Το Portfolio ως εναλλακτική μέθοδος αξιολόγησης

1. Ε. Τζήμος
Παν/μιο Θεσσαλίας
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε.
«ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΜΑΘΗΣΗΣ
ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ»

2. Πρόκειται για μια συστηματική συλλογή
δειγμάτων/υλικού του/ης μαθητή/ριας που
χρησιμοποιούνται από τον/ην εκπαιδευτικό
προκειμένου να παρακολουθήσει την
ανάπτυξη των γνώσεων, των δεξιοτήτων και
των στάσεων (Vavrus, 1990)
Τι είναι το portfolio;

3. Το portfolio διαφέρει από μια
απλή συλλογή εργασιών στα
παρακάτω σημεία:
 Περιέχει δείγματα τόσο «καλής» όσο και
«κακής» εργασίας του παιδιού
 Το παιδί έχει το δικαίωμα να επιλέξει ό,τι το
ίδιο θεωρεί αντιπροσωπευτικότερο για την
προσωπική του εικόνα
 Επιλογή στοιχείων με συνεργασία
εκπαιδευτικού-μαθητή/ριας
 Ποικιλία στοιχείων που περιλαμβάνονται
στο portfolio
 Τακτή αναδιοργάνωσή τους

4. Με το portfolio:
 Οι μαθητές/ριες αντιλαμβάνονται πώς
σκέφτονται, αισθάνονται και βελτιώνονται στο
χρόνο
 Αποκτούν γνώση των στρατηγικών μάθησης που
οι ίδιοι/ες χρησιμοποιούν για να οικοδομήσουν
έννοιες
 Διαμορφώνουν αντίληψη όχι μόνο για το τι
έμαθαν, αλλά και για το τι θέλουν να μάθουν

5. Είδη Portfolio
(Rolheiser, Bower & Stevahn, 2000)
 Portfolio παρουσίασης της προσωπικής
ανάπτυξης του/ης μαθητή/ριας (growth
Portfolio)
 Portfolio επίδειξης του καλύτερου υλικού ή
πρότυπο portfolio (best work Portfolio)

6. Δεν υπάρχουν προκαθορισμένα
και προσχεδιασμένα portfolios
για εφαρμογή

7. Ερευνητικά δεδομένα
 Ο/η μαθητής/ρια γίνεται πιο ενεργός/ή
 Ενισχύεται η κριτική σκέψη και όχι η αποστήθιση
 Διαμορφώνεται θετική στάση των παιδιών
απέναντι στο γραπτό λόγο (Gouty & Lid, 2002)
 Ωφελούνται τα παιδιά με ιδιαίτερες εκπαιδευτικές
ανάγκες (Butera, Giacone & Wagner, 2008:1)
 Η μάθηση γίνεται περισσότερο παιγνιώδης και
ευχάριστη

8. Το portfolio στο ελληνικό σχολείο
 Απλή αναφορά Δ.Ε.Π.Π.Σ. (γενικό μέρος, 2003:12) στο
‘Φάκελο εργασιών/δελτίο των μαθητών/ριών’ και σε
αυτοαξιολόγηση/ετεροαξιολόγησή τους ως ενδεικτικών
τεχνικών αξιολόγησης
 Προτείνεται μέσα από το Δ.Ε.Π.Π.Σ. η περιγραφική
αξιολόγηση ως μέσο πληρέστερης κατανόησης των
αδυναμιών και των ελλείψεων των μαθητών/ριών από
τους/ις ίδιους/ες και τους γονείς τους (Γενικό μέρος,
2003:13)
 Ελάχιστα ελληνικά ερευνητικά δεδομένα:
Κουλουμπαρίτση, Α.Χ. & Μουρατιάν, Ζ. (2004)
Φωτιάδου, Τ. (2001)
Ματσαγγούρας, Η.Γ. & Κουλουμπαρίτση, Α.Χ. (1999)

9. Σκοπός της έρευνας
 Να έρθουν τα παιδιά του δημοτικού σχολείου σε
μια πρώτη γνωριμία με την έννοια και εφαρμογή
του portfolio ως μιας νέας μεθόδου αξιολόγησης
στο μάθημα της Φυσικής και μέσα από αυτό…
 Να διερευνήσουμε την αποτελεσματικότητα/
λειτουργικότητα του portfolio στο ελληνικό
δημοτικό σχολείο

10. Μέθοδος
 Διδακτική παρέμβαση στο πλαίσιο έρευνας-
δράσης (Manion, 1994:258)
 Εφαρμογή του «Portfolio παρουσίασης της
προσωπικής ανάπτυξης του/ης μαθητή/ριας»
(Τσακίρη & Καπετανίδου, 2007:358)
 Σε 1 τμήμα Στ’ τάξης δημοτικού (10 αγόρια και 5
κορίτσια)
 Μάθημα: Φυσική
 Διάρκεια: 3 μήνες (Μάρτιος-Ιούνιος)
 Στενή συνεργασία ερευνητή-εκπαιδευτικού

11. Ερευνητικά εργαλεία
 Φύλλο Παρατηρήσεων
Μαθητής/ρια:
Ημερομηνία:
Περιβάλλον:
Λεπτομέρειες:
Σχόλια:
Παρατηρητής:
 Φύλλο περιοδικής αυτοαξιολόγησης

12. Ερευνητικά εργαλεία
 Συζητήσεις ερευνητή-μαθητών/ριών με τις εξής
θεματικές:
 Βελτίωση της προόδου του μαθητή
 Τομείς και τρόπος βελτίωσης
 Αιτιολόγηση της όχι και τόσο καλής δουλειάς των
μαθητών/ριών
 Δυσκολίες
 Προσπάθειες που θα έπρεπε να καταβάλουν για
να βελτιωθούν

13. Ερευνητικά εργαλεία
 Φύλλο αυτοπαρουσίασης
‘Λίγα λόγια για μένα…’

14. Διαδικασία/Στάδια εφαρμογής του
προγράμματος
 Στάδιο 1ο (1-2 διδακτικές ώρες):
Ενημέρωση εκπαιδευτικού-γονέων
Συζήτηση με τα παιδιά
Συγκρότηση ομάδων
Προμήθεια βοηθητικού υλικού
Πρώτη αυτοπαρουσίαση των παιδιών
Συγκρότηση πίνακα περιεχομένων

15. Διαδικασία/Στάδια εφαρμογής του
προγράμματος
 Στάδιο 2ο (27 διδακτικές ώρες):
Συλλογή και επιλογή στοιχείων στα κουτιά

16. Διαδικασία/Στάδια εφαρμογής του
προγράμματος
 Στάδιο 3ο (2-3 διδακτικές ώρες):
Προβληματισμός των μαθητών/ριών ως προς
τις επιλογές των περιεχομένων των portfolios
τους
Οργάνωση στοιχείων των portfolios
Αξιολόγηση της προόδου από
(συμ)μαθητές/ριες και εκπαιδευτικό-ερευνητή

17. Ερωτήσεις προσωπικής διερεύνησης
 Γιατί συμπεριέλαβα αυτό το στοιχείο στο portfolio
μου;
 Έδειξα ότι πέτυχα τους στόχους μου;
 Πώς θα μπορούσα να το παρουσιάσω σύντομα
και αποτελεσματικά;
 Γιατί θα ήταν χρήσιμο αυτό το στοιχείο για μένα
προκειμένου να δείξω την πρόοδό μου;
 Πώς θα μπορούσα με τα στοιχεία αυτά να
παρουσιάσω μια συνολική εικόνα του εαυτού
μου;
 Πώς αισθάνομαι;
 Πού και πότε δυσκολεύτηκα;

18. Κριτήρια αξιολόγησης των περιεχομένων
 Πόσο σχετικά είναι τα περιεχόμενα με τους
στόχους που είχαν τεθεί από την αρχή
 Ποικιλία δειγμάτων
 Αποτελέσματα αυτοαξιολόγησης
 Ικανότητα οργάνωσης των περιεχομένων
 Δείγματα μεταγνωστικών δεξιοτήτων
 Βαθμός συνεργασίας του/ης μαθητή/ριας με
τους εμπλεκόμενους στη δημιουργία του
φακέλου του/ης
 Συνολική εικόνα του Φακέλου

19. Διαδικασία/Στάδια εφαρμογής του
προγράμματος
 Στάδιο 4ο (1-2 διδακτικές ώρες):
Πρόσκληση στους γονείς
Παρουσίαση των portfolios
Διευκρινίσεις-επισημάνσεις από ερευνητή και
εκπαιδευτικό

20. Αποτελέσματα της έρευνας

21. Πρώτη γνωριμία των παιδιών
με το Portfolio
Τα περισσότερα παιδιά έφεραν εγκαίρως και
πρόθυμα το κουτί

22. Αποτελεσματικότητα
ερευνητικών εργαλείων
 Ολοκληρωμένη εικόνα της συμμετοχής του παιδιού
σε κάθε διδακτική ώρα
 Αξιοποίηση των παρατηρήσεων για
ουσιαστικότερη τροποποίηση της διδασκαλίας
 Βοήθημα για τον εκπαιδευτικό κατά την
περιγραφική αξιολόγηση των παιδιών στο τέλος
του τριμήνου
 Πρόβλημα χρόνου (ανάγκη για περιορισμό του
όγκου παρατηρήσεων, επιλογή καταγραφής
συμπεριφορών)
 Φύλλο Παρατηρήσεων

23. ΘΕΤΙΚΑ
 τα παιδιά απολάμβαναν το να μιλούν για τον εαυτό
τους και ειδικότερα για τη μαθησιακή τους εξέλιξη
 Προώθηση της συνεχούς και διαμορφωτικής
αξιολόγησης
 Συζητήσεις με τα παιδιά
Αποτελεσματικότητα
ερευνητικών εργαλείων

24. Αποτελεσματικότητα
ερευνητικών εργαλείων
 Συζητήσεις με τα παιδιά
ΑΡΝΗΤΙΚΑ:
 Πρόβλημα χώρου (έλλειψη αίθουσας)
 Ακατάλληλος χρόνος διεξαγωγής συζητήσεων
(αναγκαστικά τελευταίες ώρες με τα παιδιά
κουρασμένα)

25.  Πριν την έναρξη του προγράμματος χρήση φράσεων
όπως «μου αρέσει να ακούω»/«δεν είμαι καλός
πουθενά», ενώ με τη λήξη «μου αρέσει να
συνεργάζομαι»/«είμαι καλός εάν θέλω»)
 Στο αρχικό φυλλάδιο: «μου αρέσει η ηθοποιία και ο
χορός» ενώ στο τελικό «διαβάζω συνέχεια την άσκηση για
να καταλάβω το νόημά της», «μου αρέσει να εργάζομαι με
τους συμμαθητές μου»
 Τα παιδιά στο τελικό φύλλο αναφέρουν πλέον και
αδυναμίες τους
 Αδυναμία περαιτέρω αξιοποίησης συμπερασμάτων
που προέκυψαν από τη σύγκριση των Φύλλων, λόγω
προκαθορισμένου χρονικού ορίου εφαρμογής του
προγράμματος
 Φύλλο αυτοπαρουσίασης ‘Λίγα λόγια για μένα…’
Αποτελεσματικότητα
ερευνητικών εργαλείων

26. Αξιολόγηση
 Από την πλευρά του εκπαιδευτικού
 Συνεχής (κατά μικρά χρονικά διαστήματα)
 Διαμορφωτική (έλεγχος κατάκτησης
εκπαιδευτικών στόχων, τροποποίηση μεθόδου
διδασκαλίας)
 Βαθμολογία τριμήνου συμβατική (σε όλους/ες 10)
 Έμφαση στην ποιοτική/περιγραφική αξιολόγηση

27. Αξιολόγηση
 Από τη μεριά των παιδιών
 Φύλλο αυτοαξιολόγησης
 Ο/η μαθητής/ρια αυτοαξιολογείται
 Προβληματίζεται ως προς το πού και εάν θα
πρέπει να καταβάλει μεγαλύτερη προσπάθεια
 Το κάθε παιδί παρακολούθησε την εξέλιξη της
μαθησιακής του πορείας

28. Αξιολόγηση
 Από τη μεριά των παιδιών
 Φύλλο περιοδικής αυτοαξιολόγησης
 Σημάδια έλλειψης εγκυρότητας (πολλά κενά
πεδία, αμφιβολίες ως προς την ειλικρίνεια στις
απαντήσεις των παιδιών)
 Τα παιδιά θεωρούν πλέον το επίπεδο
δυσκολίας του μαθήματος υψηλότερο
 Θα βοηθούσε ίσως περισσότερη συζήτηση με
τα παιδιά ως προς τις ερωτήσεις που
κλήθηκαν να απαντήσουν

29. Τελικό περιεχόμενο των Portfolios
 Σχολικά πειράματα

30. Τελικό περιεχόμενο των Portfolios
 Κατ’ οίκον πειράματα

31. Τελικό περιεχόμενο των Portfolios
 Πληροφορίες/φωτογραφίες

32. Τελικό περιεχόμενο των Portfolios
 Ζωγραφιές

33.  Εξεταστικές δοκιμασίες
Τελικό περιεχόμενο των Portfolios

34. Τελικό περιεχόμενο των Portfolios
 Γνώσεις

35. Τελικό περιεχόμενο των Portfolios
 Τίτλοι εξωσχολικών βιβλίων

36. Τελικό περιεχόμενο των Portfolios
 Εμπειρίες

37. Τελικό περιεχόμενο των Portfolios
 Προβληματισμοί

38. Τελικό περιεχόμενο των Portfolios
 Προσπάθειες για τις οποίες τα παιδιά ήταν υπερήφανα

39. Παρουσίαση των portfolios
 Τα portfolios είχαν τελικά τη μορφή κουτιών και
όχι φακέλων
 Παρευρέθηκαν μόνο τέσσερις μητέρες εκ των
συγγενών των 15 παιδιών

40. Συνεντεύξεις από τα παιδιά/τελικές
εντυπώσεις
 Περνούσε ευχάριστα το μάθημα
 Κατέγραφα τις απορίες μου και ένιωθα ότι έπαιρνα μέρος
στο μάθημα
 Δε μου αρέσει να υπάρχουν βαθμοί γιατί οι βαθμοί είναι
μόνο αριθμοί, ενώ οι σκέψεις μπορούν να βοηθήσουν και το
γονιό να γίνει ακόμη καλύτερος, δηλαδή να δει τις απόψεις
του παιδιού του και να τον βοηθήσουν, να τον κάνουν να
νιώσει καλύτερα
 Καλό είναι που δεν παίρνουμε βαθμό γιατί με έναν χαμηλό
βαθμό ένα παιδί θα στεναχωρηθεί ενώ με το κουτί κανένας
δεν μαλώνει με κανένα και δεν στεναχωρεί το ένα παιδί το
άλλο
 Θα ήθελα στο μάθημα της Φυσικής να χρησιμοποιούνται
περισσότερο οι υπολογιστές

41. Συζήτηση/συμπεράσματα
 Τα παιδιά έδειξαν να εκφράζουν μέσα από το portfolio
ποικίλα συναισθήματα, πλήθος απόψεων και να
διαμορφώνουν στάσεις ως προς τον προσωπικό τους
τρόπο μάθησης
 Ως μέθοδος αυτή καθ’ αυτή έδειξε πως μπορεί να
ενσωματωθεί ομαλά στο ελληνικό ωρολόγιο πρόγραμμα
 Ο εκπαιδευτικός διαμορφώνει μια πληρέστερη εικόνα για
τις ανάγκες των μαθητών/ριών προσαρμόζοντας τη
διδασκαλία του
 Αισθητά περισσότερη προετοιμασία του/ης εκπαιδευτικού
στο σπίτι
 Αυξημένες χρονικές απαιτήσεις για την εφαρμογή της
μεθόδου
το Portfolio αποδείχθηκε μια μέθοδος
αξιολόγησης άκρως λειτουργική καθώς:

42. Η ανάγκη για ποιοτική, συνεχή και
διαμορφωτική αξιολόγηση γίνεται
ακόμη πιο έντονη τη στιγμή που το
ισχύον εξετασιοκεντρικό και
βαθμοθηρικό καθεστώς της
αξιολόγησης στο ελληνικό
εκπαιδευτικό σύστημα είναι στείρο
προκαλώντας άγχος και αθέμιτο
ανταγωνισμό

43. «…το Portfolio είναι κάτι που
γίνεται από το παιδί και όχι
στο παιδί»