwę. Dzieci, które mówiły ją poprawnie,
otrzymywały szóstkę, osoby popełniające małe błędy dostawały czwórki i piątki. Osoby
słabo przygotowane musiały nauczyć się lepiej na następną lekcję.
Na oceny z zachowania nie wpływają oceny przedmiotowe. Jedyne, co może na nie
wpłynąć, to stosunek do przedmiotu, np. gdy uczeń nie odrabia prac domowych. Na ocenę

3. z zachowania wpływa angażowanie się w życie klasy i szkoły, zachowanie na lekcjach,
stosunek do innych uczniów i nauczycieli.
Na koniec roku są wystawiane oceny opisowe dla każdego dziecka osobno.
Nauczycielka w tej ocenie zawiera opis opanowanych umiejętności, postępy jakie dziecko
poczyniło, nad czym jeszcze musi popracować oraz opisuje jego zachowanie.
Według Krystyny Liszki nauczycielki traktują ocenę opisową jako formę komunikatu
skierowaną do ucznia, ale jednocześnie do rodziców oraz wszystkich pozostałych
odbiorców, w tym przede wszystkim innych profesjonalistów1
. Tak samo ocenę opisową
traktowała obserwowana przez nas nauczycielka. Jednak według badań uczniowie większą
wagę przypisują stopniom szkolnym niż ocenie opisowej. Przyczyną tego może być
niedostosowana do ucznia forma językowa oceny opisowej. Nauczycielka z Tczewa
zauważyła również w swojej klasie, że stosowanie kolorowych naklejek z czytelnym,
zrozumiałym dla dziecka napisem jest pozytywnie odbierane przez uczniów i motywuje
ich do dalszej pracy, w przeciwieństwie do krótkich ocen opisowych, które są mniej
atrakcyjne dla dzieci.
W artykule Krystyny Liszki pt. „Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej- problemy
metodyczne czy ideologiczne” został poruszony problem zbyt małej ilości miejsca
przeznaczonego na ocenę opisową. W związku z tym można tylko wzmiankowo opisać
ogólną charakterystykę dziecka, jego zachowanie się w szkole oraz kompetencje
dydaktyczne opanowane przez ucznia. Nasza nauczycielka także na to narzekała. Spodobał
jej się program komputerowy, który ma zostać wprowadzony do tej szkoły w nowym roku
szkolnym. Dzięki niemu w ocenie opisowej można będzie zawrzeć więcej informacji
dotyczących ucznia i jego postępów. Ponadto będzie to dla niej ułatwienie, ponieważ
wykona swoją pracę szybciej i dokładniej.
Według Liszki tendencja władz oświatowych do ujednolicania świadectw jako
formalnych dokumentów urzędowych, które i tak przecież nie mają mocy selekcyjnej, nie
pozwala nauczycielkom na wyrażanie wielu własnych, osobistych spostrzeżeń o uczniu i
utrwala schematyzm opisów.2
Jeśli do szkół wprowadzi się program komputerowy do ocen
opisowych, to ocena ta stanie się schematyczna i narzucona od góry. Jednak oceny pisane
ręcznie przez nauczycielki także są schematyczne, ponieważ nie są one w stanie napisać
dla każdego ucznia opinii, która byłaby niepowtarzalna a zarazem zawierała wszystko to,
co powinno być w niej zawarte.
1 Liszka K., Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej - problemy metodyczne czy ideologiczne? [w: ] D. Klaus - Stańska, M. J.
Szymański, M. S. Szymański (red.), Renesans (?) nauczania całościowego. Warszawa 2003, Wydawnictwo Akademickie "ŻAK", s.
124.
2 Tamże, s.126-127

4. Obserwowana przez nas nauczycielka stosuje ocenę dyskursywną. Według Krzysztofa
Konarzewskiego jest to wszelka informacja o bieżących czynnościach i wytworach ucznia
przekazanych mu przez nauczyciela. Jest wartościowa, jeśli jest produktywna: pomaga
uczniowi skorygować jego pojęcia, usunąć błędy, udoskonalić czynności3
. Takiego
nauczyciela interesuje wiedza uczniów: zarówno osobista, ukryta, jak i jawna. Poprzez
stosowanie oceny dyskursywnej, uczeń dokładnie zna swoje braki. Również rodzice
wiedzą jakie problemy mają ich dzieci, dzięki czemu mogą im pomóc w ich
przezwyciężeniu.
Konarzewski wyróżnia dwa społeczne konteksty oceny. Kontekst sądowy polega na
tym, że oceniający działa na mocy przyznanej mu władzy sądzenia i nie musi uzgadniać
swojego osądu z ocenianym. W kontekście roboczym pozycja oceniającego jest wyższa
niż ocenianego, ale dzieje się tak nie tyle za sprawą nadanej władzy, ile osobistego
autorytetu. Nauczyciel komentuje, daje wskazówki, a uczeń słucha, ponieważ wie, że
nauczyciel ma większą wiedzę i umiejętności. Do naszej nauczycielki bardziej pasuje drugi
kontekst, ponieważ przy ocenianiu napisanych przez dzieci listów do Wiosny oprócz
pochwał dawała każdemu dziecku wskazówki i wyjaśnienia do nich. Jednak obserwacje
pedagogów ujawniają, że dyskusja między nauczycielem a uczniem jest często pozorna, bo
zdominowana przez nauczyciela. Głównym tego powodem jest dysproporcja władzy.
W książce B. Niemierko pt. „Ocenianie szkolne bez tajemnic” poruszony jest problem
klasyfikacji uczniów według dwóch kryteriów: wewnątrzszkolnych i zewnątrzszkolnych.
Według pierwszego kryterium nauczyciele dzielą uczniów ze względu na stosunek do
obowiązków szkolnych na „zdolnych” i „niezdolnych”, „podatnych” i „opornych” itp.
Drugie kryterium porządkuje uczniów ze względu na cechy przypisane im poza szkołą,
przede wszystkim płeć i pochodzenie rodzinne. W przypadku naszej nauczycielki nie
zauważyłyśmy, aby stosowała któreś z powyższych kryteriów. Jedynym podziałem jaki
stosowała był podział na uczniów słabych i dobrych (na podstawie ich osiągnięć w nauce).
Uczniowie słabsi nie byli przez nią gorzej traktowani w porównaniu z uczniami dobrymi.
Zarówno dobrych jak i słabszych chwaliła tak samo za dobrze wykonane ćwiczenie.
Według Niemierki niektórzy nauczyciele widzą w stopniu środek kontroli nad uczniami.
Nie byłyśmy w stanie zaobserwować tego zjawiska w badanej przez nas klasie. Nawet w
momentach, gdy uczniowie byli niegrzeczni, nie grożono im wstawieniem negatywnej
uwagi lub oceny.
Podsumowując nasze rozważania, chcemy podzielić się refleksją na temat
obserwowanych przez nas zajęć. Nauczycielka zrobiła na nas dobre wrażenie. Według nas
3 K. Konarzewski, Dylematy oceniania osiągnięć szkolnych. „Kwartalnik Pedagogiczny” 1999, nr 2 (172)

5. jej sposób oceniania nie opiera się na schematach, dzięki czemu ocena staje się nie tylko
sposobem przedstawienia poziomu nabytych umiejętności, ale także, jako sposób na
przekazanie dokładniejszych informacji o uczniu, tj. jego dokładne postępy w nauce w
ciągu roku szkolnego, zasygnalizowanie o szczególnych umiejętnościach jakie przejawia
dziecko, przekazaniu z czym ma dziecko problem i nad czym musi jeszcze popracować,
itd. Według nas wymienione wyżej cechy są głównym celem oceny opisowej. Z obserwacji
naszej wynika, że cele te zostały spełnione przez nauczycielkę, dlatego możemy
stwierdzić, że potrafi ona wywiązać się z trudnego obowiązku, jakim jest ocenianie w
klasie.
Myślimy, że najlepszą formą oceny jest ocena opisowa. Najbardziej szczegółowo
przedstawia osiągnięcia ucznia i jego braki. Jednak jej napisanie w sposób właściwy jest
czasochłonne i sprawia wiele problemów. Oceny w formie liter A, B, C oraz naklejki z
obrazkami niewiele mówią o rozwoju dziecka i jego postępach w nauce. W miarę
zdobywania przez nas doświadczenia w szkole ze strony nauczyciela, zauważamy, jak
istotną role odgrywa prawidłowy sposób oceniania, w szczególności w klasach
początkowych, które mają istotny wpływ na dalsze życie ucznia, jego nastawienie do
szkoły i nauki. Jednak aby z całą pewnością stwierdzić wpływ określonych ocen na dzieci,
musiałybyśmy poświęcić na obserwację o wiele więcej czasu.

6. jej sposób oceniania nie opiera się na schematach, dzięki czemu ocena staje się nie tylko
sposobem przedstawienia poziomu nabytych umiejętności, ale także, jako sposób na
przekazanie dokładniejszych informacji o uczniu, tj. jego dokładne postępy w nauce w
ciągu roku szkolnego, zasygnalizowanie o szczególnych umiejętnościach jakie przejawia
dziecko, przekazaniu z czym ma dziecko problem i nad czym musi jeszcze popracować,
itd. Według nas wymienione wyżej cechy są głównym celem oceny opisowej. Z obserwacji
naszej wynika, że cele te zostały spełnione przez nauczycielkę, dlatego możemy
stwierdzić, że potrafi ona wywiązać się z trudnego obowiązku, jakim jest ocenianie w
klasie.
Myślimy, że najlepszą formą oceny jest ocena opisowa. Najbardziej szczegółowo
przedstawia osiągnięcia ucznia i jego braki. Jednak jej napisanie w sposób właściwy jest
czasochłonne i sprawia wiele problemów. Oceny w formie liter A, B, C oraz naklejki z
obrazkami niewiele mówią o rozwoju dziecka i jego postępach w nauce. W miarę
zdobywania przez nas doświadczenia w szkole ze strony nauczyciela, zauważamy, jak
istotną role odgrywa prawidłowy sposób oceniania, w szczególności w klasach
początkowych, które mają istotny wpływ na dalsze życie ucznia, jego nastawienie do
szkoły i nauki. Jednak aby z całą pewnością stwierdzić wpływ określonych ocen na dzieci,
musiałybyśmy poświęcić na obserwację o wiele więcej czasu.