Rodzaje i funkcje obiektów sieci wodociągowych i kanalizacyjnych

1. 1
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
Źródło: http://pl.fotolia.com/id/49280832
KURS Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
MODUŁ
Rodzaje i funkcje obiektów sieci wodociągowych
i kanalizacyjnych

2. 2
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
8 Rodzaje i funkcje obiektów sieci wodociągowych
i kanalizacyjnych
8.1 Rodzaje obiektów sieci wodociągowych i kanalizacyjnych oraz funkcja
wyposażenia obiektów sieci wodociągowych i kanalizacyjnych
8.1.1 Sieci wodociągowe
Sieć wodociągowa – układ przewodów wodociągowych znajdujących się
poza budynkami odbiorców, zaopatrujących w wodę ludność lub zakłady produkcyjne.
 Rozgałęzieniowa (otwarta) – znany jest kierunek przepływu wody, który odbywa
się przez przewód tranzytowy. Poniżej przewodu tranzytowego, główna ilość
wody płynie przez przewody magistralne, potem występują w tym układzie
przewody rozdzielcze, położone na każdej ulicy, a do nich przyłączone są domy.
Zalety:
− łączna długość przewodów jest niewielka,
Wady:
− największe średnice są na początku,
− w razie awarii na którymś przewodzie magistralnym zostanie odłączona
zasuwa, a za tą zasuwą nie będzie wody;
 Pierścieniowa (obiegowa zamknięta)
Zalety:
− ciągły obieg wody w sieci,
− w razie awarii zamyka się tylko pewien odcinek, a w pozostałych miejscach
nieprzerwanie płynie woda.
Wady:
− łączna długość przewodów wodociągowych w sieci jest większa
niż w rozgałęzieniowym,
− nieznany jest kierunek przepływu wody;
 Mieszana.
Podział wodociągów:
 ze względu na zasięg terytorialny:
− lokalny – obejmuje pojedyncze obiekty, np. dom mieszkalny,
− centralny – zaopatruje w wodę większą jednostkę osadniczą lub miejską,
− grupowy – obejmuje kilka jednostek osadniczych albo zakładów
przemysłowych oddalonych od siebie,

3. 3
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
− okręgowy – zaopatruje duże obszary, na których znajdują się miasta, zakłady
przemysłowe, aglomeracje miejsko-przemysłowe i wiele jednostek
osadniczych,
− wieloprzestrzenne – jednostka osadnicza, zgrupowanie przemysłu;
 według sposobu wykorzystania dyspozycyjnych zasobów wodnych:
− ogólnego przeznaczenia – zaopatruje w wodę ludność i przemysł
ze wspólnych źródeł za pośrednictwem tej samej sieci,
− półrozdzielczy – są dwa niezależne układy urządzeń wodociągowych
dla oddzielnego pokrycia potrzeb komunalnych i potrzeb przemysłowych –
woda o innej jakości,
− rozdzielczy – oddzielenie potrzeb komunalnych od przemysłowych;
 ze względu na ciśnienie:
− ciśnieniowe (pompy),
− ciśnieniowo-grawitacyjne (wieża ciśnień);
 według przepustowości:
− małe,
− średnie,
− duże;
 według kategorii:
− bez przerwy dostarczają wodę,
− pół godziny przerwy na wymianę transformatora,
− przerwy mogą być dłuższe.
8.1.1.1 Podział przewodów sieci wodociągowej
Przewody sieci wodociągowych dzielą się na:
 przewody tranzytowe – są to przewody przeznaczone do transportu wody
na znaczne odległości i łączące źródło wody z magistralą wodociągową; średnica
przewodów powyżej 500 mm;
 przewody magistralne – są to rurociągi o średnicy powyżej ф 250 mm; rurociągi
magistralne o średnicy ф 250 i 300 mm są jednocześnie przewodami
rozdzielczymi;
 przewody rozdzielcze – są to przewody powyżej ф 80 mm do ф 200 mm;
 przyłącza domowe – to przewody o średnicy do 80 mm, w praktyce są to rurociągi
o średnicy od 25 mm.

4. 4
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
8.1.1.2 Uzbrojenie sieci wodociągowej1
Do uzbrojenia sieci wodociągowej zaliczamy następujące elementy:
 hydrant;
 zasuwa wodociągowa;
 zawór wodociągowy;
 odpowietrznik;
 zawór przeciwuderzeniowy;
 zawór redukcyjny;
 regulator przepływu;
 zdrój uliczny;
 studnia odwadniająca;
 zawór antyskażeniowy;
 wielofunkcyjny zawór zapobiegający stratom wody na wodomierzach.
Rysunek 8.1 Schemat wbudowania wodomierza
Źródło: http://www.metron.torun.pl/poradniki/woda/woda.html
8.1.2 Ujęcia wody
8.1.2.1 Ujęcie wód powierzchniowych
Ujęcia wód powierzchniowych płynących powinny być usytuowane w sposób
zapewniający pobór wody możliwie czystej, gdyż koryta wód płynących są naturalnymi
odbiornikami wszelkich spływów powierzchniowych i kanalizacyjnych, a jakość wody
jest w nich stosunkowo niska. Ujęcie powinno być zabezpieczone przed lodem
powierzchniowym i dennym. Umieszczane są ok. 1,0 ÷ 1,5 m pod zwierciadłem niskiej
1 http://pl.wikipedia.org/wiki/Sie%C4%87_wodoci%C4%85gowa

5. 5
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
wody i około 1,0 ÷ 1,5 m nad dnem, aby zapobiec dostawaniu się rumowiska. Wlot
powinien być zabezpieczony kratami i sitami.
Rodzaje ujęć wód powierzchniowych płynących to: brzegowe, nurtowe,
zatokowe.
Ujęcia wód powierzchniowych stojących ze względu na jakość wody i falowanie
powierzchni powinno być zakładane na głębokości od 5,0 do 15,0 m pod zwierciadłem
wody, a ze względu na opadające zawiesiny i obumarłe organizmy roślinne i zwierzęce –
od 3,0 do 6,0 m ponad dnem.
Ujęcia wody z jezior naturalnych to: ujęcia denne (za pomocą czerpni
stojakowej), brzegowe i przegubowe.
Do ujmowania wody ze zbiorników sztucznych stosowane jest ujęcie zaporowe
(ujęcie szybowe w korpusie zapory). Wloty czerpalne umieszczane są na kilku
poziomach odpowiadających charakterystycznym stanom wody w zbiorniku.
8.1.2.2 Ujęcia wód podziemnych
Do ujęcia wód podziemnych stosowane najczęściej są:
 studnie kopane (szybowe) – dla wód zalegających na głębokości 10 ÷ 20 m
i wydajności wodociągu do 90 m3/h (kojarzą się z żurawiami lub kołowrotami
studziennymi w wiejskim krajobrazie);
Rysunek 8.2 Kopanie studni
Źródło: http://www.naszekrosno.pl/ogloszenia-krosno/kopanie-studni-69693.htm
 studnie wiercone – jest to głęboki otwór o niewielkiej średnicy wykonany
w ziemi i zabezpieczony na całej długości ścianką z rur tworzącą przewód, którym
podnosi się wodę czerpaną z głębi ziemi. Stosowane do ujmowania wód
podziemnych z głęboko położonych warstw wodonośnych, przykrytych
warstwami gruntu nieprzepuszczalnego. Zasoby wody w tych warstwach

6. 6
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
są znaczne – nie ma więc problemu z wydajnością studni. Woda ze studni
wierconych jest mniej niż w innych studniach narażona na zanieczyszczenia.
Rysunek 8.3 Zarys studni głębinowej
Źródło: http://studieglebinowe.bloog.pl/?smoybbtticaid=611de6
8.1.2.3 Stacje uzdatniania wody
Stacje uzdatniania wody są obiektami wodociągowymi, których zadaniem jest
dostosowane jakości wody do wymagań zgodnie z przeznaczeniem wody. Stacje tworzą
budynki technologiczne, budynki pomocnicze gwarantujące niezawodność pracy
(awaryjne zasilanie elektryczne, warsztaty techniczne wykonujące konserwacje
i bieżące naprawy) oraz budynki administracyjno-socjalne (w tym laboratorium
kontrolujące jakość wody).
W zależności od rodzaju ujmowanej wody i zastosowanych urządzeń, stacje
uzdatniania wody mogą mieć różne schematy technologiczne, charakteryzujące się
zestawem niezbędnych urządzeń technologicznych oraz ich wzajemnym funkcjonalnym
powiązaniem w procesie uzdatniania. Wyboru układu technologicznego dokonuje się na
podstawie analizy fizykochemicznego i bakteriologicznego składu wody.

7. 7
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
Rysunek 8.4 Schemat stacji uzdatniania wody powierzchniowej z zastosowaniem koagulacji objętościowej
Źródło: Opracowanie własne
Rysunek 8.5 Schemat stacji uzdatniania wody podziemnej z filtrami (a – ciśnieniowym, b – otwartym, c –
kontaktowym)
Źródło: Opracowanie własne

8. 8
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
8.1.3 Pompownie wodociągowe
Są to zespoły urządzeń technicznych wraz z budowlami, przewodami,
uzbrojeniem i agregatami pompowymi służącymi do przetłaczania wody
o odpowiednim ciśnieniu.
Klasyfikowane są one jako: lokalizowane na ujęciach wody, stacjach uzdatniania
wody, na sieci wodociągowej, jako centralne lub lokalne, jako komunalne
lub przemysłowe, jako naziemne, nadziemne, podziemne, jako sterowane automatycznie
lub ręcznie, jako elektryczne, spalinowe, wiatrowe, pneumatyczne, parowe.
W skład każdej pompowni wchodzą:
 zbiornik czerpalny – z niego – przewodami ssawnymi – pompy pobierają wodę;
 hala pomp – oprócz pomp i silników znajdują się w niej odcinki przewodów
ssawnych i tłocznych wraz z armaturą odcinającą, zabezpieczającą i kontrolno-
pomiarową. Ponadto znajdują się tutaj dyspozytornia oraz urządzenia do montażu
i demontażu zespołów pompowych. Hala pomp powinna być duża, umożliwiająca
swobodne poruszanie się obsługi, zapewniająca łatwy montaż i demontaż pomp,
silników, rurociągów i wyposażenia. Odległość między fundamentami zespołów
pompowych powinna wynosić 1,0 – 1,2 m, natomiast między ścianą
a fundamentem – od 1,0 do 1,2 m. Pomieszczenie powinno być suche, oświetlone,
ogrzewane, wentylowane, o wysokość hali powyżej 3,2 m;
 pomieszczenia pomocnicze urządzeń technicznych – stacja transformatorowa,
rozdzielnia elektryczna, pompy próżniowe do zalewania pomp wodnych i
do usuwania przecieków;
 pomieszczenia socjalne – szatnia, natryski, toalety, palarnia, pomieszczenia
administracyjne;
 mogą być również warsztat techniczny, magazyn, kotłownia.
8.1.4 Studzienki wodociągowe
 Studzienki wodociągowe przeznaczone do zainstalowania armatury regulującej
przepływ wody czerpalnej i zabezpieczającej należy lokalizować z zachowaniem
następujących wymagań:
− powinna być zapewniona możliwość dojazdu do studzienki w celu
wykonywania niezbędnych czynności eksploatacyjnych,
− należy unikać lokalizowania studzienek: na terenach zamkniętych
i prywatnych, w jezdniach ulic i dróg, w zagłębieniach terenu i innych
miejscach narażonych na dopływ wód opadowych;
 Studzienki wodociągowe przeznaczone do zainstalowania armatury pomiarowej
(np. wodomierzy) należy lokalizować na terenie nieruchomości zasilanych w wodę
w odległości nie większej niż 1 m od linii rozgraniczającej nieruchomość od
ulicy (drogi);
 Przejścia rurociągów przez ściany studzienki wodociągowej należy wykonywać
jako wodoszczelne;

9. 9
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
 Studzienki wodociągowe o kubaturze powyżej 100 m3 zlokalizowane na zieleńcach
itp. należy wyposażać w rury nawiewne i wywiewne posiadające zabezpieczenie
przed zanieczyszczeniami mechanicznymi, wykonane ze stali nierdzewnej.
8.1.5 Sieci kanalizacyjne2
W zależności od zadań, które spełnia kanalizacja, rozróżnia się:
 kanalizację pełną, którą odprowadza się ścieki bytowe, przemysłowe
oraz deszczowe;
 kanalizację częściową, którą odprowadza się przeważnie ścieki bytowe
i przemysłowe, jako najbardziej niebezpieczne pod względem sanitarnym,
a jedynie w niektórych przypadkach ścieki (wody) opadowe.
Kanalizację pełną można podzielić, w zależności od rodzaju odprowadzonych
ścieków, na:
 kanalizację ogólnospławną;
 kanalizację rozdzielczą;
 kanalizację półrozdzielczą.
Zapoznaj się z audiocastem pt. „Kanalizacja ogólnospławna, kanalizacja
rozdzielcza”.
Kanalizacja półrozdzielcza
W kanalizacji półrozdzielczej ścieki komunalne i ścieki deszczowe odprowadzane
są dwiema sieciami, lecz przy pewnym ich powiązaniu. Współdziałanie sieci polega
na tym, że początkowe ilości ścieków deszczowych ze spłukanymi zanieczyszczeniami
z ulic przelewają się w specjalnych urządzeniach rozdzielczych (separatorach)
z kanałów deszczowych do kanałów ściekowych i dalej odprowadzane są
do oczyszczalni. Przekroje kanałów wymiarowane są jednak dla pełnej sieci rozdzielczej
z uwzględnieniem przerzutów ścieków deszczowych do sieci ściekowej. Oczyszczalnia
ścieków wymiarowana jest na łączną ilość ścieków.
Pod względem sanitarnym kanalizacja półrozdzielcza spełnia całkowicie swoje
zadanie, gdyż odprowadza zarówno ścieki komunalne, jak i deszczowe, a ponadto
nie zanieczyszcza odbiornika nieczystościami spłukiwanymi z terenu.
Pod względem ekonomicznym kanalizacja półrozdzielcza jest kanalizacją
najkorzystniejszą.
Systemy kanalizacji w Polsce
Dawniej stosowanym systemem kanalizacji w Polsce był system ogólnospławny.
Budowano go, nie biorąc pod uwagę zanieczyszczenia odbiornika, jakie ten system
powoduje. Obecnie w Polsce najczęściej buduje się systemy kanalizacji rozdzielczej.
Często buduje się sieć do odprowadzania ścieków bytowych i przemysłowych,
pozostawiając odpływ wód opadowych w stanie naturalnym.
2 http://instalator.pl//

10. 10
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
W Polce coraz więcej uwagi poświęca się problemowi ochrony wód przed
zanieczyszczeniami. Na kierunki rozwoju systemów odprowadzania ścieków należy
również spojrzeć z punktu widzenia eksploatacji sieci kanałów.
Czynnikiem zasadniczym jest konieczność osiągnięcia w kanałach
przy przepływie grawitacyjnym i bez ciśnienia tzw. prędkość samooczyszczania, tj.
prędkość, przy której nie ma wytrącania się osadów ze ścieków i ich odkładania się na
dnie kanału. Spośród trzech systemów sieci kanalizacyjnej najbardziej narażoną na
zanieczyszczenia osadami jest sieć ogólnospławna. Wynika to z warunków
hydraulicznych, w jakich sieć ta pracuje, w szczególności z dużych rozpiętości w
natężeniach przepływu ścieków, a co za tym idzie – dużych różnic w prędkościach
ścieków w kanale w okresach deszczowych i w czasie pogody bezdeszczowej.
Przekroje poprzeczne kanałów
W Polsce można rozróżnić pięć podstawowych kształtów przekrojów kanałów
znormalizowanych:
 przekroje kołowe;
 przekroje jajowe;
 przekroje jajowe podwyższone;
 przekroje gruszkowe;
 przekroje dzwonowe.
Poza przekrojami znormalizowanymi stosowane są również – z uzasadnionych
powodów, np. konstrukcyjnych, hydraulicznych, eksploatacyjnych – inne specjalne
przekroje o różnych kształtach i wymiarach, np. kanały prostokątne, przekroje
spłaszczone, tzw. niskie itd.
8.1.6 Urządzenia i obiekty występujące na sieciach kanalizacyjnych
Komory rewizyjne
Podstawowym uzbrojeniem kanałów są studzienki rewizyjne. Aby umożliwić
kontrolę kanałów, buduje się studzienki rewizyjne, tzn. przelotowe, na załamaniach osi
kanału w planie, na załamaniach spadku kanału oraz na dłuższych odcinkach prostych.
Rolę studzienek rewizyjnych spełniają również studnie połączeniowe i rozgałęźne
w węzłach kanałów. Odległości pomiędzy studzienkami i komorami kanalizacyjnymi
rewizyjnymi wahają się w granicach 50 – 120 m. Odległość ta jest uzależniona
od sprzętu do czyszczenia i przepychania kanału. Na kanałach przełazowych studzienki
włazowe mogą być rozstawiane w odległościach większych (do 120 m) w zależności
od wymiaru kanału i swobody poruszania się w nim. Podstawową rolę odgrywa
tu bezpieczeństwo pracy, a przede wszystkim konieczność zapewnienia obsłudze
możliwości szybkiego wydostawania się z kanału. W studzienkach i komorach wykonuje
się koryta (kinety) zapewniające bezkolizyjny przepływ ścieków o wysokości:
 h ≥ 75% średnicy kanału dla kanałów sanitarnych;
 h = 100% średnicy kanału dla kanałów deszczowych i ogólnospławnych.

11. 11
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
Studzienki i komory kanalizacyjne rewizyjne budowane są obecnie z betonu,
żelbetu (prefabrykowane), tworzywa sztucznego, polimerobetonu lub GRP.
Wymagana charakterystyka betonu dla studzienki kanalizacyjnej:
 beton kl. C = 35/45, W/C = 0,45, XA3, odporny na ścieranie, 4 £ pH £ 8.
Kręgi należy łączyć na uszczelkę lub klej odporne na agresywne oddziaływanie
ścieków i gazów ściekowych (4 ≤ pH ≤ 8 oraz H2S, CH4, CO, CO2). Studzienka jest
zamknięta włazem kanalizacyjnym o odpowiedniej do istniejących obciążeń nośności.
Jako zejście do studzienki służą stopnie lub drabiny złazowe, wykonywane ze stali
kwasoodpornej lub w otulinie tworzywowej.
Zaleca się, aby dennice studzienek wykonywane były jako monolityczne z betonu
lub żelbetu z ukształtowanym korytem przepływowym – kinetą. Przejścia szczelno-
elastyczne dla rur (kanałów) przez ściany są już wbudowane w dennice przez
producenta.
Przewietrzniki
Przewietrzniki służą do wentylacji kanałów ze względów eksploatacyjnych. Są
rozstawione między studzienkami kanalizacyjnymi w odległościach zależnych
od potrzeb. Jako przewietrzniki traktowane są również studzienki kanalizacyjne
przykryte włazami z otworami wentylacyjnymi. Niezbędnym uzupełnieniem
odpowietrzników w wentylacji kanałów są niezatopione ściekami włączenia
przykanalików zakończonych w budynkach wywietrznikami.

12. 12
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
Studzienki – komory kaskadowe
Studzienki kaskadowe i komory kaskadowe stosuje się na połączeniach kanałów
przy dużych różnicach poziomów. Dla kanałów o średnicy do 400 mm należy stosować
studzienki kaskadowe z rurą pionową na zewnątrz studzienki. Różnica poziomów przy
tej konstrukcji nie powinna być większa od 4 m. Przy dużych kanałach i dużych
przepływach stosuje się pochylnię, po której spływają ścieki z górnego poziomu na
dolny, formuje się ją w dłuższych komorach kaskadowych. Zmniejszanie nadmiaru
energii ścieków odbywa się w zagłębieniu dna komory (tzw. poszur). Przelew
(pochylnię) buduje się według określonego kształtu zapewniającego przyleganie strugi
do jej powierzchni.
Płuczki kanałowe
Do urządzeń, które mają za zadanie umożliwić płukanie kanałów, należą
zamknięcia kanałów (klapy, zastawki, drzwi itp.) oraz płuczki kanałowe, którymi są
zbiorniki wody, zainstalowane w najwyższych punktach sieci. Do płukania sieci używa
się ścieków zatrzymanych powyżej zamknięć, a następnie spuszczanych do wybranych
odcinków kanałów z prędkością większą od prędkości samooczyszczania, albo też wody
z płuczek na odcinkach, gdzie przepływy ścieków są bardzo małe i zbieranie
ich trwałoby bardzo długo.
Zamknięcia kanałowe
Jako zamknięcia kanału służą:
 korki przenośne zakładane na wylotach kanałów w okresie płukania;
 klapy stałe montowane na wylotach kanałów w studniach rozgałęźnych;
 zastawki podnoszone w specjalnych prowadnicach wmontowanych w ściany
komory kanalizacyjnej;
 zastawki podnoszone są ręcznie i elektrycznie;
 drzwi kanałowe ruchome o osiach pionowych mogą być również uruchamiane
ręcznie lub elektrycznie.
Wpusty deszczowe
Do odprowadzenia ścieków opadowych z ulic lub podwórzy i parkingów służą
różnego rodzaju wpusty deszczowe połączone przykanalikami do kanałów ulicznych
deszczowych lub ogólnospławnych. Rozstawienie wpustów deszczowych musi być
uzgodnione z drogowcami. Do odprowadzenia ścieków opadowych z ulic lub podwórzy
i parkingów służą różnego rodzaju wpusty deszczowe połączone przykanalikami
do kanałów ulicznych deszczowych lub ogólnospławnych. Maksymalna przepustowość
jednego wpustu wynosi q = 10 dm3/s. Ze szczególną uwagą należy rozmieszczać wpusty
o dużych spadkach podłużnych. Przy podłączeniu wpustów do kanalizacji deszczowej
nie stosuje się syfonów, natomiast przy podłączeniu wpustów do kanalizacji
ogólnospławnej syfony stosujemy. Syfony (zamknięcia) wodne nie dopuszczają do
wydzielania się gazów kanałowych na ulicę. Na przykład w Poznaniu i przyległych
aglomeracjach stosujemy wpusty deszczowe z osadnikami mającymi na celu ochronę
kanałów przed odkładaniem się w nich osadów spłukiwanych z ulic oraz tzw. syfony
odwrotne (w sieciach ogólnospławnych).

13. 13
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
Syfony
Syfony konstruuje się z jednego lub większej liczby przewodów pracujących
pod ciśnieniem. Prędkości w rurach syfonowych, nawet przy minimalnych przepływach,
powinny być większe niż prędkości samooczyszczania. Nie mogą to być jednak
prędkości zbyt duże, gdyż nie należy dopuszczać do zbytniego zwiększania strat
wysokości na pokonanie oporów i do zbyt dużych różnic między zwierciadłami ścieków
przed i za syfonem. Do budowy syfonów stosuje się rury żeliwne, tworzywowe (PE, PVC.
PP), poliestrowe lub stalowe oraz żelbetowe. Syfony należy zakończyć:
 od strony dopływu ścieków – głowicą górną (komora wejściowa) wyposażoną w:
− kratkę (rzadka, średnia, gęsta):
a) kratka rzadka o prześwicie b ≥ 4 cm,
b) kratka średnia o prześwicie 2 cm < b < 4 cm,
c) kratka gęsta o prześwicie b ≤ 2 cm;
− piaskownik (dotyczy kanałów deszczowych oraz ogólnospławnych);
− zbiornik do płukania syfonu o pojemności V ≥ 2 pojemności płukanych nitek
syfonu;
− zasuwy odcinające dopływ ścieków.
 od strony odpływu ścieków:
− głowicą dolną (komorą wyjściową), w której ścieki dopływające
pod ciśnieniem odpływają grawitacyjnie, syfony stosujemy w systemach
kanałów grawitacyjnych przy potrzebie pokonania naturalnych przeszkód
typu rzeki, kanały żeglowne itp.
Syfon składa się z się z trzech odcinków:
 środkowego – ułożonego z niewielkim spadkiem pod rzeką lub inną przeszkodą;
 opadającego – ułożonego na dopływie ścieków;
 wznoszącego – ułożonego po stronie odpływu ścieków.
Ścieki w syfonie przepływają pod ciśnieniem powstałym wskutek wyższego
poziomu ścieków w przewodzie górnym (przed przeszkodą) niż w dolnym
(po przeszkodzie).
Przy wyborze trasy syfonu należy wziąć pod uwagę:
 aby długość syfonu była minimalna;
 kierunek ułożenia syfonu powinien być prostopadły do przeszkody;
 brzegi i dna rzeki w miejscu usytuowania głowicy górnej i dolnej nie powinny być
podmywane.
Dno rzeki nad syfonem należy zabezpieczyć zgodnie z warunkami wydanymi
przez właściciela rzeki. Głębokość usytuowania środkowego odcinka syfonu przed dnem
rzeki również wynika z ww. warunków.

14. 14
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
Zbiorniki retencyjne
W celu zredukowania maksymalnych przepływów w kolektorze, a przez
to zmniejszenia jego wymiarów i obniżenia kosztów inwestycyjnych budowy kanałów,
buduje się zbiorniki retencyjne. Zbiorniki retencyjne mają za zadanie zatrzymanie
szczytowych ilości ścieków deszczowych i odprowadzenie ich z powrotem do kolektora
poniżej zbiornika retencyjnego po ustaniu maksymalnych przepływów.
Zbiorniki retencyjne buduje się jako:
 otwarte;
 podziemne (przykryte).
Kolektory kanalizacyjne mogą być usytuowane w stosunku do zbiornika
retencyjnego na dwa sposoby:
 zbiornik usytuowany jest na kolektorze;
 trasa kanału przechodzi obok zbiornika, a nadmiar wód deszczowych kierowany
jest do zbiornika przez przelew.
Krawędź przelewu zakłada się na pewnym poziomie wód nad dnem kolektora,
w zależności od przyjętego stopnia zmniejszenia przepływów. Odpływ ze zbiornika
retencyjnego regulowany jest wymiarami kanału odpływowego lub przez
zamontowanie tzw. regulatorów odpływu, tj. urządzeń zapewniających stałą
(niezmienną) wartość odpływu.
8.1.7 Pompownie kanalizacyjne
W przypadku braku możliwości prowadzenia sieci kanalizacyjnej
z wykorzystaniem naturalnych spadków terenu należy zastosować układy z pompami
w celu podniesienia płynących ścieków na wyższy poziom. Z uwagi na uciążliwości
zapachowe pompownie powinny być lokalizowane 50 m od budynków mieszkalnych.
Pompownie ścieków z pompami zanurzeniowymi przeznaczone są do współpracy
z małymi biologicznymi oczyszczalniami ścieków, a także do samodzielnej pracy w sieci
kanalizacyjnej. Pompownia ścieków jest zblokowaną konstrukcją bazującą na stalowym
podziemnym zbiorniku ścieków z dwoma szybami wyprowadzonymi ponad
powierzchnię terenu, w których usytuowane są: w jednym – mechaniczna krata
koszowa, w drugim – pompy zatapialne. Konstrukcja pompowni – dzięki odpowiednio
dobranym wymiarom powierzchni zbiornika oraz szybów – gwarantuje stabilność
pompowni dociążonej tylko ciężarem własnym i zasypką gruntową zabezpieczającą
pompownie przed wpłynięciem na skutek ewentualnego podniesienia się zwierciadła
wód gruntowych.
8.1.8 Oczyszczalnie ścieków
Oczyszczalnie ścieków służą ochronie zdrowia, życia i środowiska oraz chronią
zasoby czystej wody, która będzie wykorzystana przez przyszłe pokolenia.
Nieoczyszczane ścieki stanowią zagrożenie dla zdrowia, a czasami nawet dla życia
mieszkańców, ponieważ zagrażają one środowisku naturalnemu, w tym szczególnie
zagrożone są zasoby wody będące źródłem dla wodociągów. Nieoczyszczone ścieki
charakteryzują się silnym, specyficznym zapachem, a wyciekając na ulicę, są

15. 15
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
przenoszone na butach wraz ze wszystkimi groźnymi dla zdrowia mikroorganizmami.
Ścieki, prędzej czy później, dopływają do wód gruntowych lub rzek, stawów i jezior.
Powoduje to często utratę źródła czystej wody niejednokrotnie używanej do
zaopatrywania wodociągu wiejskiego.
Rysunek 8.6 Oczyszczalnia ścieków
Źródło: http://www.prinz.pl/realizacje_oczyszczalnie-sciekow.php
Najpowszechniejszym sposobem rozwiązania problemu ścieków jest
gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych – „szambach”. Zebrane ścieki
okresowo wywożone są do oczyszczalni ścieków. Rozwiązanie to posiada wiele wad:
 nie zawsze istnieje możliwość przyjęcia ścieków np. ze względu na brak punktu
zlewnego lub zastosowaną technologię oczyszczania;
 konieczna jest duża częstotliwość wywozu ścieków;
 generuje duże koszty eksploatacji – transport ścieków na znaczne odległości;
 występuje uciążliwość pracy wozu asenizacyjnego dla najbliższego otoczenia.
Najbardziej prawidłowym sposobem zagospodarowania ścieków jest
odprowadzenie ich do oczyszczalni ścieków.
Ogólnie oczyszczalnie ścieków można podzielić na:
 oczyszczalnie przydomowe – które pozwalają oczyścić ścieki pochodzące
z jednego lub kilku gospodarstw domowych. Ścieki oczyszczane są bezpośrednio
w miejscu powstawania;

16. 16
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
Rysunek 8.7 Przydomowa oczyszczalnia ścieków
Źródło: http://budujeurzadzam.pl/instalacje/kanalizacja/przydomowe-oczyszczalnie-sciekow-i-ich-
typy.html
 oczyszczalnie lokalne – pozwalają oczyścić ścieki pochodzące z kilku
lub kilkunastu gospodarstw domowych; ścieki odprowadzane są wspólną siecią
kanalizacyjną do oczyszczalni;
 oczyszczalnie zbiorcze – pozwalają oczyścić ścieki pochodzące z całych wsi lub
nawet grupy wsi. Ścieki odprowadzane są wspólną siecią kanalizacyjną.
Ze względu na koszt sieci kanalizacyjnej stosowane są przede wszystkim na
terenach o zabudowie zwartej.
Oczyszczanie ścieków jest procesem wieloetapowym, w którym kolejno usuwa
się lub neutralizuje ogromną cześć substancji szkodliwych i unieszkodliwia się
organizmy chorobotwórcze występujące w ściekach. Pierwszy z nich usuwa
zanieczyszczenia występujące w postaci cząstek stałych.
Ten pierwszy stopień oczyszczania to filtrowanie lub przetrzymanie ścieków
w zbiorniku, tak aby cząstki stałe mogły opaść na dno. W ściekach (przy dostępie tlenu)
rozwijają się pożyteczne bakterie, które rozkładają substancje zawarte w ściekach.
Dalsze oczyszczanie zależy od rodzaju dopływających ścieków. Zwykle jest
to połączony proces filtracji z oczyszczaniem biologicznym (a więc przy pomocy
samoczynnie rozwijających się bakterii). Takie oczyszczanie jest wystarczające
w przypadku ścieków bytowych.
W większych oczyszczalniach ścieki mogą (czasami muszą) być poddawane
procesowi oczyszczania chemicznego.
Osady pochodzące ze ścieków (np. osad usuwany co jakiś czas z dna osadników
gnilnych) są poddawane procesom oczyszczania chemicznego, często są suszone
w wysokiej temperaturze, by unieszkodliwić organizmy chorobotwórcze

17. 17
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
lub kompostowane. W dalszym procesie mogą one być używane jako nawóz do
utrzymania zieleni miejskiej czy hodowli drzew, a nawóz wyprodukowany ze ścieków
w odpowiednich warunkach może być używany w rolnictwie.
8.2 Graficzne oznaczenia wybranych urządzeń sieci wodociągowych
i kanalizacyjnych
8.2.1 Sieci wodociągowe
 Oznaczenia graficzne urządzeń i elementów wodociągowych
Tabela 8.1 Ujęcia wody
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.instsani.webd.pl/wodoc10.htm

18. 18
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
Tabela 8.2 Urządzenia do uzdatniania i podnoszenia wody
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.instsani.webd.pl/wodoc10.htm
Tabela 8.3 Zbiorniki
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.instsani.webd.pl/wodoc10.htm

19. 19
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
Tabela 8.4 Uzbrojenie sieci
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.instsani.webd.pl/wodoc10.htm

20. 20
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
8.2.2 Sieci kanalizacyjne
 Oznaczenia graficzne sieci kanalizacyjnej według normy PN-B-01700:1999

21. 21
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
Tabela 8.5 Oznaczenia graficzne sieci kanalizacyjnej
Źródło: Opracowanie własne według normy PN-B-01700:1999
 Urządzenia do oczyszczania i podnoszenia ścieków
Tabela 8.6 Urządzenia do oczyszczania i podnoszenia ścieków
Źródło: Opracowanie własne według normy PN-B-01700:1999
8.3 Literatura
8.3.1 Literatura obowiązkowa
 Błaszczyk W., Kanalizacja. Sieci i pompownie, Arkady, Warszawa 1983;
 Heidrich Z., Wodociągi i kanalizacja. Część I. Wodociągi, WSiP, Warszawa 2008;
 Popek M., Wapińska B., Podstawy budownictwa, WSiP, Warszawa 2012.

22. 22
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
8.3.2 Literatura uzupełniająca
 Żuchowski W., Wodociągi i kanalizacja – Projektowanie, montaż, eksploatacja,
modernizacja, Verlag Dashofer Sp. z o. o., Warszawa 2001.
8.3.3 Netografia
 http://pl.wikipedia.org/wiki/Sie%C4%87_wodoci%C4%85gowa;
 http://instalator.pl//;
 http://www.instsani.webd.pl/wodoc10.htm.
8.4 Spis rysunków i tabel
Rysunek 8.1 Schemat wbudowania wodomierza.........................................................................................4
Rysunek 8.2 Kopanie studni.......................................................................................................................................5
Rysunek 8.3 Zarys studni głębinowej..................................................................................................................6
Rysunek 8.4 Schemat stacji uzdatniania wody powierzchniowej z zastosowaniem
koagulacji objętościowej..............................................................................................................................................7
Rysunek 8.5 Schemat stacji uzdatniania wody podziemnej z filtrami (a–ciśnieniowym, b–
otwartym, c–kontaktowym) ......................................................................................................................................7
Rysunek 8.6 Oczyszczalnia ścieków...................................................................................................................15
Rysunek 8.7 Przydomowa oczyszczalnia ścieków ....................................................................................16
Tabela 8.1 Ujęcia wody...............................................................................................................................................17
Tabela 8.2 Urządzenia do uzdatniania wody i podnoszenia wody.................................................18
Tabela 8.3 Zbiorniki.....................................................................................................................................................18
Tabela 8.4 Uzbrojenie sieci......................................................................................................................................19
Tabela 8.5 Oznaczenia graficzne sieci kanalizacyjnej .............................................................................21
Tabela 8.6 Urządzenia do oczyszczania i podnoszenia ścieków ......................................................21
8.5 Spis treści
8 Rodzaje i funkcje obiektów sieci wodociągowych i kanalizacyjnych ....................................2
8.1 Rodzaje obiektów sieci wodociągowychi kanalizacyjnychorazfunkcjawyposażenia
obiektów sieci wodociągowych i kanalizacyjnych.............................................................................................2
8.1.1 Sieci wodociągowe............................................................................................................................................. 2
8.1.1.1 Podział przewodów sieci wodociągowej ................................................................................................. 3
8.1.1.2 Uzbrojenie sieci wodociągowej .................................................................................................................. 4
8.1.2 Ujęcia wody.......................................................................................................................................................... 4
8.1.2.1 Ujęcie wód powierzchniowych ................................................................................................................... 4
8.1.2.2 Ujęcia wód podziemnych.............................................................................................................................. 5
8.1.2.3 Stacje uzdatniania wody ............................................................................................................................... 6
8.1.3 Pompownie wodociągowe............................................................................................................................... 8
8.1.4 Studzienki wodociągowe ................................................................................................................................. 8
8.1.5 Sieci kanalizacyjne............................................................................................................................................. 9
8.1.6 Urządzenia i obiekty występujące na sieciach kanalizacyjnych ..........................................................10
8.1.7 Pompownie kanalizacyjne .............................................................................................................................14
8.1.8 Oczyszczalnie ścieków....................................................................................................................................14
8.2 Graficzne oznaczenia wybranych urządzeń sieci wodociągowych i kanalizacyjnych......17
8.2.1 Sieci wodociągowe...........................................................................................................................................17
8.2.2 Sieci kanalizacyjne...........................................................................................................................................20

23. 23
Kurs: Sieci wodociagowe i kanalizacyjne
8.3 Literatura............................................................................................................................................................21
8.3.1 Literatura obowiązkowa ................................................................................................................................21
8.3.2 Literatura uzupełniająca................................................................................................................................22
8.3.3 Netografia...........................................................................................................................................................22
8.4 Spis tabel .............................................................................................................................................................22