Η παρουσίαση της εργασίας στο 13ο συνέδριο της ΕΕΦ

1. ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΙΚΗ-ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ
ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
(INQUIRY BASED LEARNING)-
ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΤΗΣ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Χ. Γκοτζαρίδης
Σχ. Σύμβουλος ΠΕ4

2. ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ Α/Δ ΜΕΘΟΔΟ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ;
«Δεν μαθαίνω την ύλη, αλλά αναζητώ γιατί
συμβαίνει…»
 Η κεντρική ιδέα της μεθόδου είναι η διατύπωση και η
απάντηση, από μαθητές και εκπαιδευτικούς μαζί,
ερωτημάτων σχετικών (στη περίπτωσή µας) µε
επιστημονικά θέματα.
 Τα ερωτήματα αυτά είναι διατυπωμένα έτσι ώστε να
βρίσκονται μέσα στη σφαίρα των ενδιαφερόντων των
μαθητών.
 Ο ρόλος του εκπ/κου είναι να κατευθύνει τους
μαθητές να βρουν απαντήσεις που θα τους
ικανοποιούν στις αναζητήσεις τους.

3. ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ 1
Η σημερινή πραγματικότητα λέει ότι:
 «Μαθαίνουμε αυτά που γράφει το βιβλίο».
 Αξιολόγηση µε βάση το σχολικό βιβλίο.
 Το µάθηµα τρέχει, ή καθυστερεί µε στόχο
«να βγει η διδακτέα ύλη».
 Συνήθως ο εκπ/κος δρα ως η πηγή της
γνώσης και ως ο κριτής του τί είναι σημαντικό
και τί πρέπει να μάθει ο μαθητής.

4. ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ 2
Αντίθετα ένα θέμα μελέτης ή έρευνας, βασισμένο στην
Α/Δ η μάθηση σχεδιάζεται µε βάση τις μαθητικές
αναζητήσεις. Εξελίσσεται (γρήγορα, ή σε βάθος, ή
επιπόλαια) µε τρόπο ώστε οι µαθητές να
ικανοποιούνται από τις απαντήσεις που παίρνουν.
 Εκ πρώτης όψεως φαίνεται να µη χωράει μέσα
στα πλαίσια της εφαρμογής αυστηρά δομημένων
αναλυτικών προγραμμάτων και της λογικής της
διδακτέας ή διδαχθείσας ύλης.
 Χρειάζεται άλλου είδους οργάνωση του μαθήματος,
και άλλου είδους σχέδιο του μαθήματος.

5. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ Α/Δ
ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ
 Καθώς οι µαθητές μελετούν το θέμα µε βάση τις
προσωπικές τους γνώσεις, εμπειρίες και
ενδιαφέροντα, «αναγνωρίζουν» τις επιπλέον
ανάγκες τους σε πληροφορία, γνώση,
εμβάθυνση, αναζήτηση και προσπαθούν να
ανταποκριθούν.
 Οι µαθητές που ασκούνται στη μέθοδο αυτή,
φροντίζουν να διερευνούν φαινόμενα
καλλιεργώντας τον προσωπικό τους τρόπο και
ρυθμό, εμπειρία που θα τους φανεί χρήσιμη στην
προσπάθεια να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα
στη ζωή τους μετά το σχολείο.

6. Α/Δ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ
ΥΛΗ ΤΗΣ Γ΄ ΓΥΜΝ. Κεντρική ιδέα
Αντί της ακαδημαϊκής οργάνωσης και παρουσίασης
που προτείνει το βιβλίο, επιλέχθηκε να
παρουσιαστεί μέρος της ύλης με βάση την Α/Δ
μέθοδο. Με άλλα λόγια:
 Δεν μελετώνται έννοιες, νόμοι, τύποι και θέματα
«γιατί τα ..λέει μέσα στο βιβλίο». Αντίθετα γίνεται
μία αναζήτηση του πώς και του γιατί συμβαίνουν
κάποια φυσικά φαινόμενα.
 Αναζητώντας απάντηση οι μαθητές ασχολούνται,
μαθαίνουν και εφαρμόζουν έννοιες της Φυσικής
που είναι απαραίτητες στη προσπάθειά τους.

7. Α/Δ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ
ΥΛΗ ΤΗΣ Γ΄ ΓΥΜΝ. Πιο αναλυτικά
ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ
ΦΩΤΟΣ
«Πόσες και ποιες διαφορετικές πηγές φωτός
μπορείτε να αναγνωρίσετε εδώ μέσα στη τάξη;»
Συνήθως ταξινομούνται σε κατηγορίες. Η πρώτη
κατηγορία περιλαμβάνει τις πηγές με λαμπτήρα
πυρακτώσεως, η δεύτερη τις «άλλου είδους
λάμπες» και η τρίτη τον Ήλιο.
(Ηλεκτρισμός, Οπτική, Πυρηνική)

8. Α/Δ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ
ΥΛΗ ΤΗΣ Γ΄ ΓΥΜΝ. Εξέλιξη
Ανάλογα με το θέμα στο οποίο οι μαθητές θα δείξουν
μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα σχεδιαστούν και οι
επόμενες ώρες διδασκαλίας. Π.χ.
 Έντονη εμπλοκή με θέματα ηλ. κυκλωμάτων, οδηγεί
στην απόφαση να συνεχίσουμε τη διδακ. παρέμβαση
αρχίζοντας από τα θέματα του ηλεκτρισμού.
 Σε κάποιο άλλο σενάριο αν προκύψει ενδιαφέρον για το
φως του ήλιου (ανάκλαση, χρώμα του ουρανού κτλ)
τότε η συνέχεια θα σχεδιαστεί με βάση τα φαινόμενα
από το κεφάλαιο της οπτικής.
 Ομοίως αν η συζήτηση προχωρήσει προς την αιτία
παραγωγής φωτός απ’ τον Ήλιο τότε το επόμενο
μάθημα θα πρέπει να περιλαμβάνει θέματα από τη
Πυρηνική Φυσική.

9. Α/Δ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ
ΥΛΗ ΤΗΣ Γ΄ ΓΥΜΝ. Οργάνωση
 Στόχος των μαθημάτων δεν είναι η παροχή των
γνώσεων που αναφέρονται στο βιβλίο με τη
μορφή και την έκταση που αυτό προτείνει.
 Στόχος είναι να προσεγγίσουμε κατ΄ αρχή (π.χ.)
σφαιρικά και με τις απαραίτητες (μόνο) γνώσεις
το θέμα «ο ηλεκτρισμός που ανάβει το λαμπάκι
μας». Σε κάθε περίπτωση αφού μελετήσουμε το
θέμα μας, γενικεύουμε τα συμπεράσματα.
 Τα μαθήματα περιστρέφονται και μελετούν
θέματα ηλεκτρισμού που εξηγούν τελικά τον
τρόπο λειτουργίας του λαμπτήρα και τον τρόπο
παραγωγής του φωτός από αυτόν.

10. Α/Δ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ
ΥΛΗ ΤΗΣ Γ΄ ΓΥΜΝ. Ώρες διδασκαλίας
 1η ώρα Ηλεκτρικό ρεύμα
 2η ώρα. Ηλεκτρικό κύκλωμα
 3η ώρα Ολοκλήρωση της μελέτης κυκλώματος.
 4η ώρα: Η κίνηση του ηλεκτρικού ρεύματος μέσα σε αγωγούς.
 5η ώρα: Παράγοντες που επηρεάζουν την αντίσταση του αγωγού. Μετράμε την R απ το λαμπάκι.
 6η ώρα: Παράγοντες που επηρεάζουν την αντίσταση του αγωγού. Η αντίσταση εξαρτάται και από το
μήκος.
 7η ώρα: Επίλυση απλών κυκλωμάτων.
 8η ώρα: Νόμος του Τζάουλ. Νόμος ερμηνεία και εφαρμογές
 9η ώρα: Επανάληψη σύνοψη των αποτελεσμάτων μας.
 10η ώρα: Ωριαίο διαγώνισμα ή τεστ αξιολόγησης.
 11η ώρα: Μελετάμε το φως που εκπέμπει το λαμπάκι
 12η ώρα: Συνεχίζουμε με το φως
 13η ώρα: Πειραματική μελέτη της ανάκλασης από επίπεδους καθρέφτες (νόμοι)
 14η ώρα: Συμπλήρωση θεμάτων
 15η ώρα: Γιατί ο φακός δημιουργεί δέσμη φωτός και το απλό λαμπάκι όχι;
 16η ώρα: Ατομικός πυρήνας
 17η ώρα: Ραδιενέργεια
 18η ώρα: Συνέχεια στη μελέτη της ραδιενέργειας και των ανιχνευτών της
 19η ώρα: Πώς παράγεται η ραδιενέργεια; Πυρηνικές αντιδράσεις
 20η ώρα: Πυρηνική σύντηξη
 21η ώρα: Ανακεφαλαίωση της πυρηνικής Φυσικής.

11. Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Η πρόταση παρουσιάστηκε στους εκπ/κους που
υπηρετούν στα γυμνάσια της Θράκης, και
συζητήθηκαν διεξοδικά το θεωρητικό πλαίσιο και οι
στόχοι της στην αρχή της τρέχουσας σχολικής
χρονιάς (2009-10). Δόθηκαν αναλυτικές οδηγίες
εφαρμογής.
 Ανταποκρίθηκαν και επιχείρησαν την εφαρμογή
μέχρι τέλους 15 εκπ/κοι ποσοστό 25% των
διδασκόντων.
 Κατά τη διάρκεια της εφαρμογής έγιναν
συναντήσεις-συζητήσεις ανατροφοδότησης και
ανασχεδιασμού.
 Προέκυψε η ανάγκη για τη δημιουργία φύλλων
εργαστηριακής άσκησης καθώς και τεστ
αξιολόγησης.

12. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
 Σε κάθε μία από τις προγραμματισμένες
συναντήσεις καταγράφηκαν περιληπτικά οι
απόψεις των συμμετεχόντων και μετά από την
αναγκαία ομαδοποίηση απαντήσεων θα
παρουσιαστούν στη συνέχεια.
 Η καταγραφή συμπληρώνεται με απόψεις που
αναπτύχθηκαν από εκπ/κους κατά τις
επισκέψεις στα σχολεία εφαρμογής, αλλά και τις
απόψεις των υπ. ΕΚΦΕ της περιοχής και
ορισμένων δ/ντων (κυρίως μικρών
περιφερειακών) σχολικών μονάδων.

13. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 1
Μέσα από τις συζητήσεις πάνω στο θέμα αυτό με εκπαιδευτικούς που
επεχείρησαν τη διδακτική πρόταση προέκυψαν μερικά ενδιαφέροντα
στοιχεία τα οποία είναι τα εξής:
 Γενική διαπίστωση σε όλες τις απαντήσεις είναι η
παρατήρηση ότι οι μαθητές «ενδιαφέρθηκαν να
κάνουν πειράματα και να μάθουν για τα
κυκλώματα (το φως) ».
 Εκπ/κοι που τα προηγούμενα χρόνια δεν είχαν
(τακτική) εμπλοκή με τη πειραματική
διδασκαλία, παρουσίασαν μία εντελώς
διαφορετική στάση.
 Συζήτηση περί της εργαστηριακής προσέγγισης.

14. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 2
 Οι περισσότεροι από τους εκπ/κους, δηλώνουν ότι
χρειάστηκε να τροποποιήσουν την εξέλιξη της
πρότασης «γιατί τα παιδιά ενδιαφέρθηκαν και
ρωτούσαν για…….».
 Σε όλες τις περιπτώσεις παρατηρείται υπέρβαση των
διδακτικών ωρών. Η πιο συνηθισμένη απάντηση
ήταν «δεν μπορώ να πάω πιο γρήγορα αφού τα
παιδιά ρωτάνε και θέλουν να …».
 Σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρθηκε ότι «δεν μου
είναι φανερό το τι πρέπει να πω και τι να αφήσω,
άλλα μου ζητάνε τα παιδιά και άλλα θεωρώ εγώ ότι
πρέπει να πούμε»

15. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3
 Η διδακτική πρόταση κατάφερε να ενσωματώσει στην
εκπ/κη διαδικασία μαθητές με μειωμένη συμμετοχή
στο μάθημα τα προηγούμενα χρόνια.
 «Είναι κάποιοι τρεις τέσσερεις μαθητές που βρήκαν
την ευκαιρία να δείξουν και αυτοί ότι ξέρουν»
(amotivasion).
 Μαθητές που χαρακτηρίστηκαν με «περιορισμένες
δυνατότητες» εντυπωσίασαν με τη συμμετοχή τους και
τις εργασίες κατά τη διάρκεια της διδακτικής
παρέμβασης «κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί μέχρι
σήμερα», όπως δήλωσε ο δ/ντης του σχολείου.
 Σε δύο περιπτώσεις έγινε αναφορά των παραπάνω
παρατηρήσεων ως «το σημαντικότερο κέρδος».

16. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4
 Οι περισσότεροι από τους εκπαιδευτικούς που
επεχείρησαν τη διδακτική παρέμβαση δήλωσαν
ότι η τάξη τους «ήταν αλλιώς».
 Μετά από διευκρινιστικές ερωτήσεις ανέφεραν ότι
«το κλίμα της τάξης φάνηκε να είναι αλλιώτικο»,
«οι συζητήσεις μέσα στη τάξη ήταν για το
μάθημα», «οι ερωτήσεις των μαθητών ήταν
σωστές και δε ρωτούσαν ….».
 Αντίθετες απόψεις: «Δεν γίνεται έτσι το μάθημα»,
«Η φυσική δεν θα γίνει ώρα του παιδιού».

17. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1
 Μετά από τρεις μήνες εφαρμογής, φαίνεται ότι οι μαθητές με
πολύ μεγάλη ευκολία λειτουργούν μέσα στα πλαίσια της Α/Δ
πρότασης διδασκαλίας και προεκτείνουν τις αναζητήσεις τους
και σε νέες έρευνες με βάση προσωπικές τους απορίες.
 Αρκετοί από του εκπ/κους δηλώνουν ότι αισθάνονται «οικεία»
με τη νέα πρόταση για τη διδασκαλία του μαθήματος.
 Όπως έγινε φανερό από όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις, η
άσκηση σε μετωπικό εργαστήριο έγινε απαραίτητη διάσταση
του μαθήματος και εφαρμόστηκε χωρίς (ιδιαίτερα)
προβλήματα.
 Δόθηκε η δυνατότητα και σε μαθητές με μειωμένη (για
διάφορους λόγους) συμμετοχή στο μάθημα να αρχίσουν να
εκφράζονται ανάλογα με το επίπεδο γνώσεών τους.

18. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 2
Ως κατάληξη θα αναφερθεί η άποψη ενός
νεαρού και με ελάχιστη προϋπηρεσία εκπ/κου ο
οποίος περιγράφει την προσπάθεια ως εξής:
«Ζητούμενο είναι η διέγερση της περιέργειας και της
δημιουργικότητας των μαθητών. Θέλουμε ο
μαθητής να μάθει να ψάχνει και να βρίσκει τη λύση
αντί να του τη προφέρουμε έτοιμη. Νομίζω ότι με
αυτού του είδους τη διδασκαλία πετυχαίνω αυτούς
τους στόχους».