“พัฒนาคุณธรรมเด็กและเยาวชน ไม่ยากอย่างที่คิด หากทำถูกทาง” บรรยายโดย ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช วันที่ ๕ กรกฎาคม เวลา ๙.๐๐ - ๙.๔๕ น. ในการประชุมวิชาการ “คุณธรรมในพื้นที่ทางสังคม นวัตกรรมส่งเสริมคุณธรรม ๔.๐” โดยศูนย์คุณธรรม

1. หากทาถูกทาง
วิจารณ์ พานิช
ประธานมูลนิธิสดศรี-สฤษดิ์วงศ์
รองประธานมูลนิธิสยามกัมมาจล
พัฒนาคุณธรรมเด็กและเยาวชน ไม่ยากอย่างที่คิด
เสนอในการประชุมวิชาการคุณธรรมในพื้นที่ทางสังคม : นวัตกรรมส่งเสริมคุณธรรม 4.0 จัดโดยศูนย์คุณธรรม ๕ กรกฎาคม ๒๕๖๑ เวลา ๙.๐๐ - ๙.๔๕ น.

2. ข้อจากัด
• ไม่ได้เรียนมาโดยตรง
• อาจไม่รู้จริง
• หรือรู้ผิดๆ
• พึงฟังอย่างมีวิจารณญาณ
• กราบขออภัยวงการที่ถูกกระทบ

3. ทางที่ถูกคือ
• การเรียนรู้บูรณาการ (Integrated Learning)
• ไม่ สอน/เรียน แบบแยกส่วน (Holistic Learning)
• ไม่สอนแต่วิชา วัดผลเฉพาะวิชา
• ไม่สอนแบบถ่ายทอดความรู้ ให้ท่องจา (didactic pedagogy)
• สอนแบบ dialogic pedagogy : ปฏิบัติ (action) แล้วใคร่ครวญสะท้อนคิด
อย่างจริงจัง (critical reflection)
• เอาใจใส่ ให้เกียรติ นักเรียนทุกคน
• มุ่งให้นักเรียนทุกคนเกิด mastery learning / deep learning

4. การศึกษาที่ถูกต้อง
• เป็นการเรียนรู้เพื่อเป้าหมายบูรณาการ ๕ ด้าน (21st Century Skills)
ไปพร้อมๆ กัน (Integrated Learning)
Literacies
Competencies
Characters
Lifelong Learning
Earning / Professional Skills
• ไม่ใช่ต้องการให้ได้/เกิด อะไร ก็สอนสิ่งนั้น วิชานั้น

5. http://www3.weforum.org/docs/WEFUSA_NewVisionforEducation_Report2015.pdf
WEF
Professional
Skills

6. รู้
เข้าใจ
นาไปใช้
วิเคราะห์
สังเคราะห์
ประเมิน/เปรียบเทียบ
เปลี่ยนวิธีเรียนรู้
เปลี่ยนกระบวนทัศน์/ตัวตนTransformative Learning
ผลการเรียนรู้ ๘ ระดับ
Modified Bloom’s Taxonomy of Learning

7. สมรรถนะ
อารมณ์
อิสระ -
เกื้อกูลกัน
มนุษยสัมพันธ์
อัตลักษณ์
เป้าหมาย
ชีวิต
มั่นคง
คุณธรรม
พัฒนาตัวตน ๗ ด้าน ของ Chickering

8. บันได ๖ ขั้นของการพัฒนาคุณธรรม
• ขั้นที่ ๑ ปฏิบัติเพราะความกลัว ไม่อยากเดือดร้อน
• ขั้นที่ ๒ ปฏิบัติเพราะอยากได้รางวัล
• ขั้นที่ ๓ ปฏิบัติเพราะอยากเอาใจคนบางคน
• ขั้นที่ ๔ ปฏิบัติเพราะต้องปฏิบัติตามกฎ
• ขั้นที่ ๕ ปฏิบัติเพราะต้องการให้ตนดูดี ให้ได้ชื่อว่าเป็นคนดี ให้ได้ชื่อว่ามีน้าใจ
• ขั้นที่ ๖ ปฏิบัติตามหลักการ หรืออุดมการณ์ของตน ไม่ต้องการให้มีคนยกย่องชมเชยหรือให้รางวัล
Lawrence Kohlberg's stages of moral development

9. เรียนให้บรรลุ
• Transformative Learning
Informative -> Formative -> Transformative
Leadership / Change Agent
• Mastery Learning
• Learning Skills
Learn, Unlearn, Relearn
• มนุษย์ระดับ ๖
Moral Develoment of Lawrence Kohlberg

10. Mastery Learning for All : Finland’s Way
• “การศึกษาพิเศษ” เพื่อนักเรียนทุกคน
• มีในทุกโรงเรียน
• เด็กร้อยละ ๕๐ - ๗๐ เคยได้รับบริการ
• เรียนปฏิบัติ เพื่อฝึกคิด
https://www.gotoknow.org/posts/626712
https://www.gotoknow.org/posts/567656

11. Growth Mindset
https://www.gotoknow.org/posts/645908
ครูและพ่อแม่ต้องเข้าใจ เพื่อไม่บั่นทอนศักยภาพเด็กด้วยความรัก

12. Grit
ความมุมานะต่อเนื่องเพื่อบรรลุเป้าหมายที่ยิ่งใหญ่ในระยะยาว
• Passion
• Perseverance
https://www.gotoknow.org/posts/613528

14. ปูพื้นฐานแก่เด็กเล็ก
• เด็กเล็กต้องการการเล่นอิสระมากกว่าการฝึกฝน
• The Optimum Learning Zone
• เด็กเรียนได้ดีที่สุดในชีวิตประจาวัน
• ระวังเด็กถูกผู้ใหญ่แสวงหาผลประโยชน์
• พิ้นที่เล่นตามธรรมชาติ
• โลกวัตถุนิยมขัดขวางการพัฒนาเด็ก
https://www.gotoknow.org/posts/tags/พลังแห่งวัยเยาว์

15. เลี้ยงลูกยิ่งใหญ่
• สมองดีสร้างได้
• สมองวัยรุ่นมี plasticity สูงที่สุดในช่วงชีวิต
• ตั้งความคาดหวังสูง สนับสนุนจริงจัง (High expectation,
High support
• Service Learning สร้างจิตสาธารณะ
• Inspire ด้วยคุณค่าต่อผู้อื่น ต่อสังคม เลยคุณค่าต่อตนเอง
https://www.scbfoundation.com/stocks/81/file/1482233937smfbi81.pdf

16. เปลี่ยนเด็กเหลือขอเป็นเด็กดี ด้วยสี่ขั้นตอน
โรงเรียน Smokey Road Middle School, Newnan,
Georgia, USA
• หาทางให้เด็กมาโรงเรียน
• เมื่อมาโรงเรียนรู้สึกปลอดภัย
• รู้สึกว่าตนมีคุณค่า
• ได้เรียนสิ่งที่มีความสาคัญต่อชีวิตในอนาคต
https://www.gotoknow.org/posts/597882

17. Value-Based Learning (Inspiration-Based Learning)
• เรียนสร้าง “ความรู้” ใส่ตัว
• ด้วยกิจกรรมบาเพ็ญประโยชน์
• เป้าหมายเพื่อผู้อื่น/ส่วนรวม
• แรงบันดาลใจ ทา/เรียน เพื่อเป้าหมายระยะยาวที่ยิ่งใหญ่ เลย
ประโยชน์ส่วนตัว
Service Learning

18. วิถีการเรียนรู้ที่ถูกต้อง
•เรียนโดยลงมือทา เพื่อให้เกิดทักษะ (Learning by Doing)
•สุดยอดทักษะ ๔ ประการ (๓ร ๑ว) : แรงบันดาลใจ/ไฟ
(Inspiration Skills) เรียนรู้ (Learning Skills) ร่วมมือ
(Collaboration Skills) วินัย (ในตน) (Self-Discipline
Skills)
•เรียนโดยการลงมือทาเป็นทีม แล้วร่วมกันไตร่ตรอง
สะท้อนคิด (Reflection) ว่าได้เรียนรู้อะไร ต้องการเรียน
อะไรต่อ/เพิ่ม

19. ไม่เน้นสอนให้ครบตามหลักสูตร
•หลักสูตรมาตรฐานมักเน้นความ
ครอบคลุมระบุเนื้อหามากเกินไป
•ครูต้องร่วมกันกาหนดสาระส่วนที่
จาเป็นต้องสอน(สาหรับนักเรียนกลุ่มนั้น)
เพื่อให้นร. เรียนรู้พัฒนา ๔ ด้าน
•แล้วกาหนด สเกลความเข้าใจ สาหรับ
ใช้สื่อสารเป้าหมายการเรียนรู้แก่ นร.
https://www.gotoknow.org/posts/tags/ศาสตร์และศิลป์ของการสอน
สอนแบบโฟกัสเป้าหมาย

20. เน้นให้ครูและนักเรียนรู้เป้า
ชัด
https://www.gotoknow.org/posts/tags/ศาสตร์และศิลป์ของการสอน
สอนแบบโฟกัสเป้าหมาย
นักเรียนกากับการเรียนของตนได้
และเกิด sense of achievement
ด้วยเครื่องมือ
สเกลความเข้าใจ
Proficiency Scale

21. คุณธรรม จริยธรรม เกิดจากการปฏิบัติ ไม่ใช่การสออ
• Holistic Learning
• ตัวอย่างที่ทุกคน โดยเฉพาะพ่อแม่ ครู
• สภาพแวดล้อมที่บ้าน โรงเรียน สังคม สื่อมวลชน
• เด็กเรียนจากการปฏิบัติในชีวิตตามปกติ
• ครู & พ่อแม่ ทาหน้าที่โค้ช (ครูฝึก) โดยการออกแบบกิจกรรม
แล้วชวนใคร่ครวญสะท้อนคิด กระตุ้น Altruistic Brain
https://www.youtube.com/watch?v=st9dRxLUQsA
https://www.gotoknow.org/posts/570161 https://www.gotoknow.org/posts/598978

22. สอนเด็กให้เป็นคนดี
• ความเห็นอกเห็นใจ(compassion)
• เข้าใจความรู้สึกของผู้อื่น
(empathy)
• การยอมรับ (acceptance)
• ความกล้าหาญทางสังคม (social
courage)
• ความฉลาดทางอารมณ์
(emotional intelligence)
• จริยธรรม(ethics)
• ช่วยเหลือผู้อื่น(help)
• ให้อภัย (forgiveness)
คุณสมบัติ ๘ ประการ

23. สรุป วิธีฝึกาเด็กาและเยรวช ไทยทุกคนให้เป็ ค ดีมีคุณธสสม
• ต้องเปลี่ยน education platform ของประเทศไทยจากแบบปัจจุบัน
• เลิกใช้ระบบสอนแบบถ่ายทอดความรู้ ครู/พ่อแม่ เป็นใหญ่ กศ. แบบ
อานาจนิยม (didactic pedagogy)
• สู่ระบบ “นักเรียนเป็นศูนย์กลาง” เน้นฝึกความคิด ไม่ใช่เน้นเรียนวิชา แต่
เรียนรู้บูรณาการ ๕ ด้าน รวมทั้งด้านคุณลักษณะ (dialogic pedagogy)
• เลิกสอน เน้นฝึก เน้นการปฏิบัติตามด้วยการคิดใคร่ครวญร่วมกัน
• เปลี่ยนชุด classroom skills ของครู เปลี่ยนจาก “ครูบอก” เป็น “ครูถาม”
• เรียนเพื่อบรรลุผลการเรียนรู้ระดับสูง (higher order learning) คิดซับซ้อนเป็น จึง
จะเห็นคุณค่าของคุณธรรมความดี แก้ที่ root cause