2. 2
SPIS TREŚCI
I. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ..........................................str.3-12
II. INTERPRETACJA................................................................str.13-14
III. METODOLOGIA BADAŃ WŁAŚNYCH..........................str.15
III.1 Przedmiot, podmiot i cel badań……………………....str.15
III.2 Problemy badawcze.....................................................str.15-17
III.3 Hipotezy badawcze........................................………...str.17-18
III.4 Metody, techniki i narzędzia badawcze………………str.18-24
BIBLIOGRAFIA..............................................................................str.25
Autorzy:
Sylwia Jasińska
Małgorzata Szymańska
Katarzyna Babińska
Aleksandra Korniluk
Paulina Czaja
3. 3
ROZDZIAŁ I
ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ
Pierwszym krokiem postępowania badawczego było stworzenie przewodnika do
wywiadu. Składał się on z siedmiu kategorii, które zawierały w sobie pytania, mające na celu
uzyskanie informacji dotyczących nurtujących nas kwestii. Dzięki zbudowaniu mapy znaczeń
możliwe stało się wyodrębnienie następujących kategorii analitycznych: motywy podjęcia
studiów, życie studenckie/kultura studiowania, znaczenie studiowania, ocena toku studiów,
korzyści wynikające z faktu bycia studentem, oraz plany związane z przyszłością. Kolejnym
etapem naszych działań było znalezienie respondentów. Informacje o badanych osobach
przedstawia następująca tabela:
L.p Wiek uczelnia kierunek tryb Rok
studiów
zainteresowani
a
W1 21
Uniwersytet
Gdański
Zarządzanie stacjonarne
II
Polityka,
finanse Unii
Europejskiej,
gra na gitarze,
bieganie, jazda
konna, jazda
rowerem
W2 21
Uniwersytet
Gdański
Zarządzanie stacjonarne II Jazda konna,
sporty wodne,
aktywny tryb
życia
W3 21
Uniwersytet
Gdański
Zarządzanie stacjonarne II
Sporty
drużynowe,
mediacja
W4 21
4. 4
Uniwersytet
Gdański
Zarządzanie stacjonarne II X
W5 21
Uniwersytet
Gdański
Zarządzanie stacjonarne II X
Wywiady zostały przeprowadzone w mieszkaniach badających. W czterech
przypadkach były to mieszkania studenckie, w jednym zaś Dom Studenta. Wywiady zostały
nagrane za pomocą dyktafonu, co znacznie ułatwiło sam przebieg badań, gdyż osoby
przeprowadzające wywiad miały pewność , iż żadna ważna informacja nie zostanie
przeoczona, co sprzyjało atmosferze skupienia na osobie badanej. We wszystkich
przypadkach atmosfera była sprzyjająca, rozmowa przebiegała bez przeszkód. Początkowo
towarzyszyło jej lekkie skrępowanie, które ustąpiło po niedługim czasie od rozpoczęcia
rozmowy. Wywiady trwały od 40 do 46 minut, dzięki czemu łatwiej nam było o kolejny krok
postępowania badawczego, jakim była transkrypcja danych. Polegała ona na dokładnym
przeniesieniu informacji zarejestrowanych przez dyktafon na papier. Zadanie to było
niewątpliwie jednym z trudniejszych, gdyż wymagało znacznej ilości czasu, dokładności, a
także cierpliwości ze strony badacza. Jednakże z całą pewnością można stwierdzić, iż był to
etap niewątpliwie istotny, gdyż stanowił bazę do dalszych badań jakościowych , z jakimi
będziemy zmagać się podczas przygotowywania prac magisterskich. Następnym etapem
opracowania danych było określenie kondensacji sensów, a więc głównych wątków
poruszanych przez osoby badane, które wyłoniły najważniejsze informacje, dotyczące
poszczególnych kategorii analitycznych. W toku przeprowadzonych badań wyodrębniono
siedem owych najistotniejszych kategorii.
Pierwsza z nich dotyczyła motywacji do podjęcia studiów. Z uzyskanych informacji
wynikało, iż główną przyczyną, która skłoniła respondentów do podjęcia studiów była
lokalizacja Uniwersytetu Gdańskiego (W1:3a). Potwierdza to cytat: „. no zawsze mnie jakoś
ciągnęło nad morze, nie ukrywam , już od.. od łebka z rodzicami co wakacje praktycznie
przyjeżdżaliśmy nad morze, rodzice wysyłali mnie nawet na ferie zimowe, na zimowiska nad
morze, no i tak jakoś chyba to się głównie stąd wzięło, że jakoś przyzwyczajenie może, podoba
mi się bardzo tutaj w Pomorskim i to chyba tak jakoś przeważyło nad tym, no a że jest taka
możliwość że na Uniwersytecie Gdańskim znajduje się kierunek studiów, który mnie
5. 5
interesował”. Inny badany zaś mówi: „ (W3:41) (…) I wybrałam Gdańsk, ponieważ było to
moje marzenie, od czasów liceum, (…) będąc w liceum przyjechałam tutaj na wycieczkę i tak
mnie zafascynowało to miasto i chciałam tutaj przyjechać i się rozwijać”.
Kolejnym motywem pojawiającym się w odpowiedziach była chęć zdobycia wyższego
wykształcenia, poszerzenie wiedzy, a co się z tym wiązało chęć zdobycia dobrej pracy i życie
na wysokim poziomie : (W1:4) „(…)No co mnie skłoniło do podjęcia studiów.. no chyba to co
większość osób które poważnie podchodzą do studiowania, no i myślą podobnie jak ja, czyli
chęć zdobycia wyższego wykształcenia, tak? bo to jest chyba główny powód, dla którego idzie
się na studia. No poza tym poszerzenie wiedzy, którą posiadam na chwilę obecną(…).Skończę
studia, zdobędę dobrą pracę, co bez studiów też może być jakimś wyzwaniem tak? Bo w
dzisiejszych czasach praktycznie każdy już ma jakieś tam wykształcenie. Chciałbym sobie też
kiedyś zapewnić życie na podwyższonym standardzie , czyli jakieś tam co roku
wakacje”.Ważnym aspektem, na który zwrócił uwagę jeden z badanych była także chęć
dorównania pozostałym, wykształconym członkom rodziny, co ma odzwierciedlenie w
następujących słowach: (W1:4) „no i tak głupio by było jednak pozostać tym
niewykształconym w rodzinie tak?”, a także możliwości finansowe rodziców (W1:5a) „duże
znaczenie ma też to właśnie , czy taką osobę stać na to, by sobie mogła pozwolić na studia. Ja
akurat miałem taką możliwość, ze moi rodzice oboje pracują , no i mogli sobie pozwolić na
to, żeby mnie puścić na studia, tak? Żebym mógł studiować dziennie, nie martwiąc się o to,
czy zdobędę teraz w czasie studiów pracę”. Następnym motywem do podjęcia studiów
okazała się być presja rodziców. Wskazuje na to następujący cytat: (W2:24) „Był to nacisk
rodziców, bo moi rodzice uważali (…), że studia są bardzo ważnym elementem życia w
dzisiejszych czasach”.Badani podkreślali również wagę wykształcenia wyższego, a co za tym
idzie – zdobycie dyplomu ukończenia studiów(W4:54) „wybrałam studia z tego względu, że
chciałam rozwijać się, a przy okazji po prostu mieć ten papierek”, pojawiał się motyw
studiowania jako przedłużenie młodości : (W5:103) „No i też wiadomo, że jakoś przedłużona
zostaje młodość, niektórzy zaraz po szkole średniej idą do pracy i wiadomo zaczyna się szara
rzeczywistość, a jednak na studiach(…) młodość jest przedłużona, jakieś wiadomo imprezy,
znajomi”. Oraz wyniki egzaminu dojrzałości jako główny czynnik podjęcia studiów
wyższych: (W105a) „wybór uczelni i kierunku studiów jest bardzo uwarunkowany od
wyników matury i po prostu po napisaniu matury złożyłam papiery na kilka uczelni, na kilka
kierunków no i po prostu taką drogą selekcji i myślenia, doradzania znajomych wybrałam
zarządzanie na Uniwersytecie Gdańskim”.
6. 6
Kolejną wyodrębnioną kategorią analityczną było znaczenie studiowania. W ramach
opisywanej niżej kategorii pojawiły się następujące wątki: studiowanie jako coś naturalnego,
jako źródło pozytywnych wspomnień, doświadczeń: (W1:9) „no studia same w sobie mają
duże znaczenie ponieważ duża część naszego społeczeństwa ogólnie właśnie są to osoby po
studiach i fajnie byłoby właśnie też skończyć studia i jakoś się tam nie wyłamywać z tej grupy.
(…). No i jest to przede wszystkim fajna sprawa tak? jest to okres, który później wiele
osób, które ukończyły studia, studiowały, miło wspomina, więc dlaczego by nie zawalczyć o
takie wspomnienia tak? Wspomnienia są najważniejsze, zawsze zostają tam w naszej pamięci,
no i bardzo fajna przygoda ogólnie, no i samo to też, że się poznaje różnych ludzi, tak? z
różnych , chociażby z rożnych części Polski”, studiowanie jako źródło satysfakcji, oraz
udowodnienie otoczeniu władnej zaradności : (W2:26) „studiowanie daje mi na pewno
satysfakcję i z tego, dlatego, że, że podjęłam się tego, że ukończyłam tutaj do tej pory dwa lata
mam nadzieję , że ten trzeci rok też jakoś się uda, bo nie powiem, że jest łatwo(…), oraz żeby
chyba uwodnić tez niektórym ludziom którzy we mnie nie wierzyli uważali, że mnie za taką
trochę nieroztropną dziewczynę bo się tacy ludzie zdarzali , którzy nie znali mnie za dobrze
chyba też po to żeby im uwodnić że się mylili, (…), no to chęć udowodnienia im, że pozory
mylą i że nie można oceniać ludzi tylko i wyłącznie po tym co się widzi”.
Znaczenie studiowania, jak i sam fakt podjęcia studiów jest wyborem na całe życie jak
określa badany : ( W3: 43) To jest na pewno wybór życiowy, wybór studiów(…) Myślę, że jest
to najbardziej opłacalne i będę mogła zdobyć potem zawód bez problemu utrzymać siebie,
rodzin”. Słowa te ukazują rolę i wagę, jaką przywiązują do wyboru kierunku, który chcą
studiować. Priorytetem dla respondentów jest przede wszystkim dobrze płatna praca w
zawodzie.
Następnym wątkiem opisującym znaczenie studiowania jest dążenie do samorozwoju
(W4:60) „ studia mają służyć rozwojowi wewnętrznemu, rozwojowi intelektualnemu”.
Kolejną wyodrębnioną kategorią analityczną są korzyści wynikające z faktu bycia
studentem. Badane osoby zwróciły uwagę na następujące cechy pozytywne studiowania:
lokalizacja Uniwersytetu Gdańskiego: (W1:10) „No to bardzo lubię, kocham morze, no i tak
jak w sumie na Uniwersytet Gdański znajduje się nad morzem, to już samo to jest dla mnie
bardzo duży plus, bo że tak powiem czekam z utęsknieniem na tą czerwcową sesję, kiedy będę
mógł wziąć swoje notatki i pójść, usiąść sobie na plaży i pouczyć się w słońcu” , ulgi na
przejazdy PKP, obniżki cen w sklepach : (W1:10) „No jako student mam duże zniżki tak?
chociażby na przejazdy PKP, więc dzięki temu mogłem sobie też właśnie pozwolić na taką
7. 7
odległość, bo płacę część biletu, droga przepraszam, droga z Wrocławia do Gdańska kosztuje
mnie jedyne 30 złotych, nawet nie całe w jedną stronę, więc patrząc na odległość i warunki, w
jakich tutaj mogę mieszkać i studiować to są naprawdę niskie koszta”, „No na pewno tak jak
mówię właśnie zniżki, no nie tylko dotyczą przejazdów PKP , no ale też i czy w sklepach
takich jak „empik”, gdzie studenci kupują na przykład książki, czy jakieś chociażby do
języków obcych, czy jakieś przewodniki, no dostają zniżki tak? z racji tego, że no posiadają
status studenta”, życie studenckie i nowe znajomości : (W1:10) „No jako student, no
wiadomo życie studenckie wieczorami , w weekendy tętni życiem, zresztą Sopot, który jest
pewnie i Tobie dobrze znany, bo przecież jesteś studentką, no to sama dobrze wiesz jak to
wygląda. No na studiach poznaje się bardzo ciekawych ludzi, o czym tez już Tobie
wspomniałem, więc to też jest jakiś na pewno plus, doświadczenie”, inny badany również
podkreśla wartość nawiązywania nowych znajomości, przyjaźni : ( W5:110)” wydaje mi się,
że życie towarzyskie to jakieś spotkania ze znajomymi, wspólne wypady, wspólne
imprezowanie, zabawy, miłe spędzanie czasu, (…) poznaje się nowych ludzi i (…) życie
towarzyskie może rozkwitać”. Jest to także sposób na usamodzielnienie się : (W1:10) „Na
pewno jest to też dobry sposób, taki wyjazd na studia z dala od domu na to, by się
usamodzielnić tak? by sobie pokazać :tak , dasz radę , jak nie teraz to kiedy, no i to też
właśnie kształtuje bynajmniej w moim przypadku, nie ukrywam, ze ukształtowało mi to
psychikę pozytywnie”, (W3: 45) „ umiem o siebie zadbać tak, bo dodatkowo sobie pracuję,
więc znajduję czas na pracę, żeby zarobić na swoje wydatki naprawdę. szansa na znalezienie
partnera : (W1:10) „No i na pewno nawiązują się jakieś nowe tak jak mówiłem znajomości,
przyjaźnie, może z czasem nawet jakieś miłości”. Badani wymieniali także rozwój
wewnętrzny oraz intelektualny, które zaliczali do korzyści wynikających z faktu bycia
studentem. Potwierdza to cytat: (W4:60) „studia, tak jak wcześniej powiedziałam, one mają
służyć rozwojowi wewnętrznemu. Rozwojowi intelektualnemu, temu żeby po prostu człowiek
po tych studiach, on nie koniecznie te studia muszą mu dawać jakieś praktyczne
umiejętności”. Warto również dodać, że do korzyści wynikających z faktu bycia studentem
należy również pomoc, wsparcie ze strony innych studentów. Jest to niewątpliwie jedna z
wielu cech młodego pokolenia, która pokazuje ,że studenci to jedność, a nie egoistyczne
osoby dążące do celu „po trupach”. Potwierdzają to słowa:(W3:46) „ (…) wszyscy nie tylko
razem się bawią, piją, czy też spędzają ze sobą czas, ale gdy jest potrzeba to są pomocni,
pomagamy sobie nawzajem, bo zbliżają się terminy egzaminów to wszyscy wspólnie tak,
poszukujemy wspólnie dodatkowych notatek, czy też niezrealizowanego programu, który
8. 8
obejmuje kolokwium lub egzamin, (…) wspólnie się uczymy, czy tam dopytujemy, jak ktoś
czegoś nie rozumie.(…) Dobrą cechą studentów jest wzajemna pomoc”.
Następną kategorią analityczną była ocena studiów. Badani podkreślali fakt bycia
niezadowolonym ze sposobu prowadzenia zajęć przez wykładowców. Wskazują na to
następujące słowa: (W1:13) „bo z tego co zauważyłem większość zajęć odbywa się właśnie w
sposób teoretyczny. Ja akurat mam to do siebie, że łatwiej zapamiętam, zapamiętuję rzeczy,
których sam mogłem spróbować tak? Przećwiczyć, że tak powiem tak bardziej pod kątem
praktycznym, niż siedząc na ćwiczeniach, siedząc na wykładach czy ćwiczeniach i na przykład
słuchając tylko jak wykładowca wyklepuje jakieś tam definicje, czy puszcza slajdy, z których
tylko przekazują nam taką suchą wiedzę, no albo też niezbyt mi się podoba rodzaj zajęć, na
których to wykładowca wyznacza studentów, którzy mają przygotować jakieś tam prezentacje
na jakiś tam dany temat” . Słowa te mają również potwierdzenie u innej badanej osoby: (
W5:114) „ wykładowcy niektórzy podają wiedzę suchą, na pewno zmieniłabym to, ponieważ
łatwiej było by nam studentom zapamiętać różne rzeczy, gdyby też wykładowcy bardziej
angażowali się w swoją pracę. (…) dodałabym więcej zajęć praktycznych i ćwiczeń, (…) bo to
uczy bardziej, doświadczenie czegoś samego na sobie uczy bardziej niż czytanie książek i
notatek, więc może zmieniłabym proporcje wykładów i ćwiczeń….) hipotetycznie możemy o
tym mówić także musimy pogodzić się z tym jak jest”. Badana osoba, podobnie jak reszta zdaje
sobie sprawę w jaki sposób odbywają się wszelkie zajęcia, wykłady, jednakże jako jedyna z
nich zaproponowała rozwiązanie, które z pewnością byłoby lepsze dla studentów zważając na
ich przyszłość. W wypowiedziach badanych pojawia się także wątek negatywnej oceny
wykładowców i ich podejścia do studentów : (W2:29) „nie wiem czy wypalili się oni
zawodowo czy uważają że jesteśmy młodzi , głupi i i nie wiem co jeszcze Nie podoba mi się
strasznie to że co niektórzy wykładowcy przychodzą odklepią swoje i wychodzą, w momencie
kiedy się zapytają czy grupa czy zrozumie albo nie i odpowiada mu że nie to jest wielce
zaskoczony i oburzony, że jak on, my możemy tego nie rozumieć, no przecież kurczę my
jesteśmy w końcu na tych studiach po to żeby , żeby się tego nauczyć”, „uważam że
wykładowcy tacy powinni zrobić coś ze sobą, a jeżeli sami nie potrafią , boja się o swój
stołek to no to po student no mówię student będzie się bał poruszyć temat gdzieś wyżej żeby
nie wiem zmienić wykładowcę czy osobę która wykłada, czy, czy ćwiczeniowca, bo nie
wiadomo jak to się skończy tak później może dostać w cudzysłowie baty od innych
wykładowców za to że się sprzeciwił że próbował wprowadzić może swoje rządy”, „bo za coś
te pieniądze dostają już tak powiedzmy chamsko za coś te pieniądze dostają no to niech
9. 9
chociaż to co robią niech wykonują dobrze, a nie przyjść odklepać Nara do widzenia róbta
co chceta macie sto pięćdziesiąt tysięcy książek przeczytajcie zróbcie z tego, zróbcie z tego
sobie notatki i przyjdźcie na egzamin, co z tego, że ja przeczytam niektóre rzeczy z książki, co
z tego że ja sobie mogę zrobić trzy zadania które są podane albo niepodane w jakichś
książkach co z tego że ja to zrobię patrząc na przykład podany w książce jak ja i tak nie będę
tego rozumiała no i na co mi to”. Badani zwracali także uwagę na poziom prowadzonych
zajęć, wskazując że jest on wysoki. Potwierdzają to słowa: (W1:14) „ Jednak no nie mogę
ukryć tego, że zajęcia są na wysokim poziomie, bo wiedza jednak która jest tak przekazywana
na tych slajdach przez wykładowców jest na wysokim poziomie, zawiera dużo tam
szczegółowych informacji. Sam język, którym posługują się wykładowcy jest na wysokim
poziomie, bo czasem sam go nie potrafię zrozumieć jakiegoś słowa, którym wykładowca się
posłuży”. W toku prowadzonych wywiadów pojawiały się także wątki dotyczące zastrzeżeń
co do liczebności grup : (W2:29a) „grupy wykładowe no ok jeszcze jakoś tam przeżyje, no ale
grupy ćwiczeniowe z tych dwudziestu – trzydziestu osób tak do, do tych piętnastu to tak no
myślę że wtedy by można było powiedzieć , że fajnie się pracuje”, oraz przydatności
prowadzonych zajęć. Badani stwierdzili, iż część przedmiotów jest ich zdaniem bezużyteczna
: (W1:15) „Na przykład jakaś historia finansów , czy czegoś, czy czegoś innego tak? Dla
mnie na chwilę obecną jest to takie zabicie dziury w planie tak [śmiech]. Nie ma , jest mało
zajęć to trzeba po prostu dać dodatkowe godziny”, „Nie poszedłem na studia humanistyczne ,
tylko na jakieś właśnie tak jak ja na zarządzanie tak? I spodziewałbym się właśnie takich
typowo przedmiotów związanych z przyszłością tak? Które bardziej mi się przydadzą właśnie
chociażby podczas założenia firmy, czy czegoś podobnego”. Inny badany potwierdza: ( W3:
47)” Jak wiadomo, ze mamy bardzo dużo przedmiotów, wiadomo, część jest przydatna, część
nieprzydatnych, po prostu jest tak program ułożony, że ta wiedza jest niezbędna”. Studenci
negatywnie ocenili także dostępność materiałów potrzebnych do przygotowania zajęć,
twierdząc, iż biblioteka jest wyposażona w zbyt małą liczbę egzemplarzy książek, czy też
czasopism naukowych. Potwierdzają to następujące wypowiedzi: (W2:30): „Nie jestem
zadowolona z tego co można tez trochę powiedzieć co bym zmieniła , że co po niektórzy
wykładowcy dają do przeczytania książki , które tak no nie ukrywajmy w Internecie ich się
nie znajdzie, w bibliotece są z pięć egzemplarzy no kurde belek na tyle, na taki ogrom
studentów no to pięć książek to co to jest tak, ksero jest ciężko zdobyć”. W jednym z
wywiadów pojawił się również problem zaliczeń przedmiotów, jak i obecności na zajęciach: (
W3: 47) Wykłady pełnią ogromną rolę, ponieważ dopełniają (…) ćwiczenia, ale nie są
10. 10
obowiązkowe, więc (…) jaka siła ma zmusić studenta, żeby zaszczycił swoją obecnością pana
profesora? No myślę, że żadna [śmiech]. Jest to pytanie retoryczne, ale zdarza się, że
wykładowca jako podstawę do zaliczenia uważa obecność na tych zajęciach, więc dwie
nieobecności powodują kampanię wrześniową”. W wypowiedziach studentów dało się też
zauważyć negatywną ocenę samej wartości studiowania, oraz obranego kierunku. Podkreślali
oni, iż fakt posiadania wyższego wykształcenia nie jest obecnie czymś prestiżowym, a wręcz
przeciwnie: (W4:54) „studia nie mają takiej wartości, która im się nadaje, bo w gruncie
rzeczy każdy ma te studia”, „kierunek zarządzanie to ostatnio jest trochę spalony".
Następną kategorią analityczną wyodrębnioną w toku analizy materiału badawczego
było życie studenckie. Jest to kategoria niezwykle szeroko opisana przez badanych studentów.
Wszyscy podkreślali pozytywną wartość życia studenckiego, które utożsamiali nie tylko z
nauką, ale także z szeroko rozumianą rozrywką. Zwracali oni uwagę na różnego rodzaju
imprezy, spotkania ze znajomymi, o czym mówi poniższy cytat : (W2:34) „Ojejku nie , nie
ma porównania co do życia licealisty a cod życia studenta. Życie studenta może i wiąże się z
pewnymi obowiązkami z duża ilością nauki i z tymi okropnymi jak to niektórzy nazywają
sesjami i przedmiotami nie do przejścia mi się jak na razie udaje , ale jest bez porównania,
jest to życie naprawdę świetne. Możliwość bynajmniej tutaj pójścia po wykładach wieczorem
ze znajomymi na plażę, zrobienie nielegalnego ogniska i picie piwa tak, pośpiewanie sobie
przy gitarze piosenek , fakt, że to można zrobić tak naprawdę w każdym miejscu , ale no tu
jest ten klimat tu się to odczuwa”, „wspomnienia będą niesamowite tyle przeżyć czy to
związanych właśnie z imprezami czy to związanymi nawet z jakimiś tam śmiesznymi
sytuacjami na uczelni , poznanie takiej dużej ilości ludzi wątpię, że osoby , które nie podjęły
jednak studiów w ogóle będą miały kiedyś, no jeżeli nie podejmą nigdy nie będą miały
szansy przeżycia tego co ja”. Potwierdza to również inny respondent: ( W3: 47) „życie
studenckie, z którego chcę korzystać, mam możliwości, jestem młoda, mogę korzystać”. W
jednym z wywiadów pojawił się również wątek pracy, jako elementu związanego z życiem
studenckim : (W1:12) „no studiowanie dla niektórych też to wiążę się na pewno z pracą tak?
no są studia dzienne, zaoczne, zarówno na dziennych jak i na zaocznych pracują żeby sobie
utrzymać, żeby utrzymać się na tych studiach, płacić sobie czesne tak? Jeżeli ktoś studiuje
dziennie no to wiadomo wtedy na weekend zawsze tą pracę może sobie znaleźć, czy w jakimś
nie wiem nadmorskim klubiku, czy restauracyjce, a tego tutaj jest naprawdę bardzo dużo”.
Życie studencie opisywane jest także przez badanych, jako udział w różnego rodzaju
11. 11
wydarzeniach kulturalnych: (W4:64a) „Bardziej jako życie studenckie postrzegam właśnie tą
taką stronę nieformalną, czyli imprezy, wydarzenia kulturalne, chodziłam do teatrów,
chodziłam na różne koncerty, oprócz tego jeszcze byłam na występach kabaretowych,
wieczorach literackich.
Ostatnią z wymienionych kategorii analitycznych były plany na przyszłość. Badani
respondenci niewątpliwie wiązali swoją przyszłość z kierunkiem studiów, na którym obecnie
się znajdują. Chcą więc ukończyć studia, oraz podjąć pracę w zawodzie. Potwierdzają to
słowa: (W1:17) „Chciałbym ukończyć studia, podjąć najlepiej dobrze płatną pracę , zatrudnić
się w niej właśnie , wdrążyć się w to całe przedsiębiorcze środowisko, poznać właśnie
techniki, jakimi należy posł.. powinien posługiwać się dobry przedsiębiorca. No a z czasem
jak już będę miał jakąś praktyczną wiedzę i odwagę żeby otworzyć coś swojego, no to nie
ukrywam , że chciałbym właśnie sam stanąć na czele jakiejś wielkiej firmy,
przedsiębiorczości, przedsiębiorstwa, czy czegoś w tym rodzaju.” , „No a kierunek, na
którym się znalazłem i studia no tylko mnie w tym poniekąd no pomijając te przedmioty
humanistyczne utwierdziły w tym, co chciałbym robić w przyszłości, a czego bym robić nie
chciał”. Studenci zwrócili również uwagę na chęć kontynuowania nauki na studiach
magisterskich, jednakże niekoniecznie na Uniwersytecie Gdańskim: (W2:32) „No i te studia
magisterskie tak , myślę że ukończenie tego licencjatu umożliwi mi przede wszystkim
kontynuowanie tej mojej nauki, kontynuowanie mojej zdobywania mojej wiedzy,
kontynuowanie kształtowania swojej osobowości, swojej osoby umożliwi mi dalszy kontakt i
dalsze poznawanie ludzi, umożliwi mi no właśnie zdobywanie jakiegoś tam już początkowego
doświadczenia”, „nie wiem z kolei czy to będzie Uniwersytet Gdański bo nie chodzi mi o to że
źle się tutaj czuje tylko wyjechałam z małej wioski chcąc poznać świat, zobaczyć jak się żyje w
winnych rejonach Polsk, więc myślałam może nawet o Toruniu, czy, czy o jakichś ,tam że tak
powiem teraz Polsce południowej”. Pojawiły się również oczekiwania względem samego
siebie: (W5: 116a) „ po studiach chciałabym być osobą kompetentną w tej dyscyplinie, którą
studiuję”. Badani wymieniali również chęć podjęcia pracy zgodniej z nich oczekiwaniami.
Widać, iż studia wpłynęły na zwiększenie wymagań dotyczących późniejszej pracy
zawodowej: (W4:69) „Także mówię moje oczekiwania są dość skromne, ale z drugiej strony
też znam swoją wartość i nie pozwolę sobie żeby też robić, prawda, jakąś pracę, która by
uwłacza mojej inteligencji”. Obok chęci podjęcia pracy w zawodzie, pojawił się również
wątek wolontariatu, czy chociażby praktyk, a także własnej działalności gospodarczej: (W3:
48) „do skończenia studiów jeszcze mi trochę zostało [śmiech], więc myślę, że chciałabym
12. 12
(…) jakiś wolontariat chociaż choć wolałabym jakieś praktyki, na których nie będę musiała
robić kawy czy herbaty, czy tam sprzątać, zmywać po osobach, które tam pracują, tylko które
naprawdę będą chciały mnie nauczyć i chciałabym pracować w młodym zespole (…), z
młodymi osobami, które umożliwią mi rozwój. Więc myślę, że początkowo wyjechałabym
zarobić czy dorobić troszkę pieniążków, wrócić i wtedy może własną działalność otworzyć,
muszę nad tym pomyśleć. (…) I wtedy też chętnie bym przyjmowała osoby studiujące na jakieś
praktyki czy wolontariat, które będą chciały się nauczyć, żeby im też pomóc, tak?(…) Zdobyć
wiedzę praktyczną, bo tutaj dostajemy dużo teorii, ale zdecydowanie w praktyce jest bardziej
cenione i bardzo ważne”.
Podsumowując powyższą analizę przeprowadzonych badań można stwierdzić, iż
widoczne jest różnorakie rozumienie zagadnienia życia studenckiego. Każdy z respondentów
ma inne w życiu priorytety, którymi się kieruje. Nie oznacza to, że życie studenckie to ciąg
nieustającej nauki, ale i również czas na odrobinę młodzieńczego szaleństwa. Na podstawie
przeprowadzonych wywiadów udało się zgromadzić pewne informacje dotyczące
jednostkowych zdań studentów na temat poruszanego wątku. Dzięki temu niewątpliwie
można stwierdzić, iż badania jakościowe, jakimi posłużono się w tym przypadku są
badaniami wystarczającymi, gdyż tak jak była o tym mowa wyżej pozwoliły one poznać
opinie jednostkowe, może i zaledwie kilku osób, ale dostarczyły wielu ciekawych informacji,
które można było wykorzystać do owej analizy. Powyższa analiza stanowi również podstawę,
która umożliwi nam stworzenie kolejnego kroku, jakim będzie interpretacja
przeprowadzonych badań.
13. 13
ROZDZIAŁII
INTERPRETACJA
Z powyższej analizy przeprowadzonych wywiadów wynika iż nasi respondenci
studiują w celu uzyskania lub poszerzenia swojej wiedzy i kompetencji, po to by zrobić coś
dla siebie, jak i po to by uzyskać dyplom, który otwiera drogę do pozyskania godnej
zarobkowo pracy.
Powołując się na J. Rutkowiak sposób myślenia badanych kwalifikuje się do uczenia
wewnętrznego, które według autorki oznacza aktywność poznawczą dotyczącą tego co jest
przedmiotem zainteresowania jednostki, a także angażującą jej własne „ja”. Jest to również
samorealizacja, jak i samokształcenie.
Wyżej wspomniana autorka definiuje proces uczenia się wewnętrznego jako
„okolicznościową” aktywność poznawczą, która wymusza na jednostce określone
zachowania. Potwierdzeniem w tym wypadku jest cytat, obrazujący to zjawisko: „Powodem
podjęcia do studiów jest wówczas uleganie zewnętrznym wymogom, którym człowiek
próbuje sprostać nawet wbrew własnym nastawieniom”.
Przedstawioną wyżej definicję uczenia się wewnętrznego możemy przypisać do
dydaktyki ogólnej, przy ustosunkowaniu się do tego iż kształcenie liberalne dotyczy uczenia
się wewnętrznego.
Odwołując się do wyników naszych badań, opiniodawcy postrzegają szkolnictwo
wyższe jako miejsce realizacji neoliberalnych projektów edukacyjnych. Uważają oni, że
uniwersytet stał się miejscem kształcenia powszechnego, gdzie zostaje im przekazywana
wiedza stricte teoretyczna. W owym procesie nie ma miejsca na zdobywanie doświadczenia
praktycznego. Wydaje się być zasadnym stwierdzenie przytoczone w książce E. Potulickiej i
J. Rutkowiak „Neoliberalne uwikłania edukacji”, że dzisiejsze nauczanie zostało
(z)McDonaldyzowane, gdzie kładzie się nacisk na „uzyskiwanie efektywności, stosowanie
kalkulacyjności, przewidywalności i manipulacji ogarniającej całą sferę kształcenia”.
Artykułem, do którego zdecydowałyśmy się odwołać jest artykuł W. Szumilas-
Praszek, „Po co studiować? Czy studenci uznawani są za przyszłą elitę intelektualną w
Polsce? – Komunikat z badań własnych”. Porównując owy artykuł z wynikami naszych badań
14. 14
zauważyłyśmy sporo podobieństw i zbieżnych opinii. Według respondentów studiuje się dla
osiągnięcia własnych celów, aby spełnić marzenia, po to by coś osiągnąć – aby zdobyć
dyplom, a z tym związaną, wymarzoną pracę. Studenci podejmują także studia dlatego, żeby
podnieść swoją pozycję i wartość na rynku pracy, jak i studiują w celu zaimponowania
innym, a także po to by nie odbiegać od normy, nie zostać zepchniętym na margines
społeczny.
W badaniach, zawartych w artykule W. Szumilas-Praszek studenci sami dostrzegli
proces zmniejszania znaczenia studiów. Nasze wyniki skłaniają się ku temu twierdzeniu, lecz
nie do końca. Respondenci mają świadomość kryzysu i obecnej sytuacji na rynku pracy,
mimo to dążą do uzyskania owego wykształcenia, choćby w celu uzyskania własnej
satysfakcji.
15. 15
ROZDZIAŁ III
METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH
3.1.Przedmiot, podmiot i cel badań.
Przedmiotem badań naukowych jest określony zbiór zjawisk, przedmiotów lub osób.
Badania psychologiczne i pedagogiczne dotyczą wybranej kategorii osób określanej mianem
populacji1
.
Przedmiotem naszych badań jest znaczenie jakie nadają studenci studiowaniu.
Podmiotem badawczym jest zawsze osoba żywa.
Podmiotem naszej pracy są studenci drugiego roku studiów licencjackich, o kierunku
zarządzanie.
Każde badanie służy realizacji określonego celu. Celem badań jest dążenie do
wzbogacenia wiedzy o osobach, rzeczach lub zjawiskach będących przedmiotem badań. Przez
cel badań należy rozumieć rodzaj efektu, który zamierzamy uzyskać w wyniku badań, a także
rodzaj czynników, z którymi efekty te będą się wiązać. W. Zaczyński, pisząc o celu badań
podaje, że jest to określenie, do czego zmierza badacz, co pragnie osiągnąć w swoim
działaniu.
Celem badań pedagogicznych jest poznanie naukowe istniejącej realnie,
doświadczalnie rzeczywistości społecznej, opis jakiegoś zjawiska, instytucji lub jednostki.
Oprócz funkcji poznawczej badania pedagogiczne spełniają także funkcje praktyczno-
użyteczne .2
Biorąc pod uwagę powyższe rozstrzygnięcia ustaliłyśmy następujący cel poznawczy:
- Uzyskanie opinii studentów na temat faktu studiowania.
3.2 Problemy badawcze.
Problem badawczy jest to zagadnienie wymagające rozwiązania. Wg S. Nowaka
Problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma
1
Z. Skorny, Prace…op. cit., s. 107
2
W. Dutkiewicz, Podstawy metodologii badao do pracy magisterskiej i licencjackiej z pedagogiki,
Wydawnictwo Stachurski, Kielce 2001, s. 50.
16. 16
dostarczyć badanie3
. J. Pieter stwierdza, że „(…) problemy badawcze są to pytania, na które
szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych. Wysuwając je zadajemy pytanie
„przyrodzie” i „otoczeniu”. A nie osobie drugiej. Staramy się znaleźć odpowiedzi na
postawione pytanie poprzez własny wysiłek, nie zaś przez oczekiwanie gotowej odpowiedzi
od innego człowieka”4
Problemy badawcze mają postać pytań. Pytania mogą dotyczyć cech przedmiotu,
zjawiska, ich własności. Mają wówczas postać prostą, zawierającą pytanie o jedną cechę lub o
jedną właściwość przedmiotu. Mogą być też pytania o rodzaj związków między cechami
zjawiska o rodzaj zależności między zjawiskami, wtedy zmuszają badacza do szerszych
poszukiwań. Problem badawczy to inaczej deklaracja o naszej niewiedzy zawarta w
gramatycznej formie pytania.
Rodzaje pytań badawczych:
W logice funkcjonują dwa rodzaje pytań tzw. Pytania rozstrzygnięcia i pytania dopełnienia.
1) Pytania rozstrzygnięcia zaczynają się od partykuły „czy…” i w zasadzie domagają się tylko
potwierdzenia bądź negacji. Zawierają w sobie alternatywną możliwość poszukiwania
odpowiedzi. Odpowiedź może brzmieć „tak” lub „nie”. Pytanie to w pewien sposób ogranicza
badacza wyznaczając mu obszar pojęciowy i fizyczny, na którym należy szukać odpowiedzi.
2) Pytania dopełnienia zawierają pytajnik: „jaki…”, „kiedy…”, „w jakich warunkach…”, „w
jakim stopniu…”. Takie pytania w swojej strukturze nie zawierają informacji, gdzie należy
szukać na nie odpowiedzi. Na to pytanie nie możemy odpowiedzieć „tak” lub „nie”. Takie
pytanie nie ogranicza badacza, a wręcz przeciwnie otwiera przed nim pole poszukiwań i
inwencji. O ile pytania rozstrzygnięcia można nazwać pytaniami kierunkowymi, to o tyle
pytania dopełnienia są pytaniami twórczymi.
Aby prawidłowo sformułować rejestr problemów, badacz musi mieć świadomość jakiego
rodzaju pytania należy postawić dla wyczerpania tematu (stanu niewiedzy) i ukierunkowania
badań oraz rozstrzygnięcia zagadnienia. w tym celu musi wykonać pewną pracę koncepcyjną,
polegającą na sformułowaniu zestawu pytań, które powinny spełniać następujące zadania:
3
S. Nowak, Metodologia badao socjologicznych, Warszawa 1970, s. 214.
4
J. Pieter, Ogólna metodologia pracy naukowej, Wrocław – Warszawa 1997, s. 67.
17. 17
1.wyczerpać zakres naszej niewiedzy zwarty w temacie badań,
2.ukazać kierunki poszukiwań badawczych oraz sposoby badań,
3.wyjaśnić temat
Sformułowane pytania badawcze (problemy):
Problem główny:
Jakie znaczenie studenci nadają studiowaniu?
Problemy szczegółowe:
Pytania o motywy studiowania, jako pierwszy problem.
Pytania o sens studiowania, jako drugi problem.
Pytania dotyczące korzyści wynikające z bycia studentem, jako trzeci.
Pytania dotyczące życia studenckiego, jako czwarty.
Pytania o ocenę studiów, jako kolejny problem.
Pytania o przyszłość, jako ostatni problem szczegółowy.
3.3. Hipotezy badawcze.
Hipoteza jest zdaniem nie w pełni uzasadnionym opartym na prawdopodobieństwie,
wymagającym sprawdzenia (zweryfikowania), mająca na celu odkrycie nie znanych zjawisk
lub praw. Może być zdaniem twierdzącym lub przeczącym.
Wg Z. Skornego „ (…) hipoteza to przypuszczalna, przewidywana odpowiedź na
pytanie zawarte w problemie badań” .5
W. Zaczyński uważa, że „hipoteza robocza jest
założeniem przypuszczalnych zależności, jakie zachodzą między wybranymi zmiennymi” .6
Hipoteza musi określać zależności między zmiennymi, powinna być na tyle
precyzyjna, aby ściśle ograniczyć zasięg swego znaczenia. Powinna być zbudowana na
podstawie uznanej wiedzy naukowej.
Czasem hipoteza jest tylko odwróceniem szyku i zmianą formy gramatycznej pytania
tzn. problemu. Ma to miejsce wtedy gdy problem przybiera postać pytania rozstrzygnięcia.
5
Z. Skorny, Prace…op. cit., s. 72.
6
W. Zaczyoski, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1968, s. 26.
18. 18
Podstawowym warunkiem sformułowania poprawnej pod względem
metodologicznym oraz użytecznej hipotezy jest wstępne rozpoznanie problemu i terenu
badań, znajomość literatury przedmiotu. Od trafności i poprawności teoretycznej i
metodologicznej hipotezy badawczej zależy skuteczność przeprowadzonych badań oraz
możliwość wykrycia rzeczywistych uwarunkowań, struktur i dynamiki badanych zjawisk czy
rzeczy.
Ze względu, iż nasza praca jest pracą opartą o badania jakościowe, a nie ilościowe,
owe hipotezy się wykluczają.
3.4. Metody, techniki i narzędzia badawcze.
W opracowaniach metodologicznych można spotkać się z bardzo różnymi
klasyfikacjami metod i technik badawczych. Różnice te są na tyle poważne, że to, co dla
niektórych jest metodą, dla innych jest technika i odwrotnie.
„Najczęściej w pedagogice definiuje się metodę jako zespół teoretycznie
uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość
postępowania badacza, zmierzających do rozważenia określonego problemu naukowego:
określony powtarzalny sposób rozwiązania problemu” .7
Wg S. Nowaka: „[…] metody badawcze to przede wszystkim typowe i powtarzalne
sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, służące do
uzyskiwania maksymalnie (lub optymalnie) uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich
pytania” .8
„[…] metoda jest pojęciem najszerszym i nadrzędnym w stosunku do techniki
narzędzia badawczego. Technika z kolei jest pojęciem podrzędnym wobec metody i
nadrzędnym w stosunku do narzędzia badawczego. To ostatnie zaś ma zakres najwęższy i jest
pojęciem podrzędnym zarówno wobec pojęcia metody jak i pojęcia techniki badawczej”9
Poniżej przyjęłam podział metod, technik i narzędzi badawczych wg.
7
W. Dudkiewicz, Podstawy….op. cit., s. 69.
8
S. Nowak, Metodologia… op. Cit., s. 22.
9
T. Pilch, Zasady….op. cit., s. 43.
19. 19
T. Pilcha:10
1.Metody badań pedagogicznych:
- eksperyment pedagogiczny,
- monografia pedagogiczna (techniki to – badanie dokumentów, ankieta, wywiad, czasami
elementy obserwacji uczestniczącej),
- metoda indywidualnych przypadków (techniki to – wywiad, obserwacja, analiza
dokumentów osobistych, niekiedy techniki projekcyjne, testy),
- metoda sondażu diagnostycznego (technika to ankieta).
2. Techniki badań pedagogicznych:
- obserwacja
- wywiad
- ankieta
- badanie dokumentów, analiza treści, techniki projekcyjne
- techniki socjometryczne
3. Narzędzia badawcze:
- kwestionariusz wywiadu
- kwestionariusz ankiety
- test socjometryczny
- dyspozycje i arkusz obserwacji
- skale
Techniki badawcze
Według A. Kamińskiego „Techniki badawcze to przede wszystkim sposoby zbierania
materiału oparte na starannie opracowanych dyrektywach (dokładnych, jasnych, ścisłych),
weryfikowanych w badaniach różnych nauk społecznych i dzięki temu posiadających walor
użyteczności międzydyscyplinarnej. Mają charakter instrukcji – tym użyteczniejszej im
wierniej stosowanej” .11
1. Metody
1) Eksperyment
10
Tamże, s. 41-164.
11
A. Kamioski, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, *w:+ R. Wroczyoski, T.
Pilch (red.), Metodologia pedagogiki społecznej, Zakład Narodowy im. Ossolioskich, Wrocław 1974, s. 54.
20. 20
Jest metodą polegającą na wywołaniu lub zmienieniu procesów przez wprowadzenie do nich
jakiegoś czynnika i obserwowaniu zmian pod jego wpływem zachodzących. Rezultatem
eksperymentu są zawsze określone zmiany lub ich brak, zmiany nie tylko pochodzące z
badanego układu (chociaż one są najważniejsze), ale także zasobu naszej wiedzy.
Zdaniem niektórych pedagogów eksperyment jest szczególnym przypadkiem obserwacji
różniący się bardziej złożoną strukturą, staranniej dopracowanym zmysłem badawczym i
posługiwaniem się większą i różnorodną ilością narzędzi badawczych. Te różnice, w tym
głównie złożona struktura zabiegów technicznych, wielość narzędzi badawczych np. badanie
dokumentacji szkolnej, arkusze lub dzienniki obserwacji, notatki z rozmów) oraz konieczność
istnienia generalnej koncepcji wiążącej w celową jedność różnorodne poczynania badawcze,
przemawia za zaliczeniem eksperymentu pedagogicznego do metod badawczych w
pedagogice .12
2) Monografia pedagogiczna
W badaniach pedagogicznych przyjęto, że metoda ta ma znaczenie przy instytucji
wychowawczo – oświatowych lub zjawisk edukacyjnych instytucjonalnie zlokalizowanych.
Pod względem merytorycznym metoda monograficzna prowadzi do rozpoznania struktury i
efektywności działań wychowawczych, w celu postawienia diagnozy określonych
niedomogów i opracowania koncepcji ewentualnych ulepszeń.
Monografia to metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu
placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, lub jednorodne zjawiska
społeczne, prowadzące do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności
działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń prognoz rozwojowych .13
Metoda monograficzna jest łatwa w realizacji, nadaje się do systematycznej weryfikacji
funkcji złożonych danej instytucji oraz planowania ulepszeń i kontroli ich funkcjonowania.
Metoda ta może być realizowana za pośrednictwem różnorodnych technik. Prawie zawsze
posługuje się badaniem dokumentacji, bardzo często wprowadza elementy obserwacji
uczestniczącej, ankiety lub wywiady.
12
T. Pilch, T. Bauman, Zasady badao pedagogicznych, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa, s. 73.
13
Tamże, s.76
21. 21
3) Metoda indywidualnych przypadków
Metoda ta w badaniach pedagogicznych sprawdza się do badania biografii ludzkich. Odrzuca
się więc takie rozumienie tej metody, wedle której odnosi sie ona do badania układów
społecznych, instytucji lub do badania dynamiki wewnętrznej i przeobrażeń zbiorowości
społecznej.
(...) Metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań, polegających na
analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w kreślone sytuacje wychowawcze, lub
na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych
biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu
podjęcia działań terapeutycznych .14
Doskonałym zainteresowaniem dla tej metody mogą stać się problemy dotyczące np.
trudności dydaktycznych i wychowawczych, sytuacja rodzinna dziecka, adaptacja społeczna
wychowanków domów dziecka itp.
Badania prowadzone tą metodą posługują się dość nielicznymi technikami badawczymi.
Najbardziej użyteczną techniką jest wywiad, znakomicie uzupełnia go obserwacja i analiza
dokumentów osobistych. Niekiedy pomocne mogą być techniki projekcyjne i testy. Zależy to
od charakteru i złożoności poszczególnego przypadku.
4) Metoda sondażu diagnostycznego
Badania sondażowe obejmują wszelkiego rodzaju zjawiska społeczne istotne dla
wychowania, stany świadomości społecznej, opinie i poglądy określonych zbiorowości,
narastanie badanych zjawisk, ich tendencje i nasilenia itp. Chodzi tu o zjawiska, które nie
posiadają instytucjonalnej lokalizacji, są jakby rozproszone w społeczeństwie.
Badania sondażowe opierają się prawie zawsze na badaniu specjalnie dobranej próby
reprezentacyjnej z populacji generalnej. Np. alkoholizm jako zjawisko społeczne nie da się
umiejscowić ani demograficznie ani terytorialnie, może z powodzeniem być przedmiotem
sondażu diagnostycznego, natomiast „Młodzież nadużywająca alkoholu” może być objęta
studium indywidualnych przypadków. Działalność komitetu antyalkoholowego może być
14
T. Pilch, Zasady……op.cit., s. 123
22. 22
przedmiotem monografii, wpływ uświadomienia prowadzonego przez ten komitet na
alkoholizm młodzieży – może być przedmiotem eksperymentu.
W badaniach sondażowych najczęściej występujące techniki to wywiad, ankieta,
analiza dokumentów osobistych, techniki statystyczne i inne.
Żadna z metod nie powinna występować jako jedyna. Powinno się stosować kilka
metod badawczych, z uwagi na to że rzeczywistość wychowawcza jest tak bogata, że nie
mogą jej objąć ramy jednej metody. Ponadto stosując więcej metod otrzymujemy źródło
dodatkowej wiedzy i czynnik kontroli i rzetelności badań.
Metodą, którą zastosowałyśmy w owej pracy jest metoda indywidualnego
przypadku, gdyż nią najlepiej jest ocenić opinie, jak i poznać subiektywne zdanie na
konkretny temat.
2. Techniki
Obserwacja
Obserwacja jest czynnością badawczą, polegającą na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń
.15
Obserwacja jest najbardziej wszechstronną techniką gromadzenia materiałów. Z uwagi na jej
wszechstronność i jej złożoność istnieją niekiedy tendencje do nazywania jej metoda
badawczą.
Obserwacja można nazwać prostą nieplanowaną rejestrację zdarzeń i faktów, ale także
proces kontrolowanej obserwacji systematycznej z użyciem skomplikowanych technik
pomocniczych (kamery, magnetofonu i arkuszy obserwacyjnych włącznie).
Najpopularniejszą obserwacją jest tzw. Obserwacja otwarta albo swobodna. Stosuje ją
w praktyce każdy nauczyciel i organizator. Daje ona sumę wiedzy o przedmiocie
zainteresowań lub pracy, pozwalając na sprawniejsze działanie w określonej dziedzinie.
Obserwacja otwarta spełnia także ważną rolę w początkowym etapie każdej
planowanej działalności badawczej. Uzyskuje się ogólną wiedzę o badanym przedmiocie,
15
T. Pilch, Metodologia pedagogicznych badao środowiskowych, Wrocław- Warszawa- Kraków- Gdaosk
1971, s. 82.
23. 23
która daje podstawę do szczegółowego planowania dalszego toku badań, głównie do
sformułowania zagadnień wstępnych i hipotez roboczych.
Przy prowadzeniu badań metodą sondażu diagnostycznego obserwacja jest jej
nieodzownym etapem przygotowawczym.
Wyżej zorganizowaną formą obserwacji jest systematyczna obserwacja bezpośrednia lub
pośrednia. Polega na planowym gromadzeniu spostrzeżeń przez określony czas w celu
poznania lub wykrycia istniejących zależności między zjawiskami, rodzajami i kierunkami
procesów zachodzących w zbiorowościach społecznych lub instytucjach.
Szczególnym przypadkiem obserwacji systematycznej jest obserwacja uczestnicząca.
Występuje ona wtedy kiedy badacz staje się uczestnikiem badanej zbiorowości i jest przez nią
akceptowany. Może mieć dwie postacie jawna lub ukrytą. Jawna ma miejsce, gdy grupa
badana jest poinformowana o roli badającego, ukryta - występuje wtedy gdy badana grupa nie
jest świadoma roli, jaką spełnia nowy członek jej grupy.
Narzędziem obserwacji jest np. arkusz obserwacyjny. Jest to inaczej kwestionariusz z
wytypowanymi wszystkimi zagadnieniami, które objąć ma obserwacja. W określonych
rubrykach pod określonym zagadnieniem rejestrujemy wszystkie spostrzeżone fakty,
zdarzenia i okoliczności mające związek z danym zagadnieniem. Wcześniejsza typologia
zagadnień nie pozwala na przeoczenie któregoś z nich oraz nadaje określony kierunek
badaniom.
Można również gromadzić materiał badawczy za pomocą notatek, opisów, rejestracji
dźwiękowej lub fotograficznej. Prowadzenie takiej obserwacji nazywa się niekontrolowaną.
Aczkolwiek tu można też zastosować elementy kontroli np. materiały dajemy do czytania
osobie towarzyszącej zorientowanej w koncepcji badań, uzyskując od niej ocenę materiału w
sensie kompletności prawidłowego kierunku.
I. Wywiad
Wywiad jest to rozmowa badacza z respondentem według opracowanych wcześniej
dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz. Służy głównie do poznawania faktów,
opinii i postaw danej zbiorowości.
Główne typy wywiadów:
24. 24
- skategoryzowany (ma usystematyzowane pytania, ujednolicone, ściśle ogranicza kolejność i
brzmienie stawianych pytań, zapewnia większą ścisłość i porównywalność danych)
- nieskategoryzowany (daje swobodę formułowania pytań oraz zmieniania ich kolejności, a
nawet pogłębianie zagadnień przez stawianie pytań dodatkowych)
- jawny ( badany poinformowany jest o celach, charakterze i przedmiocie wywiadu, musi
być skategoryzowany)
- ukryty (forma luźnej rozmowy, w której badający usiłuje przez stosowne jej
ukierunkowanie uzyskać interesujące go dane. Stosuje się go wtedy, kiedy postawy osobiste
badanego są różne od postaw i ról społecznych pełnionych w danej zbiorowości, bądź jeśli
przedmiotem wywiadu są zagadnienia drażliwe)
- indywidualny
- zbiorowy
Wywiad daje cenny materiał poznawczy. Stosujemy go tam gdzie nie możemy uzyskać
pełnej wiedzy o badanym przedmiocie na innej drodze np. obserwacji, ankiety badania
dokumentów.
Ankieta
Jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnianiu najczęściej samodzielnie
przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w
obecności lub częściej bez obecności ankietera .16
Pytania ankiety są zawsze konkretne, ścisłe
i jednoproblemowe. Najczęściej stosuje się pytania zamknięte opatrzone tzw. Kafeterią czyli
zestawem wszelkich możliwych odpowiedzi. są także:
- kafeterie półotwarte gdzie poza zestawem możliwych odpowiedzi dodaje się punkt
oznaczony słowem „inne”.
- kafeterie koniunktywne które pozwalają na wybranie kilku odpowiedzi, dając potem
możliwość obliczenia częstotliwości wyboru poszczególnych odpowiedzi, a tym samym
utworzenia hierarchii.
16
T. Pilch, Zasady….op.cit., s. 141.
25. 25
Ankieta jest niezastąpiona w badaniach pedagogicznych gdzie pytamy o cechy
zbiorowości, fakty, opinie o zdarzeniach, dane liczbowe. Cecha odróżniającą ją od wywiadu
jest to, że nie wymaga bezpośredniego kontaktu z badającym, respondent sam odpowiada na
pytania.
Techniką naszej pracy był wywiad, dzięki, któremu możemy precyzyjnie uzyskać
informacje na interesujący nas temat.
26. 26
BIBLIOGRAFIA
1. A. Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [w:] R.
Wroczyński, T. Pilch (red.), Metodologia pedagogiki społecznej, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław 1974
2. E. Potulickiej i J. Rutkowiak, Neoliberalne uwikłania edukacji, Wydawnictwo...
3. J. Pieter, Ogólna metodologia pracy naukowej, Wrocław – Warszawa 1997
4. S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1970
5. T. Pilch, Metodologia pedagogicznych badań środowiskowych, Wrocław- Warszawa-
Kraków- Gdańsk 1971
6. T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa
7. W. Dutkiewicz, Podstawy metodologii badań do pracy magisterskiej i licencjackiej z
pedagogiki, Wydawnictwo Stachurski, Kielce 2001,
8. W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1968
9. Z. Skorny, Prace…op. cit., s. 107
10. Artykuł W. Szumilas-Praszek, Po co studiować? Czy studenci uznawani są za przyszłą
elitę intelektualną w Polsce? – Komunikat z badań własnych
