SlideShare a Scribd company logo

Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie

•
•
M
Marrkusss
1 of 71
Download to read offline
Samorządność zaczyna się w toalecie Anna Maria Geller marzec 2013 Raport z badań samorządów uczniowskich wykonanych dla Koalicji na rzecz Samorządów Uczniowskich
2  I. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 II. Metodologia i przebieg badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Konsultacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Ankiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Wywiady tematyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 III. Wyniki badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Konsultacje z aktywnymi członkami SU . . . . . . . . . 9 Jak jest? — diagnoza stanu obecnego . . . . . . . . 9 Ściana problemów — czyli co utrudnia samorządom uczniowskim działanie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Inne zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . 15 Jasne strony samorządności . . . . . . . . . 20 Idealny SU — jak wygląda i działa zdaniem uczniów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Działania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Sojusznicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Jak wspierać samorządność — rekomendacje uczniów i uczennic . . . . . . . . 23 Ankiety uczniowskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej . . . . . . . . . . . . 26 Definicje samorządu uczniowskiego . . . . . . . 31 Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Działanie SU w mojej szkole . . . . . . . . . . . . . 41 Wybory do samorządu uczniowskiego . . . . . . . 57 Wywiady z dyrektorami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Czym jest samorząd uczniowski? . . . . . . . . . . 62 Wybory do samorządu uczniowskiego . . . . . . . 62 Działania samorządu uczniowskiego . . . . . . . . 63 Włączanie uczniów w podejmowanie decyzji . . 65 Opiekun samorządu uczniowskiego . . . . . . . . 65 Prawa ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Rada szkoły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 IV. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
3I. Wstęp Badania opisane w niniejszym raporcie zostały wykonane na zle- cenie powstałej w styczniu 2012 roku Koalicji na rzecz Samorzą- dów Uczniowskich, która zrzesza 11 organizacji pozarządowych z całej Polski. Miały one na celu dokonanie diagnozy obecnego stanu samorządności uczniowskiej, głównych problemów, z któ- rymi borykają się samorządy uczniowskie, jak również spraw- dzenie, na ile proponowane przez członków Koalicji rozwiązania pokrywają się z potrzebami i pomysłami uczniów. Badanie nie ma charakteru reprezentatywnego, jednak jego wyniki pokazu- ją pewne symptomy, na które warto zwrócić szczególną uwagę projektując działania ukierunkowane na wsparcie samorządów uczniowskich. W raporcie często stosuję skrót SU, który należy rozumieć jako samorząd uczniowski. Pisząc o osobach biorących w badaniu używam rodzaju męskiego w stosunku do grup różnopłciowych. Czytając zatem o badanych uczniach lub nauczycielach proszę mieć na uwadze, że chodzi o uczniów i uczennice, nauczycielki i nauczycieli, dyrektorów i dyrektorki. Formułę taką przyjęłam ze względu na pojawiające się niekiedy trudności w skonstruo- wania jasnego zdania przy zastosowaniu obu form (np. uczestnicy i uczestniczki). wstęp I.
4II. Metodologia i przebieg badania Badania sytuacji polskich samorządów uczniowskich miały na celu zidentyfikowanie, opisanie oraz wyjaśnienie zjawisk zacho- dzących wewnątrz samorządów uczniowskich oraz w ich otocze- niu. Chcieliśmy uzyskać możliwie pełny obraz mechanizmów funkcjonowania samorządów uczniowskich, najczęściej napoty- kanych przez nich problemów i sposobów w jakie sobie z nimi radzą. Chcieliśmy również zbadać środowisko, w którym działa- ją SU, a zwłaszcza ich władze, tj. dowiedzieć się, jakie jest nasta- wienie dyrekcji wobec działań SU i w jaki sposób rozumiana jest rola i znaczenie samorządności przez organy prowadzące szkoły, a także przez ogół społeczności uczniowskiej. Przeprowadzone ba- danie miało na celu również wyjaśnienie przyczyn wyłonionych mechanizmów oraz uzyskanie idealnych wizji samorządności w rozumieniu uczniów, zidentyfikowanie zjawisk i działań, które zdaniem uczniów mogłyby doprowadzić do pożądanych zmian. Dodatkowo, badanie miało zweryfikować, na ile standardy wy- pracowane przez Koalicję na Rzecz Samorządów Uczniowskich odpowiadają faktycznym potrzebom uczniów. Kluczowe były tutaj takie zagadnienia jak: —— wybory władz SU, —— mechanizmy podejmowania decyzji w szkole i rola samorzą- du uczniowskiego w tym procesie, —— wybór i współpraca opiekuna/ki SU, —— kwestia finansowania samorządów uczniowskich. Badanie zostało przeprowadzone w oparciu o trzy techniki ba- dawcze: konsultacje z przedstawicielkami władz samorządów ucz- niowskich, ankiety audytoryjne wypełnione przez uczniów oraz wywiady tematyczne przeprowadzone z dyrektorkami szkół. metodologia i przebieg badania II.
Konsultacje Konsultacje z przedstawicielami władz samorządów uczniowskich odbyły się w listopadzie i październiku 2012 roku w 4 miejsco- wościach: Warszawie, Małkini Górnej, Świdniku i Łodzi. Próba została dobrana celowo i zarówno ze względu na dobór, jak i li- czebność nie może dawać podstawy do uznania wyników za repre- zentatywne dla całej populacji uczniowskiej. Wierzymy jednak, że uzyskane wyniki umożliwiają diagnozę i opis kluczowych prob- lemów, z którymi stykają się samorządy uczniowskie w Polsce, jak również zaproponowanie dla nich pewnych rozwiązań. W każ- dym spotkaniu konsultacyjnym brali udział przedstawiciele od 4 do 12 szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Na spotkaniu w Małkini obecni byli też uczniowie szkół podstawowych. Łącznie w konsultacjach wzięło udział ok. 100 uczniów. Konsultacje miały charakter kilkugodzinnych warsztatów, w cza- sie których uczniowie byli proszeni o zdiagnozowanie sytuacji swo- jego samorządu przy użyciu technik projekcyjnych, a konkretnie wyboru najlepiej ich zdaniem pasującej do tej sytuacji fotografii. Stanowiło to punkt wyjścia do dyskusji o samorządach uczniow- skich i problemach, na które najczęściej napotykają, a także o tym, jakie odniesienie mają wypracowane przez koalicję standardy do codzienności samorządów uczniowskich w badanych szkołach. Na- stępnie uczniowie byli proszeni o stworzenie kolażu, który przed- stawiałby ich wizję idealnego SU oraz o wypełnienie odpowiednich kart pracy (zał. nr 1). Na podstawie zdefiniowania stanu obecnego i idealnego uczniowie mieli zastanowić się nad działaniami, które umożliwiłyby zaistnienie pożądanych zmian. Dokładny scenariusz spotkań został dołączony w aneksie (zał. nr 2). 5II. Metodologia i przebieg badania Konsultacje konsultacje
6II. Metodologia i przebieg badania Ankiety Ankiety Ankiety audytoryjne1 zostały przeprowadzone w szkołach, w któ- rych odbywały się konsultacje. Nauczyciele w każdej ze szkół zo- stali poproszeni o rozdanie ankiet w jednej wybranej przez siebie klasie. Klasa miała być możliwie standardowa, tzn. nie wyróżnia- jąca się pozytywnie bądź negatywnie pod względem aktywności społecznej w szkole i zaangażowania w prace samorządu uczniow- skiego. Celem ankiety było zbadanie postrzegania i rozumienia instytucji samorządu uczniowskiego przez uczniów niekoniecznie aktywnie włączających się w jego działanie. Miała ona również zebranie pomysłów młodzieży na to, czym SU może i powinien się zajmować, umożliwienie wskazania kluczowych obszarów ak- tywności SU. Za pomocą badania ankietowego chcieliśmy również sprawdzić, na ile zapisana w Ustawie o Systemie Oświaty defini- cja samorządu uczniowskiego jako „wszystkich uczniów szkoły” ma przełożenie na rzeczywistość, w jaki sposób władze SU starają się zwiększać partycypację uczniów w działaniach samorządu, jak przebiegają wybory w danych szkołach. Ankieta składała się z pytań zamkniętych, w których ucznio- wie byli proszeni o ocenę, na ile zgadzają się z pewnymi stwier- dzeniami2 , w jaki sposób oceniają pewne działania (pozytywnie/ negatywnie3 ) lub o wybór jednej opcji spośród podanej listy. W niektórych pytaniach można było zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. Obok pytań zamkniętych ankieta zawierała również pytania otwarte. Odpowiedzi udzielone na te pytania zostały za- kodowane zgodnie z wyłonionymi kategoriami. Szczegółowy opis stworzonych kategorii jest zamieszczony przy omawianiu wnio- sków z konkretnych pytań w podrozdziale „Ankiety uczniowskie”, a ich lista znajduje się w aneksie (zał. nr 3). Badanie ankietowe zostało przeprowadzone w trzech szkołach (w dwóch gimnazjach i w liceum), łącznie wzięło w nim udział 90 uczniów. 1. Ankieta audytoryjna rozu- miana jest tu jako ankieta rozdana uczniom do wypełnienia w klasie. 2. Możliwe odpowiedzi: zdecydo- wanie tak/tak/nie wiem/nie/zde- cydowanie nie/trudno powiedzieć. 3. Możliwe odpowiedzi: bardzo dobrze/dobrze/średnio/źle/bardzo źle/trudno powiedzieć. ankiety
7II. Metodologia i przebieg badania Wywiady tematyczne Wywiady tematyczne Wywiady tematyczne zostały przeprowadzone z dyrektorami 3 szkół (liceum w Łodzi, oraz dwóch gimnazjów: w Świdniku i gminie Lubawa). Miały one formę swobodnej rozmowy, w której badany odpowiada na pytania zadawane przez badaczkę. Pytania odnosiły się do pewnych ogólnych zagadnień i przebieg rozmo- wy był kształtowany na bieżąco pod wpływem uzyskiwanych od rozmówcy informacji. Dyspozycje do wywiadu zostały zawarte w aneksie (zał. nr 4). Głównym tematem wywiadu były sposoby postrzegania przez dyrektorów roli samorządności uczniowskiej w ich szkołach, wi- zji działania samorządu, praktykowane przez nich mechanizmów współpracy między dyrekcją, radą pedagogiczną a samorządem uczniowskim. Pytania dotyczyły również obecnych i potencjal- nych uprawnień samorządu, mechanizmów podejmowania decy- zji i problemów związanych ze współpracą na linii SU — dyrekcja. wywiady tematyczne
8III. Wyniki badań Wywiady tematyczne Poniżej znajduje się opis zbiorczych wyników każdej z części badania, czyli: konsultacji z aktywnymi członkami SU, ankiet wypełnianych przez uczniów oraz wywiadów tematycznych z dyrektorami. wyniki badań III.
9III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego Przeprowadzone spotkania konsultacyjne składały się z trzech głównych części — diagnozy stanu obecnego, zdefiniowania ide- alnej wizji samorządu uczniowskiego oraz refleksji nad tym, ja- kie wsparcie może pomóc w przejściu od stanu pierwszego do drugiego. Jak jest? — diagnoza stanu obecnego Metody użyte w czasie warsztatów konsultacyjnych umożliwiły wyłonienie zarówno czynników utrudniających pracę samorządu uczniowskiego oraz osłabiających jego pozycję, jak i tych, które wspierają rozwój samorządności i ułatwiają SU realizację jego funkcji. Informacje zawarte w tej części są zbiorem opinii i poglą- dów wyrażonych przez uczestników konsultacji. Ściana problemów — czyli co utrudnia samorządom uczniowskim działanie? Z rozmów przeprowadzonych z uczestnikami spotkań oraz z dys- kusji, które wywiązały się w ich trakcie można wywnioskować, że głównym problemem aktywnych członków SU jest poczucie podwójnego niejako wyobcowania i podlegania silnej krytyce: po pierwsze — ze strony rady pedagogicznej, w tym zwłaszcza dyrek- cji, po drugie — ze strony uczniów szkoły. SU a Rada Pedagogiczna Najbardziej ogólnym problemem wskazanym przez uczestników spotkań było samo rozumienie przez nauczycieli istoty i roli sa- morządności uczniowskiej. Wyrażali oni poczucie, że często człon- kowie rady pedagogicznej uznają istnienie samorządu uczniow- skiego za zbędne, mają też duże obiekcje wobec dawania uczniom jakiegoś zakresu samodzielnej władzy. Jak wynika z doświadczeń uczniów, najczęstszymi argumentami stosowanymi dla uzasad- nienia tych obiekcji jest przewidywany brak odpowiedzialności, niemożliwe do zrealizowania pomysły oraz tworzenie sztucznych podziałów i nierówności między uczniami. Oddanie uczniom przestrzeni do decydowania mogłoby prowadzić do prób realizacji nieodpowiednich pomysłów, które godziłyby w podstawowy cel szkoły, jakim jest nauka. Przekonania te mają często iść w parze ze stwierdzeniem, że prawa przysługują jedynie tym, którzy wywią- zują się ze swoich obowiązków. Niektórzy uczniowie opowiadali, że ich próby przekonania dyrekcji i rady pedagogicznej do zmiany zdania zostały uznane za próbę wywyższania się ponad innych uczniów, w jednym przypadku zarzut ten został wypowiedziany publicznie dość i w dość ostrej formie przy innych członkach spo- łeczności szkolnej. Z tą postawą wiąże się inny problem zgłaszany przez uczestni- ków konsultacji — mianowicie egzekwowanie kar za nonkonfor- mizm w sferze samorządowej poprzez obniżanie ocen. Uczniowie konsultacje z aktywnymi członkami SU
10III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego obecni na spotkaniach często opowiadali, że brak posłuszeństwa i zgody na wizję SU forsowaną przez radę pedagogiczną grozi poważnymi trudnościami w innych dziedzinach ich aktywności szkolnej, takich jak zaliczanie klasówek, uzyskiwanie zgody na wyjścia klasowe, uzyskiwanie pozytywnych ocen z zachowania etc. Tego typu mechanizmy są zdaniem uczniów skuteczne w od- straszaniu ich od bardziej zdecydowanego zabiegania o zmiany i realizację uprawnień samorządu uczniowskiego. Innym czynnikiem uznawanym przez uczestników spotkań za trudność jest brak otwartości sporej części grona pedagogiczne- go na bardziej nowatorskie inicjatywy uczniów i  brak chęci do prowadzenia dialogu na ten temat. Zdaniem badanych, nauczy- ciele rzadko wykazują wiarę w możliwość realizacji pomysłów uczniów, są sceptycznie nastawieni do ich sensu, zwłaszcza gdy w proponowanych działaniach nie widać ścisłego związku z na- uką rozumianą jako tradycyjne przekazywanie wiedzy szkolnej. Ma się to wyrażać również w uznawaniu, że wszelkie inicjatywy powinny być poprzedzone dobrymi wynikami w nauce. Stąd też, jak twierdzą uczniowie, wynikają pewne nierówności w traktowa- niu aktywnych członków SU przez nauczycieli. Posiadanie bardzo dobrych stopni warunkuje często większą przychylność i wsparcie ze strony nauczycieli w realizacji pomysłów, zaś brak bardzo do- brych ocen działa niejednokrotnie w sposób przeciwny. Innym dość powszechnym problemem, na który zwrócili uwa- gę uczestnicy są zdarzające się niekiedy zachowania wskazujące na brak poszanowania godności uczniów przez nauczycieli. Wiele szkół w swoim statucie posiada regulacje odnośnie obowiązują- cych strojów i wyglądu uczniów, na które ci — mimo podejmo- wanych niekiedy prób — nie mają wpływu. Przepisy te dotyczą zdecydowanie częściej dziewcząt niż chłopców, podobnie ich egzekwowanie. Niejednokrotnie przybiera ono bardzo ostre for- my, uderzające w poczucie godności, zwłaszcza uczennic. Są to publicznie wygłaszane złośliwe komentarze, wnioskowanie na podstawie stroju o innych cechach danej osoby, a nawet w wyjąt- kowych przypadkach fizyczny przymus usunięcia makijażu. Rów- nież w tym obszarze uczennice obserwują przejawy nierównego traktowania uzależnionego od posiadanych ocen. Jak opowiadały, często dobre stopnie dają swoisty immunitet przeciwko tego typu szykanom. W zasadzie wszyscy uczestnicy konsultacji byli zgodni co do tego, że możliwość realizacji pomysłów i inicjatyw wychodzących od samorządu uczniowskiego uzależniona jest od zgody i przy- chylności: w pierwszej kolejności dyrekcji, a następnie nauczycie- li. Jak już zostało wspomniane, ta uwarunkowana jest często oce- nami uzyskiwanymi przez zgłaszających pomysły uczniów oraz subiektywnym uznaniem waloru edukacyjnego proponowanych przedsięwzięć. W zdobywaniu poparcia dla pomysłów uczniow- skich niebagatelną rolę odgrywa również opiekun SU, która to funkcja zostanie omówiona szerzej w dalszych częściach raportu. Uczniowie podkreślali, że grono pedagogiczne jest dość zamknię- te na nieszablonowe propozycje i często nie jest zainteresowane nawet samą dyskusją nad danym pomysłem. Niejednokrotnie zgoda na podjęcie działań uzależniona jest również od czynników czysto ideologicznych. Najbardziej typowym przykładem jest tu zakaz organizacji dyskotek i innych podobnych imprez w okresie wielkiego postu czy adwentu, a także w  piątki. Sprzeciw osoby uczącej religii w danej szkole bardzo często oznacza ostateczny upadek inicjatywy. Z deklaracji uczestników konsultacji wynika,
11III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego że trudności takie napotykają zwłaszcza, gdy chcą organizować różnego rodzaju rozrywki związane z Halloween. Z drugiej strony zdarzają się również sytuacje odwrotne, w któ- rych to nauczyciele stają się inicjatorami działań samorządu ucz- niowskiego, silnie nakłaniając uczniów do realizacji pewnych po- mysłów, zwłaszcza dotyczących różnego rodzaju akademii i apeli. Badani deklarowali, że badani o ile są otwarci na różnego rodzaju inspiracje, to wolą gdy pochodzą one od opiekuna SU, często jed- nak czują pośredni przymus realizowania pomysłów nauczycieli. Wyjątkiem są tu różnego rodzaju akcje charytatywne i działania związane z wolontariatem, które są podejmowane przez badanych bardzo chętnie. Kolejnym problemem, o którym mówili badani był w ich od- czuciu brak docenienia a nawet szacunku wobec ich pracy. Odbija się to negatywnie na motywacji członków SU do dalszego angażo- wania się w działania na rzecz społeczności szkolnych. Nie tylko, jak twierdzą uczniowie, ich pomysły spotykają się ze stosunko- wo częstą krytyką, bywa też, że nie jest ona wyrażona w sposób konstruktywny wprost, ale za drzwiami pokoju nauczycielskiego, i wybrzmiewa też w formie pośredniej pod postacią ocen, komen- tarzy czy po prostu zmiany stosunku nauczycieli do uczniów ini- cjujących dane działanie. Często zgłaszanym przez uczniów problemem był również brak możliwości otrzymania wsparcia w realizacji pomysłów ze strony grona pedagogicznego, które do tego zadania deleguje opiekuna SU (niekiedy funkcję tę pełni w szkole więcej niż jed- na osoba). Badani przyznają, że brak czasu to problem wszyst- kich, przede wszystkim samych uczniów, brak zaangażowania ze strony nauczycieli stanowi jednak szczególną barierę, zwłaszcza w wymiarze merytorycznym, ponieważ ciężko jest znaleźć inne źródła potrzebnego wsparcia. Uczestnicy konsultacji wskazywali również, że kolejną trud- nością, z którą czasami muszą się mierzyć jest zmiana zdania i cofnięcie zgody lub poparcia dla działania przez członków rady pedagogicznej. Bywa, że dzieje się to tuż przed planowaną datą da- nego wydarzenia, co uczniowie odbierają jako brak szacunku dla ich pracy, marnowanie poświęconego czasu i energii. Nie sprzy- ja to zwłaszcza motywowaniu innych do włączania się w działa- nia. Wprowadzanie tego typu odgórnych zmian bez możliwości ich wcześniejszego przedyskutowania odbiera uczniom poczucie sprawstwa i utożsamiania się z działaniem. Podsumowując, głównym i najbardziej ogólnym problemem, z jakim spotykają się uczniowie aktywni w SU jeśli chodzi o re- lacje z radą pedagogiczną, jest poczucie silnego podziału, który ustawia przeciwko sobie samorząd uczniowski i nauczycieli. Jak określili to uczestnicy konsultacji, często dochodzi do powstania dwóch bloków, z których każdy posiada zupełnie odmienną wi- zję dotyczącą istoty samorządności, roli, funkcji i celów, jakie SU powinien pełnić w szkole. O ile w przypadku grona pedagogicz- nego rola ta jest często postrzegana jako wspieranie w tradycyj- nie rozumianych działaniach edukacyjnych i wychowawczych, ewentualnie jako funkcja organizatora sporadycznych rozrywek, o tyle uczniowie widzą SU w praktyce głównie jako instytucję realizującą tę ostatnią funkcję. Uczniowie są też świadomi teo- retycznej roli, jaką SU odgrywa w ochronie praw ucznia, jednak zdecydowanie rzadziej mają świadomość, że SU powinien też mieć możliwość współdecydowania o tym, co dzieje się w szkole oraz współtworzenia prawa wewnątrzszkolnego. To zagadnienie
12III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego zostanie omówione szerzej w dalszych częściach raportu. Nie- równowaga sił między tymi dwoma blokami i brak partnerskich relacji dodatkowo wzmacniają ograniczenie roli SU głównie do działań rozrywkowych. Samorząd uczniowski a dyrekcja Jeśli chodzi o relacje SU z dyrekcją i jej rolę we wspieraniu sa- morządu uczniowskiego, uczestnicy konsultacji mieli zazwyczaj podobne refleksje jak odnośnie rady pedagogicznej. Tutaj również badanie wskazywali na rozbieżne wizje SU i jego funkcji, scepty- cyzm odnośnie proponowanych przez uczniów pomysłów, brak partnerskich relacji i poczucia podmiotowego traktowania, a także narzucanie własnych pomysłów. O ile grono pedagogiczne odgrywa bardzo ważną rolę w wyzna- czaniu zakresu możliwości działania samorządu uczniowskiego, to kluczowym podmiotem w tym procesie jest dyrekcja. Jak twier- dzą uczniowie, to właśnie ten organ ma ostateczny głos w kwe- stii decydowania o tym, co wolno, a czym już nie może zajmować się samorząd uczniowski. Granice samorządności wyznaczone przez dyrektora będą bardzo często tymi obowiązującymi. Zatem to od nastawienia i świadomości dyrekcji zależy, czy samorząd uczniowski będzie pełnił funkcję czysto reprezentacyjną, czy też będzie miał faktyczny i liczący się głos w podejmowaniu decyzji dotyczących uczniów. Z informacji przekazywanych przez uczestników spotkań wy- nika, że stosunkowo często nie mają bezpośredniego kontaktu z dyrekcją, choć warto zaznaczyć, że nie jest to regułą. Często w rolę osoby pośredniczącej wchodzi opiekun SU, niekiedy do tego stopnia, że uczniowie w ogóle nie mają kontaktu z dyrekcją, a wszystkie sprawy załatwiane są wyłącznie poprzez wyznaczone- go nauczyciela. W niewielu szkołach uczniowie posiadają swobod- ny dostęp do dyrekcji. W zdecydowanej większości przypadków spotkania muszą być wcześniej umówione i odbywać się w obec- ności opiekuna SU. Badani twierdzili też, że stosunkowo trudno jest im się na takie spotkanie umówić. Inną barierą, na którą wskazywali była sama komunikacja. Z zwłaszcza w przypadku krytyki, która często przybiera bardzo dosadną formę, uczniowie nie wiedzą, jak odeprzeć argumenty, wybronić swój pomysł i nie zostać jednocześnie uznanymi za aro- ganckich. Kolejną przeszkodą w komunikacji jest również jej mały stopień konkretności. Jak wskazywali uczestnicy badania, często rozmowy kończą się tylko ogólnymi obietnicami i deklaracjami ze strony dyrekcji. Bywa też, że uzyskiwane zgody są wycofywane w ostatniej chwili lub do pomysłów działań uczniów są wprowa- dzane zmiany bez skonsultowania ich z nimi. ~ Zbieramy się u pani pedagog, ci którzy mogą i wspólnie podej- mujemy decyzje, co sprawia częsty sprzeciw ze strony pani dyrektor. ~ PRZYPADEK:
13III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego Samorząd uczniowski — wszyscy uczniowie szkoły? Innym wymiarem funkcjonowania samorządu uczniowskiego jest jego relacja z szeroko rozumianą społecznością uczniowską. Zazwyczaj, nawet jeśli badani byli świadomi prawnej definicji samorządu uczniowskiego, rozumieli SU jako zbiór osób wybra- nych do pełnienia (ewentualnie wraz z przedstawicielami klas) pewnych funkcji. Do tego też ich zdaniem najczęściej sprowadza się rozumienie samorządności uczniowskiej przez społeczność szkolną. Jak relacjonowali badani, często spotykają się z postawą zakładającą, że skoro do pełnienia pewnych funkcji zostali wy- brani reprezentanci, to powinni oni radzić sobie samodzielnie i nie angażować w swoje działania innych. Widać też tutaj, jakie jest rozumienie celu wyborów do SU przez szerszą społeczność uczniowską. Najczęściej napotykanym problemem zdaniem osób uczest- niczących w konsultacjach jest niechęć uczniów nie pełniących żadnych funkcji w SU do włączania się w działania. Jak twierdzą badani, bardzo trudno jest zmobilizować rówieśników, a tych, któ- rzy zaczną się udzielać często cechuje słomiany zapał. Zdaniem uczestników konsultacji, zaangażowanie uczniów spoza władz SU często sprowadza się to do milczącej zgody na propozycję działań i pozostawienia pomysłodawcy w realizacji samemu sobie. Bywa, że podejmowane inicjatywy nie tylko nie spotykają się ze wspar- ciem ze strony uczniów na etapie przygotowań, ale te niezbyt chętnie uczestniczą oni w samym wydarzeniu. W efekcie pod- kopaniu ulega wizerunek SU wśród grona pedagogicznego jako odpowiedzialnej, spójnej instytucji, a także wyobcowanie osób sprawujących funkcje w SU z szerszej społeczności uczniowskiej. Największą trudnością dla aktywnych działaczy SU jest sytuacja, w której nie mogą liczyć na pomoc swoich kolegów i jednocześnie są poddawani silnej krytyce z ich strony, oskarżeniami o apatię, bierność i brak aktywności. Takie sytuacje również obniżają mo- tywację grupy, która chciała aktywnie działać w SU. Z tego punktu widzenia bardzo ciekawa jest też kwestia oficjal- nego systemu motywacyjnego istniejącego w wielu szkołach, mia- nowicie przyznawania punktów za aktywność w SU, które potem wpłyną na ocenę z zachowania. O ile w wielu przypadkach jest to pozornie skuteczny mechanizm, osoby biorące udział w konsul- tacjach zwracały uwagę na jego negatywne konsekwencje. Wielu uczniów początkowo zgłasza się do poszczególnych sekcji, czy też pomocy przy realizacji pewnych działań, jednak gdy przychodzi do ich realizacji zadań nie wywiązują się oni z podjętych zobowią- zań. Ostatecznie takie sytuacje bardziej utrudniają niż ułatwiają pracę SU. Wątpliwości uczestników badania budzi też sam sche- mat motywacyjny, który zaprzecza idei bezinteresownego anga- żowania się w działania na rzecz społeczności. Z drugiej strony, podkreślają oni, że bardzo trudno jest zachęcić uczniów do dzia- łania bądź wzięcia udziału w akcjach organizowanych przez SU, które nie przyniosą im żadnych natychmiastowych korzyści (np. dodatkowych oceny, zwolnienia z odpytywania, wyższej oceny z zachowania). Opisywane powyżej zjawiska potwierdzają diagnozę uczestni- czek konsultacji, z której wynika, że większość uczniów posiada dość nikłe pojęcie o idei samorządności, rozumianej jako władza wszystkich uczniów, możliwość wspólnego podejmowania decyzji w kwestiach, które ich dotyczą, jak również powszechne angażo- wanie się w działania na rzecz swojej społeczności. Samorząd- ność rozumiana jest raczej jako jednorazowy udział w wyborach
14III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego i zadecydowanie w ten sposób, kto najlepiej nadaje się do samo- dzielnej realizacji zadań. Zdaniem badanych, uczniowie nie wie- dzą też, w jaki sposób działają władze SU, z jakimi ograniczeniami prawnymi, a także sytuacyjnymi muszą się mierzyć. Ułatwia to szybkie wydawanie sądów i krytycznych opinii, które demotywu- ją aktywnych uczniów i nie przyczyniają się do wspierania ich w działaniach. Ten brak wiedzy przekłada się również na wybory dokonywa- ne przy urnie. Jak podkreślają badani, bardzo częstym wyznacz- nikiem preferencji wyborczych jest popularność kandydatów, nie zaś umiejętności, doświadczenie, motywacje, wiedza czy realność wywiązania się ze składanych obietnic. Odpowiedzialne funkcje obejmują więc nie najbardziej kompetentne osoby, ale najbardziej lubiane. Taki mechanizm może utrudniać pracę przedstawicieli SU poprzez utworzenie podziału między osobami, które są we władzach SU, ponieważ faktycznie chcą coś robić, a tymi, którym zależy w głównej mierze na prestiżu związanym z tytułem. Ostatnim problemem, na który wskazali badani są trudności związane z przepływem informacji. Z jednej strony uczniowie czę- sto nie wiedzą o działaniach i inicjatywach samorządu, z drugiej strony nie decydują się na konstruktywne wyrażanie swojej kry- tycznej opinii względem działań władz SU lub ich braku. Zdarza się zatem, że niezadowolenie przybiera formę ukrytego konfliktu, rozgrywanego za pomocą plotek i intryg, a nie konstruktywnej dyskusji umożliwiającej wprowadzenie zmian. Podsumowując, wielu uczniów widzi działania SU głów- nie w sferze rozrywkowej, które w dodatku nie zawsze są zgod- ne z ich potrzebami i zainteresowaniami, co zatem nie zachęca ich do włączania się w te inicjatywy. Ponieważ często nie mają doświadczenia faktycznego wpływu na sytuację w szkole, nie czu- ją się za nią również odpowiedzialni i przerzucają cały ciężar zo- bowiązań na wybrane władze SU. W tym kontekście ciekawa jest również rola samorządów klasowych, która zostanie omówiona w dalszej części raportu. Inne czynniki utrudniające funkcjonowanie SU W kontekście opisanych wyżej zjawisk, uczniowie angażujący się w działania SU deklarują, że mają niekiedy poczucie bezcelowo- ści swoich działań. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy realizo- wane inicjatywy nie spotykają się z dużym odzewem ze strony społeczności uczniowskiej lub gdy wywołują intensywną, lecz jednocześnie mało konstruktywną krytykę. Badani podkreślali również, że nie czują posiadania faktycznego wpływu na to, jak działa szkoła, a obszar, w którym mogą podejmować decyzje jest zbyt wąski, by samorząd był instytucją rzeczywiście liczącą się na arenie szkolnej. Uczestnicy konsultacji podkreślali też czysto techniczne prob- lemy związane z organizacją pracy. Najczęściej wymieniane były takie kwestie jak: brak czasu, niedotrzymywanie terminów, przy- mus działania pod presją czasu. W niektórych szkołach, zdaniem uczniów, problemem jest również kwestia funduszy. Część bada- nych wskazywała, że ma utrudniony dostęp do środków potrzeb- nych, aby zrealizować działania, zwłaszcza gdy chodzi o większe kwoty. Ten problem dotyka zagadnienia współpracy SU z radą rodziców. Kwestie te zostaną omówione bardziej szczegółowo w dalszych częściach raportu.
15III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego Inne zagadnienia Samorząd uczniowski a opiekunka SU O ile wciąż zdarza się, że opiekun SU jest wyznaczany odgórnie przez dyrekcję, w większości szkół biorących udział w konsul- tacjach uczniowie samodzielnie decydują o tym, kto obejmie tę funkcję. Wyjątek stanowią tu szkoły podstawowe, w których opie- kunowie zazwyczaj wybierani są przez dyrektora lub radę pedago- giczną, choć tego typu praktyki zdarzają się również w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. Często też raz wybrana osoba pełni tę funkcję niejako „dożywotnio” i automatycznie obejmuje opiekę nad kolejnymi zarządami SU. Najczęstszym jednak mo- delem, o którym mówili uczniowie, były wybory opiekuna prze- prowadzane równocześnie z wyborami do władz SU. W niektó- rych szkołach funkcję opiekuna SU pełni więcej niż jedna osoba (czasami jest to nawet troje nauczycieli). W założeniu rozwiązanie to ma odciążyć opiekuna, jednak często prowadzi do konfliktów i nieporozumień związanych z niedokładnym podziałem obo- wiązków, rozbieżną wizją istoty i celów SU oraz różnicą zdań na temat konkretnych pomysłów. Z przeprowadzonych konsultacji wynika, że uczniowie postrze- gają opiekuna SU jako jednego z największych jego sojuszników. Osoba ta pełni funkcję rzecznika interesów i pomysłów uczniow- skich w kontaktach z dyrekcją i innymi nauczycielami. To na nią spada główny ciężar przekonywania pozostałych członków rady pedagogicznej do zaakceptowanie i ewentualnego wspiera- nia inicjatyw uczniowskich. Opiekun SU jest też często niezbęd- nym ogniwem w kontakcie z dyrekcją. W niektórych szkołach do spotkania między uczniami a dyrektorem nie może dojść bez obecności nauczyciela wspierającego SU. Osoba ta postrzegana jest jako gwarant jakości, realności i sensowności (w rozumieniu dyrekcji) realizacji pomysłów prezentowanych przez uczniów. Zdarza się też, że uczniowie w ogóle nie mają możliwości prze- dyskutowania swoich inicjatyw z dyrekcją, przekazują je opieku- nowi a ten samodzielnie, bez obecności uczniów, przedstawia je dyrekcji. Inną przyczyną, dla której uczniowie postrzegają funkcję opie- kuna SU jako niezwykle istotną, jest potrzeba wsparcia meryto- ryczno-organizacyjnego. Wśród szkół uczestniczących w konsul- tacjach nie ujawniły się różnice między gimnazjami a szkołami ponadgimnazjalnymi jeśli chodzi o ten wymiar roli opiekuna SU, jednak istotność tego wsparcia była podkreślana zwłaszcza przez uczniów szkół podstawowych. Dla aktywnych działaczy SU opie- kun jest osobą, która może podpowiedzieć bardziej korzystne roz- wiązania, udzielić informacji odnośnie formalnych ograniczeń, podzielić się swoimi doświadczeniami. Bywa jednak, że jego opi- nia jest uznawana za wyrocznię w kwestii sensowności realizacji danego pomysłu. W zasadzie nie zdarza się, żeby uczniowie zrobili coś wbrew woli opiekuna SU, jednak podkreślają, że rozbieżności zdań są zazwyczaj przedmiotem rzeczowej dyskusji i udaje im się wspólnie wypracować rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony, zazwyczaj zresztą uczniowie zgadzają się uwagami nauczyciela wspierającego. Większość badanych deklarowała, że oczekują od
16III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego opiekunki pomocy w mobilizacji innych uczniów. Przyznawali, że sami nie czują, aby mieli wystarczający autorytet wśród rówieśni- ków, który pozwoliłby im wyegzekwować wywiązanie się z pod- jętych zobowiązań. Twierdzili też, że opieka nauczyciela wpływa mobilizująco również na nich i wymusza terminową realizację działań. Podsumowując, w zasadzie wszyscy uczestnicy konsultacji uznali, że opiekun SU to kluczowa instytucja dla powodzenia ini- cjatyw SU, uznają go za niezbędnego sojusznika w negocjacjach z dyrekcją i innymi nauczycielami, za osobę spinającą działanie samorządu uczniowskiego. Wybory do władz samorządu uczniowskiego We wszystkich szkołach ponadpodstawowych biorących udział w konsultacjach odbyły się wybory do władz samorządu uczniow- skiego. W wielu placówkach możliwość kandydowania uwarun- kowana jest wcześniejszym spełnieniem pewnych kryteriów, np. posiadaniem odpowiedniej oceny z zachowania, niekiedy wyma- gane jest wręcz uzyskanie akceptacji ze strony rady pedagogicznej. Często też z wyborów wykluczeni są uczniowie najstarszych klas ze względu na czekające ich na koniec roku egzaminy. Uczestnicy spotkań dość krytycznie oceniali kampanie wyborcze w swoich szkołach. Zazwyczaj sprowadzają się one do wywieszenia kilku plakatów, ewentualnie publicznym zadeklarowaniu pewnych, zda- niem uczniów, mało konkretnych i jeszcze mniej realnych obiet- nic wyborczych. Badani podkreślali również, że uczniowie doko- nują wyborów w oparciu o popularność i powszechną sympatię, jaką cieszą się kandydaci, nie zaś ich faktyczne doświadczenie czy umiejętności. Wybory stają się zatem często plebiscytem popular- ności, a nie szansą odpowiedzialnego wyrażenia swojego zdania. O ile wybory mają zazwyczaj charakter tajny i powszechny, w szkołach podstawowych (przy założeniu, że w ogóle się w nich odbywają) przybierają niejednokrotnie formę pośrednią — repre- zentanci klas 4—6 wybierają zarząd spośród siebie. W szkołach ponadpodstawowych wybory bardzo często realizowane są po- przez zbieranie głosów w poszczególnych klasach. Przedstawicie- le wyłonionej wcześniej komisji skrutacyjnej wchodzą w czasie lekcji do każdej z sal, prezentują listę kandydatów, a następnie uczniowie na kartkach (zazwyczaj własnych) zapisują nazwisko osoby, na którą oddają swój głos. Jak uzasadniali uczestnicy kon- sultacji, taki system zapewnia stosunkowo wysoką frekwencję, ~ Opiekuna SU się u nas nie wybiera, opiekun już jest, od zawsze ~ PRZYPADEK:
17III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego gdyż w przypadku wyborów, w których uczniowie pobierają na przerwie karty z odpowiedniego punktu i wypełnione wrzucają do urny frekwencja dramatycznie spada. Rozwiązanie to, jakkolwiek skuteczne, może budzić pewne kontrowersje w kontekście zasad demokratyczności, tajności i dobrowolnego uczestnictwa w wy- borach. Uczestnicy konsultacji wymienili też przykład szkoły, w której nauczyciele byli uprawnieni do głosowania w wyborach do władz SU. Wybory odbywają się w większości szkół na początku roku szkolnego, choć niekiedy planowane są również na styczeń — luty. Dzięki temu uczniowie klas pierwszych mają szansę na zapozna- nie się ze sposobem działania szkoły i wdrożenie w działanie w SU. Kiedy wybory organizowane są na początku roku często do- chodzi do sytuacji, w której de facto tylko uczniowie drugiej klasy biorą udział w pracach SU, ponieważ pierwsze klasy jeszcze się nie wdrożyły, trzecie zaś muszą koncentrować się na egzaminach. Wśród badanych szkół nie ma wyraźnie dominującego wzo- ru wyborów. W niektórych szkołach wybiera się osoby na każdą z funkcji, w innych poszczególne stanowiska zajmowane są zgod- nie z liczbą uzyskanych głosów. W większości szkół istnieją komisje skrutacyjne, w skłąd któ- rych wchodzą uczniowie. Ich rolą jest czuwanie nad prawidłowym przebiegiem wyborów, mimo to zdarzają się sytuacje w których odchodzi do fałszerstw wyborczych. Z relacji badanych wynika, że o ile wybory są dość powszech- nym wydarzeniem w szkołach, ich pełna demokratyczność pozo- stawia wiele do życzenia, zwłaszcza w szkołach podstawowych. W wielu szkołach kampania wyborcza przebiega mało merytorycz- nie lub nie ma jej wcale. ~ Kto wybiera kandydatów? Nauczyciele lub wychowawcy wybierają uczniów, na podstawie tego, czy sobie poradzą, na podstawie ocen, zachowania ~ ~ Głosowanie wygląda tak, że wchodzą z urną do klas (...) i wszyscy głosują ~ ~ Po prostu chętni zgłaszają się do opiekunki. Zachowanie się nie liczy, oni sami muszą się postarać ~ ~ Głosują tylko pierwsze i drugie klasy ~ ~ Zachęcają do głosowania poprzez rozdawanie ciastek ~ PRZYPADKI:
18III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego Samorząd uczniowski jako organ współdecydujący Zdecydowana większość uczestników konsultacji przyznała, że w zasadzie nie miała możliwości wcześniejszego podejmowania decyzji w kwestiach kluczowych dla uczniów, bądź to współde- cydowanie miało charakter wyłącznie fasadowy. Pytani o sposób podejmowania decyzji przez uczniów badani odnosili się niemal wyłącznie do decyzji podejmowanych wewnątrz władz samo- rządu, dotyczących najczęściej planu pracy, ewentualnie proce- su uzyskiwania zgody od dyrekcji na realizację działań, głównie o charakterze rozrywkowym. Opisując mechanizmy podejmowa- nia decyzji wewnątrz SU uczniowie przywoływali głównie pró- by osiągnięcia konsensusu poprzez dyskusję czy burzę mózgów, podkreślając swoją otwartość na wszelkie pomysły. Jeśli chodzi o pozyskanie akceptacji dyrekcji trudno mówić o współdecydo- waniu, proces polega raczej na przekonaniu dyrekcji, przy wspar- ciu opiekuna SU do swojego pomysłu i uzyskania zgody na jego realizację w zaplanowanej formie, niekiedy przy uwzględnieniu sugestii dyrektora. Uczniowie najpierw precyzują pewien pomysł, konsultują szanse jego realizacji z opiekunem SU, dostosowując go do spodziewanych preferencji dyrekcji, następnie przedsta- wiają swoją inicjatywę dyrektorowi i czekają na udzielenie zgody lub odmowę. Jak relacjonują badani, często już na etapie dopre- cyzowywania pomysłu biorą pod uwagę przewidywane prefe- rencje dyrekcji. Zdarza się również, że prezentowane inicjatywy muszą się równoważyć — SU przygotowuje więc jedno działanie odpowiadające uczniom oraz jedno realizujące interesy dyrekcji. Uczniowie uznali to zjawisko za dużą trudność w pracy SU. Wyni- ka z tego, że, paradoksalnie, inicjatywy SU są podporządkowane preferencjom rady pedagogicznej a zwłaszcza dyrekcji, nie zaś po- trzebom uczniów. W kilku z uczestniczących w konsultacjach szkołach przedsta- wiciele SU mieli możliwość wypowiedzenia się w kwestii pra- wa wewnątrzszkolnego. Z inicjatywy dyrekcji miało to miejsce w związku ze zmianami w statucie szkoły lub wewnątrzszkolnym systemie oceniania, czyli w dokumentach, w przypadku których istnieje ustawowy obowiązek zasięgnięcia opinii samorządu ucz- niowskiego odnośnie propozycji zmian. W praktyce sprowadza- ło się to jednak do zapoznania się z proponowanymi reformami przez władze SU i ich zaakceptowania. W prawie żadnej ze szkół uczestniczącej w konsultacjach uczniowie nie zadeklarowali do- świadczenia w samodzielnym wprowadzeniu zmian prawnych lub uczestnictwa w ich tworzeniu na początkowym etapie. W jed- nej ze szkół biorących udział w badaniu uczniowie wyszli z ini- cjatywą powrotu do poprzednich zapisów w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania, przeprowadzono ogólnoszkolną kampanię zbierania podpisów, jednak nie przyniosło to pożądanych rezul- tatów. Podobny los spotkał akcję na rzecz ponownego przyjęcia do szkoły usuniętego z niej wcześniej ucznia. Wyjątkiem jest tu przypadek szkoły niepublicznej, w której władze samorządu i często cała społeczność szkolna mają rzeczy- wisty wpływ na decyzje podejmowane we wszystkich obszarach dotyczące m.in. zagospodarowania budżetu szkoły, doboru zajęć pozalekcyjnych, prawa wewnątrzszkolnego itp. Jak pokazały konsultacje, współdecydowanie jest zdecydowanie mało rozwiniętą i rzadko realizowaną funkcją. Zakres swobody w podejmowaniu samodzielnych decyzji przez SU jest bardzo wąski, a przez samych uczniów odnoszony jest głównie to sfery
19III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego organizacyjno — rozrywkowej, nie zaś do zarządzania szkołą jako takiego. Dyrekcja i rada pedagogiczna raczej nie działają na rzecz rozwoju tego obszaru działań SU. Zjawisko to w sposób pośredni pokazuje, jak rozumiana jest obecnie w wielu szkołach rola samo- rządu i istota samorządności uczniowskiej. Fundusze i finansowanie działań samorządów uczniowskich Trudno wyłonić jeden dominujący wzorzec finansowania działal- ności i pomysłów SU. Stan wiedzy na temat regulacji prawnych, które między innymi zabraniają SU gromadzenia własnych fun- duszy, jest bardzo zróżnicowany, podobnie jak przestrzeganie wspomnianych przepisów. W niektórych szkołach uczniowie oraz nauczyciele nie są świadomi istnienia tych uregulowań, w innych decydują się ich nie przestrzegać, zwłaszcza jeśli budżet SU jest stosunkowo niewielki — Wskazuje na to również duża częstość występowanie funkcji skarbnika we władzach SU. Pewna część samorządów uczniowskich korzysta z rozwiązania pośredniego, tzn. samodzielnie pozyskuje fundusze, a następnie przekazuje je na specjalne subkonto rady rodziców. Samorządy uczniowskie najczęściej pozyskują swoje środki z biletów wstępu na różnego rodzaju imprezy, np. dyskoteki, cza- sami z rozmaitych kiermaszy ciast, sprzedaży kartek okolicznoś- ciowych itp. Zdarza się też, że pieniądze gromadzone są poprzez ogólnoszkolne zbiórki, w czasie których każdy uczeń zobowiąza- ny jest do przyniesienia odpowiedniej kwoty (zazwyczaj między 1 a 5zł). Zbiórka taka ma miejsce raz do roku, raz w semestrze lub doraźnie — w zależności od potrzeb SU. Tego typu fundusze prze- znaczane są głównie na promocję akcji SU lub zakup materiałów koniecznych do zrealizowania danego działania, często wykona- nia dekoracji na dyskotekę, uzyskania rekwizytów do przedsta- wienia itp. Zdarza się również, że uzyskiwane pieniądze są wyko- rzystywane do zakupu kwiatów lub innych upominków dla grona pedagogicznego. Kwoty uzyskiwane w ten sposób przez SU nie są zbyt duże, w związku z czym w przypadku bardziej rozbudowa- nych planów działania uczniowie często napotykają na bariery ~ Z reguły to nie opiniujemy jakoś tak... raczej nie było takiej sytuacji, żebyśmy mieli coś tak opiniować. Jeśli pani dyrektor chce zrobić to z reguły to są takie rzeczy, że samorząd i tak nie ma nic do powiedzenia. ~ ~ Pisane jest podanie do dyrektora, rozpatrywane na radzie peda- gogicznej i dopiero wtedy jest decyzja. ~ ~ Decyzje są podejmowane wspólnie, ale ostateczny głos ma pani dyrektor. ~ PRZYPADEK:
20III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego finansowe — np. chcąc założyć w szkole radiowęzeł. Stosunkowo spora część uczniów wie, że może zwrócić się z prośbą o dofinan- sowanie do rady rodziców, jednak niezbyt często wykorzystuje tę możliwość, jeszcze rzadziej robi to skutecznie. Niektórym szkołom udaje się pozyskać sponsorów, jednak cała sfera związana z tym wsparciem jest w większości przypadków wyłączną domeną działań i decyzji nauczycieli oraz dyrekcji. Samorząd klasowy a samorząd uczniowski Szczególnie ciekawe zagadnienie w dziedzinie samorządności ucz- niowskiej stanowi rola samorządów klasowych. Zdaniem bada- nych, funkcja samorządów klasowych sprowadza się zazwyczaj do dwóch zadań: uczestnictwa w zebraniach SU oraz pośredniczenia w przepływie informacji (nie zawsze dwustronnym) między klasa- mi a władzami SU. Samorządy klasowe są często wykorzystywane do przedstawiania uczniom planów i pomysłów zarządu SU, który w ten pośredni sposób konsultuje je ze społecznością uczniowską. Zdaniem uczestników spotkań, jest to sposób przynoszący niezbyt obfitą informację zwrotną od klas, niekiedy też dosyć zawodny jeśli chodzi o przepływ komunikatów. Najczęściej wskazywaną przyczy- ną tych problemów był wybór mało kompetentnych i zaangażowa- nych osób na delegatów klas, co przekłada się również negatywnie na ich frekwencję i aktywny udział w spotkaniach władz SU. Rada Rodziców a samorząd uczniowski Nie wyłoniło się jasne stanowisko uczestników konsultacji w kwestii roli, jaką we wspieraniu samorządności mogą odgry- wać rodzice. Rada rodziców postrzegana jest jako organ pomocny niemal wyłącznie w roli potencjalnego sponsora działań, często jako sojusznik grona pedagogicznego, tworzący razem z nim blok „antyuczniowski”, podejmujący decyzje bez uwzględniania zdania uczniów. Zdarzały się przypadki, w których rada rodziców działała w kwestiach uczniowskich wbrew wyrażanym głośno preferen- cjom uczniów, co zrywało wszelkie więzi zaufania. Przykładem takiej sytuacji była kwestia wyboru miejsca studniówki w jednej ze szkół — mimo podjętej przez społeczność uczniowską decyzji o tym, gdzie ma się odbyć impreza, rodzice w porozumieniu z na- uczycielami zmienili ustalenia, nie uwzględniając zdania uczniów. W sytuacjach wymagających wsparcia uczniowie uciekają się częś- ciej do nieformalnej pomocy rodziców, indywidualnych rozmów, interwencji. Z drugiej strony, jak mówili badani, niekiedy wolą nie korzystać z rzeczniczej funkcji rodziców, ponieważ może to doprowadzić raczej do zaostrzenia konfliktu z  nauczycielem, niż uzyskania pożądanych zmian. Jasne strony samorządności W czasie konsultacji uczniowie wskazywali także na takie właści- wości funkcjonowanie SU, z których są zadowoleni i które ocenia- ją jako działające dobrze. Jak zadeklarowali badani, do działania w SU szczególnie motywuje ich prestiż związany ze sprawowa- niem pewnych funkcji, ale też poczucie, że przecierają szlaki innym uczniom i zadowolenie z tego, nawet jeśli jest to trudne i żmudne zadanie. Wyrażali też poczucie, że ich działania two- rzą w szkole pewną tradycję, a jednorazowe akcje zamieniają się w wydarzenia posiadające stałe miejsce w szkolnym kalendarzu.
21III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Idealny SU — jak wygląda i działa zdaniem uczniów Daje to szansę, że raz przełamane problemy związane z działalnoś- cią SU w danej szkole nie będą się pojawiały ponownie, a przynaj- mniej nie z taką siłą. Uczniowie twierdzili również, że w ramach niekiedy dość wąskiego obszaru uprawnień, samorządność daje im pewien zakres niezależności. Uczniowie podkreślali też, że atutem w rozmowach z dyrek- cją jest bardzo dokładne zaplanowanie projektu, które umożliwi udzielenie odpowiedzi na większość zadawanych im pytań. Bar- dzo ważne wsparcie w tym obszarze stanowi dla nich opiekun SU. Relacje z opiekunem są jednym z zagadnień, które uczniowie rów- nież w większości oceniali bardzo pozytywnie. Badani często podkreślali, że najmocniejszą stroną zarządów ich samorządów uczniowskich jest zgranie i umiejętność współ- pracy oraz uwspólniania w drodze kompromisu celów swoich działań. Idealny SU — jak wygląda i działa zdaniem uczniów Obraz idealnego SU został zdefiniowany przez badanych na trzech wymiarach — cech, obszarów działania oraz osób i instytucji, z któ­ rymi współpracuje. Cechy Ogólne cechy niezbędne do prawidłowego działania samorzą- du uczniowskiego, na które wskazywali badani to: wytrwałość, cierpliwość, nadzieja, stawianie czoła przeciwnościom i nie pod- dawanie się bez walki. Uczniowie powinni darzyć się wzajemnym zaufaniem, aby możliwa była owocna współpraca, konieczne jest zatem istnienie podstawowych więzi w ramach społeczności ucz- niowskiej i poczucie solidarności oraz współodpowiedzialności za rzeczywistość szkolną. Główną motywacją zaś powinna być chęć poprawy warunków życia w szkole i kierowanie się dobrem ogółu. SU powinien mieć szeroki zakres możliwości i uprawnień, a także swobodę w wyborze podejmowanych działań. Główny obszar, na którym skupili się uczestnicy badania to zdolność do wspólnej pracy na rzecz realizacji wyznaczonych celów. Podkreślali przede wszystkim umiejętność osiągania po- rozumienia, gotowość zawierania kompromisów, zgodność w de- finiowaniu celów. Konieczne są do tego umiejętności komuni- kacyjne, które sprzyjają wspólnemu podejmowaniu decyzji nie tylko wewnątrz samych władz, ale i całej społeczności szkolnej. Badani wskazywali również na umiejętność realistycznej oceny pomysłów, planowania i sprawiedliwego podziału pracy oraz systematyczność w wywiązywaniu się ze swoich obowiązków.
22III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Idealny SU — jak wygląda i działa zdaniem uczniów Rolę lidera uznali za potrzebną, ale podkreślali, że nie powinien być to ktoś, kto stawia się ponad innymi. Istnienie przejrzystej struktury SU, zdaniem uczniów, sprzyja prawidłowemu funkcjo- nowaniu, jednak przede wszystkim ważna jest nie tyle teoretycz- na liczebność SU, ale faktyczne zaangażowanie jak największej liczby uczniów. Działania Z zarysowanej przez uczestników badania wizji idealnego SU wy- łania się obraz instytucji, która działa z jednej strony dość kom- pleksowo, a z drugiej posiada zdolność do elastycznych inter- wencji doraźnych. Jako przykłady działania idealnego samorządu badani podawali dość szerokie kategorie, takie jak troska o spra- wy, problemy czy interesy uczniów, dbanie o przyjazną atmosferę w szkole, kwestie ważne dla szkoły, pomoc innym czy wprowadza- nie zmian. Poproszeni o doprecyzowanie uczniowie mówili, że SU powinien przede wszystkim wspierać ochronę i przestrzeganie praw ucznia, a działanie to nie powinno negatywnie odbijać się na relacjach z nauczycielami. Za ważne zadanie dobrze funkcjo- nującego SU uznali także nagłaśnianie i ujawnianie problemów uczniów oraz udział w podejmowaniu decyzji dotyczących szkoły, a zwłaszcza uczniów, przez możliwie dużą grupę młodzieży szkol- nej. Badani zwrócili również uwagę na rolę SU w kształtowaniu dobrych, partnerskich, opartych na wzajemnym szacunku relacji z gronem pedagogicznym. Władze SU powinny być pośrednikami w kontakcie między społecznością uczniowską a gronem pedago- gicznym i dyrekcją. Uczestnicy konsultacji podkreślali, że ważne jest, aby działania angażowały maksymalnie dużą liczbę osób. Samorząd uczniowski zdaniem badanych powinien również zajmować się organizowaniem różnych rozrywek, akcji charyta- tywnych, wycieczek i wyjść. Jak podkreślali uczestnicy konsulta- cji, najważniejsze jest jednak to, aby inicjatywy SU mogły zostać rzetelnie przedstawione dyrekcji i by nieszablonowe pomysły miały również szansę na realizację. Uczniowie biorący udział w badaniu deklarowali, że opinia dyrekcji zawiera dla nich czę- sto cenne wskazówki, ale niekiedy ich pomysły spotykają się z natychmiastową odmową i ten mechanizm bardzo chcieliby wykluczyć. Badani zwrócili również uwagę na funkcję reprezentacyjną, jaką ich zdaniem powinny pełnić władze SU. W jej zakres powin- ny wchodzić m.in. takie zadania jak organizacja i prowadzenie ważnych uroczystości szkolnych. Sojusznicy Najczęściej wymienianymi przez badanych partnerami, z którymi ich zdaniem powinien współpracować samorząd uczniowski byli nauczyciele, dyrekcja oraz inni uczniowie. Kooperacja ta powinna opierać się na partnerskich relacjach i swoistej zasadzie subsydiar- ności, tzn. nauczyciele mają wkraczać dopiero wtedy, gdy młodzi ludzie nie radzą sobie z daną sytuacją. Szczególnie podkreślano tu rolę opiekuna SU i  pedagoga. Część uczniów była zdania, że współpraca powinna włączać możliwie wiele osób, pewna grupa uczestników uważała, że ważna jest praca z osobami rzeczywiście chętnymi, a niekoniecznie zwracanie uwagi na maksymalizowa- nie liczby teoretycznie tylko zaangażowanych osób. Badani, choć wyrażają chęć zasięgania rad u nauczycieli, zastrzegają sobie
23III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak wspierać samorządność — rekomendacje uczniów i uczennic prawo do nie korzystania z nich i chcieliby, aby ich decyzje były szanowane przez członków grona pedagogicznego. Nieco rzadziej badani jako sojuszników wymieniali rodziców i samorządy klasowe, których obecna rola została omówiona już we wcześniejszych częściach raportu. O ile w stosunku do tych drugich zostało wyrażone jedynie oczekiwanie lepszego przeka- zywania informacji i konsultowania pomysłów w klasach, o tyle współpraca z radą rodziców jest nieco bardziej złożoną kwestią. Angażowanie rodziców jest postrzegane przez wielu uczniów jako przejaw słabości, braku samodzielności, a więc zależności od ro- dziców — od tego zaś nastolatki zazwyczaj próbują uciec. Badani wskazywali również na powinność współpracy z innymi organi- zacjami działającymi w szkole, np. wolontariatem, redakcją szkol- nej gazety. Niektórzy z uczestników konsultacji wskazywali też na instytucje nie związane z ich szkołą, np. organizacje pozarządowe, inne szkoły, kościoły czy uczelnie wyższe, jako ciekawych partne- rów do realizacji różnych działań. Działania te mogłyby swoim za- sięgiem objąć większą społeczność niż tylko szkołę, np.: wspólny festiwal organizowany przez kilka szkół, wykłady otwarte, dzia- łalność wolontariacka. Sporadycznie badani wymieniali też Radę Miasta lub Młodzieżową Radę Miasta, tę pierwszą w kontekście potencjalnego sponsoringu szkolnych działań, tę drugą jako forum wyrażania swoich poglądów i potrzeb. Wydaje się jednak, że tylko w stosunkowo nielicznych przypadkach uczniowie postanawiają wykorzystać Młodzieżowe Rady Miasta, często instytucje te są dość oddalone od zagadnień związanych z samorządnością uczniowską oraz tego, jakie warunki do rozwoju samorządności stwarza szkoła. Lista potencjalnych sojuszników, z którymi powinien współ- pracować idealny samorząd uczniowski jest dość rozbudowana, zdecydowanie częściej jednak uczniowie przywoływali instytucje i organy wewnątrzszkolne, stosunkowo rzadko myśląc o SU jako o instytucji mogącej wychodzić ze swoimi działaniami poza mury własnej szkoły. Jak wspierać samorządność — rekomendacje uczniów i uczennic Priorytetem jeśli chodzi o wspieranie samorządności, zdaniem uczniów, powinny być działania nakierowane na zmianę świa- domości i powiązanych z tym zachowań trzech grup: dyrekcji, nauczycieli oraz uczniów. W przypadku grona pedagogicznego po- winna ona dotyczyć praw ucznia, ich istoty i istotności oraz wagi związanej z ich przestrzeganiem. Takiej wiedzy brakuje również wielu uczniom, badani sugerowali zatem, że przydatna mogłaby być ogólnoszkolna debata lub warsztaty związane z tą tematyką. Uczestnicy konsultacji wskazywali na potrzebę rozwiązania kwe- stii negatywnych konsekwencji, które spotykają uczniów inter- weniujących w przypadku problemów z przestrzeganiem praw ucznia. Często poruszaną kwestią było zagadnienie skutecznego rozwiązywania konfliktów między uczniami i nauczycielami, które niekiedy trwają przez wszystkie lata edukacji szkolnej. Zdaniem uczestników, wspólne zajęcia warsztatowe sprzyjałyby bardziej przyjaznym i partnerskim relacjom między uczniami a nauczycielami, co również wpłynęłoby pozytywnie na dalsze możliwości współpracy. Budowa zaufania między stronami może też odbywać się poprzez wspólną realizację mniejszych projek- tów. Badani często podkreślali, że zarówno młodzież, jak i grono
24III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak wspierać samorządność — rekomendacje uczniów i uczennic pedagogiczne, nie są świadome roli i celów istnienia SU. Z tego też wynikają problemy z zaangażowaniem i pomocą — po jednej i drugiej stronie. Nawet jeśli w danej szkole istnieje więcej niż jeden opiekun SU, w stosunku do reszty grona pedagogicznego jego pozycja jest dość słaba i nie zawsze ma on szansę przekona- nia pozostałych nauczycieli do swoich racji. Jest to funkcja, któ- rą zdecydowanie należy wspierać, jednak z obserwacji badanych wynika, że jeden czy dwóch nauczycieli nie jest w stanie zbyt wiele zdziałać, jeśli pozostali członkowie grona pedagogiczne- go nie będą tworzyli w szkole klimatu sprzyjającego rozwojowi samorządności. Istotnym elementem w dyskusji w trakcie niemal wszystkich spotkań konsultacyjnych była kwestia motywowania szerszej społeczności uczniowskiej do angażowania się w działania or- ganizowane przez SU. W niektórych szkołach stosuje się system nagradzania dodatkowymi punktami, które wpływają na ocenę z zachowania. Uczestnicy warsztatów posiadali różne opinie od- nośnie skuteczności i wartości takiego sposobu motywowania. Część badanych wskazywała, że taki system przynosi pozytywne efekty, inni twierdzili, że przeczy podstawowej idei samorząd- ności, która powinna z założenia być bezinteresowna. Niektórzy uczniowie z kolei byli sceptycznie nastawieni do motywowania poprzez punkty, jednak uznawali, że pewna forma gratyfikacji jest konieczna. Uczestnicy konsultacji byli dość bezradni wobec pytania o to, jak angażować innych uczniów do działania. Często zresztą ich działania jako SU ograniczały się do organizowania dyskotek, apeli i raz do roku wyborów. Trudno zatem określić, na ile skutecznym rozwiązaniem są inne formy aktywności SU, które dają uczniom poczucie realnego wpływu na rzeczywistość szkolną — współdecydowanie, ogólnoszkolne konsultacje, refe- renda, debaty itp. Innym problemem dla wielu uczniów jest brak czasu na angażowanie się w działania SU, związany z dużą liczbą zajęć pozalekcyjnych, czasami też możliwościami dojazdowymi (w mniejszych miejscowościach). Pojawia się zatem pytanie: na ile możliwe jest włączanie możliwie dużej grupy uczniów i uczennic w większość działań, a na ile powinny one być okrojone do pew- nego kluczowego minimum? Kolejnym ważnym postulatem uczniów była konieczność zmiany świadomości dyrekcji, ponieważ to ona ma ostateczny głos w kwestii kierunku rozwoju samorządności w danej szkole. Uczestnicy ocenili ten wpływ na silniejszy niż wpływ wszystkich nauczycieli danej szkoły. Oznacza to, że nawet jeśli grono peda- gogiczne będzie wspierać pomysły SU, ale dyrekcja nie wyrazi zgody na podjęcie inicjatywy, działania te nie będą realizowane. Dlatego, zdaniem uczniów, kluczowa jest również praca z dyrek- torami szkół i zmiana ich świadomości dotyczącej samorządności uczniowskiej. W niektórych ze szkół uczestniczących w konsultacjach istnieją Rady Szkoły4 . Uczniowie jednak nie wyrażali się na ich temat en- tuzjastycznie. Z ich opisów wynikało, że są to raczej pewne fasadowe orga- ny, których postanowienia nie mają realnego wpływu na to, w jaki sposób działa szkoła. Badani nie postrzega- li ich raczej jako narzędzia swojego wpływu i przestrzeni do współdecydowaniu o szkole, nie mówiąc już o współzarządzaniu. W ich rekomendacjach nie pojawiały się zatem żadne propozycje usprawnienia tego organu. 4. Rada Szkoły to organ złożony z przedstawicieli uczniów, nauczycieli oraz rodziców.
25III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak wspierać samorządność — rekomendacje uczniów i uczennic Uczniowie wskazywali również na pewne potrzeby związane z umiejętnościami organizacyjnymi takimi jak: planowanie, za- rządzanie czasem umożliwiające terminową realizacje zadań, mo- tywowanie pozostałych członków do działania. Rekomendacje uczniów miały dość ogólnikowy charakter, co może wskazywać na to, że sam sposób działania samorządu ucz- niowskiego nie jest przedmiotem częstej refleksji, podobnie jak potrzebne zmiany. Uczestnicy mieli spore trudności ze wskaza- niem konkretnych rozwiązań, zwłaszcza prawno-instytucjonal- nych, które wspierałyby rozwój samorządności w ich szkołach i ułatwiły im pracę. Pokazuje to, że wielu uczniów nie zdaje so- bie sprawy z tego, w jaki sposób działa szkoła — nie tylko w jeśli chodzi o regulacje wewnętrzne, ale też jako element szerszej sieci powiązań.
Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej Celem pierwszej części ankiety było uzyskanie ogólnej oceny samorządu uczniowskiego przez badanych oraz deklaracji ich ogólnego stosunku do idei samorządności. W pierwszym bloku pytań ankiety respondenci zostali poproszeni o określenie swojego stosunku do pewnych stwierdzeń dotyczących samorządu uczniowskiego. Każ- de ze stwierdzeń miało dwa możliwe, przeciwstawne za- kończenia (tzw. metoda dyferencjału semantycznego). Na skali -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3 ankietowani mieli zaznaczyć, na ile ich odczucie zbliża się do danej cechy. W przypadku niemal wszystkich stwierdzeń wartości negatywne były bliżej odpowiedzi wskazującej cechy uznane przez nas za niepożądane, natomiast wartości dodatnie zbliżały się do wariantu pozytywnego. SU w mojej szkole nic nie robi/realizuje wiele działań. Średnia wartości wskazań dla tego stwierdzenia wynio- sła 0,31, jednak aż 60% badanych zaznaczyło odpowiedź znajdującą się po stronie dodatniej, z czego ponad 38% odpowiedź +1. Była to zarazem najczęściej wybierana odpowiedź. Skrajnie negatywną wartość zaznaczyło 12,5% ankietowanych. Wynik ten wskazuje na to, że biorący udział w badaniu uczniowie dostrzegają podejmowanie pewnych działań przez ich samorządy. 26III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej PYTANIE 1.1 Ankieta została podzielona na kilka bloków tematycznych, poniżej znajduje się opis wyników poszczególnych jej części.][ankiety uczniowskie
27III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej PYTANIE 1.2 SU w mojej szkole: decyzje są narzucone przez dyrekcję, radę pedagogiczną/samodzielnie podejmuje decyzje. Średnia wartości wskazań dla tego stwierdzenia wyniosła 0,04, przy czym znów przeważają odpowiedzi pozytywne nad negatywnymi (43% do 27%). Najczęściej zaznaczaną wartością ponownie była wartość +1, ponad 22% odpowie- dzi stanowiła odpowiedź neutralna 0. Biorąc pod uwagę jednak informacje i opinie uzyskane z części konsulta- cyjnej badania można przypuszczać, że wiąże się to raczej z brakiem wiedzy o procedurach podejmowania decyzji niż z faktyczną samodzielnością uczniów w decydowaniu o sobie w szkole. SU w mojej szkole to mała grupa osób zamknięta na pomysły i współpracę z innymi/grupa osób otwarta na pomysły i współpracę z innymi. Średnia wartości wskazań dla tego stwierdzenia wyniosła 0,82. Stosunek odpowiedzi pozytywnych do negatywnych wyniósł 64% do 21%, a najczęściej wybieraną wartością była wartość +2 (ponad 29%). Oznacza to, że w opinii bada- nych wybrani reprezentanci samorządu są dla nich łatwo dostępni i gotowi realizować zewnętrzne inicjatywy. SU w mojej szkole to grupa działająca dla własnego dobra/grupa działająca dla dobra wszystkich. Średnia wartości wskazań dla powyższego stwierdzenia wyniosła trochę ponad 1 i niemal 68% badanych zaznaczy- ło wartość pozytywną, z czego 30% wartość +2. Najrzadziej zaznaczane były wartości skrajnie negatywne -3 oraz -2 (każdą z nich wybrało 4,4% ankietowanych). Dysproporcja w odpowiedziach pozytywnych i negatywnych była ponad czterokrotna (67,8% do 15,6%). PYTANIE 1.4 PYTANIE 1.3
28III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej PYTANIE 1.5 PYTANIE 1.6 SU w mojej szkole reprezentuje i broni interesów uczniów/podejmuje tylko takie działania, które będą wzbudzać poklask wśród nauczycieli. Średnia wartości wskazań dla tego stwierdzenia wyniosła 0,24. Warto zwrócić uwagę, że w tym pytaniu wartości do- datnie odpowiadały cesze negatywnej, natomiast warto- ści ujemne właściwości pozytywnej. Zabieg ten został za- stosowany celowo, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo machinalnego wypełniania ankiety przez badanych, przy tak długim bloku pytań. Tym razem to odpowiedzi wska- zujące cechę niepożądaną przeważały nad odpowiedziami bliższymi cesze pozytywnej (40,4% do 14,6%), jednak naj- częściej wybieraną odpowiedzią była wartość 0. Powyższy wynik warto porównać z wynikiem uzyskanym dla stwier- dzenia 1.3. Okazuje się, że choć samorząd jest otwarty na przyjęcie inicjatyw szerokiej społeczności uczniowskiej, to jednak nie zawsze będzie realizował działania odpowiada- jące na faktyczne potrzeby uczniów. SU w mojej szkole to zbędny przeżytek/jest potrzebną instytucją Średnia wartość odpowiedzi zaznaczanych w tym pytaniu wynosi niewiele ponad 1, jednak odpowiedzi pozytywne stanowią ponad pięciokrotność odpowiedzi negatyw- nych (65,5% do 12,6%). Najczęściej wybieraną wartością była wartość +1 — stanowiła 24% wszystkich odpowiedzi, jednak również wartości bardziej skrajne, +2 i +3, stano- wią istotną część wybieranych opcji (każda z nich została wybrana przez ponad 20% respondentów). Wskazuje to na deklarowaną świadomość istotności i celowości istnienia samorządu uczniowskiego wśród badanych uczniów.
29III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej PYTANIE 2 Uważam, że SU funkcjonuje w mojej szkole... Badani zostali poproszeni o ocenę funkcjonowania samo- rządu uczniowskiego w ich szkole na skali: bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle trudno powie- dzieć Wykres obok obrazuje rozkład udzielonych odpowiedzi. Blisko połowa ankietowanych ocenia funkcjonowanie SU średnio, jednak procent odpowiedzi pozytywnych (dobrze i bardzo dobrze — 38%) zdecydowanie przewyższa udział odpowiedzi negatywnych (źle i bardzo źle — 15%). Z drugiej strony więcej osób uznało, że ich samorząd działa bardzo źle niż bardzo dobrze (różnica 2%). średnio źle bardzo źle trudno powiedzieć UWAŻAM, ŻE SU FUNKCJONUJE W MOJEJ SZKOLE: bardzo dobrze dobrze
30III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej PYTANIE 3 Barometr W pytaniu trzecim ankietowani zostali poproszeni o za- znaczenie na symbolicznym barometrze swojego stosun- ku do idei samorządności uczniowskiej (od 0 — bardzo negatywny, do +100 — bardzo pozytywny). Średnia ocen wyniosła blisko 57 „stopni”, jest to zatem wynik nieznacz- nie pozytywny. Najczęściej natomiast wybieraną war- tością była wartość środkowa czyli 50. Zaznaczyło ją 21% ankietowanych. Na podstawie odpowiedzi udzielonych na powyższe pytania można stwierdzić, że samorząd uczniowski jako instytucja jest oceniany generalnie pozytywnie, choć re- spondenci są dość ostrożni w tej ocenie (w pierwszym bloku stwierdzeń, poza stwierdzeniem 1.4, większość po- zytywnych wskazań ma wartość +1). Z drugiej strony po- wściągliwość ta może być spowodowana ogólną niechęcią badanych do wybierania opcji skrajnych w badaniach an- kietowych. W tym dość optymistycznym obrazie wyłom stanowi kwestia charakteru działań SU — zdaniem więk- szości badanych odpowiadają one raczej oczekiwaniom nauczycieli niż uczniów. Stanowi to dość poważny prob- lem ponieważ uderza w samą istotę celu istnienia samo- rządu uczniowskiego. Może też zastanawiać stosunkowo wysoki poziom obojętności wobec samej idei samorząd- ności uczniowskiej, którą wykazał barometr. 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
31III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Definicje samorządu uczniowskiego PYTANIE 4 Definicje samorządu uczniowskiego Kolejne dwa pytania były pytaniami otwartymi i dotyczyły sposobu, w jaki badani rozumieją samorząd uczniowski, zwłaszcza tego, na ile powszechnie przyjęta jest definicja zawarta w Ustawie o Systemie Oświaty (art. 55), według której samorząd uczniowski stanowią wszyscy uczniowie szkoły. Zdefiniuj czym Twoim zdaniem jest samorząd uczniowski? Odpowiedzi na to pytanie zostały podzielone na osiem ka- tegorii, wymienionych w poniższej tabeli. —— W pierwszej kategorii znalazły się odpowiedzi związane z ogólną funkcją reprezentowania uczniów oraz podkreślonym faktem wybieralności władz SU. Do tej grupy zostały zakwalifi- kowane odpowiedzi, które nie wskazują na żadne inne, bardziej szczegółowe funkcje SU. —— Do drugiej kategorii zostały zaliczone odpowiedzi zgodne z ustawowym rozumieniem samorządu uczniowskiego. —— W trzeciej grupie znalazły się odpowiedzi włączające do samo- rządu uczniowskiego również nauczycieli, bez względu na inne wskazane przez badanych cechy. —— Czwarta kategoria dotyczy odpowiedzi podkreślających za- dania, jakie powinien realizować SU — czyli ochronę interesów i praw uczniów. W tej grupie znajdują się również odpowiedzi wskazujące na rolę SU w pośredniczeniu między uczniami a na- uczycielami i działalności rzeczniczej. KATEGORIE KODOWANIA 1 — wybrani przedstawiciele, reprezentanci 2 — wszyscy uczniowie szkoły 3 — uczniowie i nauczyciele 4 — instytucja reprezentująca interesy uczniów, walcząca o ich prawa 5 — grupa negatywnie postrzegana (bez wpływu, bez chęci) 6 — grupa zorientowana na działanie, organizację różnych wydarzeń w szkole 7 — inne 8 — brak odpowiedzi
32III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Definicje samorządu uczniowskiego —— Piąta kategoria zawiera wszelkie odpowiedzi wyrażające nega- tywny stosunek do SU, ukazujące go jako instytucję pozbawioną wpływu lub motywacji do podejmowania działań. —— W szóstej kategorii umieszczono odpowiedzi kładące nacisk na rolę SU jako swoistego animatora życia szkolnego, który uprzyjemnia uczniom czas poprzez organizację różnego rodzaju wydarzeń kulturalno-rozrywkowych, takich jak dyskoteki, kon- kursy, apele czy odtwarzanie muzyki na przerwach. —— Siódma kategoria zawiera inne odpowiedzi, nie mieszczące się w żadnej z poprzednich, natomiast ósma zawiera rekordy, w których nie umieszczono odpowiedzi bądź odpowiedzi te nie mają żadnego związku z SU. Wykres obok ukazuje procentowy rozkład odpowiedzi w poszczególnych kategoriach. Rozkład odpowiedzi pokazuje, że zdecydowana więk- szość badanych wskazuje w definicji na funkcje, jakie ma spełniać SU (łącznie 51%) — wymieniana jest tu ochrona praw uczniów bądź organizacja różnych wydarzeń szkol- nych. Zaledwie 2% ankietowanych odniosło się w odpo- wiedzi do ustawowej definicji, niemal co dziesiąta osoba wskazywała na przedstawicielski charakter SU. Zastana- wia, że 10% uczestników ankiety w swojej definicji uczy- niło negatywne cechy elementem kluczowym, natomiast niemal co piąta osoba nie chciała bądź nie umiała odpo- wiedzieć na to pytanie. grupa zorientowana na działanie, organizację różnych wydarzeń w szkole grupa negatywnie postrzegana (bez wpływu, bez chęci) instytucja repre- zentująca interesy uczniów, walcząca o ich prawa inne brak odpowiedzi wybrani przedstawiciele, reprezentanci wszyscy uczniowie szkoły uczniowie i nauczyciele CZYM TWOIM ZDANIEM JEST SU?
33III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Definicje samorządu uczniowskiego PYTANIE 5 Kto Twoim zdaniem wchodzi w skład SU? Kolejne pytanie dotyczyło osób wchodzących w skład SU i było kolejną próbą sprawdzenia, jaką popularnością cie- szy się oficjalna definicja prawna samorządu uczniowskie- go. Zestaw kategorii, do których zostały przypisane odpo- wiedzi na to pytanie prezentuje poniższa tabela. —— Pierwsza kategoria zawiera odpowiedzi zgodne z definicją ustawową, zarówno podkreślające, że są to wszyscy uczniowie szkoły, jak i odpowiedzi mówiące po prostu o uczniach danej szkoły. Ze względu na kontekst badania zostały one uznane przez badaczkę za tożsame. —— Do drugiej kategorii zakwalifikowano odpowiedzi wymienia- jące same władze SU, roboczo nazywane zarządem. —— Kategoria trzecia zawiera natomiast definicje wskazujące obecność zarówno władz wykonawczych, jak i jakiegoś organu plenarnego (np. przedstawiciele klas). —— Do czwartej kategorii zaliczono wszystkie odpowiedzi wska- zujące na obecność w SU nauczycieli. —— Kategoria piąta zawiera odpowiedzi ogólne, w których SU ro- zumiany jest jako wybrani przez uczniów przedstawiciele. —— W szóstej kategorii znalazły się odpowiedzi podkreślające szczególnie pozytywne cechy członków SU — takie jak odpowie- dzialność, rzetelność, pracowitość, w siódmej zaś przeciwnie — definicje koncentrujące się na cechach negatywnych, np. braku zorganizowania. Osobno wyróżniona została jeszcze jedna kate- goria — dziewiąta wskazująca, że SU stanowią osoby najbardziej popularne. —— Kategoria ósma zawiera puste rekordy bądź odpowiedzi cał- kowicie niezwiązane z pytaniem, a także odpowiedzi „nie wiem”. —— W kategorii dziesiątej znalazły się inne odpowiedzi, nie kla- syfikujące się do żadnej z powyższych grup. KATEGORIE KODOWANIA 1 — wszyscy uczniowie szkoły 2 — zarząd np. przewodniczący,a/zastępca/czyni skarbnik, sekcje 3 — zarząd + organ plenarny 4 — przedstawiciele uczniów i nauczycieli 5 — generalnie: wybrani reprezentanci 6 — osoby o szczególnie pozytywnych cechach 7 — osoby o szczególnie negatywnych cechach 8 — brak odpowiedzi 9 — osoby najbardziej popularne, lubiane 10 — inne
34III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Definicje samorządu uczniowskiego Poniższy wykres przedstawia procentowy udział poszcze- gólnych kategorii w odpowiedziach osób badanych. Co piąta osoba wypełniająca ankietę posłużyła się defi- nicją ustawową, jednak aż 15% (druga największa katego- ria) nie chciało bądź nie było w stanie udzielić odpowiedzi na to pytanie. Łącznie 30% badanych uznało też, że SU to wybrani przedstawiciele uczniów. Warto wskazać, że jedy- nie 2% uczniów wymieniło jako składnik SU organ plenar- ny, co może wskazywać na niewielki udział lub mało istot- ną rolę przedstawicieli klas w działalności samorządowej. Zdecydowanie większy nacisk został położony na osoby pełniące najważniejsze funkcje we władzach SU. Zastana- wiać powinien również fakt, że co dziesiąta badana osoba uznała, że w skład samorządu uczniowskiego wchodzą na- uczyciele! O ile w ogólnej definicji SU (pyt. 4) pojawił się stosunkowo znaczący procent odpowiedzi wskazujących na negatywne cechy, w pytaniu o to, kto stanowi tę insty- tucję wskaźnik ten spadł do zaledwie 2%. Z drugiej strony pojawiła się dość istotna grupa odpowiedzi podkreślająca, że SU stanowią osoby najbardziej lubiane czy popularne. Wskazuje to, że duże znaczenie przy wyborze reprezentan- tów samorządu uczniowskiego ma ich popularność. generalnie: wybrani reprezentanci osoby o szczególnie pozytywnych cechach przedstawiciele uczniów i nauczycieli zarząd + organ plenarny osoby o szczególnie negatywnych cechach brak odpowiedzi osoby najbardziej popularne, lubiane inne wszyscy uczniowie szkoły zarząd, np. przewodni- czący, zastępca, skarbnik, sekcje KTO TWOIM ZDANIEM WCHODZI W SKŁAD SU?
35III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim Kolejny blok tematyczny dotyczył zaangażowania ucz- niów wypełniających ankietę w działania ich samorządów uczniowskich. Pytania odnosiły się do kolejnych stopni partycypacji -od samej świadomości działań SU, poprzez branie udziału w akcjach organizowanych przez SU, do ich współorganizowania. Respondenci, którzy nie brali udziału w żadnych działaniach SU byli proszeni o podanie przyczyny i przejście do następnej części tematycznej, zaś osoby, które uczestniczyły w nich pytane były o ich ocenę tych działań i swojej chęci włączania się w działania SU oraz uzasadnienie odpowiedzi.
36III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim PYTANIE 7 Czy słyszałeś/łaś o jakichś działaniach SU w Twojej szkole (jeśli tak, proszę wymień jakie) Odpowiedź twierdzącą na powyższe pytanie udzieliło niecałe 58% ankietowanych, co oznacza że przynajmniej deklaratywnie ponad 40% badanych nie słyszało bądź nie było w stanie przypomnieć sobie o żadnym działaniu rea- lizowanym przez ich samorząd uczniowski! Wymienione przykłady ponownie zostały podzielone na kategorie, któ- rych spis zawiera poniższa tabela. —— W pierwszej kategorii znalazły się wybory do samorządu uczniowskiego, w drugiej różnego rodzaju działania na rzecz praw ucznia, głównie zmiany w wewnątrzszkolnym systemie oceniania. —— W trzeciej kategorii znalazły się przykłady związane z dysko- tekami i innego rodzaju imprezami szkolnymi o charakterze rozrywkowym. —— Czwarta kategoria zawiera działania związane z tradycyjnie rozumianym wolontariatem, zbiórkami i akcjami charytatywny- mi, mającymi na celu pomoc ludziom lub zwierzętom. —— W piątej grupie znalazły się przykłady bardziej oficjalnych uroczystości szkolnych, takich jak dzień nauczyciela, akademie i apele. —— Do kategorii szóstej zaliczone zostały inicjatywy mające na celu odciążenie uczniów w lekcjach, np. szczęśliwy numerek lub skrócone lekcje. —— Osobną, siódmą kategorię stanowi puszczanie muzyki na przerwach. —— W kategorii ósmej znajdują się rekordy puste, natomiast w ostatniej, dziewiątej grupie inne przykłady, których nie da się zakwalifikować do żadnej z powyższych kategorii. Procentowy udział poszczególnych kategorii obrazuje wy- kres na następnej stronie. Zdecydowanie najczęściej wymienianą przez ankieto- wanych inicjatywą było organizowanie dyskotek i innych imprez szkolnych. Zastanawiać może stosunkowo nie- wielki procent odpowiedzi związanych z działaniem na rzecz praw ucznia — 6%. Mały odsetek przykładów zwią- zanych z ochroną praw ucznia ma szczególny wydźwięk, KATEGORIE KODOWANIA 1 — wybory 2 — działania na rzecz praw ucznia 3 — dyskoteki i imprezy szkolne 4 — zbiórki, akcje charytatywne 5 — uroczystości szkolne 6 — ułatwienia w nauce, lekcjach 7 — muzyka na przerwach 8 — brak odpowiedzi 9 — inne
37III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim zwłaszcza w kontekście odpowiedzi na pytanie o istotę SU, w której ta aktywność, jako konstytutywna cecha, była najczęściej wskazywana przez badanych. Biorąc pod uwagę ustawowe zadania samorządu uczniowskiego warto zwrócić uwagę na kategorie, które w ogóle się nie pojawiły, takie jak współdecydowanie o sprawach szkoły, konsulto- wanie decyzji itp. Przykłady takich działań nie pojawiły się również w żadnej z odpowiedzi zaliczonych do kate- gorii „inne”. zbiórki, akcje charytatywne uroczystości szkolne dyskoteki i imprezy szkolne wybory ułatwienia w nauce, lekcjach muzyka na przerwach brak odpowiedzi inne działania na rzecz praw ucznia O JAKICH DZIAŁANIACH SU W TWOJEJ SZKOLE SŁYSZAŁEŚ/ŁAŚ?
38III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim PYTANIE 8 Czy uczestniczyłeś/łaś w jakichś działaniach organizowanych przez SU? O ile o działaniach SU słyszało niecałe 60% ankietowa- nych, to uczestnictwo w jakichkolwiek działaniach sa- morządu zadeklarowało jedynie 34,4% wszystkich bada- nych. Osoby, które odpowiedziały na powyższe pytanie przecząco zostały poproszone o wybór przyczyny, która powstrzymała ich przed uczestniczeniem w inicjatywach SU. Wykres po prawej obrazuje rozkład odpowiedzi. Ponad połowa badanych jako przyczynę braku zaangażowania wskazała brak informacji o prowadzonych działaniach. Dane te są szczególnie ciekawe w kontekście dalszych wy- ników ankiety. Ankietowani, którzy uczestniczyli w jakichś działach SU zostali poproszeni o podanie przykładów tych inicjatyw. Ponownie odpowiedzi zostały podzielone na odpowiednie kategorie, zamieszczone w tabeli poniżej. Wykres na na- stępnej stronie obrazuje ich procentowy udział w całej puli podanych przykładów. brak informacji o działaniach działania były mało atrakcyjne inne brak czasu Z JAKIEGO POWODU NIE BRAŁEŚ/ŁAŚ UDZIAŁU W DZIAŁANIACH SU? KATEGORIE KODOWANIA 1 — dyskoteki, imprezy szkolne 2 — petycje do dyrekcji związane z prawami ucznia 3 — zbiórki i akcje charytatywne 4 — uroczystości szkolne 5 — inne
39III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim Najliczniejszą kategorią są dyskoteki i imprezy szkolne, a kolejną akcje charytatywne i wolontariat. Podobnie jak w poprzednim pytaniu jedynie 6% ankietowanych wska- zało na działania związane z ochroną praw ucznia, nie po- jawiły się zaś przykłady współdecydowania czy konsulto- wania decyzji istotnych dla uczniów. Ta grupa badanych została również poproszona o ocenę wymienionych działań (pyt. 8). Poniższy wykres obrazuje rozkład opinii. Zdecydowanie przeważają oceny średnie i pozytywne, co pozwala przypuszczać, że osoby które już biorą udział w inicjatywach SU są z nich względnie zadowolone. dyskoteki, imprezy szkolne petycje do dyrekcji związane z prawami ucznia trudno powiedzieć bardzo źle źle średnio dobrze bardzo dobrze zbiórki i akcje charytatywne uroczystości szkolne inne JAK OCENIASZ TE DZIAŁANIA, W KTÓRYCH BRAŁEŚ UDZIAŁ? DZIAŁANIA SU W KTÓRYCH UCZESTNICZYŁEŚ/ŁAŚ
40III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim PYTANIE 9 PYTANIE 10 Czy współorganizowałeś/łaś jakieś działania SU w Twojej szkole (jeśli tak, proszę wymień jakie)? Osoby, które odpowiedziały twierdząco na pytanie o uczestnictwo w działaniach SU zostały zapytane o to, czy zdarzyło im się je współorganizować. Jedynie 16% spośród tych osób zadeklarowało takie doświadczenie, co stano- wi 5,6% wszystkich badanych wypełniających ankietę! 5 osób, które udzieliły pozytywnej odpowiedzi na pytanie o współorganizację, jako przykład wymieniło: dyskotekę, przedstawienie, obchody dnia nauczyciela oraz kontrolę zmiany obuwia. Czy na podstawie tego doświadczenia masz ochotę ponownie zaangażować się w działania SU? Proszę, krótko uzasadnij swoją odpowiedź. Odpowiedzi na to pytanie były bardzo zróżnicowane i w zasadzie badani podzielili się na dwa równe stronni- ctwa. Osoby chętne do ponownego zaangażowania wska- zywały na wartościowe pomysły, które pojawiają się, gdy więcej osób się angażuje, ciekawy charakter działań, na- tomiast osoby sceptyczne wyrażały pogląd, że to nie ich sprawa, uzasadniały również odmowę brakiem czasu.
41III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole PYTANIE 11 Działanie SU w mojej szkole Następna część ankiety dotyczyła działania SU w szkołach osób badanych. Jednym z  wymiarów były konkretne przy- kłady działań, które ankietowani chcieliby, aby samorząd podejmował, drugim zaś to, jak uczniowie oceniają swoją wiedzę o samorządzie uczniowskim w ich szkołach i na ile czują, że mają możliwość wpływu na tę instytucję. Czym Twoim zdaniem może zajmować się SU? Celem tego pytania było stworzenie zarysu całej puli dzia- łań, jakie zdaniem uczniów może podejmować SU, która pokazuje również w sposób pośredni, stan wiedzy o roli i uprawnieniach SU. W tym pytaniu badani mogli udzielić więcej niż jednej odpowiedzi. Podobnie jak w przypadku poprzednich pytań, odpowiedzi zostały pokategoryzowane — spis tych kategorii zawiera zamieszczona obok tabela. Wymienione kategorie zostały zastosowane również do zakodowania kolejnych dwóch pytań, dotyczących tego, czym zajmuje się i czym powinien się zajmować SU. —— Pierwsza kategoria zawiera bardzo ogólne odpowiedzi doty- czące pracy na rzecz szkoły i uczniów. —— Druga kategoria zawiera wszelkie propozycje organizacji wy- darzeń kulturalno-rozrywkowych, przede wszystkim dyskotek. —— Do trzeciej kategorii zostały zaliczone wszelkiego rodzaju konkursy, zarówno dotyczące rywalizacji międzyklasowej, jak i te o charakterze wiedzowym. —— W czwartej grupie znalazły się pomysły na tradycyj- nie rozumianą działalność wolontariacką, różnego ro- dzaju akcje charytatywne, zbiórki, związane z pomocą zarówno ludziom, jak i zwierzętom. —— W piątej kategorii umieszczono wszelkie inicjatywy wycieczek i wyjść poza szkołę. —— Szósta grupa zawiera postulaty związane z pośred- niczeniem między uczniami a radą pedagogiczną, peł- nienie swoistej funkcji rzeczniczej. —— Do siódmej kategorii zaliczają się kwestie związane z utrzymaniem porządku w szkole, do ósmej zaś odpo- wiedzi zupełnie nie związane z pytaniem lub rekordy, które w ogóle ich nie zawierają. —— Kategoria dziewiąta dotyczy postulatów związanych z rolą SU jako gwaranta dobrego przepływu informacji. —— Do dziesiątej kategorii włączono kwestie związane z ochroną praw ucznia, jak również tworzeniem prawa wewnątrzszkolnego. KATEGORIE KODOWANIA 1 — ogólna praca na rzecz uczniów 2 — życie kulturalno-rozrywkowe 3 — konkursy 4 — działalność charytatywna, wolontariat 5 — wycieczki 6 — pośredniczenie w kontakcie z nauczycielami 7 — kwestie porządkowe 8 — brak odpowiedzi 9 — informowanie, przepływ informacji 10 — prawa ucznia 11 — reprezentowanie szkoły 12 — inne 13 — nic
42III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole —— Kategoria jedenasta zawiera propozycje podkreślające zadania związane z reprezentowaniem szkoły. —— Do przedostatniej, dwunastej grupy zaliczono wszystkie inne propozycje, które nie mieściły się w żadnej z powyższych katego- rii, np. zbieranie funduszy na swoją działalność, zainstalowanie w szkole wi-fi, ale też dotrzymywanie obietnic wyborczych. —— Trzynasta kategoria zawiera stwierdzenia, wskazujące, że SU w ogóle nie może się niczym zajmować. Poniższy wykres przedstawia procentowy udział poszcze- gólnych kategorii w puli wszystkich odpowiedzi. Większość badanych wskazała na rolę SU jako organi- zatora atrakcji i rozrywek w szkole. Również stosunkowo duża grupa osób udzieliła dość ogólnikowych odpowiedzi na pytanie o możliwości działań SU, bądź też nie udzie- liła jej wcale (łącznie 26%). Może to wskazywać na dość niewielką i płytką wiedzę na temat roli, jaką samorząd uczniowski ma odgrywać w szkole, bądź też na niechęć do zastanowienia się nad nią. Zwraca uwagę względnie niewielki procent odpowiedzi związanych z działaniem na rzecz ochrony i przestrzegania praw ucznia. Być może świadczy to o braku wiary w możliwość skutecznego rea- lizowania tej funkcji przez samorząd uczniowski. działalność charytatywna, wolontariat wycieczki pośredniczenie w kontakcie z nauczycie- lami informowanie, przepływ informacji kwestie porządkowe reprezentowanie szkoły prawa ucznia brak odpowiedzi inne niczym ogólna praca na rzecz uczniów życie kulturalno- -rozrywkowe konkursy CZYM TWOIM ZDANIEM MOŻE ZAJMOWAĆ SIĘ SU?
43III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole PYTANIE 12 Czym Twoim zdaniem zajmuje się samorząd? Odpowiedź na to pytanie pokazuje, w jakim stopniu fak- tycznie działania SU odzwierciedlają te potencjalne, wy- mienione przez uczniów. Z tego też powodu porządkując odpowiedzi posłużono się tymi samymi kategoriami, które pojawiły się wśród odpowiedzi udzielonych na po- przednie pytanie. W kategorii „inne” znalazły się m.in. od- powiedzi odnoszące się do organizacji apeli i prowadzenia akademii. Co ciekawe w przypadku odpowiedzi na to pytanie brak jednej wyraźnie dominującej kategorii, warto jednak do- kładnie przeanalizować treść najbardziej licznych procen- towo kategorii. 25% ankietowanych odpowiedziało, że SU nie robi nic lub w ogóle nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Dodatkowo 16% badanych udzieliło bardzo ogól- nikowej odpowiedzi na to pytanie, 11% wskazało zaś na szeroko pojęte kwestie porządkowe, np. kontrolę zmiany obuwia. Łącznie te mało konkretne, miałkie odpowiedzi (lub ich brak) stanowią ponad 50% wszystkich odpowie- dzi. Jest to dość znamienny fakt, wskazujący na kondycję samorządów uczniowskich, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że tylko 2% badanych wskazało na ochronę praw ucznia, co było najważniejszym ich zdaniem obszarem działań SU (pyt. 4). Odpowiedzi wskazujące na działania na rzecz praw ucznia oraz pośrednictwo i rzecznictwo wśród nauczycieli pojawiały się równie często co repre- zentowanie szkoły (4%). Ponownie nie pojawia się ni- gdzie konsultowanie z uczniami decyzji, ani tym bardziej brak odpowiedzi pośredniczenie w kontakcie z nauczycielami kwestie porządkowe informowanie, przepływ informacji prawa ucznia niczym inne reprezentowanie szkoły ogólna praca na rzecz uczniów konkursy działalność charytatywna, wolontariat wycieczki (0%) życie kulturalno- -rozrywkowe CZYM TWOIM ZDANIEM ZAJMUJE SIĘ SU?
44III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole współdecydowanie. Stosunkowo sporą kategorię stano- wi usprawnianie przepływu informacji, z drugiej strony odpowiedzi na pytanie o przyczyny braku uczestnictwa w działaniach organizowanych przez SU pozwalają wąt- pić w skuteczność informowania uczniów. Wśród bardziej konkretnych działań dominuje organizacja życia kultural- no-rozrywkowego w szkole.
45III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole PYTANIE 13 Czym Twoim zdaniem powinien zajmować się SU? Pytaniem kończącym tę triadę było zagadnienie, czym samorząd zdaniem uczniów powinien się zajmować. W zestawieniu z wynikami dla pytania poprzedniego, udzielone w tej części ankiety odpowiedzi pokazują, na ile pokrywają się a na ile rozmijają potrzeby uczniów z fak- tycznymi działaniami samorządów uczniowskich. W tym pytaniu, w kategorii „inne” pojawiły się m.in. odpowiedzi wskazujące na: zajęcia dodatkowe, turnieje sportowe, re- alizację obietnic wyborczych, ale też prawa i obowiązki nauczyciela. Większość badanych udzieliła dość ogólnej odpowiedzi na to pytanie, wskazując, że SU powinien zajmować się pracą na rzecz uczniów. Stosunkowo duża grupa nie udzie- liła w ogóle odpowiedzi, co znów może pośrednio wskazy- wać na generalne obojętne nastawienie do idei i prakty- kowania samorządności uczniowskiej. Spośród kategorii odnoszących się do bardziej konkretnych zadań najwięk- szy odsetek stanowi ochrona praw ucznia, co w pewnym stopniu pokrywa się z odpowiedziami na pytanie 2. Na dalszych miejscach znajdują się imprezy oraz wolonta- riat — najczęściej wymieniane działania w poprzednim bloku tematycznym. Co znamienne znów nie pojawia się współdecydowanie ani konsultowanie propozycji zmian w szkole. Pozwala to przypuszczać, że uczniowie nie mają w ogóle świadomości, że takie uprawnienie im przysługuje i powinno być realizowane. kwestie porządkowe wycieczki brak odpowiedzi prawa ucznia informowanie, przepływ informacji reprezentowanie szkoły inne niczym ogólna praca na rzecz uczniów konkursy pośredniczenie w kon- takcie z nauczycielami życie kulturalno- -rozrywkowe CZYM TWOIM ZDANIEM POWINIEN ZAJMOWAĆ SIĘ SU? działalność charytatywna, wolontariat
46III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole Porównując odsetek odpowiedzi zawartych w poszcze- gólnych kategoriach w kolejnych pytania widać, że bardzo duża część badanych udziela powierzchownych i ogólniko- wych odpowiedzi, bądź też w ogóle rezygnuje z udzielenia odpowiedzi. Jeśli chodzi o organizację i ożywianie życia kul- turalno-rozrywkowego kategoria ta funkcjonuje jako naczel- ne zadanie SU i faktycznie na tym bardzo często koncentru- je się działalność samorządów. Co ciekawe, niekoniecznie jednak pokrywa się to z priorytetowymi oczekiwaniami uczniów. Taki sam mechanizm pojawia się w przypadku kwestii związanych z utrzymywaniem porządku w szkole. Jest to popularny obszar aktywności SU, jednak badani nie uznają go za kluczowy w wymiarze powinności samorzą- du. Ankietowani nie traktują również priorytetowo kwestii przepływu informacji (0% w pyt. 13). Uczniowie chcieliby za to organizacji większej liczby konkursów niż jest to obecnie praktykowane przez SU, podobnie przedstawia się kwestia wycieczek oraz wolontariatu i działalności charytatywnej. Kwestia pośredniczenia w kontaktach z gronem pedago- gicznym nie podlega zbytnim zmianom w porównywanych wymiarach. Obszar związany z prawami ucznia nie jest zbyt często wymieniany jako sfera możliwych działań SU (6%), jeszcze mniejszy odsetek badanych uznaje go za realizowa- ny przez SU, jednak to właśnie ta kategoria dominuje wśród konkretnych powinności SU wymienianych przez uczniów. Ostatnia kategoria — „nic”, pokazuje dość krytyczny stosu- nek do faktycznej aktywności SU — jako nieistniejącą okre- śliła ją co 14 badana osoba.
47III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole PYTANIE 14 Działania SU w mojej szkole są dostosowane do potrzeb uczniów (proszę zakreśl odpowiedź, z którą się zgadzasz) W kolejnym pytaniu ankietowani byli proszeni o ocenę na skali, na ile działania SU w ich szkołach odpowiadają potrzebom uczniów. Większość badanych uznała, że nie umie ustosunkować się do tego pytania, wśród tych ankietowanych, którzy dokonali oceny negatywne odpowiedzi przeważają nad pozytywnymi (32,6% do blisko 27%). Jeszcze wyraźniej wi- dać tę różnicę w ocenach skrajnych („zdecydowanie nie” niemal 8% badanych, „zdecydowanie tak” niewiele ponad 1%). Potwierdza to wnioski z analizy poprzedniego zestawu pytań o niedopasowaniu działań SU do potrzeb uczniów. zdecydowanie tak tak nie wiem nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć DZIAŁANIA SU W MOJEJ SZKOLE SĄ DOSTOSOWANE DO POTRZEB UCZNIÓW
48III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole PYTANIE 15 Czy znasz plany działań władz SU? Powyższe pytanie miało charakter pytania zamkniętego z kafeterią odpowiedzi jednokrotnego wyboru. Wykres po- niżej przedstawia rozkład opinii. Udzielone odpowiedzi pokazują nie tylko jak nikła jest wiedza o planach działania władz SU wśród uczniów, ale przede wszystkim wskazują na to, jak duża część młodzie- ży nie wykazuje zainteresowania tą kwestią. Wynik ten skłania do zastanowienia, na ile ustawowy zapis o samo- rządzie jako wszystkich uczniach szkoły posiada jakiekol- wiek odzwierciedlenie w praktyce. nie, chociaż próbowałem/łam je poznać nie i nie próbowa- łem ich poznać znam szczegółowo plan pracy SU na najbliższy rok wiem orientacyjnie jakie są plany SU CZY ZNASZ PLANY DZIAŁAŃ WŁADZ SU?
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie
Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie

Recommended

Streetworking jako metoda pracy w służbie człowiekowi.
Streetworking jako metoda pracy w służbie człowiekowi.Streetworking jako metoda pracy w służbie człowiekowi.
Streetworking jako metoda pracy w służbie człowiekowi.El Slawoy
 
Znaczenie studiów nadane przez studentów
Znaczenie studiów nadane przez studentówZnaczenie studiów nadane przez studentów
Znaczenie studiów nadane przez studentówpaulinakaa113
 
Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Idealny Student
 
Umysł Lidera / Iwona Majewska-Opiełka
Umysł Lidera / Iwona Majewska-OpiełkaUmysł Lidera / Iwona Majewska-Opiełka
Umysł Lidera / Iwona Majewska-OpiełkaDarmowe Ebooki
 
Program Rozwoju Firmy
Program Rozwoju FirmyProgram Rozwoju Firmy
Program Rozwoju Firmyprzemko110
 
Systemy oceny i wyboru projektów w ramach 16 RPO
Systemy oceny i wyboru projektów w ramach 16 RPOSystemy oceny i wyboru projektów w ramach 16 RPO
Systemy oceny i wyboru projektów w ramach 16 RPOCentrum Adama Smitha
 
Aktywnosc spoleczna osob_starszych
Aktywnosc spoleczna osob_starszychAktywnosc spoleczna osob_starszych
Aktywnosc spoleczna osob_starszychStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Podpis elektroniczny w obrocie prawnym - ebook
Podpis elektroniczny w obrocie prawnym - ebookPodpis elektroniczny w obrocie prawnym - ebook
Podpis elektroniczny w obrocie prawnym - ebooke-booksweb.pl
 

Recommended

Streetworking jako metoda pracy w służbie człowiekowi.
Streetworking jako metoda pracy w służbie człowiekowi.Streetworking jako metoda pracy w służbie człowiekowi.
Streetworking jako metoda pracy w służbie człowiekowi.El Slawoy
 
Znaczenie studiów nadane przez studentów
Znaczenie studiów nadane przez studentówZnaczenie studiów nadane przez studentów
Znaczenie studiów nadane przez studentówpaulinakaa113
 
Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Idealny Student
 
Umysł Lidera / Iwona Majewska-Opiełka
Umysł Lidera / Iwona Majewska-OpiełkaUmysł Lidera / Iwona Majewska-Opiełka
Umysł Lidera / Iwona Majewska-OpiełkaDarmowe Ebooki
 
Program Rozwoju Firmy
Program Rozwoju FirmyProgram Rozwoju Firmy
Program Rozwoju Firmyprzemko110
 
Systemy oceny i wyboru projektów w ramach 16 RPO
Systemy oceny i wyboru projektów w ramach 16 RPOSystemy oceny i wyboru projektów w ramach 16 RPO
Systemy oceny i wyboru projektów w ramach 16 RPOCentrum Adama Smitha
 
Aktywnosc spoleczna osob_starszych
Aktywnosc spoleczna osob_starszychAktywnosc spoleczna osob_starszych
Aktywnosc spoleczna osob_starszychStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Podpis elektroniczny w obrocie prawnym - ebook
Podpis elektroniczny w obrocie prawnym - ebookPodpis elektroniczny w obrocie prawnym - ebook
Podpis elektroniczny w obrocie prawnym - ebooke-booksweb.pl
 
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowy
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowySpołeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowy
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowyStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastremOpen Concept
 
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raport
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raportPodstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raport
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raportStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennic
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennicBiznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennic
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennicStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Stosunki pracy w służbie cywilnej - ebook
Stosunki pracy w służbie cywilnej - ebookStosunki pracy w służbie cywilnej - ebook
Stosunki pracy w służbie cywilnej - ebooke-booksweb.pl
 
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi... BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...CASE Center for Social and Economic Research
 
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdfSztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdfmazur16111
 
Statystyka po ludzku
Statystyka po ludzkuStatystyka po ludzku
Statystyka po ludzkuDarmoweEbooki
 
A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009
A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009
A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009Andreas Machnik
 
Centrum OPUS - Ekokluby - Rady Na Odpady
Centrum OPUS - Ekokluby - Rady Na OdpadyCentrum OPUS - Ekokluby - Rady Na Odpady
Centrum OPUS - Ekokluby - Rady Na OdpadyCentrum OPUS
 
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współcze...
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współcze...Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współcze...
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współcze...Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebookIdealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebooke-booksweb.pl
 
Problemy związane z pomiarem przestępczości - ebook
Problemy związane z pomiarem przestępczości - ebookProblemy związane z pomiarem przestępczości - ebook
Problemy związane z pomiarem przestępczości - ebooke-booksweb.pl
 
Jak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieJak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieDivante
 
Pociag Do Sukcesu
Pociag Do SukcesuPociag Do Sukcesu
Pociag Do Sukcesuebook
 
CASE Network Report 65
CASE Network Report 65CASE Network Report 65
CASE Network Report 65CASE Center for Social and Economic Research
 
Program rozwoju-firmy
Program rozwoju-firmyProgram rozwoju-firmy
Program rozwoju-firmyświat - rozrywki
 
Psychologia Wywieranie Wplywu
Psychologia Wywieranie WplywuPsychologia Wywieranie Wplywu
Psychologia Wywieranie WplywuGregory Grex
 
2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internauty
2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internauty2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internauty
2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internautyinternetstats
 
Szkoła demokracji
Szkoła demokracjiSzkoła demokracji
Szkoła demokracjiJoanna Waszkowska
 
Metoda edukacyjna
Metoda edukacyjnaMetoda edukacyjna
Metoda edukacyjnaiwonaz
 
Myślę - nie, mówię - nie
Myślę - nie, mówię - nieMyślę - nie, mówię - nie
Myślę - nie, mówię - nieAnna
 

More Related Content

What's hot

20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastremOpen Concept
 
Stosunki pracy w służbie cywilnej - ebook
Stosunki pracy w służbie cywilnej - ebookStosunki pracy w służbie cywilnej - ebook
Stosunki pracy w służbie cywilnej - ebooke-booksweb.pl
 
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdfSztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdfmazur16111
 
Statystyka po ludzku
Statystyka po ludzkuStatystyka po ludzku
Statystyka po ludzkuDarmoweEbooki
 
A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009
A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009
A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009Andreas Machnik
 
Centrum OPUS - Ekokluby - Rady Na Odpady
Centrum OPUS - Ekokluby - Rady Na OdpadyCentrum OPUS - Ekokluby - Rady Na Odpady
Centrum OPUS - Ekokluby - Rady Na OdpadyCentrum OPUS
 
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebookIdealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebooke-booksweb.pl
 
Problemy związane z pomiarem przestępczości - ebook
Problemy związane z pomiarem przestępczości - ebookProblemy związane z pomiarem przestępczości - ebook
Problemy związane z pomiarem przestępczości - ebooke-booksweb.pl
 
Jak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieJak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieDivante
 
Pociag Do Sukcesu
Pociag Do SukcesuPociag Do Sukcesu
Pociag Do Sukcesuebook
 
Psychologia Wywieranie Wplywu
Psychologia Wywieranie WplywuPsychologia Wywieranie Wplywu
Psychologia Wywieranie WplywuGregory Grex
 
2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internauty
2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internauty2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internauty
2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internautyinternetstats
 

What's hot (19)

Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowy
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowySpołeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowy
Społeczna odpowiedzialność biznesu. wymiar konstytucyjny i międzynarodowy
 
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
20160118 090540 standardy zarzadzania_klastrem
 
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raport
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raportPodstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raport
Podstawowe fakty ngo 2012_klonjawor_raport
 
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennic
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennicBiznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennic
Biznesplan krok po kroku. poradnik dla uczniow i uczennic
 
Stosunki pracy w służbie cywilnej - ebook
Stosunki pracy w służbie cywilnej - ebookStosunki pracy w służbie cywilnej - ebook
Stosunki pracy w służbie cywilnej - ebook
 
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi... BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...
BRE-CASE Seminarium 78 - The Polish Banking Sector's Elasticity of Financi...
 
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdfSztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
 
Statystyka po ludzku
Statystyka po ludzkuStatystyka po ludzku
Statystyka po ludzku
 
A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009
A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009
A.blikle doktryna jakosci_04_maj_2009
 
Centrum OPUS - Ekokluby - Rady Na Odpady
Centrum OPUS - Ekokluby - Rady Na OdpadyCentrum OPUS - Ekokluby - Rady Na Odpady
Centrum OPUS - Ekokluby - Rady Na Odpady
 
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współcze...
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współcze...Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współcze...
Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania współcze...
 
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebookIdealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
 
Problemy związane z pomiarem przestępczości - ebook
Problemy związane z pomiarem przestępczości - ebookProblemy związane z pomiarem przestępczości - ebook
Problemy związane z pomiarem przestępczości - ebook
 
Jak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieJak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmie
 
Pociag Do Sukcesu
Pociag Do SukcesuPociag Do Sukcesu
Pociag Do Sukcesu
 
CASE Network Report 65
CASE Network Report 65CASE Network Report 65
CASE Network Report 65
 
Program rozwoju-firmy
Program rozwoju-firmyProgram rozwoju-firmy
Program rozwoju-firmy
 
Psychologia Wywieranie Wplywu
Psychologia Wywieranie WplywuPsychologia Wywieranie Wplywu
Psychologia Wywieranie Wplywu
 
2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internauty
2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internauty2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internauty
2009 03, Gazeta Cbos, Portret Internauty
 

Similar to Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie

Metoda edukacyjna
Metoda edukacyjnaMetoda edukacyjna
Metoda edukacyjnaiwonaz
 
Myślę - nie, mówię - nie
Myślę - nie, mówię - nieMyślę - nie, mówię - nie
Myślę - nie, mówię - nieAnna
 
Prezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres ObywatelskiPrezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres ObywatelskiFundacjaCEO
 
Prezentacja Mk Gx
Prezentacja Mk GxPrezentacja Mk Gx
Prezentacja Mk Gxguest229a1d
 
+ Projekty unijne absolvent klaudia k.
+ Projekty unijne absolvent klaudia k.+ Projekty unijne absolvent klaudia k.
+ Projekty unijne absolvent klaudia k.Klaudynka
 
Ewaluacja jako narzędzie monitorowania procesu zmiany
Ewaluacja jako narzędzie monitorowania procesu zmianyEwaluacja jako narzędzie monitorowania procesu zmiany
Ewaluacja jako narzędzie monitorowania procesu zmianyGrupa Trop
 
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3wiosenka
 
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4wiosenka
 
Prezentacja - badanie kultury organizacji
Prezentacja - badanie kultury organizacjiPrezentacja - badanie kultury organizacji
Prezentacja - badanie kultury organizacjiMaksymilan Ratajczyk
 
Raport „Kompetencje Przyszłości – jak je kształtować w elastycznym ekosystemi...
Raport „Kompetencje Przyszłości – jak je kształtować w elastycznym ekosystemi...Raport „Kompetencje Przyszłości – jak je kształtować w elastycznym ekosystemi...
Raport „Kompetencje Przyszłości – jak je kształtować w elastycznym ekosystemi...Diana Czarnecka
 
Warsztaty przygotowujemy sie_do_wyboru_planujemy_sciezki_i_kroki_gimnazjum
Warsztaty przygotowujemy sie_do_wyboru_planujemy_sciezki_i_kroki_gimnazjumWarsztaty przygotowujemy sie_do_wyboru_planujemy_sciezki_i_kroki_gimnazjum
Warsztaty przygotowujemy sie_do_wyboru_planujemy_sciezki_i_kroki_gimnazjumtabularaza333
 
Refleksyjny nauczyciel
Refleksyjny nauczycielRefleksyjny nauczyciel
Refleksyjny nauczycielewakom60
 
Akademia TIK - prezentacja CEO
Akademia TIK - prezentacja CEOAkademia TIK - prezentacja CEO
Akademia TIK - prezentacja CEOteacher, trainer
 
Emilia kobiela dydaktyka
Emilia kobiela dydaktykaEmilia kobiela dydaktyka
Emilia kobiela dydaktykaemila088
 
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.1
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.1Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.1
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.1wiosenka
 
Jak pomóc dziecku wybrać szkołę
Jak pomóc dziecku wybrać szkołęJak pomóc dziecku wybrać szkołę
Jak pomóc dziecku wybrać szkołęAga Szajda
 

Similar to Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie (20)

Szkoła demokracji
Szkoła demokracjiSzkoła demokracji
Szkoła demokracji
 
Metoda edukacyjna
Metoda edukacyjnaMetoda edukacyjna
Metoda edukacyjna
 
Myślę - nie, mówię - nie
Myślę - nie, mówię - nieMyślę - nie, mówię - nie
Myślę - nie, mówię - nie
 
Prezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres ObywatelskiPrezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres Obywatelski
 
Prezentacja Mk Gx
Prezentacja Mk GxPrezentacja Mk Gx
Prezentacja Mk Gx
 
+ Projekty unijne absolvent klaudia k.
+ Projekty unijne absolvent klaudia k.+ Projekty unijne absolvent klaudia k.
+ Projekty unijne absolvent klaudia k.
 
Ewaluacja jako narzędzie monitorowania procesu zmiany
Ewaluacja jako narzędzie monitorowania procesu zmianyEwaluacja jako narzędzie monitorowania procesu zmiany
Ewaluacja jako narzędzie monitorowania procesu zmiany
 
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3
 
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4
 
Prezentacja - badanie kultury organizacji
Prezentacja - badanie kultury organizacjiPrezentacja - badanie kultury organizacji
Prezentacja - badanie kultury organizacji
 
Raport „Kompetencje Przyszłości – jak je kształtować w elastycznym ekosystemi...
Raport „Kompetencje Przyszłości – jak je kształtować w elastycznym ekosystemi...Raport „Kompetencje Przyszłości – jak je kształtować w elastycznym ekosystemi...
Raport „Kompetencje Przyszłości – jak je kształtować w elastycznym ekosystemi...
 
Study Circle - szwedzka metoda edukacji dorosłych
Study Circle - szwedzka metoda edukacji dorosłychStudy Circle - szwedzka metoda edukacji dorosłych
Study Circle - szwedzka metoda edukacji dorosłych
 
Warsztaty przygotowujemy sie_do_wyboru_planujemy_sciezki_i_kroki_gimnazjum
Warsztaty przygotowujemy sie_do_wyboru_planujemy_sciezki_i_kroki_gimnazjumWarsztaty przygotowujemy sie_do_wyboru_planujemy_sciezki_i_kroki_gimnazjum
Warsztaty przygotowujemy sie_do_wyboru_planujemy_sciezki_i_kroki_gimnazjum
 
Refleksyjny nauczyciel
Refleksyjny nauczycielRefleksyjny nauczyciel
Refleksyjny nauczyciel
 
Akademia TIK - prezentacja CEO
Akademia TIK - prezentacja CEOAkademia TIK - prezentacja CEO
Akademia TIK - prezentacja CEO
 
Emilia kobiela dydaktyka
Emilia kobiela dydaktykaEmilia kobiela dydaktyka
Emilia kobiela dydaktyka
 
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.1
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.1Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.1
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.1
 
Jak pomóc dziecku wybrać szkołę
Jak pomóc dziecku wybrać szkołęJak pomóc dziecku wybrać szkołę
Jak pomóc dziecku wybrać szkołę
 
Pyzalski nauczyciele ok
Pyzalski nauczyciele okPyzalski nauczyciele ok
Pyzalski nauczyciele ok
 
5
55
5
 

Samorzadnosc zaczyna sie_w_toalecie

  • 1. Samorządność zaczyna się w toalecie Anna Maria Geller marzec 2013 Raport z badań samorządów uczniowskich wykonanych dla Koalicji na rzecz Samorządów Uczniowskich
  • 2. 2  I. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 II. Metodologia i przebieg badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Konsultacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Ankiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Wywiady tematyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 III. Wyniki badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Konsultacje z aktywnymi członkami SU . . . . . . . . . 9 Jak jest? — diagnoza stanu obecnego . . . . . . . . 9 Ściana problemów — czyli co utrudnia samorządom uczniowskim działanie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Inne zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . 15 Jasne strony samorządności . . . . . . . . . 20 Idealny SU — jak wygląda i działa zdaniem uczniów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Działania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Sojusznicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Jak wspierać samorządność — rekomendacje uczniów i uczennic . . . . . . . . 23 Ankiety uczniowskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej . . . . . . . . . . . . 26 Definicje samorządu uczniowskiego . . . . . . . 31 Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Działanie SU w mojej szkole . . . . . . . . . . . . . 41 Wybory do samorządu uczniowskiego . . . . . . . 57 Wywiady z dyrektorami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Czym jest samorząd uczniowski? . . . . . . . . . . 62 Wybory do samorządu uczniowskiego . . . . . . . 62 Działania samorządu uczniowskiego . . . . . . . . 63 Włączanie uczniów w podejmowanie decyzji . . 65 Opiekun samorządu uczniowskiego . . . . . . . . 65 Prawa ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Rada szkoły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 IV. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
  • 3. 3I. Wstęp Badania opisane w niniejszym raporcie zostały wykonane na zle- cenie powstałej w styczniu 2012 roku Koalicji na rzecz Samorzą- dów Uczniowskich, która zrzesza 11 organizacji pozarządowych z całej Polski. Miały one na celu dokonanie diagnozy obecnego stanu samorządności uczniowskiej, głównych problemów, z któ- rymi borykają się samorządy uczniowskie, jak również spraw- dzenie, na ile proponowane przez członków Koalicji rozwiązania pokrywają się z potrzebami i pomysłami uczniów. Badanie nie ma charakteru reprezentatywnego, jednak jego wyniki pokazu- ją pewne symptomy, na które warto zwrócić szczególną uwagę projektując działania ukierunkowane na wsparcie samorządów uczniowskich. W raporcie często stosuję skrót SU, który należy rozumieć jako samorząd uczniowski. Pisząc o osobach biorących w badaniu używam rodzaju męskiego w stosunku do grup różnopłciowych. Czytając zatem o badanych uczniach lub nauczycielach proszę mieć na uwadze, że chodzi o uczniów i uczennice, nauczycielki i nauczycieli, dyrektorów i dyrektorki. Formułę taką przyjęłam ze względu na pojawiające się niekiedy trudności w skonstruo- wania jasnego zdania przy zastosowaniu obu form (np. uczestnicy i uczestniczki). wstęp I.
  • 4. 4II. Metodologia i przebieg badania Badania sytuacji polskich samorządów uczniowskich miały na celu zidentyfikowanie, opisanie oraz wyjaśnienie zjawisk zacho- dzących wewnątrz samorządów uczniowskich oraz w ich otocze- niu. Chcieliśmy uzyskać możliwie pełny obraz mechanizmów funkcjonowania samorządów uczniowskich, najczęściej napoty- kanych przez nich problemów i sposobów w jakie sobie z nimi radzą. Chcieliśmy również zbadać środowisko, w którym działa- ją SU, a zwłaszcza ich władze, tj. dowiedzieć się, jakie jest nasta- wienie dyrekcji wobec działań SU i w jaki sposób rozumiana jest rola i znaczenie samorządności przez organy prowadzące szkoły, a także przez ogół społeczności uczniowskiej. Przeprowadzone ba- danie miało na celu również wyjaśnienie przyczyn wyłonionych mechanizmów oraz uzyskanie idealnych wizji samorządności w rozumieniu uczniów, zidentyfikowanie zjawisk i działań, które zdaniem uczniów mogłyby doprowadzić do pożądanych zmian. Dodatkowo, badanie miało zweryfikować, na ile standardy wy- pracowane przez Koalicję na Rzecz Samorządów Uczniowskich odpowiadają faktycznym potrzebom uczniów. Kluczowe były tutaj takie zagadnienia jak: —— wybory władz SU, —— mechanizmy podejmowania decyzji w szkole i rola samorzą- du uczniowskiego w tym procesie, —— wybór i współpraca opiekuna/ki SU, —— kwestia finansowania samorządów uczniowskich. Badanie zostało przeprowadzone w oparciu o trzy techniki ba- dawcze: konsultacje z przedstawicielkami władz samorządów ucz- niowskich, ankiety audytoryjne wypełnione przez uczniów oraz wywiady tematyczne przeprowadzone z dyrektorkami szkół. metodologia i przebieg badania II.
  • 5. Konsultacje Konsultacje z przedstawicielami władz samorządów uczniowskich odbyły się w listopadzie i październiku 2012 roku w 4 miejsco- wościach: Warszawie, Małkini Górnej, Świdniku i Łodzi. Próba została dobrana celowo i zarówno ze względu na dobór, jak i li- czebność nie może dawać podstawy do uznania wyników za repre- zentatywne dla całej populacji uczniowskiej. Wierzymy jednak, że uzyskane wyniki umożliwiają diagnozę i opis kluczowych prob- lemów, z którymi stykają się samorządy uczniowskie w Polsce, jak również zaproponowanie dla nich pewnych rozwiązań. W każ- dym spotkaniu konsultacyjnym brali udział przedstawiciele od 4 do 12 szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Na spotkaniu w Małkini obecni byli też uczniowie szkół podstawowych. Łącznie w konsultacjach wzięło udział ok. 100 uczniów. Konsultacje miały charakter kilkugodzinnych warsztatów, w cza- sie których uczniowie byli proszeni o zdiagnozowanie sytuacji swo- jego samorządu przy użyciu technik projekcyjnych, a konkretnie wyboru najlepiej ich zdaniem pasującej do tej sytuacji fotografii. Stanowiło to punkt wyjścia do dyskusji o samorządach uczniow- skich i problemach, na które najczęściej napotykają, a także o tym, jakie odniesienie mają wypracowane przez koalicję standardy do codzienności samorządów uczniowskich w badanych szkołach. Na- stępnie uczniowie byli proszeni o stworzenie kolażu, który przed- stawiałby ich wizję idealnego SU oraz o wypełnienie odpowiednich kart pracy (zał. nr 1). Na podstawie zdefiniowania stanu obecnego i idealnego uczniowie mieli zastanowić się nad działaniami, które umożliwiłyby zaistnienie pożądanych zmian. Dokładny scenariusz spotkań został dołączony w aneksie (zał. nr 2). 5II. Metodologia i przebieg badania Konsultacje konsultacje
  • 6. 6II. Metodologia i przebieg badania Ankiety Ankiety Ankiety audytoryjne1 zostały przeprowadzone w szkołach, w któ- rych odbywały się konsultacje. Nauczyciele w każdej ze szkół zo- stali poproszeni o rozdanie ankiet w jednej wybranej przez siebie klasie. Klasa miała być możliwie standardowa, tzn. nie wyróżnia- jąca się pozytywnie bądź negatywnie pod względem aktywności społecznej w szkole i zaangażowania w prace samorządu uczniow- skiego. Celem ankiety było zbadanie postrzegania i rozumienia instytucji samorządu uczniowskiego przez uczniów niekoniecznie aktywnie włączających się w jego działanie. Miała ona również zebranie pomysłów młodzieży na to, czym SU może i powinien się zajmować, umożliwienie wskazania kluczowych obszarów ak- tywności SU. Za pomocą badania ankietowego chcieliśmy również sprawdzić, na ile zapisana w Ustawie o Systemie Oświaty defini- cja samorządu uczniowskiego jako „wszystkich uczniów szkoły” ma przełożenie na rzeczywistość, w jaki sposób władze SU starają się zwiększać partycypację uczniów w działaniach samorządu, jak przebiegają wybory w danych szkołach. Ankieta składała się z pytań zamkniętych, w których ucznio- wie byli proszeni o ocenę, na ile zgadzają się z pewnymi stwier- dzeniami2 , w jaki sposób oceniają pewne działania (pozytywnie/ negatywnie3 ) lub o wybór jednej opcji spośród podanej listy. W niektórych pytaniach można było zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. Obok pytań zamkniętych ankieta zawierała również pytania otwarte. Odpowiedzi udzielone na te pytania zostały za- kodowane zgodnie z wyłonionymi kategoriami. Szczegółowy opis stworzonych kategorii jest zamieszczony przy omawianiu wnio- sków z konkretnych pytań w podrozdziale „Ankiety uczniowskie”, a ich lista znajduje się w aneksie (zał. nr 3). Badanie ankietowe zostało przeprowadzone w trzech szkołach (w dwóch gimnazjach i w liceum), łącznie wzięło w nim udział 90 uczniów. 1. Ankieta audytoryjna rozu- miana jest tu jako ankieta rozdana uczniom do wypełnienia w klasie. 2. Możliwe odpowiedzi: zdecydo- wanie tak/tak/nie wiem/nie/zde- cydowanie nie/trudno powiedzieć. 3. Możliwe odpowiedzi: bardzo dobrze/dobrze/średnio/źle/bardzo źle/trudno powiedzieć. ankiety
  • 7. 7II. Metodologia i przebieg badania Wywiady tematyczne Wywiady tematyczne Wywiady tematyczne zostały przeprowadzone z dyrektorami 3 szkół (liceum w Łodzi, oraz dwóch gimnazjów: w Świdniku i gminie Lubawa). Miały one formę swobodnej rozmowy, w której badany odpowiada na pytania zadawane przez badaczkę. Pytania odnosiły się do pewnych ogólnych zagadnień i przebieg rozmo- wy był kształtowany na bieżąco pod wpływem uzyskiwanych od rozmówcy informacji. Dyspozycje do wywiadu zostały zawarte w aneksie (zał. nr 4). Głównym tematem wywiadu były sposoby postrzegania przez dyrektorów roli samorządności uczniowskiej w ich szkołach, wi- zji działania samorządu, praktykowane przez nich mechanizmów współpracy między dyrekcją, radą pedagogiczną a samorządem uczniowskim. Pytania dotyczyły również obecnych i potencjal- nych uprawnień samorządu, mechanizmów podejmowania decy- zji i problemów związanych ze współpracą na linii SU — dyrekcja. wywiady tematyczne
  • 8. 8III. Wyniki badań Wywiady tematyczne Poniżej znajduje się opis zbiorczych wyników każdej z części badania, czyli: konsultacji z aktywnymi członkami SU, ankiet wypełnianych przez uczniów oraz wywiadów tematycznych z dyrektorami. wyniki badań III.
  • 9. 9III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego Przeprowadzone spotkania konsultacyjne składały się z trzech głównych części — diagnozy stanu obecnego, zdefiniowania ide- alnej wizji samorządu uczniowskiego oraz refleksji nad tym, ja- kie wsparcie może pomóc w przejściu od stanu pierwszego do drugiego. Jak jest? — diagnoza stanu obecnego Metody użyte w czasie warsztatów konsultacyjnych umożliwiły wyłonienie zarówno czynników utrudniających pracę samorządu uczniowskiego oraz osłabiających jego pozycję, jak i tych, które wspierają rozwój samorządności i ułatwiają SU realizację jego funkcji. Informacje zawarte w tej części są zbiorem opinii i poglą- dów wyrażonych przez uczestników konsultacji. Ściana problemów — czyli co utrudnia samorządom uczniowskim działanie? Z rozmów przeprowadzonych z uczestnikami spotkań oraz z dys- kusji, które wywiązały się w ich trakcie można wywnioskować, że głównym problemem aktywnych członków SU jest poczucie podwójnego niejako wyobcowania i podlegania silnej krytyce: po pierwsze — ze strony rady pedagogicznej, w tym zwłaszcza dyrek- cji, po drugie — ze strony uczniów szkoły. SU a Rada Pedagogiczna Najbardziej ogólnym problemem wskazanym przez uczestników spotkań było samo rozumienie przez nauczycieli istoty i roli sa- morządności uczniowskiej. Wyrażali oni poczucie, że często człon- kowie rady pedagogicznej uznają istnienie samorządu uczniow- skiego za zbędne, mają też duże obiekcje wobec dawania uczniom jakiegoś zakresu samodzielnej władzy. Jak wynika z doświadczeń uczniów, najczęstszymi argumentami stosowanymi dla uzasad- nienia tych obiekcji jest przewidywany brak odpowiedzialności, niemożliwe do zrealizowania pomysły oraz tworzenie sztucznych podziałów i nierówności między uczniami. Oddanie uczniom przestrzeni do decydowania mogłoby prowadzić do prób realizacji nieodpowiednich pomysłów, które godziłyby w podstawowy cel szkoły, jakim jest nauka. Przekonania te mają często iść w parze ze stwierdzeniem, że prawa przysługują jedynie tym, którzy wywią- zują się ze swoich obowiązków. Niektórzy uczniowie opowiadali, że ich próby przekonania dyrekcji i rady pedagogicznej do zmiany zdania zostały uznane za próbę wywyższania się ponad innych uczniów, w jednym przypadku zarzut ten został wypowiedziany publicznie dość i w dość ostrej formie przy innych członkach spo- łeczności szkolnej. Z tą postawą wiąże się inny problem zgłaszany przez uczestni- ków konsultacji — mianowicie egzekwowanie kar za nonkonfor- mizm w sferze samorządowej poprzez obniżanie ocen. Uczniowie konsultacje z aktywnymi członkami SU
  • 10. 10III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego obecni na spotkaniach często opowiadali, że brak posłuszeństwa i zgody na wizję SU forsowaną przez radę pedagogiczną grozi poważnymi trudnościami w innych dziedzinach ich aktywności szkolnej, takich jak zaliczanie klasówek, uzyskiwanie zgody na wyjścia klasowe, uzyskiwanie pozytywnych ocen z zachowania etc. Tego typu mechanizmy są zdaniem uczniów skuteczne w od- straszaniu ich od bardziej zdecydowanego zabiegania o zmiany i realizację uprawnień samorządu uczniowskiego. Innym czynnikiem uznawanym przez uczestników spotkań za trudność jest brak otwartości sporej części grona pedagogiczne- go na bardziej nowatorskie inicjatywy uczniów i  brak chęci do prowadzenia dialogu na ten temat. Zdaniem badanych, nauczy- ciele rzadko wykazują wiarę w możliwość realizacji pomysłów uczniów, są sceptycznie nastawieni do ich sensu, zwłaszcza gdy w proponowanych działaniach nie widać ścisłego związku z na- uką rozumianą jako tradycyjne przekazywanie wiedzy szkolnej. Ma się to wyrażać również w uznawaniu, że wszelkie inicjatywy powinny być poprzedzone dobrymi wynikami w nauce. Stąd też, jak twierdzą uczniowie, wynikają pewne nierówności w traktowa- niu aktywnych członków SU przez nauczycieli. Posiadanie bardzo dobrych stopni warunkuje często większą przychylność i wsparcie ze strony nauczycieli w realizacji pomysłów, zaś brak bardzo do- brych ocen działa niejednokrotnie w sposób przeciwny. Innym dość powszechnym problemem, na który zwrócili uwa- gę uczestnicy są zdarzające się niekiedy zachowania wskazujące na brak poszanowania godności uczniów przez nauczycieli. Wiele szkół w swoim statucie posiada regulacje odnośnie obowiązują- cych strojów i wyglądu uczniów, na które ci — mimo podejmo- wanych niekiedy prób — nie mają wpływu. Przepisy te dotyczą zdecydowanie częściej dziewcząt niż chłopców, podobnie ich egzekwowanie. Niejednokrotnie przybiera ono bardzo ostre for- my, uderzające w poczucie godności, zwłaszcza uczennic. Są to publicznie wygłaszane złośliwe komentarze, wnioskowanie na podstawie stroju o innych cechach danej osoby, a nawet w wyjąt- kowych przypadkach fizyczny przymus usunięcia makijażu. Rów- nież w tym obszarze uczennice obserwują przejawy nierównego traktowania uzależnionego od posiadanych ocen. Jak opowiadały, często dobre stopnie dają swoisty immunitet przeciwko tego typu szykanom. W zasadzie wszyscy uczestnicy konsultacji byli zgodni co do tego, że możliwość realizacji pomysłów i inicjatyw wychodzących od samorządu uczniowskiego uzależniona jest od zgody i przy- chylności: w pierwszej kolejności dyrekcji, a następnie nauczycie- li. Jak już zostało wspomniane, ta uwarunkowana jest często oce- nami uzyskiwanymi przez zgłaszających pomysły uczniów oraz subiektywnym uznaniem waloru edukacyjnego proponowanych przedsięwzięć. W zdobywaniu poparcia dla pomysłów uczniow- skich niebagatelną rolę odgrywa również opiekun SU, która to funkcja zostanie omówiona szerzej w dalszych częściach raportu. Uczniowie podkreślali, że grono pedagogiczne jest dość zamknię- te na nieszablonowe propozycje i często nie jest zainteresowane nawet samą dyskusją nad danym pomysłem. Niejednokrotnie zgoda na podjęcie działań uzależniona jest również od czynników czysto ideologicznych. Najbardziej typowym przykładem jest tu zakaz organizacji dyskotek i innych podobnych imprez w okresie wielkiego postu czy adwentu, a także w  piątki. Sprzeciw osoby uczącej religii w danej szkole bardzo często oznacza ostateczny upadek inicjatywy. Z deklaracji uczestników konsultacji wynika,
  • 11. 11III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego że trudności takie napotykają zwłaszcza, gdy chcą organizować różnego rodzaju rozrywki związane z Halloween. Z drugiej strony zdarzają się również sytuacje odwrotne, w któ- rych to nauczyciele stają się inicjatorami działań samorządu ucz- niowskiego, silnie nakłaniając uczniów do realizacji pewnych po- mysłów, zwłaszcza dotyczących różnego rodzaju akademii i apeli. Badani deklarowali, że badani o ile są otwarci na różnego rodzaju inspiracje, to wolą gdy pochodzą one od opiekuna SU, często jed- nak czują pośredni przymus realizowania pomysłów nauczycieli. Wyjątkiem są tu różnego rodzaju akcje charytatywne i działania związane z wolontariatem, które są podejmowane przez badanych bardzo chętnie. Kolejnym problemem, o którym mówili badani był w ich od- czuciu brak docenienia a nawet szacunku wobec ich pracy. Odbija się to negatywnie na motywacji członków SU do dalszego angażo- wania się w działania na rzecz społeczności szkolnych. Nie tylko, jak twierdzą uczniowie, ich pomysły spotykają się ze stosunko- wo częstą krytyką, bywa też, że nie jest ona wyrażona w sposób konstruktywny wprost, ale za drzwiami pokoju nauczycielskiego, i wybrzmiewa też w formie pośredniej pod postacią ocen, komen- tarzy czy po prostu zmiany stosunku nauczycieli do uczniów ini- cjujących dane działanie. Często zgłaszanym przez uczniów problemem był również brak możliwości otrzymania wsparcia w realizacji pomysłów ze strony grona pedagogicznego, które do tego zadania deleguje opiekuna SU (niekiedy funkcję tę pełni w szkole więcej niż jed- na osoba). Badani przyznają, że brak czasu to problem wszyst- kich, przede wszystkim samych uczniów, brak zaangażowania ze strony nauczycieli stanowi jednak szczególną barierę, zwłaszcza w wymiarze merytorycznym, ponieważ ciężko jest znaleźć inne źródła potrzebnego wsparcia. Uczestnicy konsultacji wskazywali również, że kolejną trud- nością, z którą czasami muszą się mierzyć jest zmiana zdania i cofnięcie zgody lub poparcia dla działania przez członków rady pedagogicznej. Bywa, że dzieje się to tuż przed planowaną datą da- nego wydarzenia, co uczniowie odbierają jako brak szacunku dla ich pracy, marnowanie poświęconego czasu i energii. Nie sprzy- ja to zwłaszcza motywowaniu innych do włączania się w działa- nia. Wprowadzanie tego typu odgórnych zmian bez możliwości ich wcześniejszego przedyskutowania odbiera uczniom poczucie sprawstwa i utożsamiania się z działaniem. Podsumowując, głównym i najbardziej ogólnym problemem, z jakim spotykają się uczniowie aktywni w SU jeśli chodzi o re- lacje z radą pedagogiczną, jest poczucie silnego podziału, który ustawia przeciwko sobie samorząd uczniowski i nauczycieli. Jak określili to uczestnicy konsultacji, często dochodzi do powstania dwóch bloków, z których każdy posiada zupełnie odmienną wi- zję dotyczącą istoty samorządności, roli, funkcji i celów, jakie SU powinien pełnić w szkole. O ile w przypadku grona pedagogicz- nego rola ta jest często postrzegana jako wspieranie w tradycyj- nie rozumianych działaniach edukacyjnych i wychowawczych, ewentualnie jako funkcja organizatora sporadycznych rozrywek, o tyle uczniowie widzą SU w praktyce głównie jako instytucję realizującą tę ostatnią funkcję. Uczniowie są też świadomi teo- retycznej roli, jaką SU odgrywa w ochronie praw ucznia, jednak zdecydowanie rzadziej mają świadomość, że SU powinien też mieć możliwość współdecydowania o tym, co dzieje się w szkole oraz współtworzenia prawa wewnątrzszkolnego. To zagadnienie
  • 12. 12III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego zostanie omówione szerzej w dalszych częściach raportu. Nie- równowaga sił między tymi dwoma blokami i brak partnerskich relacji dodatkowo wzmacniają ograniczenie roli SU głównie do działań rozrywkowych. Samorząd uczniowski a dyrekcja Jeśli chodzi o relacje SU z dyrekcją i jej rolę we wspieraniu sa- morządu uczniowskiego, uczestnicy konsultacji mieli zazwyczaj podobne refleksje jak odnośnie rady pedagogicznej. Tutaj również badanie wskazywali na rozbieżne wizje SU i jego funkcji, scepty- cyzm odnośnie proponowanych przez uczniów pomysłów, brak partnerskich relacji i poczucia podmiotowego traktowania, a także narzucanie własnych pomysłów. O ile grono pedagogiczne odgrywa bardzo ważną rolę w wyzna- czaniu zakresu możliwości działania samorządu uczniowskiego, to kluczowym podmiotem w tym procesie jest dyrekcja. Jak twier- dzą uczniowie, to właśnie ten organ ma ostateczny głos w kwe- stii decydowania o tym, co wolno, a czym już nie może zajmować się samorząd uczniowski. Granice samorządności wyznaczone przez dyrektora będą bardzo często tymi obowiązującymi. Zatem to od nastawienia i świadomości dyrekcji zależy, czy samorząd uczniowski będzie pełnił funkcję czysto reprezentacyjną, czy też będzie miał faktyczny i liczący się głos w podejmowaniu decyzji dotyczących uczniów. Z informacji przekazywanych przez uczestników spotkań wy- nika, że stosunkowo często nie mają bezpośredniego kontaktu z dyrekcją, choć warto zaznaczyć, że nie jest to regułą. Często w rolę osoby pośredniczącej wchodzi opiekun SU, niekiedy do tego stopnia, że uczniowie w ogóle nie mają kontaktu z dyrekcją, a wszystkie sprawy załatwiane są wyłącznie poprzez wyznaczone- go nauczyciela. W niewielu szkołach uczniowie posiadają swobod- ny dostęp do dyrekcji. W zdecydowanej większości przypadków spotkania muszą być wcześniej umówione i odbywać się w obec- ności opiekuna SU. Badani twierdzili też, że stosunkowo trudno jest im się na takie spotkanie umówić. Inną barierą, na którą wskazywali była sama komunikacja. Z zwłaszcza w przypadku krytyki, która często przybiera bardzo dosadną formę, uczniowie nie wiedzą, jak odeprzeć argumenty, wybronić swój pomysł i nie zostać jednocześnie uznanymi za aro- ganckich. Kolejną przeszkodą w komunikacji jest również jej mały stopień konkretności. Jak wskazywali uczestnicy badania, często rozmowy kończą się tylko ogólnymi obietnicami i deklaracjami ze strony dyrekcji. Bywa też, że uzyskiwane zgody są wycofywane w ostatniej chwili lub do pomysłów działań uczniów są wprowa- dzane zmiany bez skonsultowania ich z nimi. ~ Zbieramy się u pani pedagog, ci którzy mogą i wspólnie podej- mujemy decyzje, co sprawia częsty sprzeciw ze strony pani dyrektor. ~ PRZYPADEK:
  • 13. 13III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego Samorząd uczniowski — wszyscy uczniowie szkoły? Innym wymiarem funkcjonowania samorządu uczniowskiego jest jego relacja z szeroko rozumianą społecznością uczniowską. Zazwyczaj, nawet jeśli badani byli świadomi prawnej definicji samorządu uczniowskiego, rozumieli SU jako zbiór osób wybra- nych do pełnienia (ewentualnie wraz z przedstawicielami klas) pewnych funkcji. Do tego też ich zdaniem najczęściej sprowadza się rozumienie samorządności uczniowskiej przez społeczność szkolną. Jak relacjonowali badani, często spotykają się z postawą zakładającą, że skoro do pełnienia pewnych funkcji zostali wy- brani reprezentanci, to powinni oni radzić sobie samodzielnie i nie angażować w swoje działania innych. Widać też tutaj, jakie jest rozumienie celu wyborów do SU przez szerszą społeczność uczniowską. Najczęściej napotykanym problemem zdaniem osób uczest- niczących w konsultacjach jest niechęć uczniów nie pełniących żadnych funkcji w SU do włączania się w działania. Jak twierdzą badani, bardzo trudno jest zmobilizować rówieśników, a tych, któ- rzy zaczną się udzielać często cechuje słomiany zapał. Zdaniem uczestników konsultacji, zaangażowanie uczniów spoza władz SU często sprowadza się to do milczącej zgody na propozycję działań i pozostawienia pomysłodawcy w realizacji samemu sobie. Bywa, że podejmowane inicjatywy nie tylko nie spotykają się ze wspar- ciem ze strony uczniów na etapie przygotowań, ale te niezbyt chętnie uczestniczą oni w samym wydarzeniu. W efekcie pod- kopaniu ulega wizerunek SU wśród grona pedagogicznego jako odpowiedzialnej, spójnej instytucji, a także wyobcowanie osób sprawujących funkcje w SU z szerszej społeczności uczniowskiej. Największą trudnością dla aktywnych działaczy SU jest sytuacja, w której nie mogą liczyć na pomoc swoich kolegów i jednocześnie są poddawani silnej krytyce z ich strony, oskarżeniami o apatię, bierność i brak aktywności. Takie sytuacje również obniżają mo- tywację grupy, która chciała aktywnie działać w SU. Z tego punktu widzenia bardzo ciekawa jest też kwestia oficjal- nego systemu motywacyjnego istniejącego w wielu szkołach, mia- nowicie przyznawania punktów za aktywność w SU, które potem wpłyną na ocenę z zachowania. O ile w wielu przypadkach jest to pozornie skuteczny mechanizm, osoby biorące udział w konsul- tacjach zwracały uwagę na jego negatywne konsekwencje. Wielu uczniów początkowo zgłasza się do poszczególnych sekcji, czy też pomocy przy realizacji pewnych działań, jednak gdy przychodzi do ich realizacji zadań nie wywiązują się oni z podjętych zobowią- zań. Ostatecznie takie sytuacje bardziej utrudniają niż ułatwiają pracę SU. Wątpliwości uczestników badania budzi też sam sche- mat motywacyjny, który zaprzecza idei bezinteresownego anga- żowania się w działania na rzecz społeczności. Z drugiej strony, podkreślają oni, że bardzo trudno jest zachęcić uczniów do dzia- łania bądź wzięcia udziału w akcjach organizowanych przez SU, które nie przyniosą im żadnych natychmiastowych korzyści (np. dodatkowych oceny, zwolnienia z odpytywania, wyższej oceny z zachowania). Opisywane powyżej zjawiska potwierdzają diagnozę uczestni- czek konsultacji, z której wynika, że większość uczniów posiada dość nikłe pojęcie o idei samorządności, rozumianej jako władza wszystkich uczniów, możliwość wspólnego podejmowania decyzji w kwestiach, które ich dotyczą, jak również powszechne angażo- wanie się w działania na rzecz swojej społeczności. Samorząd- ność rozumiana jest raczej jako jednorazowy udział w wyborach
  • 14. 14III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego i zadecydowanie w ten sposób, kto najlepiej nadaje się do samo- dzielnej realizacji zadań. Zdaniem badanych, uczniowie nie wie- dzą też, w jaki sposób działają władze SU, z jakimi ograniczeniami prawnymi, a także sytuacyjnymi muszą się mierzyć. Ułatwia to szybkie wydawanie sądów i krytycznych opinii, które demotywu- ją aktywnych uczniów i nie przyczyniają się do wspierania ich w działaniach. Ten brak wiedzy przekłada się również na wybory dokonywa- ne przy urnie. Jak podkreślają badani, bardzo częstym wyznacz- nikiem preferencji wyborczych jest popularność kandydatów, nie zaś umiejętności, doświadczenie, motywacje, wiedza czy realność wywiązania się ze składanych obietnic. Odpowiedzialne funkcje obejmują więc nie najbardziej kompetentne osoby, ale najbardziej lubiane. Taki mechanizm może utrudniać pracę przedstawicieli SU poprzez utworzenie podziału między osobami, które są we władzach SU, ponieważ faktycznie chcą coś robić, a tymi, którym zależy w głównej mierze na prestiżu związanym z tytułem. Ostatnim problemem, na który wskazali badani są trudności związane z przepływem informacji. Z jednej strony uczniowie czę- sto nie wiedzą o działaniach i inicjatywach samorządu, z drugiej strony nie decydują się na konstruktywne wyrażanie swojej kry- tycznej opinii względem działań władz SU lub ich braku. Zdarza się zatem, że niezadowolenie przybiera formę ukrytego konfliktu, rozgrywanego za pomocą plotek i intryg, a nie konstruktywnej dyskusji umożliwiającej wprowadzenie zmian. Podsumowując, wielu uczniów widzi działania SU głów- nie w sferze rozrywkowej, które w dodatku nie zawsze są zgod- ne z ich potrzebami i zainteresowaniami, co zatem nie zachęca ich do włączania się w te inicjatywy. Ponieważ często nie mają doświadczenia faktycznego wpływu na sytuację w szkole, nie czu- ją się za nią również odpowiedzialni i przerzucają cały ciężar zo- bowiązań na wybrane władze SU. W tym kontekście ciekawa jest również rola samorządów klasowych, która zostanie omówiona w dalszej części raportu. Inne czynniki utrudniające funkcjonowanie SU W kontekście opisanych wyżej zjawisk, uczniowie angażujący się w działania SU deklarują, że mają niekiedy poczucie bezcelowo- ści swoich działań. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy realizo- wane inicjatywy nie spotykają się z dużym odzewem ze strony społeczności uczniowskiej lub gdy wywołują intensywną, lecz jednocześnie mało konstruktywną krytykę. Badani podkreślali również, że nie czują posiadania faktycznego wpływu na to, jak działa szkoła, a obszar, w którym mogą podejmować decyzje jest zbyt wąski, by samorząd był instytucją rzeczywiście liczącą się na arenie szkolnej. Uczestnicy konsultacji podkreślali też czysto techniczne prob- lemy związane z organizacją pracy. Najczęściej wymieniane były takie kwestie jak: brak czasu, niedotrzymywanie terminów, przy- mus działania pod presją czasu. W niektórych szkołach, zdaniem uczniów, problemem jest również kwestia funduszy. Część bada- nych wskazywała, że ma utrudniony dostęp do środków potrzeb- nych, aby zrealizować działania, zwłaszcza gdy chodzi o większe kwoty. Ten problem dotyka zagadnienia współpracy SU z radą rodziców. Kwestie te zostaną omówione bardziej szczegółowo w dalszych częściach raportu.
  • 15. 15III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego Inne zagadnienia Samorząd uczniowski a opiekunka SU O ile wciąż zdarza się, że opiekun SU jest wyznaczany odgórnie przez dyrekcję, w większości szkół biorących udział w konsul- tacjach uczniowie samodzielnie decydują o tym, kto obejmie tę funkcję. Wyjątek stanowią tu szkoły podstawowe, w których opie- kunowie zazwyczaj wybierani są przez dyrektora lub radę pedago- giczną, choć tego typu praktyki zdarzają się również w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. Często też raz wybrana osoba pełni tę funkcję niejako „dożywotnio” i automatycznie obejmuje opiekę nad kolejnymi zarządami SU. Najczęstszym jednak mo- delem, o którym mówili uczniowie, były wybory opiekuna prze- prowadzane równocześnie z wyborami do władz SU. W niektó- rych szkołach funkcję opiekuna SU pełni więcej niż jedna osoba (czasami jest to nawet troje nauczycieli). W założeniu rozwiązanie to ma odciążyć opiekuna, jednak często prowadzi do konfliktów i nieporozumień związanych z niedokładnym podziałem obo- wiązków, rozbieżną wizją istoty i celów SU oraz różnicą zdań na temat konkretnych pomysłów. Z przeprowadzonych konsultacji wynika, że uczniowie postrze- gają opiekuna SU jako jednego z największych jego sojuszników. Osoba ta pełni funkcję rzecznika interesów i pomysłów uczniow- skich w kontaktach z dyrekcją i innymi nauczycielami. To na nią spada główny ciężar przekonywania pozostałych członków rady pedagogicznej do zaakceptowanie i ewentualnego wspiera- nia inicjatyw uczniowskich. Opiekun SU jest też często niezbęd- nym ogniwem w kontakcie z dyrekcją. W niektórych szkołach do spotkania między uczniami a dyrektorem nie może dojść bez obecności nauczyciela wspierającego SU. Osoba ta postrzegana jest jako gwarant jakości, realności i sensowności (w rozumieniu dyrekcji) realizacji pomysłów prezentowanych przez uczniów. Zdarza się też, że uczniowie w ogóle nie mają możliwości prze- dyskutowania swoich inicjatyw z dyrekcją, przekazują je opieku- nowi a ten samodzielnie, bez obecności uczniów, przedstawia je dyrekcji. Inną przyczyną, dla której uczniowie postrzegają funkcję opie- kuna SU jako niezwykle istotną, jest potrzeba wsparcia meryto- ryczno-organizacyjnego. Wśród szkół uczestniczących w konsul- tacjach nie ujawniły się różnice między gimnazjami a szkołami ponadgimnazjalnymi jeśli chodzi o ten wymiar roli opiekuna SU, jednak istotność tego wsparcia była podkreślana zwłaszcza przez uczniów szkół podstawowych. Dla aktywnych działaczy SU opie- kun jest osobą, która może podpowiedzieć bardziej korzystne roz- wiązania, udzielić informacji odnośnie formalnych ograniczeń, podzielić się swoimi doświadczeniami. Bywa jednak, że jego opi- nia jest uznawana za wyrocznię w kwestii sensowności realizacji danego pomysłu. W zasadzie nie zdarza się, żeby uczniowie zrobili coś wbrew woli opiekuna SU, jednak podkreślają, że rozbieżności zdań są zazwyczaj przedmiotem rzeczowej dyskusji i udaje im się wspólnie wypracować rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony, zazwyczaj zresztą uczniowie zgadzają się uwagami nauczyciela wspierającego. Większość badanych deklarowała, że oczekują od
  • 16. 16III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego opiekunki pomocy w mobilizacji innych uczniów. Przyznawali, że sami nie czują, aby mieli wystarczający autorytet wśród rówieśni- ków, który pozwoliłby im wyegzekwować wywiązanie się z pod- jętych zobowiązań. Twierdzili też, że opieka nauczyciela wpływa mobilizująco również na nich i wymusza terminową realizację działań. Podsumowując, w zasadzie wszyscy uczestnicy konsultacji uznali, że opiekun SU to kluczowa instytucja dla powodzenia ini- cjatyw SU, uznają go za niezbędnego sojusznika w negocjacjach z dyrekcją i innymi nauczycielami, za osobę spinającą działanie samorządu uczniowskiego. Wybory do władz samorządu uczniowskiego We wszystkich szkołach ponadpodstawowych biorących udział w konsultacjach odbyły się wybory do władz samorządu uczniow- skiego. W wielu placówkach możliwość kandydowania uwarun- kowana jest wcześniejszym spełnieniem pewnych kryteriów, np. posiadaniem odpowiedniej oceny z zachowania, niekiedy wyma- gane jest wręcz uzyskanie akceptacji ze strony rady pedagogicznej. Często też z wyborów wykluczeni są uczniowie najstarszych klas ze względu na czekające ich na koniec roku egzaminy. Uczestnicy spotkań dość krytycznie oceniali kampanie wyborcze w swoich szkołach. Zazwyczaj sprowadzają się one do wywieszenia kilku plakatów, ewentualnie publicznym zadeklarowaniu pewnych, zda- niem uczniów, mało konkretnych i jeszcze mniej realnych obiet- nic wyborczych. Badani podkreślali również, że uczniowie doko- nują wyborów w oparciu o popularność i powszechną sympatię, jaką cieszą się kandydaci, nie zaś ich faktyczne doświadczenie czy umiejętności. Wybory stają się zatem często plebiscytem popular- ności, a nie szansą odpowiedzialnego wyrażenia swojego zdania. O ile wybory mają zazwyczaj charakter tajny i powszechny, w szkołach podstawowych (przy założeniu, że w ogóle się w nich odbywają) przybierają niejednokrotnie formę pośrednią — repre- zentanci klas 4—6 wybierają zarząd spośród siebie. W szkołach ponadpodstawowych wybory bardzo często realizowane są po- przez zbieranie głosów w poszczególnych klasach. Przedstawicie- le wyłonionej wcześniej komisji skrutacyjnej wchodzą w czasie lekcji do każdej z sal, prezentują listę kandydatów, a następnie uczniowie na kartkach (zazwyczaj własnych) zapisują nazwisko osoby, na którą oddają swój głos. Jak uzasadniali uczestnicy kon- sultacji, taki system zapewnia stosunkowo wysoką frekwencję, ~ Opiekuna SU się u nas nie wybiera, opiekun już jest, od zawsze ~ PRZYPADEK:
  • 17. 17III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego gdyż w przypadku wyborów, w których uczniowie pobierają na przerwie karty z odpowiedniego punktu i wypełnione wrzucają do urny frekwencja dramatycznie spada. Rozwiązanie to, jakkolwiek skuteczne, może budzić pewne kontrowersje w kontekście zasad demokratyczności, tajności i dobrowolnego uczestnictwa w wy- borach. Uczestnicy konsultacji wymienili też przykład szkoły, w której nauczyciele byli uprawnieni do głosowania w wyborach do władz SU. Wybory odbywają się w większości szkół na początku roku szkolnego, choć niekiedy planowane są również na styczeń — luty. Dzięki temu uczniowie klas pierwszych mają szansę na zapozna- nie się ze sposobem działania szkoły i wdrożenie w działanie w SU. Kiedy wybory organizowane są na początku roku często do- chodzi do sytuacji, w której de facto tylko uczniowie drugiej klasy biorą udział w pracach SU, ponieważ pierwsze klasy jeszcze się nie wdrożyły, trzecie zaś muszą koncentrować się na egzaminach. Wśród badanych szkół nie ma wyraźnie dominującego wzo- ru wyborów. W niektórych szkołach wybiera się osoby na każdą z funkcji, w innych poszczególne stanowiska zajmowane są zgod- nie z liczbą uzyskanych głosów. W większości szkół istnieją komisje skrutacyjne, w skłąd któ- rych wchodzą uczniowie. Ich rolą jest czuwanie nad prawidłowym przebiegiem wyborów, mimo to zdarzają się sytuacje w których odchodzi do fałszerstw wyborczych. Z relacji badanych wynika, że o ile wybory są dość powszech- nym wydarzeniem w szkołach, ich pełna demokratyczność pozo- stawia wiele do życzenia, zwłaszcza w szkołach podstawowych. W wielu szkołach kampania wyborcza przebiega mało merytorycz- nie lub nie ma jej wcale. ~ Kto wybiera kandydatów? Nauczyciele lub wychowawcy wybierają uczniów, na podstawie tego, czy sobie poradzą, na podstawie ocen, zachowania ~ ~ Głosowanie wygląda tak, że wchodzą z urną do klas (...) i wszyscy głosują ~ ~ Po prostu chętni zgłaszają się do opiekunki. Zachowanie się nie liczy, oni sami muszą się postarać ~ ~ Głosują tylko pierwsze i drugie klasy ~ ~ Zachęcają do głosowania poprzez rozdawanie ciastek ~ PRZYPADKI:
  • 18. 18III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego Samorząd uczniowski jako organ współdecydujący Zdecydowana większość uczestników konsultacji przyznała, że w zasadzie nie miała możliwości wcześniejszego podejmowania decyzji w kwestiach kluczowych dla uczniów, bądź to współde- cydowanie miało charakter wyłącznie fasadowy. Pytani o sposób podejmowania decyzji przez uczniów badani odnosili się niemal wyłącznie do decyzji podejmowanych wewnątrz władz samo- rządu, dotyczących najczęściej planu pracy, ewentualnie proce- su uzyskiwania zgody od dyrekcji na realizację działań, głównie o charakterze rozrywkowym. Opisując mechanizmy podejmowa- nia decyzji wewnątrz SU uczniowie przywoływali głównie pró- by osiągnięcia konsensusu poprzez dyskusję czy burzę mózgów, podkreślając swoją otwartość na wszelkie pomysły. Jeśli chodzi o pozyskanie akceptacji dyrekcji trudno mówić o współdecydo- waniu, proces polega raczej na przekonaniu dyrekcji, przy wspar- ciu opiekuna SU do swojego pomysłu i uzyskania zgody na jego realizację w zaplanowanej formie, niekiedy przy uwzględnieniu sugestii dyrektora. Uczniowie najpierw precyzują pewien pomysł, konsultują szanse jego realizacji z opiekunem SU, dostosowując go do spodziewanych preferencji dyrekcji, następnie przedsta- wiają swoją inicjatywę dyrektorowi i czekają na udzielenie zgody lub odmowę. Jak relacjonują badani, często już na etapie dopre- cyzowywania pomysłu biorą pod uwagę przewidywane prefe- rencje dyrekcji. Zdarza się również, że prezentowane inicjatywy muszą się równoważyć — SU przygotowuje więc jedno działanie odpowiadające uczniom oraz jedno realizujące interesy dyrekcji. Uczniowie uznali to zjawisko za dużą trudność w pracy SU. Wyni- ka z tego, że, paradoksalnie, inicjatywy SU są podporządkowane preferencjom rady pedagogicznej a zwłaszcza dyrekcji, nie zaś po- trzebom uczniów. W kilku z uczestniczących w konsultacjach szkołach przedsta- wiciele SU mieli możliwość wypowiedzenia się w kwestii pra- wa wewnątrzszkolnego. Z inicjatywy dyrekcji miało to miejsce w związku ze zmianami w statucie szkoły lub wewnątrzszkolnym systemie oceniania, czyli w dokumentach, w przypadku których istnieje ustawowy obowiązek zasięgnięcia opinii samorządu ucz- niowskiego odnośnie propozycji zmian. W praktyce sprowadza- ło się to jednak do zapoznania się z proponowanymi reformami przez władze SU i ich zaakceptowania. W prawie żadnej ze szkół uczestniczącej w konsultacjach uczniowie nie zadeklarowali do- świadczenia w samodzielnym wprowadzeniu zmian prawnych lub uczestnictwa w ich tworzeniu na początkowym etapie. W jed- nej ze szkół biorących udział w badaniu uczniowie wyszli z ini- cjatywą powrotu do poprzednich zapisów w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania, przeprowadzono ogólnoszkolną kampanię zbierania podpisów, jednak nie przyniosło to pożądanych rezul- tatów. Podobny los spotkał akcję na rzecz ponownego przyjęcia do szkoły usuniętego z niej wcześniej ucznia. Wyjątkiem jest tu przypadek szkoły niepublicznej, w której władze samorządu i często cała społeczność szkolna mają rzeczy- wisty wpływ na decyzje podejmowane we wszystkich obszarach dotyczące m.in. zagospodarowania budżetu szkoły, doboru zajęć pozalekcyjnych, prawa wewnątrzszkolnego itp. Jak pokazały konsultacje, współdecydowanie jest zdecydowanie mało rozwiniętą i rzadko realizowaną funkcją. Zakres swobody w podejmowaniu samodzielnych decyzji przez SU jest bardzo wąski, a przez samych uczniów odnoszony jest głównie to sfery
  • 19. 19III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego organizacyjno — rozrywkowej, nie zaś do zarządzania szkołą jako takiego. Dyrekcja i rada pedagogiczna raczej nie działają na rzecz rozwoju tego obszaru działań SU. Zjawisko to w sposób pośredni pokazuje, jak rozumiana jest obecnie w wielu szkołach rola samo- rządu i istota samorządności uczniowskiej. Fundusze i finansowanie działań samorządów uczniowskich Trudno wyłonić jeden dominujący wzorzec finansowania działal- ności i pomysłów SU. Stan wiedzy na temat regulacji prawnych, które między innymi zabraniają SU gromadzenia własnych fun- duszy, jest bardzo zróżnicowany, podobnie jak przestrzeganie wspomnianych przepisów. W niektórych szkołach uczniowie oraz nauczyciele nie są świadomi istnienia tych uregulowań, w innych decydują się ich nie przestrzegać, zwłaszcza jeśli budżet SU jest stosunkowo niewielki — Wskazuje na to również duża częstość występowanie funkcji skarbnika we władzach SU. Pewna część samorządów uczniowskich korzysta z rozwiązania pośredniego, tzn. samodzielnie pozyskuje fundusze, a następnie przekazuje je na specjalne subkonto rady rodziców. Samorządy uczniowskie najczęściej pozyskują swoje środki z biletów wstępu na różnego rodzaju imprezy, np. dyskoteki, cza- sami z rozmaitych kiermaszy ciast, sprzedaży kartek okolicznoś- ciowych itp. Zdarza się też, że pieniądze gromadzone są poprzez ogólnoszkolne zbiórki, w czasie których każdy uczeń zobowiąza- ny jest do przyniesienia odpowiedniej kwoty (zazwyczaj między 1 a 5zł). Zbiórka taka ma miejsce raz do roku, raz w semestrze lub doraźnie — w zależności od potrzeb SU. Tego typu fundusze prze- znaczane są głównie na promocję akcji SU lub zakup materiałów koniecznych do zrealizowania danego działania, często wykona- nia dekoracji na dyskotekę, uzyskania rekwizytów do przedsta- wienia itp. Zdarza się również, że uzyskiwane pieniądze są wyko- rzystywane do zakupu kwiatów lub innych upominków dla grona pedagogicznego. Kwoty uzyskiwane w ten sposób przez SU nie są zbyt duże, w związku z czym w przypadku bardziej rozbudowa- nych planów działania uczniowie często napotykają na bariery ~ Z reguły to nie opiniujemy jakoś tak... raczej nie było takiej sytuacji, żebyśmy mieli coś tak opiniować. Jeśli pani dyrektor chce zrobić to z reguły to są takie rzeczy, że samorząd i tak nie ma nic do powiedzenia. ~ ~ Pisane jest podanie do dyrektora, rozpatrywane na radzie peda- gogicznej i dopiero wtedy jest decyzja. ~ ~ Decyzje są podejmowane wspólnie, ale ostateczny głos ma pani dyrektor. ~ PRZYPADEK:
  • 20. 20III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak jest? — diagnoza stanu obecnego finansowe — np. chcąc założyć w szkole radiowęzeł. Stosunkowo spora część uczniów wie, że może zwrócić się z prośbą o dofinan- sowanie do rady rodziców, jednak niezbyt często wykorzystuje tę możliwość, jeszcze rzadziej robi to skutecznie. Niektórym szkołom udaje się pozyskać sponsorów, jednak cała sfera związana z tym wsparciem jest w większości przypadków wyłączną domeną działań i decyzji nauczycieli oraz dyrekcji. Samorząd klasowy a samorząd uczniowski Szczególnie ciekawe zagadnienie w dziedzinie samorządności ucz- niowskiej stanowi rola samorządów klasowych. Zdaniem bada- nych, funkcja samorządów klasowych sprowadza się zazwyczaj do dwóch zadań: uczestnictwa w zebraniach SU oraz pośredniczenia w przepływie informacji (nie zawsze dwustronnym) między klasa- mi a władzami SU. Samorządy klasowe są często wykorzystywane do przedstawiania uczniom planów i pomysłów zarządu SU, który w ten pośredni sposób konsultuje je ze społecznością uczniowską. Zdaniem uczestników spotkań, jest to sposób przynoszący niezbyt obfitą informację zwrotną od klas, niekiedy też dosyć zawodny jeśli chodzi o przepływ komunikatów. Najczęściej wskazywaną przyczy- ną tych problemów był wybór mało kompetentnych i zaangażowa- nych osób na delegatów klas, co przekłada się również negatywnie na ich frekwencję i aktywny udział w spotkaniach władz SU. Rada Rodziców a samorząd uczniowski Nie wyłoniło się jasne stanowisko uczestników konsultacji w kwestii roli, jaką we wspieraniu samorządności mogą odgry- wać rodzice. Rada rodziców postrzegana jest jako organ pomocny niemal wyłącznie w roli potencjalnego sponsora działań, często jako sojusznik grona pedagogicznego, tworzący razem z nim blok „antyuczniowski”, podejmujący decyzje bez uwzględniania zdania uczniów. Zdarzały się przypadki, w których rada rodziców działała w kwestiach uczniowskich wbrew wyrażanym głośno preferen- cjom uczniów, co zrywało wszelkie więzi zaufania. Przykładem takiej sytuacji była kwestia wyboru miejsca studniówki w jednej ze szkół — mimo podjętej przez społeczność uczniowską decyzji o tym, gdzie ma się odbyć impreza, rodzice w porozumieniu z na- uczycielami zmienili ustalenia, nie uwzględniając zdania uczniów. W sytuacjach wymagających wsparcia uczniowie uciekają się częś- ciej do nieformalnej pomocy rodziców, indywidualnych rozmów, interwencji. Z drugiej strony, jak mówili badani, niekiedy wolą nie korzystać z rzeczniczej funkcji rodziców, ponieważ może to doprowadzić raczej do zaostrzenia konfliktu z  nauczycielem, niż uzyskania pożądanych zmian. Jasne strony samorządności W czasie konsultacji uczniowie wskazywali także na takie właści- wości funkcjonowanie SU, z których są zadowoleni i które ocenia- ją jako działające dobrze. Jak zadeklarowali badani, do działania w SU szczególnie motywuje ich prestiż związany ze sprawowa- niem pewnych funkcji, ale też poczucie, że przecierają szlaki innym uczniom i zadowolenie z tego, nawet jeśli jest to trudne i żmudne zadanie. Wyrażali też poczucie, że ich działania two- rzą w szkole pewną tradycję, a jednorazowe akcje zamieniają się w wydarzenia posiadające stałe miejsce w szkolnym kalendarzu.
  • 21. 21III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Idealny SU — jak wygląda i działa zdaniem uczniów Daje to szansę, że raz przełamane problemy związane z działalnoś- cią SU w danej szkole nie będą się pojawiały ponownie, a przynaj- mniej nie z taką siłą. Uczniowie twierdzili również, że w ramach niekiedy dość wąskiego obszaru uprawnień, samorządność daje im pewien zakres niezależności. Uczniowie podkreślali też, że atutem w rozmowach z dyrek- cją jest bardzo dokładne zaplanowanie projektu, które umożliwi udzielenie odpowiedzi na większość zadawanych im pytań. Bar- dzo ważne wsparcie w tym obszarze stanowi dla nich opiekun SU. Relacje z opiekunem są jednym z zagadnień, które uczniowie rów- nież w większości oceniali bardzo pozytywnie. Badani często podkreślali, że najmocniejszą stroną zarządów ich samorządów uczniowskich jest zgranie i umiejętność współ- pracy oraz uwspólniania w drodze kompromisu celów swoich działań. Idealny SU — jak wygląda i działa zdaniem uczniów Obraz idealnego SU został zdefiniowany przez badanych na trzech wymiarach — cech, obszarów działania oraz osób i instytucji, z któ­ rymi współpracuje. Cechy Ogólne cechy niezbędne do prawidłowego działania samorzą- du uczniowskiego, na które wskazywali badani to: wytrwałość, cierpliwość, nadzieja, stawianie czoła przeciwnościom i nie pod- dawanie się bez walki. Uczniowie powinni darzyć się wzajemnym zaufaniem, aby możliwa była owocna współpraca, konieczne jest zatem istnienie podstawowych więzi w ramach społeczności ucz- niowskiej i poczucie solidarności oraz współodpowiedzialności za rzeczywistość szkolną. Główną motywacją zaś powinna być chęć poprawy warunków życia w szkole i kierowanie się dobrem ogółu. SU powinien mieć szeroki zakres możliwości i uprawnień, a także swobodę w wyborze podejmowanych działań. Główny obszar, na którym skupili się uczestnicy badania to zdolność do wspólnej pracy na rzecz realizacji wyznaczonych celów. Podkreślali przede wszystkim umiejętność osiągania po- rozumienia, gotowość zawierania kompromisów, zgodność w de- finiowaniu celów. Konieczne są do tego umiejętności komuni- kacyjne, które sprzyjają wspólnemu podejmowaniu decyzji nie tylko wewnątrz samych władz, ale i całej społeczności szkolnej. Badani wskazywali również na umiejętność realistycznej oceny pomysłów, planowania i sprawiedliwego podziału pracy oraz systematyczność w wywiązywaniu się ze swoich obowiązków.
  • 22. 22III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Idealny SU — jak wygląda i działa zdaniem uczniów Rolę lidera uznali za potrzebną, ale podkreślali, że nie powinien być to ktoś, kto stawia się ponad innymi. Istnienie przejrzystej struktury SU, zdaniem uczniów, sprzyja prawidłowemu funkcjo- nowaniu, jednak przede wszystkim ważna jest nie tyle teoretycz- na liczebność SU, ale faktyczne zaangażowanie jak największej liczby uczniów. Działania Z zarysowanej przez uczestników badania wizji idealnego SU wy- łania się obraz instytucji, która działa z jednej strony dość kom- pleksowo, a z drugiej posiada zdolność do elastycznych inter- wencji doraźnych. Jako przykłady działania idealnego samorządu badani podawali dość szerokie kategorie, takie jak troska o spra- wy, problemy czy interesy uczniów, dbanie o przyjazną atmosferę w szkole, kwestie ważne dla szkoły, pomoc innym czy wprowadza- nie zmian. Poproszeni o doprecyzowanie uczniowie mówili, że SU powinien przede wszystkim wspierać ochronę i przestrzeganie praw ucznia, a działanie to nie powinno negatywnie odbijać się na relacjach z nauczycielami. Za ważne zadanie dobrze funkcjo- nującego SU uznali także nagłaśnianie i ujawnianie problemów uczniów oraz udział w podejmowaniu decyzji dotyczących szkoły, a zwłaszcza uczniów, przez możliwie dużą grupę młodzieży szkol- nej. Badani zwrócili również uwagę na rolę SU w kształtowaniu dobrych, partnerskich, opartych na wzajemnym szacunku relacji z gronem pedagogicznym. Władze SU powinny być pośrednikami w kontakcie między społecznością uczniowską a gronem pedago- gicznym i dyrekcją. Uczestnicy konsultacji podkreślali, że ważne jest, aby działania angażowały maksymalnie dużą liczbę osób. Samorząd uczniowski zdaniem badanych powinien również zajmować się organizowaniem różnych rozrywek, akcji charyta- tywnych, wycieczek i wyjść. Jak podkreślali uczestnicy konsulta- cji, najważniejsze jest jednak to, aby inicjatywy SU mogły zostać rzetelnie przedstawione dyrekcji i by nieszablonowe pomysły miały również szansę na realizację. Uczniowie biorący udział w badaniu deklarowali, że opinia dyrekcji zawiera dla nich czę- sto cenne wskazówki, ale niekiedy ich pomysły spotykają się z natychmiastową odmową i ten mechanizm bardzo chcieliby wykluczyć. Badani zwrócili również uwagę na funkcję reprezentacyjną, jaką ich zdaniem powinny pełnić władze SU. W jej zakres powin- ny wchodzić m.in. takie zadania jak organizacja i prowadzenie ważnych uroczystości szkolnych. Sojusznicy Najczęściej wymienianymi przez badanych partnerami, z którymi ich zdaniem powinien współpracować samorząd uczniowski byli nauczyciele, dyrekcja oraz inni uczniowie. Kooperacja ta powinna opierać się na partnerskich relacjach i swoistej zasadzie subsydiar- ności, tzn. nauczyciele mają wkraczać dopiero wtedy, gdy młodzi ludzie nie radzą sobie z daną sytuacją. Szczególnie podkreślano tu rolę opiekuna SU i  pedagoga. Część uczniów była zdania, że współpraca powinna włączać możliwie wiele osób, pewna grupa uczestników uważała, że ważna jest praca z osobami rzeczywiście chętnymi, a niekoniecznie zwracanie uwagi na maksymalizowa- nie liczby teoretycznie tylko zaangażowanych osób. Badani, choć wyrażają chęć zasięgania rad u nauczycieli, zastrzegają sobie
  • 23. 23III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak wspierać samorządność — rekomendacje uczniów i uczennic prawo do nie korzystania z nich i chcieliby, aby ich decyzje były szanowane przez członków grona pedagogicznego. Nieco rzadziej badani jako sojuszników wymieniali rodziców i samorządy klasowe, których obecna rola została omówiona już we wcześniejszych częściach raportu. O ile w stosunku do tych drugich zostało wyrażone jedynie oczekiwanie lepszego przeka- zywania informacji i konsultowania pomysłów w klasach, o tyle współpraca z radą rodziców jest nieco bardziej złożoną kwestią. Angażowanie rodziców jest postrzegane przez wielu uczniów jako przejaw słabości, braku samodzielności, a więc zależności od ro- dziców — od tego zaś nastolatki zazwyczaj próbują uciec. Badani wskazywali również na powinność współpracy z innymi organi- zacjami działającymi w szkole, np. wolontariatem, redakcją szkol- nej gazety. Niektórzy z uczestników konsultacji wskazywali też na instytucje nie związane z ich szkołą, np. organizacje pozarządowe, inne szkoły, kościoły czy uczelnie wyższe, jako ciekawych partne- rów do realizacji różnych działań. Działania te mogłyby swoim za- sięgiem objąć większą społeczność niż tylko szkołę, np.: wspólny festiwal organizowany przez kilka szkół, wykłady otwarte, dzia- łalność wolontariacka. Sporadycznie badani wymieniali też Radę Miasta lub Młodzieżową Radę Miasta, tę pierwszą w kontekście potencjalnego sponsoringu szkolnych działań, tę drugą jako forum wyrażania swoich poglądów i potrzeb. Wydaje się jednak, że tylko w stosunkowo nielicznych przypadkach uczniowie postanawiają wykorzystać Młodzieżowe Rady Miasta, często instytucje te są dość oddalone od zagadnień związanych z samorządnością uczniowską oraz tego, jakie warunki do rozwoju samorządności stwarza szkoła. Lista potencjalnych sojuszników, z którymi powinien współ- pracować idealny samorząd uczniowski jest dość rozbudowana, zdecydowanie częściej jednak uczniowie przywoływali instytucje i organy wewnątrzszkolne, stosunkowo rzadko myśląc o SU jako o instytucji mogącej wychodzić ze swoimi działaniami poza mury własnej szkoły. Jak wspierać samorządność — rekomendacje uczniów i uczennic Priorytetem jeśli chodzi o wspieranie samorządności, zdaniem uczniów, powinny być działania nakierowane na zmianę świa- domości i powiązanych z tym zachowań trzech grup: dyrekcji, nauczycieli oraz uczniów. W przypadku grona pedagogicznego po- winna ona dotyczyć praw ucznia, ich istoty i istotności oraz wagi związanej z ich przestrzeganiem. Takiej wiedzy brakuje również wielu uczniom, badani sugerowali zatem, że przydatna mogłaby być ogólnoszkolna debata lub warsztaty związane z tą tematyką. Uczestnicy konsultacji wskazywali na potrzebę rozwiązania kwe- stii negatywnych konsekwencji, które spotykają uczniów inter- weniujących w przypadku problemów z przestrzeganiem praw ucznia. Często poruszaną kwestią było zagadnienie skutecznego rozwiązywania konfliktów między uczniami i nauczycielami, które niekiedy trwają przez wszystkie lata edukacji szkolnej. Zdaniem uczestników, wspólne zajęcia warsztatowe sprzyjałyby bardziej przyjaznym i partnerskim relacjom między uczniami a nauczycielami, co również wpłynęłoby pozytywnie na dalsze możliwości współpracy. Budowa zaufania między stronami może też odbywać się poprzez wspólną realizację mniejszych projek- tów. Badani często podkreślali, że zarówno młodzież, jak i grono
  • 24. 24III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak wspierać samorządność — rekomendacje uczniów i uczennic pedagogiczne, nie są świadome roli i celów istnienia SU. Z tego też wynikają problemy z zaangażowaniem i pomocą — po jednej i drugiej stronie. Nawet jeśli w danej szkole istnieje więcej niż jeden opiekun SU, w stosunku do reszty grona pedagogicznego jego pozycja jest dość słaba i nie zawsze ma on szansę przekona- nia pozostałych nauczycieli do swoich racji. Jest to funkcja, któ- rą zdecydowanie należy wspierać, jednak z obserwacji badanych wynika, że jeden czy dwóch nauczycieli nie jest w stanie zbyt wiele zdziałać, jeśli pozostali członkowie grona pedagogiczne- go nie będą tworzyli w szkole klimatu sprzyjającego rozwojowi samorządności. Istotnym elementem w dyskusji w trakcie niemal wszystkich spotkań konsultacyjnych była kwestia motywowania szerszej społeczności uczniowskiej do angażowania się w działania or- ganizowane przez SU. W niektórych szkołach stosuje się system nagradzania dodatkowymi punktami, które wpływają na ocenę z zachowania. Uczestnicy warsztatów posiadali różne opinie od- nośnie skuteczności i wartości takiego sposobu motywowania. Część badanych wskazywała, że taki system przynosi pozytywne efekty, inni twierdzili, że przeczy podstawowej idei samorząd- ności, która powinna z założenia być bezinteresowna. Niektórzy uczniowie z kolei byli sceptycznie nastawieni do motywowania poprzez punkty, jednak uznawali, że pewna forma gratyfikacji jest konieczna. Uczestnicy konsultacji byli dość bezradni wobec pytania o to, jak angażować innych uczniów do działania. Często zresztą ich działania jako SU ograniczały się do organizowania dyskotek, apeli i raz do roku wyborów. Trudno zatem określić, na ile skutecznym rozwiązaniem są inne formy aktywności SU, które dają uczniom poczucie realnego wpływu na rzeczywistość szkolną — współdecydowanie, ogólnoszkolne konsultacje, refe- renda, debaty itp. Innym problemem dla wielu uczniów jest brak czasu na angażowanie się w działania SU, związany z dużą liczbą zajęć pozalekcyjnych, czasami też możliwościami dojazdowymi (w mniejszych miejscowościach). Pojawia się zatem pytanie: na ile możliwe jest włączanie możliwie dużej grupy uczniów i uczennic w większość działań, a na ile powinny one być okrojone do pew- nego kluczowego minimum? Kolejnym ważnym postulatem uczniów była konieczność zmiany świadomości dyrekcji, ponieważ to ona ma ostateczny głos w kwestii kierunku rozwoju samorządności w danej szkole. Uczestnicy ocenili ten wpływ na silniejszy niż wpływ wszystkich nauczycieli danej szkoły. Oznacza to, że nawet jeśli grono peda- gogiczne będzie wspierać pomysły SU, ale dyrekcja nie wyrazi zgody na podjęcie inicjatywy, działania te nie będą realizowane. Dlatego, zdaniem uczniów, kluczowa jest również praca z dyrek- torami szkół i zmiana ich świadomości dotyczącej samorządności uczniowskiej. W niektórych ze szkół uczestniczących w konsultacjach istnieją Rady Szkoły4 . Uczniowie jednak nie wyrażali się na ich temat en- tuzjastycznie. Z ich opisów wynikało, że są to raczej pewne fasadowe orga- ny, których postanowienia nie mają realnego wpływu na to, w jaki sposób działa szkoła. Badani nie postrzega- li ich raczej jako narzędzia swojego wpływu i przestrzeni do współdecydowaniu o szkole, nie mówiąc już o współzarządzaniu. W ich rekomendacjach nie pojawiały się zatem żadne propozycje usprawnienia tego organu. 4. Rada Szkoły to organ złożony z przedstawicieli uczniów, nauczycieli oraz rodziców.
  • 25. 25III. Wyniki badań Konsultacje z aktywnymi członkami SU Jak wspierać samorządność — rekomendacje uczniów i uczennic Uczniowie wskazywali również na pewne potrzeby związane z umiejętnościami organizacyjnymi takimi jak: planowanie, za- rządzanie czasem umożliwiające terminową realizacje zadań, mo- tywowanie pozostałych członków do działania. Rekomendacje uczniów miały dość ogólnikowy charakter, co może wskazywać na to, że sam sposób działania samorządu ucz- niowskiego nie jest przedmiotem częstej refleksji, podobnie jak potrzebne zmiany. Uczestnicy mieli spore trudności ze wskaza- niem konkretnych rozwiązań, zwłaszcza prawno-instytucjonal- nych, które wspierałyby rozwój samorządności w ich szkołach i ułatwiły im pracę. Pokazuje to, że wielu uczniów nie zdaje so- bie sprawy z tego, w jaki sposób działa szkoła — nie tylko w jeśli chodzi o regulacje wewnętrzne, ale też jako element szerszej sieci powiązań.
  • 26. Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej Celem pierwszej części ankiety było uzyskanie ogólnej oceny samorządu uczniowskiego przez badanych oraz deklaracji ich ogólnego stosunku do idei samorządności. W pierwszym bloku pytań ankiety respondenci zostali poproszeni o określenie swojego stosunku do pewnych stwierdzeń dotyczących samorządu uczniowskiego. Każ- de ze stwierdzeń miało dwa możliwe, przeciwstawne za- kończenia (tzw. metoda dyferencjału semantycznego). Na skali -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3 ankietowani mieli zaznaczyć, na ile ich odczucie zbliża się do danej cechy. W przypadku niemal wszystkich stwierdzeń wartości negatywne były bliżej odpowiedzi wskazującej cechy uznane przez nas za niepożądane, natomiast wartości dodatnie zbliżały się do wariantu pozytywnego. SU w mojej szkole nic nie robi/realizuje wiele działań. Średnia wartości wskazań dla tego stwierdzenia wynio- sła 0,31, jednak aż 60% badanych zaznaczyło odpowiedź znajdującą się po stronie dodatniej, z czego ponad 38% odpowiedź +1. Była to zarazem najczęściej wybierana odpowiedź. Skrajnie negatywną wartość zaznaczyło 12,5% ankietowanych. Wynik ten wskazuje na to, że biorący udział w badaniu uczniowie dostrzegają podejmowanie pewnych działań przez ich samorządy. 26III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej PYTANIE 1.1 Ankieta została podzielona na kilka bloków tematycznych, poniżej znajduje się opis wyników poszczególnych jej części.][ankiety uczniowskie
  • 27. 27III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej PYTANIE 1.2 SU w mojej szkole: decyzje są narzucone przez dyrekcję, radę pedagogiczną/samodzielnie podejmuje decyzje. Średnia wartości wskazań dla tego stwierdzenia wyniosła 0,04, przy czym znów przeważają odpowiedzi pozytywne nad negatywnymi (43% do 27%). Najczęściej zaznaczaną wartością ponownie była wartość +1, ponad 22% odpowie- dzi stanowiła odpowiedź neutralna 0. Biorąc pod uwagę jednak informacje i opinie uzyskane z części konsulta- cyjnej badania można przypuszczać, że wiąże się to raczej z brakiem wiedzy o procedurach podejmowania decyzji niż z faktyczną samodzielnością uczniów w decydowaniu o sobie w szkole. SU w mojej szkole to mała grupa osób zamknięta na pomysły i współpracę z innymi/grupa osób otwarta na pomysły i współpracę z innymi. Średnia wartości wskazań dla tego stwierdzenia wyniosła 0,82. Stosunek odpowiedzi pozytywnych do negatywnych wyniósł 64% do 21%, a najczęściej wybieraną wartością była wartość +2 (ponad 29%). Oznacza to, że w opinii bada- nych wybrani reprezentanci samorządu są dla nich łatwo dostępni i gotowi realizować zewnętrzne inicjatywy. SU w mojej szkole to grupa działająca dla własnego dobra/grupa działająca dla dobra wszystkich. Średnia wartości wskazań dla powyższego stwierdzenia wyniosła trochę ponad 1 i niemal 68% badanych zaznaczy- ło wartość pozytywną, z czego 30% wartość +2. Najrzadziej zaznaczane były wartości skrajnie negatywne -3 oraz -2 (każdą z nich wybrało 4,4% ankietowanych). Dysproporcja w odpowiedziach pozytywnych i negatywnych była ponad czterokrotna (67,8% do 15,6%). PYTANIE 1.4 PYTANIE 1.3
  • 28. 28III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej PYTANIE 1.5 PYTANIE 1.6 SU w mojej szkole reprezentuje i broni interesów uczniów/podejmuje tylko takie działania, które będą wzbudzać poklask wśród nauczycieli. Średnia wartości wskazań dla tego stwierdzenia wyniosła 0,24. Warto zwrócić uwagę, że w tym pytaniu wartości do- datnie odpowiadały cesze negatywnej, natomiast warto- ści ujemne właściwości pozytywnej. Zabieg ten został za- stosowany celowo, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo machinalnego wypełniania ankiety przez badanych, przy tak długim bloku pytań. Tym razem to odpowiedzi wska- zujące cechę niepożądaną przeważały nad odpowiedziami bliższymi cesze pozytywnej (40,4% do 14,6%), jednak naj- częściej wybieraną odpowiedzią była wartość 0. Powyższy wynik warto porównać z wynikiem uzyskanym dla stwier- dzenia 1.3. Okazuje się, że choć samorząd jest otwarty na przyjęcie inicjatyw szerokiej społeczności uczniowskiej, to jednak nie zawsze będzie realizował działania odpowiada- jące na faktyczne potrzeby uczniów. SU w mojej szkole to zbędny przeżytek/jest potrzebną instytucją Średnia wartość odpowiedzi zaznaczanych w tym pytaniu wynosi niewiele ponad 1, jednak odpowiedzi pozytywne stanowią ponad pięciokrotność odpowiedzi negatyw- nych (65,5% do 12,6%). Najczęściej wybieraną wartością była wartość +1 — stanowiła 24% wszystkich odpowiedzi, jednak również wartości bardziej skrajne, +2 i +3, stano- wią istotną część wybieranych opcji (każda z nich została wybrana przez ponad 20% respondentów). Wskazuje to na deklarowaną świadomość istotności i celowości istnienia samorządu uczniowskiego wśród badanych uczniów.
  • 29. 29III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej PYTANIE 2 Uważam, że SU funkcjonuje w mojej szkole... Badani zostali poproszeni o ocenę funkcjonowania samo- rządu uczniowskiego w ich szkole na skali: bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle trudno powie- dzieć Wykres obok obrazuje rozkład udzielonych odpowiedzi. Blisko połowa ankietowanych ocenia funkcjonowanie SU średnio, jednak procent odpowiedzi pozytywnych (dobrze i bardzo dobrze — 38%) zdecydowanie przewyższa udział odpowiedzi negatywnych (źle i bardzo źle — 15%). Z drugiej strony więcej osób uznało, że ich samorząd działa bardzo źle niż bardzo dobrze (różnica 2%). średnio źle bardzo źle trudno powiedzieć UWAŻAM, ŻE SU FUNKCJONUJE W MOJEJ SZKOLE: bardzo dobrze dobrze
  • 30. 30III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Ogólny wizerunek SU i stosunek do samorządności uczniowskiej PYTANIE 3 Barometr W pytaniu trzecim ankietowani zostali poproszeni o za- znaczenie na symbolicznym barometrze swojego stosun- ku do idei samorządności uczniowskiej (od 0 — bardzo negatywny, do +100 — bardzo pozytywny). Średnia ocen wyniosła blisko 57 „stopni”, jest to zatem wynik nieznacz- nie pozytywny. Najczęściej natomiast wybieraną war- tością była wartość środkowa czyli 50. Zaznaczyło ją 21% ankietowanych. Na podstawie odpowiedzi udzielonych na powyższe pytania można stwierdzić, że samorząd uczniowski jako instytucja jest oceniany generalnie pozytywnie, choć re- spondenci są dość ostrożni w tej ocenie (w pierwszym bloku stwierdzeń, poza stwierdzeniem 1.4, większość po- zytywnych wskazań ma wartość +1). Z drugiej strony po- wściągliwość ta może być spowodowana ogólną niechęcią badanych do wybierania opcji skrajnych w badaniach an- kietowych. W tym dość optymistycznym obrazie wyłom stanowi kwestia charakteru działań SU — zdaniem więk- szości badanych odpowiadają one raczej oczekiwaniom nauczycieli niż uczniów. Stanowi to dość poważny prob- lem ponieważ uderza w samą istotę celu istnienia samo- rządu uczniowskiego. Może też zastanawiać stosunkowo wysoki poziom obojętności wobec samej idei samorząd- ności uczniowskiej, którą wykazał barometr. 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
  • 31. 31III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Definicje samorządu uczniowskiego PYTANIE 4 Definicje samorządu uczniowskiego Kolejne dwa pytania były pytaniami otwartymi i dotyczyły sposobu, w jaki badani rozumieją samorząd uczniowski, zwłaszcza tego, na ile powszechnie przyjęta jest definicja zawarta w Ustawie o Systemie Oświaty (art. 55), według której samorząd uczniowski stanowią wszyscy uczniowie szkoły. Zdefiniuj czym Twoim zdaniem jest samorząd uczniowski? Odpowiedzi na to pytanie zostały podzielone na osiem ka- tegorii, wymienionych w poniższej tabeli. —— W pierwszej kategorii znalazły się odpowiedzi związane z ogólną funkcją reprezentowania uczniów oraz podkreślonym faktem wybieralności władz SU. Do tej grupy zostały zakwalifi- kowane odpowiedzi, które nie wskazują na żadne inne, bardziej szczegółowe funkcje SU. —— Do drugiej kategorii zostały zaliczone odpowiedzi zgodne z ustawowym rozumieniem samorządu uczniowskiego. —— W trzeciej grupie znalazły się odpowiedzi włączające do samo- rządu uczniowskiego również nauczycieli, bez względu na inne wskazane przez badanych cechy. —— Czwarta kategoria dotyczy odpowiedzi podkreślających za- dania, jakie powinien realizować SU — czyli ochronę interesów i praw uczniów. W tej grupie znajdują się również odpowiedzi wskazujące na rolę SU w pośredniczeniu między uczniami a na- uczycielami i działalności rzeczniczej. KATEGORIE KODOWANIA 1 — wybrani przedstawiciele, reprezentanci 2 — wszyscy uczniowie szkoły 3 — uczniowie i nauczyciele 4 — instytucja reprezentująca interesy uczniów, walcząca o ich prawa 5 — grupa negatywnie postrzegana (bez wpływu, bez chęci) 6 — grupa zorientowana na działanie, organizację różnych wydarzeń w szkole 7 — inne 8 — brak odpowiedzi
  • 32. 32III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Definicje samorządu uczniowskiego —— Piąta kategoria zawiera wszelkie odpowiedzi wyrażające nega- tywny stosunek do SU, ukazujące go jako instytucję pozbawioną wpływu lub motywacji do podejmowania działań. —— W szóstej kategorii umieszczono odpowiedzi kładące nacisk na rolę SU jako swoistego animatora życia szkolnego, który uprzyjemnia uczniom czas poprzez organizację różnego rodzaju wydarzeń kulturalno-rozrywkowych, takich jak dyskoteki, kon- kursy, apele czy odtwarzanie muzyki na przerwach. —— Siódma kategoria zawiera inne odpowiedzi, nie mieszczące się w żadnej z poprzednich, natomiast ósma zawiera rekordy, w których nie umieszczono odpowiedzi bądź odpowiedzi te nie mają żadnego związku z SU. Wykres obok ukazuje procentowy rozkład odpowiedzi w poszczególnych kategoriach. Rozkład odpowiedzi pokazuje, że zdecydowana więk- szość badanych wskazuje w definicji na funkcje, jakie ma spełniać SU (łącznie 51%) — wymieniana jest tu ochrona praw uczniów bądź organizacja różnych wydarzeń szkol- nych. Zaledwie 2% ankietowanych odniosło się w odpo- wiedzi do ustawowej definicji, niemal co dziesiąta osoba wskazywała na przedstawicielski charakter SU. Zastana- wia, że 10% uczestników ankiety w swojej definicji uczy- niło negatywne cechy elementem kluczowym, natomiast niemal co piąta osoba nie chciała bądź nie umiała odpo- wiedzieć na to pytanie. grupa zorientowana na działanie, organizację różnych wydarzeń w szkole grupa negatywnie postrzegana (bez wpływu, bez chęci) instytucja repre- zentująca interesy uczniów, walcząca o ich prawa inne brak odpowiedzi wybrani przedstawiciele, reprezentanci wszyscy uczniowie szkoły uczniowie i nauczyciele CZYM TWOIM ZDANIEM JEST SU?
  • 33. 33III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Definicje samorządu uczniowskiego PYTANIE 5 Kto Twoim zdaniem wchodzi w skład SU? Kolejne pytanie dotyczyło osób wchodzących w skład SU i było kolejną próbą sprawdzenia, jaką popularnością cie- szy się oficjalna definicja prawna samorządu uczniowskie- go. Zestaw kategorii, do których zostały przypisane odpo- wiedzi na to pytanie prezentuje poniższa tabela. —— Pierwsza kategoria zawiera odpowiedzi zgodne z definicją ustawową, zarówno podkreślające, że są to wszyscy uczniowie szkoły, jak i odpowiedzi mówiące po prostu o uczniach danej szkoły. Ze względu na kontekst badania zostały one uznane przez badaczkę za tożsame. —— Do drugiej kategorii zakwalifikowano odpowiedzi wymienia- jące same władze SU, roboczo nazywane zarządem. —— Kategoria trzecia zawiera natomiast definicje wskazujące obecność zarówno władz wykonawczych, jak i jakiegoś organu plenarnego (np. przedstawiciele klas). —— Do czwartej kategorii zaliczono wszystkie odpowiedzi wska- zujące na obecność w SU nauczycieli. —— Kategoria piąta zawiera odpowiedzi ogólne, w których SU ro- zumiany jest jako wybrani przez uczniów przedstawiciele. —— W szóstej kategorii znalazły się odpowiedzi podkreślające szczególnie pozytywne cechy członków SU — takie jak odpowie- dzialność, rzetelność, pracowitość, w siódmej zaś przeciwnie — definicje koncentrujące się na cechach negatywnych, np. braku zorganizowania. Osobno wyróżniona została jeszcze jedna kate- goria — dziewiąta wskazująca, że SU stanowią osoby najbardziej popularne. —— Kategoria ósma zawiera puste rekordy bądź odpowiedzi cał- kowicie niezwiązane z pytaniem, a także odpowiedzi „nie wiem”. —— W kategorii dziesiątej znalazły się inne odpowiedzi, nie kla- syfikujące się do żadnej z powyższych grup. KATEGORIE KODOWANIA 1 — wszyscy uczniowie szkoły 2 — zarząd np. przewodniczący,a/zastępca/czyni skarbnik, sekcje 3 — zarząd + organ plenarny 4 — przedstawiciele uczniów i nauczycieli 5 — generalnie: wybrani reprezentanci 6 — osoby o szczególnie pozytywnych cechach 7 — osoby o szczególnie negatywnych cechach 8 — brak odpowiedzi 9 — osoby najbardziej popularne, lubiane 10 — inne
  • 34. 34III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Definicje samorządu uczniowskiego Poniższy wykres przedstawia procentowy udział poszcze- gólnych kategorii w odpowiedziach osób badanych. Co piąta osoba wypełniająca ankietę posłużyła się defi- nicją ustawową, jednak aż 15% (druga największa katego- ria) nie chciało bądź nie było w stanie udzielić odpowiedzi na to pytanie. Łącznie 30% badanych uznało też, że SU to wybrani przedstawiciele uczniów. Warto wskazać, że jedy- nie 2% uczniów wymieniło jako składnik SU organ plenar- ny, co może wskazywać na niewielki udział lub mało istot- ną rolę przedstawicieli klas w działalności samorządowej. Zdecydowanie większy nacisk został położony na osoby pełniące najważniejsze funkcje we władzach SU. Zastana- wiać powinien również fakt, że co dziesiąta badana osoba uznała, że w skład samorządu uczniowskiego wchodzą na- uczyciele! O ile w ogólnej definicji SU (pyt. 4) pojawił się stosunkowo znaczący procent odpowiedzi wskazujących na negatywne cechy, w pytaniu o to, kto stanowi tę insty- tucję wskaźnik ten spadł do zaledwie 2%. Z drugiej strony pojawiła się dość istotna grupa odpowiedzi podkreślająca, że SU stanowią osoby najbardziej lubiane czy popularne. Wskazuje to, że duże znaczenie przy wyborze reprezentan- tów samorządu uczniowskiego ma ich popularność. generalnie: wybrani reprezentanci osoby o szczególnie pozytywnych cechach przedstawiciele uczniów i nauczycieli zarząd + organ plenarny osoby o szczególnie negatywnych cechach brak odpowiedzi osoby najbardziej popularne, lubiane inne wszyscy uczniowie szkoły zarząd, np. przewodni- czący, zastępca, skarbnik, sekcje KTO TWOIM ZDANIEM WCHODZI W SKŁAD SU?
  • 35. 35III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim Kolejny blok tematyczny dotyczył zaangażowania ucz- niów wypełniających ankietę w działania ich samorządów uczniowskich. Pytania odnosiły się do kolejnych stopni partycypacji -od samej świadomości działań SU, poprzez branie udziału w akcjach organizowanych przez SU, do ich współorganizowania. Respondenci, którzy nie brali udziału w żadnych działaniach SU byli proszeni o podanie przyczyny i przejście do następnej części tematycznej, zaś osoby, które uczestniczyły w nich pytane były o ich ocenę tych działań i swojej chęci włączania się w działania SU oraz uzasadnienie odpowiedzi.
  • 36. 36III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim PYTANIE 7 Czy słyszałeś/łaś o jakichś działaniach SU w Twojej szkole (jeśli tak, proszę wymień jakie) Odpowiedź twierdzącą na powyższe pytanie udzieliło niecałe 58% ankietowanych, co oznacza że przynajmniej deklaratywnie ponad 40% badanych nie słyszało bądź nie było w stanie przypomnieć sobie o żadnym działaniu rea- lizowanym przez ich samorząd uczniowski! Wymienione przykłady ponownie zostały podzielone na kategorie, któ- rych spis zawiera poniższa tabela. —— W pierwszej kategorii znalazły się wybory do samorządu uczniowskiego, w drugiej różnego rodzaju działania na rzecz praw ucznia, głównie zmiany w wewnątrzszkolnym systemie oceniania. —— W trzeciej kategorii znalazły się przykłady związane z dysko- tekami i innego rodzaju imprezami szkolnymi o charakterze rozrywkowym. —— Czwarta kategoria zawiera działania związane z tradycyjnie rozumianym wolontariatem, zbiórkami i akcjami charytatywny- mi, mającymi na celu pomoc ludziom lub zwierzętom. —— W piątej grupie znalazły się przykłady bardziej oficjalnych uroczystości szkolnych, takich jak dzień nauczyciela, akademie i apele. —— Do kategorii szóstej zaliczone zostały inicjatywy mające na celu odciążenie uczniów w lekcjach, np. szczęśliwy numerek lub skrócone lekcje. —— Osobną, siódmą kategorię stanowi puszczanie muzyki na przerwach. —— W kategorii ósmej znajdują się rekordy puste, natomiast w ostatniej, dziewiątej grupie inne przykłady, których nie da się zakwalifikować do żadnej z powyższych kategorii. Procentowy udział poszczególnych kategorii obrazuje wy- kres na następnej stronie. Zdecydowanie najczęściej wymienianą przez ankieto- wanych inicjatywą było organizowanie dyskotek i innych imprez szkolnych. Zastanawiać może stosunkowo nie- wielki procent odpowiedzi związanych z działaniem na rzecz praw ucznia — 6%. Mały odsetek przykładów zwią- zanych z ochroną praw ucznia ma szczególny wydźwięk, KATEGORIE KODOWANIA 1 — wybory 2 — działania na rzecz praw ucznia 3 — dyskoteki i imprezy szkolne 4 — zbiórki, akcje charytatywne 5 — uroczystości szkolne 6 — ułatwienia w nauce, lekcjach 7 — muzyka na przerwach 8 — brak odpowiedzi 9 — inne
  • 37. 37III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim zwłaszcza w kontekście odpowiedzi na pytanie o istotę SU, w której ta aktywność, jako konstytutywna cecha, była najczęściej wskazywana przez badanych. Biorąc pod uwagę ustawowe zadania samorządu uczniowskiego warto zwrócić uwagę na kategorie, które w ogóle się nie pojawiły, takie jak współdecydowanie o sprawach szkoły, konsulto- wanie decyzji itp. Przykłady takich działań nie pojawiły się również w żadnej z odpowiedzi zaliczonych do kate- gorii „inne”. zbiórki, akcje charytatywne uroczystości szkolne dyskoteki i imprezy szkolne wybory ułatwienia w nauce, lekcjach muzyka na przerwach brak odpowiedzi inne działania na rzecz praw ucznia O JAKICH DZIAŁANIACH SU W TWOJEJ SZKOLE SŁYSZAŁEŚ/ŁAŚ?
  • 38. 38III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim PYTANIE 8 Czy uczestniczyłeś/łaś w jakichś działaniach organizowanych przez SU? O ile o działaniach SU słyszało niecałe 60% ankietowa- nych, to uczestnictwo w jakichkolwiek działaniach sa- morządu zadeklarowało jedynie 34,4% wszystkich bada- nych. Osoby, które odpowiedziały na powyższe pytanie przecząco zostały poproszone o wybór przyczyny, która powstrzymała ich przed uczestniczeniem w inicjatywach SU. Wykres po prawej obrazuje rozkład odpowiedzi. Ponad połowa badanych jako przyczynę braku zaangażowania wskazała brak informacji o prowadzonych działaniach. Dane te są szczególnie ciekawe w kontekście dalszych wy- ników ankiety. Ankietowani, którzy uczestniczyli w jakichś działach SU zostali poproszeni o podanie przykładów tych inicjatyw. Ponownie odpowiedzi zostały podzielone na odpowiednie kategorie, zamieszczone w tabeli poniżej. Wykres na na- stępnej stronie obrazuje ich procentowy udział w całej puli podanych przykładów. brak informacji o działaniach działania były mało atrakcyjne inne brak czasu Z JAKIEGO POWODU NIE BRAŁEŚ/ŁAŚ UDZIAŁU W DZIAŁANIACH SU? KATEGORIE KODOWANIA 1 — dyskoteki, imprezy szkolne 2 — petycje do dyrekcji związane z prawami ucznia 3 — zbiórki i akcje charytatywne 4 — uroczystości szkolne 5 — inne
  • 39. 39III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim Najliczniejszą kategorią są dyskoteki i imprezy szkolne, a kolejną akcje charytatywne i wolontariat. Podobnie jak w poprzednim pytaniu jedynie 6% ankietowanych wska- zało na działania związane z ochroną praw ucznia, nie po- jawiły się zaś przykłady współdecydowania czy konsulto- wania decyzji istotnych dla uczniów. Ta grupa badanych została również poproszona o ocenę wymienionych działań (pyt. 8). Poniższy wykres obrazuje rozkład opinii. Zdecydowanie przeważają oceny średnie i pozytywne, co pozwala przypuszczać, że osoby które już biorą udział w inicjatywach SU są z nich względnie zadowolone. dyskoteki, imprezy szkolne petycje do dyrekcji związane z prawami ucznia trudno powiedzieć bardzo źle źle średnio dobrze bardzo dobrze zbiórki i akcje charytatywne uroczystości szkolne inne JAK OCENIASZ TE DZIAŁANIA, W KTÓRYCH BRAŁEŚ UDZIAŁ? DZIAŁANIA SU W KTÓRYCH UCZESTNICZYŁEŚ/ŁAŚ
  • 40. 40III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Aktywność badanych w samorządzie uczniowskim PYTANIE 9 PYTANIE 10 Czy współorganizowałeś/łaś jakieś działania SU w Twojej szkole (jeśli tak, proszę wymień jakie)? Osoby, które odpowiedziały twierdząco na pytanie o uczestnictwo w działaniach SU zostały zapytane o to, czy zdarzyło im się je współorganizować. Jedynie 16% spośród tych osób zadeklarowało takie doświadczenie, co stano- wi 5,6% wszystkich badanych wypełniających ankietę! 5 osób, które udzieliły pozytywnej odpowiedzi na pytanie o współorganizację, jako przykład wymieniło: dyskotekę, przedstawienie, obchody dnia nauczyciela oraz kontrolę zmiany obuwia. Czy na podstawie tego doświadczenia masz ochotę ponownie zaangażować się w działania SU? Proszę, krótko uzasadnij swoją odpowiedź. Odpowiedzi na to pytanie były bardzo zróżnicowane i w zasadzie badani podzielili się na dwa równe stronni- ctwa. Osoby chętne do ponownego zaangażowania wska- zywały na wartościowe pomysły, które pojawiają się, gdy więcej osób się angażuje, ciekawy charakter działań, na- tomiast osoby sceptyczne wyrażały pogląd, że to nie ich sprawa, uzasadniały również odmowę brakiem czasu.
  • 41. 41III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole PYTANIE 11 Działanie SU w mojej szkole Następna część ankiety dotyczyła działania SU w szkołach osób badanych. Jednym z  wymiarów były konkretne przy- kłady działań, które ankietowani chcieliby, aby samorząd podejmował, drugim zaś to, jak uczniowie oceniają swoją wiedzę o samorządzie uczniowskim w ich szkołach i na ile czują, że mają możliwość wpływu na tę instytucję. Czym Twoim zdaniem może zajmować się SU? Celem tego pytania było stworzenie zarysu całej puli dzia- łań, jakie zdaniem uczniów może podejmować SU, która pokazuje również w sposób pośredni, stan wiedzy o roli i uprawnieniach SU. W tym pytaniu badani mogli udzielić więcej niż jednej odpowiedzi. Podobnie jak w przypadku poprzednich pytań, odpowiedzi zostały pokategoryzowane — spis tych kategorii zawiera zamieszczona obok tabela. Wymienione kategorie zostały zastosowane również do zakodowania kolejnych dwóch pytań, dotyczących tego, czym zajmuje się i czym powinien się zajmować SU. —— Pierwsza kategoria zawiera bardzo ogólne odpowiedzi doty- czące pracy na rzecz szkoły i uczniów. —— Druga kategoria zawiera wszelkie propozycje organizacji wy- darzeń kulturalno-rozrywkowych, przede wszystkim dyskotek. —— Do trzeciej kategorii zostały zaliczone wszelkiego rodzaju konkursy, zarówno dotyczące rywalizacji międzyklasowej, jak i te o charakterze wiedzowym. —— W czwartej grupie znalazły się pomysły na tradycyj- nie rozumianą działalność wolontariacką, różnego ro- dzaju akcje charytatywne, zbiórki, związane z pomocą zarówno ludziom, jak i zwierzętom. —— W piątej kategorii umieszczono wszelkie inicjatywy wycieczek i wyjść poza szkołę. —— Szósta grupa zawiera postulaty związane z pośred- niczeniem między uczniami a radą pedagogiczną, peł- nienie swoistej funkcji rzeczniczej. —— Do siódmej kategorii zaliczają się kwestie związane z utrzymaniem porządku w szkole, do ósmej zaś odpo- wiedzi zupełnie nie związane z pytaniem lub rekordy, które w ogóle ich nie zawierają. —— Kategoria dziewiąta dotyczy postulatów związanych z rolą SU jako gwaranta dobrego przepływu informacji. —— Do dziesiątej kategorii włączono kwestie związane z ochroną praw ucznia, jak również tworzeniem prawa wewnątrzszkolnego. KATEGORIE KODOWANIA 1 — ogólna praca na rzecz uczniów 2 — życie kulturalno-rozrywkowe 3 — konkursy 4 — działalność charytatywna, wolontariat 5 — wycieczki 6 — pośredniczenie w kontakcie z nauczycielami 7 — kwestie porządkowe 8 — brak odpowiedzi 9 — informowanie, przepływ informacji 10 — prawa ucznia 11 — reprezentowanie szkoły 12 — inne 13 — nic
  • 42. 42III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole —— Kategoria jedenasta zawiera propozycje podkreślające zadania związane z reprezentowaniem szkoły. —— Do przedostatniej, dwunastej grupy zaliczono wszystkie inne propozycje, które nie mieściły się w żadnej z powyższych katego- rii, np. zbieranie funduszy na swoją działalność, zainstalowanie w szkole wi-fi, ale też dotrzymywanie obietnic wyborczych. —— Trzynasta kategoria zawiera stwierdzenia, wskazujące, że SU w ogóle nie może się niczym zajmować. Poniższy wykres przedstawia procentowy udział poszcze- gólnych kategorii w puli wszystkich odpowiedzi. Większość badanych wskazała na rolę SU jako organi- zatora atrakcji i rozrywek w szkole. Również stosunkowo duża grupa osób udzieliła dość ogólnikowych odpowiedzi na pytanie o możliwości działań SU, bądź też nie udzie- liła jej wcale (łącznie 26%). Może to wskazywać na dość niewielką i płytką wiedzę na temat roli, jaką samorząd uczniowski ma odgrywać w szkole, bądź też na niechęć do zastanowienia się nad nią. Zwraca uwagę względnie niewielki procent odpowiedzi związanych z działaniem na rzecz ochrony i przestrzegania praw ucznia. Być może świadczy to o braku wiary w możliwość skutecznego rea- lizowania tej funkcji przez samorząd uczniowski. działalność charytatywna, wolontariat wycieczki pośredniczenie w kontakcie z nauczycie- lami informowanie, przepływ informacji kwestie porządkowe reprezentowanie szkoły prawa ucznia brak odpowiedzi inne niczym ogólna praca na rzecz uczniów życie kulturalno- -rozrywkowe konkursy CZYM TWOIM ZDANIEM MOŻE ZAJMOWAĆ SIĘ SU?
  • 43. 43III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole PYTANIE 12 Czym Twoim zdaniem zajmuje się samorząd? Odpowiedź na to pytanie pokazuje, w jakim stopniu fak- tycznie działania SU odzwierciedlają te potencjalne, wy- mienione przez uczniów. Z tego też powodu porządkując odpowiedzi posłużono się tymi samymi kategoriami, które pojawiły się wśród odpowiedzi udzielonych na po- przednie pytanie. W kategorii „inne” znalazły się m.in. od- powiedzi odnoszące się do organizacji apeli i prowadzenia akademii. Co ciekawe w przypadku odpowiedzi na to pytanie brak jednej wyraźnie dominującej kategorii, warto jednak do- kładnie przeanalizować treść najbardziej licznych procen- towo kategorii. 25% ankietowanych odpowiedziało, że SU nie robi nic lub w ogóle nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Dodatkowo 16% badanych udzieliło bardzo ogól- nikowej odpowiedzi na to pytanie, 11% wskazało zaś na szeroko pojęte kwestie porządkowe, np. kontrolę zmiany obuwia. Łącznie te mało konkretne, miałkie odpowiedzi (lub ich brak) stanowią ponad 50% wszystkich odpowie- dzi. Jest to dość znamienny fakt, wskazujący na kondycję samorządów uczniowskich, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że tylko 2% badanych wskazało na ochronę praw ucznia, co było najważniejszym ich zdaniem obszarem działań SU (pyt. 4). Odpowiedzi wskazujące na działania na rzecz praw ucznia oraz pośrednictwo i rzecznictwo wśród nauczycieli pojawiały się równie często co repre- zentowanie szkoły (4%). Ponownie nie pojawia się ni- gdzie konsultowanie z uczniami decyzji, ani tym bardziej brak odpowiedzi pośredniczenie w kontakcie z nauczycielami kwestie porządkowe informowanie, przepływ informacji prawa ucznia niczym inne reprezentowanie szkoły ogólna praca na rzecz uczniów konkursy działalność charytatywna, wolontariat wycieczki (0%) życie kulturalno- -rozrywkowe CZYM TWOIM ZDANIEM ZAJMUJE SIĘ SU?
  • 44. 44III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole współdecydowanie. Stosunkowo sporą kategorię stano- wi usprawnianie przepływu informacji, z drugiej strony odpowiedzi na pytanie o przyczyny braku uczestnictwa w działaniach organizowanych przez SU pozwalają wąt- pić w skuteczność informowania uczniów. Wśród bardziej konkretnych działań dominuje organizacja życia kultural- no-rozrywkowego w szkole.
  • 45. 45III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole PYTANIE 13 Czym Twoim zdaniem powinien zajmować się SU? Pytaniem kończącym tę triadę było zagadnienie, czym samorząd zdaniem uczniów powinien się zajmować. W zestawieniu z wynikami dla pytania poprzedniego, udzielone w tej części ankiety odpowiedzi pokazują, na ile pokrywają się a na ile rozmijają potrzeby uczniów z fak- tycznymi działaniami samorządów uczniowskich. W tym pytaniu, w kategorii „inne” pojawiły się m.in. odpowiedzi wskazujące na: zajęcia dodatkowe, turnieje sportowe, re- alizację obietnic wyborczych, ale też prawa i obowiązki nauczyciela. Większość badanych udzieliła dość ogólnej odpowiedzi na to pytanie, wskazując, że SU powinien zajmować się pracą na rzecz uczniów. Stosunkowo duża grupa nie udzie- liła w ogóle odpowiedzi, co znów może pośrednio wskazy- wać na generalne obojętne nastawienie do idei i prakty- kowania samorządności uczniowskiej. Spośród kategorii odnoszących się do bardziej konkretnych zadań najwięk- szy odsetek stanowi ochrona praw ucznia, co w pewnym stopniu pokrywa się z odpowiedziami na pytanie 2. Na dalszych miejscach znajdują się imprezy oraz wolonta- riat — najczęściej wymieniane działania w poprzednim bloku tematycznym. Co znamienne znów nie pojawia się współdecydowanie ani konsultowanie propozycji zmian w szkole. Pozwala to przypuszczać, że uczniowie nie mają w ogóle świadomości, że takie uprawnienie im przysługuje i powinno być realizowane. kwestie porządkowe wycieczki brak odpowiedzi prawa ucznia informowanie, przepływ informacji reprezentowanie szkoły inne niczym ogólna praca na rzecz uczniów konkursy pośredniczenie w kon- takcie z nauczycielami życie kulturalno- -rozrywkowe CZYM TWOIM ZDANIEM POWINIEN ZAJMOWAĆ SIĘ SU? działalność charytatywna, wolontariat
  • 46. 46III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole Porównując odsetek odpowiedzi zawartych w poszcze- gólnych kategoriach w kolejnych pytania widać, że bardzo duża część badanych udziela powierzchownych i ogólniko- wych odpowiedzi, bądź też w ogóle rezygnuje z udzielenia odpowiedzi. Jeśli chodzi o organizację i ożywianie życia kul- turalno-rozrywkowego kategoria ta funkcjonuje jako naczel- ne zadanie SU i faktycznie na tym bardzo często koncentru- je się działalność samorządów. Co ciekawe, niekoniecznie jednak pokrywa się to z priorytetowymi oczekiwaniami uczniów. Taki sam mechanizm pojawia się w przypadku kwestii związanych z utrzymywaniem porządku w szkole. Jest to popularny obszar aktywności SU, jednak badani nie uznają go za kluczowy w wymiarze powinności samorzą- du. Ankietowani nie traktują również priorytetowo kwestii przepływu informacji (0% w pyt. 13). Uczniowie chcieliby za to organizacji większej liczby konkursów niż jest to obecnie praktykowane przez SU, podobnie przedstawia się kwestia wycieczek oraz wolontariatu i działalności charytatywnej. Kwestia pośredniczenia w kontaktach z gronem pedago- gicznym nie podlega zbytnim zmianom w porównywanych wymiarach. Obszar związany z prawami ucznia nie jest zbyt często wymieniany jako sfera możliwych działań SU (6%), jeszcze mniejszy odsetek badanych uznaje go za realizowa- ny przez SU, jednak to właśnie ta kategoria dominuje wśród konkretnych powinności SU wymienianych przez uczniów. Ostatnia kategoria — „nic”, pokazuje dość krytyczny stosu- nek do faktycznej aktywności SU — jako nieistniejącą okre- śliła ją co 14 badana osoba.
  • 47. 47III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole PYTANIE 14 Działania SU w mojej szkole są dostosowane do potrzeb uczniów (proszę zakreśl odpowiedź, z którą się zgadzasz) W kolejnym pytaniu ankietowani byli proszeni o ocenę na skali, na ile działania SU w ich szkołach odpowiadają potrzebom uczniów. Większość badanych uznała, że nie umie ustosunkować się do tego pytania, wśród tych ankietowanych, którzy dokonali oceny negatywne odpowiedzi przeważają nad pozytywnymi (32,6% do blisko 27%). Jeszcze wyraźniej wi- dać tę różnicę w ocenach skrajnych („zdecydowanie nie” niemal 8% badanych, „zdecydowanie tak” niewiele ponad 1%). Potwierdza to wnioski z analizy poprzedniego zestawu pytań o niedopasowaniu działań SU do potrzeb uczniów. zdecydowanie tak tak nie wiem nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć DZIAŁANIA SU W MOJEJ SZKOLE SĄ DOSTOSOWANE DO POTRZEB UCZNIÓW
  • 48. 48III. Wyniki badań Ankiety uczniowskie Działanie SU w mojej szkole PYTANIE 15 Czy znasz plany działań władz SU? Powyższe pytanie miało charakter pytania zamkniętego z kafeterią odpowiedzi jednokrotnego wyboru. Wykres po- niżej przedstawia rozkład opinii. Udzielone odpowiedzi pokazują nie tylko jak nikła jest wiedza o planach działania władz SU wśród uczniów, ale przede wszystkim wskazują na to, jak duża część młodzie- ży nie wykazuje zainteresowania tą kwestią. Wynik ten skłania do zastanowienia, na ile ustawowy zapis o samo- rządzie jako wszystkich uczniach szkoły posiada jakiekol- wiek odzwierciedlenie w praktyce. nie, chociaż próbowałem/łam je poznać nie i nie próbowa- łem ich poznać znam szczegółowo plan pracy SU na najbliższy rok wiem orientacyjnie jakie są plany SU CZY ZNASZ PLANY DZIAŁAŃ WŁADZ SU?