Repaso tema 1

Repaso principais conceptos en xénero e
políticas de igualdade
1
Mar F. Cendón
ImaxedeHelenaAlmeida

Sexo
Conxunto de diferenzas biolóxicas
(anatómicas e fisiolóxicas) entre homes,
mulleres e intersexuais.
Tradicionalmente na teoría feminista hai dúas
posturas enfrontadas: unha que considera o
sexo como a base dunha construción cultural
coñecida como xénero e outra que defende a
diferenza sexual como un valor.
2
Traballarenespazosdeigualdade
HarnaamKaur

3
Teoría sexo-xénero
Sexo Xénero
Biolóxico * Cultural
Diferenza natural (¿?) Diferenzas construídas
Estable (¿?) Cambiante
Por épocas
Por cultura

Xénero
Construción cultural que fai unha
sociedade a partir das diferenzas
biolóxicas coñecidas como sexo.
Mediante esta construción adscríbense
cultural e socialmente aptitudes, roles
e actitudes diferenciadas para homes e
mulleres atribuídas unicamente en
función do sexo biolóxico.
Esta forma de organización social
produce unhas xerarquías que implica
a subordinación das mulleres.
.
4

5
Dimensións do sistema sexo-xénero
Sexo
biolóxico
Masculino Feminino Intersexual
Identidade de
xenero
Muller Home Trans
Expresión ou
rol de xénero
Trans Muller Home
Orientación
sexual
Bisexual
Pansexual
Heterosexual Homosexual

Que teñen en común as
seguintes imaxes?

Xefas e xefes de goberno da Unión Europea (03/02/2016)

Toma de posesión do goberno grego (18/07/2015)

Toma de posesión do director do Instituto
Cervantes (01/02/2012)

Constitución da asociación de medios en galego
(04/02/2013)

Apertura do ano xudicial 2016

12
Toma de posesión do reitor da Universidad de León
(09/04/2012)

Patriarcado
É un sistema de relacións sociais e
políticas baseadas en diferentes
institucións públicas e privadas e na
solidariedade interclases e intraxénero
instaurado polos homes, quen como
grupo social e de xeito individual e
colectivo, xerarquizan as diferenzas e
oprimen ás mulleres tamén de forma
individual e colectiva. Xurde dunha
toma de poder histórico por parte dos
homes que se apropian da forza
produtiva e reprodutiva feminina, dos
seus corpos e os seus produtos, con
medios pacíficos (educación e/ou
incitación) ou mediante o uso da
violencia.
13
As mulleres
somos
maioría na
igrexa.
Por iso estades
nos bancos. No
altar non
caberíades.

Sexismo
Ideoloxía que se manifesta
nun conxunto de prácticas
sociais que someten e
discriminan ás mulleres
fronte aos homes en todos
os ámbitos da vida e das
relacións humanas en base
a diferenzas biolóxicas.
O sexismo representa unha
actitude consciente que
propicia a dominación e
subordinación das mulleres.
14

Adichie, Chiamanda Ngozi: «Todos deberíamos ser feministas»
[Tradución propia]
En Lagos hai un elemento marabilloso do mobiliario urbano: un
pequeno continxente de mozos enérxicos que esperan diante de
certos establecementos e che «axudan» moi teatralmente a
aparcar o teu coche. […] Como pasa na maioría das cidades, pode
ser difícil atopar aparcamento á hora da cea, así que eses mozos
gañan a vida atopando sitios onde aparcar e -aínda que haxa máis
sitios dispoñibles- guiándote ata o teu sen deixar de xesticular e
prometerche que te van «coidar» o coche ata que volvas A min
impresionoume en particular a teatralidade daquel home que nos
atopou un sito para aparcar aquela noite. Así pois, mentres nos
marchabamos, decidín darlle propina. Abrín o bolso, metín a man
dentro para coller os meus cartos e dinllo ao home. Contento e
agradecido, o home colleu os cartos que eu lle daba, mirou a Louis
e díxolle:
-Grazas, señor!

Machismo
Son os actos, físicos ou verbais
por medio dos cales se manifesta o
sistema que lexitima a desigualdade
e considera aos homes superiores
ás mulleres. Estes comportamentos
poden ser conscientes ou
inconscientes, xa que todas as
persoas somos socializadas no
sexismo. Na concepción machista a
«muller» é valorada en función da
maternidade, da súa capacidade
para coidar e dun estrito canon de
beleza.
Machismo, sexismo e patriarcado
actúan interconectados.
16
Campaña da semana da mulller
bética

Androcentrismo
Consiste na adopción dun punto
de vista masculino no estudo e
análise dun tema, establecendo
unha forma de coñecemento
nesgado no que o home é
considerado a medida de
17
todas as cousas. Adoptar este tipo de visión androcéntrica
implica a exclusión do punto de vista e experiencias
doutros colectivos. Con todo, as achegas e os resultados
destas investigacións parciais, son adoptados como
xeneralizables e son extrapoladas a toda a poboación.

Estereotipos de
xénero
Ideas impostas, simplificadas,
pero fortemente asumidas, sobre
as características, actitudes e
aptitudes das mulleres e dos
homes. Estas ideas, fixas,
asúmense como naturais e serven
para clasificar as persoas sen ter
en conta as súas realidades
individuais. A forza de repetilos,
estes prexuízos vólvense
verdades indiscutibles que xeran
estruturas de privilexio.
18

19
Cando alguén se
comporta así:
Se é nena dise
que é:
Se é neno dise
que é:
Activa Nerviosa Inquieto
Insistente Terca Tenaz
Sensible Delicada Afeminado
Desenvolta Grosera
Seguro de si
mesmo
Desinhibida Pícara Simpático
Obediente Dócil Débil
Temperamental Histérica Apaixoado
Audaz Impulsiva Valente
Táboa do libro «Feminismo para principiantes» de Nuria Varela

Roles de xénero
Son os papeis e
expectativas diferentes
que socialmente se
adxudican e que se
aprenden e poñen en
práctica segundo os
criterios vixentes nunha
sociedade patriarcal.
Os roles de xénero están
directamente relacionados
co reparto de tarefas
entre mulleres e homes.
20

21
Roles de xénero
Femininos Masculinos
Reprodutoras (nais e
responsables do benestar
familiar)
Xefes de familia
(provedores, protectores,
autoridade)
Produtoras/traballadoras
secundarias
Produtores/traballadores
Xestoras comunitarias Autoridade comunal

PRIVILEXIOS
RAE:
1. m. Exención de una obligación o ventaja exclusiva o especial que goza
alguien por concesión de un superior o por determinada circunstancia
propia. 2. m. Documento en que consta la concesión de un privilegio.
RAG:
Vantaxe pola que alguén está libre dunha obriga ou pola que pode ter ou
facer algo que os demais non poden.
Estraviz
(1) Direito ou vantagem exclusivos: ter um privilégio.
Priberam
1.Direito ou vantagem concedido a alguém, com exclusão de outros.2. Tít
ulo ou diploma com que se consegue essa vantagem.3. Bem ou coisa a q
ue poucos têm acesso.4. Permissão especial.5. Imunidade, prerrogativa.
6. Qualidade ou característica especial, geralmente positiva.

Ter privilexios non implica que non teñas problemas
determinados por outras circunstancias.
Os privilexios indican que non tes desvantaxes causadas
por unha opresión concreta como pode ser o xénero, a
identidade sexual, a identidade de xénero, a orientación
sexual, a raza, a clase social, a idade, a «capacidade», o
nivel de estudos, a orixe, a pertenza a unha comunidade
minorizada etc.

24
- Se a túa nai e/ou pai traballaban de noite ou as fins de semana
para soster a familia.
- Se andas polo mundo sen medo ao acoso sexual.
- Se es quen de demostrar afecto á túa parella sentimental sen sentir
medo a que se rían de vós ou a sufrir violencia.
- Se non fuches diagnosticada con algunha doenza ou discapacidade
mental/física.
- Se viviches nun ambiente familiar que te apoiaba.
- Se podes casar legalmente coa persoa a quen amas, independente
de onde vivas
- Se alguén se burlou algunha vez do teu acento.
- Se puideches viaxar e atopar con facilidade produtos para o teu tipo
de cabelo ou cosméticos que sexan da túa cor de pel.
- Se sentiches vergonza pola túa roupa ou pola túa casa mentres
crecías.
-Se podes cometer erros sen que ninguén atribúa o teu
comportamento ao xénero ou a raza.
- Etc.

Identifica privilexios que teñas ou
non teñas en función do teu sexo,
xénero, orientación sexual, clase
social, orixe, idade, «capacidade»
etc.

División sexual do
traballo
Diferenciación social que se
fai sobre as actividades que
deben realizar as mulleres e as
que deben realizar os homes,
adxudicando diferentes
espazos en función do sexo.
Esta división é aprendida e
cambia a través do tempo.
Xeralmente renóvase cando as
sociedades están sometidas a
crises e axustes.
26
Axúdoche?

Segregación
horizontal
Distribución non uniforme de
homes e mulleres nun sector
produtivo determinado. Xeralmente,
a segregación horizontal fai que as
mulleres se concentren en postos de
traballo que se caracterizan por
unha remuneración e un valor social
inferiores e que son, en boa medida,
unha prolongación das actividades
que social e tradicionalmente son
asignadas a cada sexo.
27
Top Secret Rosies, 1942

Segregación
vertical
Concentración de mulleres
e homes en graos e niveis
específicos de
responsabilidade. Fai
referencia a certas
características na xerarquía
de persoas, postos e tarefas
nos centros de traballo que
dificultan o acceso das
mulleres a postos con maior
responsabilidade e mellor
remunerados. Isto acontece
inclusive naqueles sectores
nos que as mulleres son
maioría.
28
Secretarias da serie Mad Men

Fenda de xénero
É a diferenza entre as taxas masculina e feminina na categoría
dunha variable producida pola desigualdade de xénero.
As máis coñecidas son:
Fenda salarial: Diferenza relativa que existe na medida dos
ingresos brutos por hora, de mulleres e homes, en todos os
sectores da economía. Está causada por diferentes motivos
como a discriminación directa, a infravaloración do traballo das
mulleres, a segregación no mercado laboral, os tipos de xornada
e de contrato diferenciados, os complementos salariais etc.
Fenda dixital: Diferenza no acceso e no uso das tecnoloxías da
información. Fálase de 1ª fenda dixital cando se trata do acceso,
2ª fenda dixital cando se analiza o uso e a intensidade das TIC e
de 3ª fenda dixital cando nos referimos a aspectos máis
cualitativos como son o uso diferencial de servizos avanzados.
29

Identificades algún sector no que non se
produza algún destes tipos de segregación
ocupacional?
Considerades que na vosa profesión e no
voso ámbito concreto se reproduce n estas
diferenzas?
Cales vos parecen as medidas máis
efectivas para corrixir a segregación
horizontal? E a vertical?
Credes que se podería loitar de forma
efectiva contra a fenda salarial de xénero?
Como?
30

Discriminación por razón de sexo
(ou directa)
A situación en que se atopa unha persoa que sexa, fose ou puidese
se tratada, en atención ao seu sexo, de xeito menos favorable que
outra en situación comparable. [Artigo 6.1 da LOIEHM].
31

32
A proposta aprobouse por dezaoito votos a favor, un en contra e
unha abstención.

Discriminación por razón de
xénero (ou indirecta)
Situación en que unha disposición, criterio ou práctica
aparentemente neutros pon a persoas dun sexo en
desvantaxe particular con respecto a persoas do outro,
salvo que a devandita disposición, criterio ou práctica se
poidan xustificar obxectivamente en atención a unha
finalidade lexítima e que os medios para alcanzar esta
finalidade sexan necesario e axeitados. [Artigo 6.2 da
LOIEHM].
33

Teito de cristal
Barreira invisible que impide ás
mulleres, nun determinado
momento da súa carreira
profesional, acceder a postos de
dirección e/ou responsabilidade.
Esta situación é consecuencia do
sistema de xéneros, que impiden
que as mulleres participemos de
feito nun marco de igualdade e
que se manifestan nas
numerosas dificultades de
promoción laboral e acceso a
determinados espazos de poder
e decisión.
34

Chan pegañento
Traballo maternal, traballo conxugal e
traballo doméstico que se converten
nun «adhesivo» para as mulleres,
dificultando a súa carreira laboral.
O enfrontamento, a rebelión e a
ruptura non sempre son posibles e
crean situacións emocionais e
familiares conflitivas.
35
Yang Liu: Man Meets
Woman; Multitasking

Conciliación
Sistemas de permiso por razóns
familiares e de permiso parental, de
atención á infancia e a persoas de idade
avanzada, e creación dunha estrutura e
organización do entorno laboral que
facilite a homes e a mulleres a
combinación do traballo e das
responsabilidades familiares e do fogar”.
Comisión Europea (1998): 100 palabras para la
Igualdad. Glosario de términos relativos a la
igualdad entre mujeres y hombres, Dirección
General de Empleo, Relaciones Laborales y
Asuntos Sociales.
O axeitado é falar de conciliación da vida
persoal, familiar e laboral.
36
Alba Erecalde

Corresponsabilidade
Repartimento entre mulleres e homes
das obrigas familiares, das tarefas
domésticas e do coidado das
persoas dependentes mediante a
individualización dos dereitos e o
fomento da súa asunción por parte
dos homes e a prohibición de
discriminación baseada no seu libre
exercicio. [Artigo 5 da Lei 2/2007, do 28 de
marzo, do traballo en igualdade das mulleres
de Galicia].
37
Marcio Abreu

38
Violencia simbólica
Termo acuñado por Pierre Bourdieu
para describir unha relación social
a que o «dominador» exerce un
modo de violencia indirecta en
contra das persoas «dominadas»,
que non evidencian ou son
inconscientes sobre estas prácticas
na súa contra, actuando como
cómplices desta violencia.
Os dous exemplos que propón son
a imposición arbitraria dun arbitrio
cultural e a reprodución do dominio
masculino sobre as mulleres
mediante a naturalización das
diferenzas entre xéneros.

Linguaxe sexista
Uso que revela asimetrías e discriminación no tratamento de
homes e mulleres, é dicir, cando a través da lingua se perpetúa o
sexismo social e se contribúe á construción duns papeis de
xénero discriminatorios.
Pode tratarse de:
• Sexismo gramatical: cando os usos lingüísticos sexistas
responde a normas lingüísticas recollidas nas gramáticas dos
diferentes idiomas. Un exemplo sería o uso do masculino con
suposto valor xenérico.
• Ou sexismo discursivo: ten lugar cando a discriminación sexual
non está recollida en gramáticas, senón que responde á
escolla e perspectiva de quen usa a linguaxe, de xeito que se
transmiten estereotipos de xénero, valoracións ou asimetrías
sobre mulleres e homes etc.
40

Linguaxe inclusiva
Fai visible a existencia dos sexos, utilizando diversas fórmulas
para fomentar unha visión do mundo na que se inclúan mulleres e
homes. É unha linguaxe correcta desde unha perspectiva
gramatical, que busca superar o sexismo lingüístico e o
androcentrismo.
[Manual de linguaxe inclusiva no ámbito universitario,
Universidade de Vigo]
41

Violencia de xénero
Todo acto de violencia física e psicolóxica, incluídas as agresións
á liberdade sexual, as ameazas, as coaccións ou a privación
arbitraria de liberdade. [Artigo 1.3 da Lei orgánica 1/2004, do 28
de decembro, de medidas de protección integral contra a
violencia de xénero].
Esta violencia é exercida «como manifestación da discriminación,
a situación de desigualdade e as relacións de poder dos homes
sobre as mulleres, exercese sobre estas por parte dos que sexan
ou fosen os seus cónxugues ou dos que estean ou estivesen
ligados a elas por relacións similares de afectividade, aínda sen
convivencia».
42

43
Feminicidios e outros asasinatos
de mulleres por parte de homes
no 2015
109 segundo datos do portal
Feminicidio.net
Feminicidios no ano 2016
(05/03/2016)
18 segundo datos do portal
Feminicidio.net
Estimación de mulleres en
situación de maltrato no Estado
español
Un mínimo de 52.000 segundo
datos da Policía
Mulleres con algunha medida de
protección policíal por risco
Máis de 16.000 segundo datos da
Policía.
Denuncias falsas no 2015
0,006 % datos da fiscal da
Fiscalía do Estado
Porcentaxe de poboación que
considera a violencia de xénero
como algo inaceptable
92 % segundo datos da última
enquisa do CIS
Posición da violencia de xénero
na escala de preocupacións da
poboación española
18

Feminismo
«Movemento social e político
que se inicia formalmente a
finais do século XVIII e que
supón a toma de conciencia
das mulleres como grupo ou
colectivo humano, da
opresión, dominación e
explotación da que son e
teñen sido obxecto por parte
do colectivo de homes no
seno do patriarcado baixo as
44
súas distintas fases históricas de modelo de produción, o cal as
move á acción para a liberación do seu sexo con todas as
transformacións da sociedade que esta requira»
Diccionario ideológico feminista, Victòria Sau Sánchez.
Protestasufraxista

Perspectiva de xénero
Consiste na comprensión de que existen diferenzas socialmente
determinadas entre mulleres e homes, e que estas diferenzas son
construídas como resultado da discriminación. Permite recoñecer as
causas que producen as desigualdades e formular mecanismos para
superar estas fendas. Este proceso implicou a construción de teoría
e metodoloxías, para a explicación e a comprensión dos conceptos
que interveñen nas relación entre os xéneros.
É a visión científica, analítica e política creada desde o feminismo e
aplícase a todos os ámbitos da vida.
45
Global Summit of Women
2014. Mesa redonda
“Redefining the Marketplace:
The Business Case for Gender
Equality,”

Transversalidade de
xénero (Mainstreaming)
Aplicar a perspectiva de xénero en todas
as institucións, políticas, procesos de
planificación, de adopción e de avaliación
de decisións públicas para conseguir a
igualdade.
Foi un concepto proposto pola Comisión da
Condición Xurídica e Social da Muller das
Nacións Unidas en 1987. A súa entrada na
axenda política internacional foi en 1995,
na IV Conferencia Mundial da Muller das
Nacións Unidas.
46

Igualdade de
oportunidades
Implica a situación na que todas as
persoas temos as condicións para
realizarnos intelectual, física e
emocionalmente, podendo alcanzar as
nosas metas vitais e desenvolvendo as
nosas capacidades e potencialidades
sen estar mediatizadas polo xénero, a
clase, o sexo, a idade, a etnia, a relixión
ou calquera outro factor identitario.
[PNUD-Programa das Nacións Unidas
para o Desenvolvemento].
Tamén se entende como a ausencia de
toda barreira sexista para a
participación.
47

Equidade de
xénero
Implica tratar a mulleres e
homes de forma xusta, de
acordo as súas necesidades
respectivas. Supón a
posibilidade de aplicar un trato
diferencial para corrixir
desigualdades de partida.
[PNUDPrograma das Nacións Unidas
para o Desenvolvemento].
48

Accións positivas
1. Co fin de facer efectivo o dereito
constitucional da igualdade, os
poderes públicos adoptarán medias
específicas en favor da mulleres para
corrixir situacións patentes de
desigualdade de feito respecto dos
homes. Tales medidas, que serán
aplicables mentres subsistan as
devanditas situacións, deberán ser
razoables e proporcionadas en
relación co obxectivo perseguido en
cada caso. 2. Tamén as persoas
físicas e xurídicas privadas poderán
adoptar este tipo de medidas nos
termos establecidos nesta lei. [Artigo 11
da Lei orgánica de igualdade efectiva entre
mulleres e homes1 ]
49

Empoderamento
Aumento da participación feminina nos
procesos de toma de decisión e acceso
ao poder (IV Conferencia Mundial das
Mulleres).
Actualmente é un concepto central da
teoría feminista que ten que ver coa
toma de conciencia individual e
colectiva das mulleres.
50

Sororidade
Pacto estratéxico entre
mulleres baseada no
recoñecemento e o apoio
mutuos que rompe coa
rivalidade entre mulleres que
establece o patriarcado.
Implica compartir recursos,
tarefas, accións, éxitos etc. e
polo tanto visibilizar as
achegas das mulleres Está
relacionada co
empoderamento individual e
colectivo.
51

Todas as definicións utilizadas pertencen ao Glosario de termos em políticas
de igualdade e en Estudos de Xénero elaborado para a Unidade de
Igualdadade da Universidade de Vigo.
52

Repaso tema 1

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Repaso tema 1

Similar to Repaso tema 1 (20)

More from marcendon

More from marcendon (20)

Repaso tema 1