Manunulat at Panitikan sa Rehiyon 11

1. REHIYON XI
REHIYON NG DAVAO

3. -Malawak na kapatagan na may matataas na lugar
- Matatabang lupa na angkop na pang agrikultura
PANANIM :
Palay,Abaka,Tubo,Niyog,Rami,Pinya,Kape,Kalaw
,Saging,Dalanghita o Dalandan at mga Suha.
PINAGKAKAKITAAN : Pagsasaka,Pangingisda at
Pagtotroso
- Kilala rin ang rehiyon sa pagiging pangunahing
pinagkukunan ng mga yamang mineral tulad ng ginto
gayundin ang mga marmol.
- Naninirahan dito’y mga Cebuano,Tagalog,Ilokano at
Ilonggo
- Katutubo : Bagobo, Mandayas, Mansaka at Bilaan
-Wikang ginagamit : Cebuano, Tagalog, Ilokano at
Ilonggo.

4. -“TUWAANG” ng mga Bagobo na binibigkas sa mga
kasalan,lamayan,taniman at iba pang mga pagdiriwang.
-Mayaman din ang rehiyon sa mga bugtong at awiting bayan.
- “DAWOT” na natatanging awitin ng mga Mandaya
-“ATINGAN” na awit ng mga Bagobo sa lalawigan ng Davao
bilang awit na panghele o pag-ibig. Tinatawag namang “TUD-UM”
ito ng mga Mandaya-Mansaka
-“OPPAD” ay isang mahabang awitin na ang ipinahahayag ay ayon
sa karanasan ng tao lalo na kung kabayanihan.
-LIKHANG KAMAY NG MGA T’BOLI : Kahusayan sa
pagtatali at paghuhukay ng abaka na tinatawag nilang
“TINALAK”. Napapanatili pa rin nila ang mga katutubong paraan
ng pagbuburda, paggawa ng basket at pag-ukut magpahanggang
ngayon.
- Musika at mga katangi-tanging katutubong sayaw ang mga di
mapapantayang ambag ng mga katutubo sa kanilang kultura.

5. KATUTUBONG SAYAW : “TANGONGO” sayaw ng mga may
edad na at ng mga mag-asawa;
Ang “BALITI” at “KAMARAG” ay mga uri ng sayaw na ang
sumasayaw ay sabay sa galaw ng sahon ng baliti; “SAMPAK”
naman ang sayaw ng mga lalaking nag-aaway.
“KULINTANG” na ang pag-awit ay sinasabayan ng tugtog ng
instrumentong “BOLANGBOLANG”, isang uri ng tambol na
ginagamit ng mga babae; “GIMPAN” isang tambol na kahoy ng
mga Bagobo at ang “T’ONGGONG” para sa mga T’BIOLI na
may kasamang balat ng baboy at tinutugtog sa pamamagitan ng
kamay o patpat. May mga instrumento silang pang musika na yari
sa kawayan tulad ng tinatawag nilang “ALPA” na higit sa kilala na
tawag na LUD, ang Dilaan ay tinatawag namang K’ ring ng mga
Bagobo at ang “LANTOY” o “TOWALI” ng mga Mandaya. Ang
“DIWAGAY” naman ang sinaunang biyulin mula sa BILAAN.
Ang “TEU” naman ay instrumentong hinihipan ng mga T’BOLI.

6. BAGOBO
MANDAYAS
MANSAKA
BILAAN T’BOLI

7. PANINIWALA AT KAUGALIAN
Ang mga Mansaka ay gumagamit ng iba’t ibang katawagan sa
pagbubuklod ng kanilang pamilya tulad ng : ama,Anakun
para sa “niece/nephew”; ina,Arrayon para sa
“parents/relatives”; Babo para sa “aunt”, Igagaw para sa
“cousin”; Bana para sa “husband”; Kimod para sa bunsong
anak; bayaw at hipag para sa “sister in law”
PASAKAYOD : pagbisita ng magulang ng lalake sa babaeng
mapapangasawa nito upang makilala.
PAMUKU : magkikita ang pamilya ng magkabilang panig
para pag-usapan ang halaga ng dote.
PAGTAWAN : ang lalake ay maninilbihan na sa mga
magulang ng babae.
KASAMONGAN : magpapasya na ang mga magulang
tungkol sa kasal. Kung payag na ang magkabilang panig ,
itatakda na ang araw ng kasal at paghahandaan ito.

9. Isa ito sa pinakabagong lalawigan ng Pilipinas.Napapaligiran ng
Davao at Davao Gulf sa kanluran, Agusan del Sur sa Hilaga at
Davao Oriental sa Silangan at Timog.Sa buong taon ang
Compostela Valley ay hindi dinadalaw ng anumang bagyo
bagamat nakakaranas din ito ng tag-ulan. Ang kapital nito ay
binubuo ng 235 na barangay. Munisipalidad ay 11 :
Nabunturan,Compostela,Laak San Vicente,Mabini (Dona
Alicia),Maco,Maragusan(San
Mariano),Maivab,Monkayo,Montavista,New Bataan at Pantukan.
Ito ay naging isang “Melting Pot of Migrants” tulad ng mga
tagalog at bisaya.Mayroon din namang pangkat ng mga
Mansaka,Mandaya,Manobo,Dibabawon.Manguangon at
Talaingod. Ang lambak ay lupang agrikultural, kung kaya ang
pangunahing produkto ay
bigas,mais,saging,niyog,gulay,prutas,kape at “timber”.

11. Itinuturing lugar o mina ng mga saging
Kilala bilang “Green Gold Country” dahil sa malawak na
taniman ng saging at mayaman din ito sa ginto.
Ang Kapital nito ay Tagum. Bimubuo ng 203 barangay at
walong munisipalidad – Asuncion,Carmen,Kapalong,New
Corella,Panibo,Sto.Tomas,Talaingod at Braulio Dujali.
Marami sa populasyon ay migrante mula Visayas at Luzon.
Pangunahing sinasalita dito ay Cebuano at minsan ay Tagalog.
Naninirahan din dito ay mga Mandaya,Mansaka,Dibabowon at
Ata.Ang kanilang kasuotan ay ay mahabang manggas na damit
para sa lalaki at malong para sa babae.

13. Ang Kapital ng Davao del Sur ay Digos binubuo ng 517 na barangay. 15
ang munisipalidad-
Bansalan,Hagonoy,Padada,Sta.Cruz,Magsaysay,Matanao,Kiblawan,Mala
glag,Sulop,Sta.Maria,Molita,Don Marcelino,Saranggani at Jose Abad
Santos.
Karamihan sa naninirahan dito ay mulas sa Visayas at Luzon.
Laging sinadalita ay Cebuano at Tagalog at mangilanngilan na Davaoeno
– kung saan ito ay “Pidgin Spanish na sinasalita sa lungsod ng
Zamboanga” nananahann din dito ang mga
Bilaan,Bagobo,Manobo,Tagalacao at Samal.
Ang produkto dito ay mga
mais,bigas,niyog,saging,tubo,kape,kakaw,durian,mangga at lanzones.
Mayaman din sa lugar na ito sa “Fish Product”, mineral tulad ng
ginto,tanso,lead copper at chromium.
Ginaganap dito ang “Kadayawan Festival of Davao”tuwing ikatlong
linggo ng Agosto ay kababakasan ng mayamang kultura ng lalawigan.

15. Ang lalawigan ay napapaligiran sa gawing kanluran ng Compostela
Valley at ng Davao Gulf at ng probinsya ng Agusan del Sur at ng maliit
na bahagi ng Surigao del Sur sa Hilaga.
Binubuo ng 183 na barangay at 11 na munisipalidad –
Mati,Baganga,Banaybanay,Boston,Caraga,Cateel,Gov.Generoso,Lupon,
Manay,San Isidro at Tarragagona.
Mati ang kapital nito
Bumubuo sa populasyon nito karamihan ay mula sa Visayas o “Visayan
Migrants” at iba ring naninirahan tulad ng Mandayas at Manobo.
Wika : Cebuano,Ilonggo at Filipino.
Marami sa kanilang produkton ay saging
abaca,mais,palay,prutas,kape,tabako,gulay at isda.
Mayaman din sila sa ginto,nickel,manganese,bato at buhangin at
chromite.

17. BUGTONG NG MGA
MANDAYA
Tuong san tutukanon ko
Tagbi na dadalaga ay
Matigam mana I sang kasigulman
Sagot: LIGWAN
Yakataligpag yang mangod
Wayang magulang
Sagot: Pana
Tagadi ako
Tagadi ako
Sagot: Siki
Hulaan mo ito
Maliit pang bata
Nananahi na sa dilim
Sagot: Honey Bee
Ang bata ay
Nakalilipad
Nagbubuntong hininga nalang ang
matanda
Sagot: Pana at Busog
Hintayin mo ako
Hintayin mo ako
Sagot : Paa

18. BUGTONG NG MGA
MANOBO (ATUKON)
Linew man duntaa heya ne
Nelingut te ligewana
Sagot: Sikan is mata
Buntud man guntaanheyan ne
emun
Ed-ahaah nu ne egkiramkiram
da, Ne emun egkewaan nu ne
egkekawe mo
Sagot: Sikan is izung
Isang lawa
Napapaligiran ng
Fishing Pole
Sagot: Mga Mata
Isang bundok na di
halos makita ngunit
abo ito ng mga
kamay
Sagot: Ilong

19. SALAWIKAIN NG MGA MANDAYA
1. Yang ataog aw madudog di da mamauli
= Ang itlog kapag nabasag na, di na maaaring maisauli pa.
2. Eng makaan sang kalumluman mamaimo sang makupo
= Ang kumain ng bugok na itlog ay sinasabing tamad.
3.Kallandong pa ng syumbang kabilae pa nang similat
= Walang maitatago sa ilalim ng sikat ng araw.
SALAWIKAIN NG MANOBO
1. Anoy man tu karabaw na upat tu kubong di paka hidjas
= Kung ang kalabaw na apat ang paa ay nagkakamali pa, paano na ang tao.
2. Bisan bato nu bantilis mai duon panahons nu ug kahilis gihapon
= Antg bato kahit gaano katigas, matitibag kapag nababad sa tubig.
3. Tu buhi angod tu atoijog basta maguong on kunad ug kaolin
= Ang babae ay tulad ng itlog kapag nabasag na hindi na mabubuo pa.

20. “Kung ang aking bigas ay ninakaw ng kung sinuman
sumpain siya at paluwain ang kanyang mata
pamagain ang kanyang buong katawan
hanggang siya’y mawalan ng hininga.”

21. KWENTONG BAYAN
- The Lost Children
- Bakiwos and the woman who had wartz
MAIKLING KWENTO
-Tinampikan
TULA
(Davao del Sur) – PAGGIKAN SA SUMILON
ni Jeneen Garcia
(Davao Oriental) – PAYAG ni Errol Merquita

22. MGAMANUNULAT NG REHIYON XI
Jose Angliongto
-Sumulat ng nobelang “THE SULTENATE” na handog niya sa mga “young overseas
Chinese”.
-Siya ay mula sa lungsod ng Davao
-Naging kolumnista siya ng Mindanao Times at naging tagapamahala ng Mindanao
Publishers Inc.
-Siya’y naging pangulo rin ng Davao Jaycees at Continental Containers Corporation.
-Naging miyembro rin siya ng Armed Forces of the Philippines, Corps of Engineers at may
ranggong First Lieutenant.
Josephine Malay Dischoso
-Naging isa sa mga manunulat ng UP SummerWritersWorkshop noong 1974.
-Kilala rin sa larangan ng panitikan at sa pagpinta
Aida Rivera Farol
-Naging editor ng “Lands and Coral”
-Sumulat ng maikling kwento na “Bridge of Tomorrow” noong 1948
Pepito Deiparine
-Kilala sa palayaw na Peps.
-Kilala rin siya sa “bi-lingual Fictionist” makata at kolumnista

23. IBA PANG MANUNULAT NG REHIYON XI
Marili Fernandez-Ilagan (Davao Oriental)
Jeneen Garcia (Davao City)