OVER EENZAAMHEID, hoe ga je daar me om?

1. Ontbijtsessie28-09-2929 bij Assadaaka: De week van de Eenzaamheid.
Bij Assadaaka woonde ik vorig jaar voor het eerst de ontbijtsessie bij in het kader van de
week van de eenzaamheid. Bij Assadaaka -wat letterlijk vriendschap betekent- staat
verbinding centraal tussen mensen. Verbinding gaat eenzaamheid tegen, en daarom is
de week van eenzaamheid ook voor Assadaaka een belangrijk moment ter reflectie.
Doorgaans wordt eenzaamheid geassocieerd met een gevoel van eenzaamheid en niet
met een feitelijk eenzaam zijn. Maar is dat zo? Is eenzaamheid slechts een emotie, EN
kan het beleven van eenzaamheid een persoonlijke (relatief emotieloze) gewaarwording
worden? Alles draait om hoe een individu met de beleving van eenzaamheid omgaat.
Leren met eenzaamheid om te gaan kan ook een bevrijding van het ervaren ervan zijn.
Eenzaamheid wordt dan als een stille vriend, die je nooit zal verraden en altijd bij je is...,
want geen gezelschap is altijd beter dan slecht gezelschap, laten we dat voorop stellen.
Kwalitatief wegen tussen de betekenis en ervaring van eenzaam voelen of zijn, daar gaat
het hier om. Op de eerste plaats is er een onderscheid te maken tussen de beleving van
de eigen situatie ten opzichte van die van anderen als proces, maar ook omgekeerd als
proces vanuit de omgeving over henzelf en vervolgens in spiegel naar jou toe. In beide
beide gevallen blijft het ervaren of constateren van eenzaamheid toch een individueel
proces, want het benoemen of beleven van eenzaamheid is in geen groepsproces, want
als het een groepsproces was, dan zou er al een wij-gevoel zijn die ont-eenzaamd...
Empatie van de medemens gaat eenzaanheid tegen, maar toch zijn er fases waar jezelf
doorheen moet, daar kan een ander niks aan afdoen, want eenzaamheid is een solitair
proces als het om de emotionele verwerking gaat want naast zonneschijn bestaat regen.
Over het algemeen wordt eenzaamheid geassocieerd met een gevoel van eenzaamheid
als een fysieke pijn ervaring en niet met een bestaand sociaal isolement als feit. Maar je
kan ook eenzaam zijn temidden van een heleboel mensen, als je bijvoorbeeld met een
ernstig probleem rondloopt, waar anderen (al dan niet wetende) aan voorbij lopen. Is
het ervaren van eenzaamheid meer dan een ‘pijntje’ binnen een sociologisch gemis? Ja,
want de een kan beter pijn verdragen dan de ander; het besef van eenzaam zijn blijft.
Het ervaren van eenzaamheid komt als pijngevoel uit hetzelfde hersengebied als een
fysieke pijn van het lichaam (neuropsychologie). Het ervaren van ‘het alleen staan’ met
bijvoorbeeld het verwerken van verdriet of onrecht is een gemis van contacten of hulp
in groepsdynamiek, maar dat staat los van in welke mate een persoon in staat is om de
pijn (in stilte dus) te kunnen dragen zonder waarneming of door wegkijken van anderen.
Eenzaamheid bestaat vaak ongezien juist door het isolement wat er vaak bij gepaard

2. gaat, en hoe beter men met eenzaamheid om kan gaan - hoe subtieler de pijn wordt...
Hoe langer dat PROCES voortgaat hoe meer het persoonlijkheidsvormend kan werken,
waarbij iemands karakter en ervaringen uit het verleden wel in de vorming van invloed
zijn met de eigen psychologische veerkracht om met eenzaamheid om te gaan.
Het gaat hier niet om mijn voorgeschiedenis uiteen te zetten, maar ik ben ook hierin een
ervaringsdeskundige zeg maar, reden om vanuit eigen belevingservaring een spiegel in
reflectie te geven over het ervaren van eenzaamheid en hoe je daar zelf mee omgaat,
want hoe je went of keert je moet zelf altijd met het ervaren van eenzaamheid omgaan.
Eenzaamheid is niet slechts een gewaarwording van alleen zijn, voelen en staan. Je kunt
onder de mensen weg willen vluchten, maar dat verandert je levensssituatie niet, dus
accepteer om te beginnen de situatie van dat moment. Het leven is aan verandering
onderhevig (ook de ervaring van eenzaamheid). Ouder worden is al een eenzaamheids-
proces, want als je boven de 50 komt, kom je in het bos waar echt gekapt wordt is een
gezegde, want de een na de ander valt om je heen weg. Je wordt ook alleen geboren
(zelfs als tweeling) en je gaat alleen dood, dus eenzaamheid is niet slechts een ervaring
van gemis of feitelijk alleen staan etc. of (neuro-)psychologisch ervaren van pijn ermee.
En daarmee komen we op een ander punt, want ik kan natuurlijk lang doorwauwelen
over dit onderwerp van ervaring en benoeming van eenzaamheid in mijn visie, maar hoe
ga je ermee om? Want daar komt het uiteindelijk op neer in de praktijk voor iedereen.
Op de eerste plaats is het besef van eenzaamheid al een koers om ermee om te kunnen
gaan. We zijn geboren om (solitair) dood te gaan (als geincaneerd wezen), en het besef
ervan maakt dat je met die rekenschap bewuster je leven in het NU leeft. En ook al
veranderd daar eenzaamheid niet mee, het verandert wel hoe jij daar in staat: change
one thing, change everything is daarom een uitspraak uit de Zen filosofie bijvoorbeeld.
Geestelijkheid (religieusiteit) gaat eenzaamheid tegen en dan niet slechts door een
groepsproces van aanbidders. Sri Isu was eigenlijk ook heel eenzaam... Echt geloof is een
verbintenis met het Geestelijke en daarmee onstaat al minder eenzaamheid als (pijn-)
ervaring, want je staat nooit alleen, vandaar ook het gezegde ‘kruis naar kracht’.
N B: Ooit kreeg ik het verhaal te horen, dat God naast/met zijn volgelingen loopt, als het
ware als twee paar voetsporen in het zand op het strand. Een gelovige zat in zwaar weer
voor een zekere lange tijd en had veel alleen op aarde moeten doorstaan, en vroeg na
zijn dood aan God waar Hij was, want diegene zag op een gegeven moment enkel nog
maar een paar voetsporen, waarop God antwoorde: JA TOEN DROEG IK JOU. Natuurlijk,
dit is beeldspraak, maar ieder die zijn weg integer bewandeld krijgt antwoorden in zijn
leven en met die antwoorden ontstaat kracht om je kruis te dragen; aldus het gezegde.

3. Geestelijkheid is dus ook een kracht om eenzaamheid te kunnen dragen ook al sta je
bitterhard alleen in een keiharde strijd, zoals waarmee ook de Bhagavad Gita opent.
Maar naast religieusiteit is ook rationaliteit een kracht, want we leven HIER en NU met
menselijk bewustzijn in een menselijk lichaam, waarbij vaardigheden als relativeren,
begrip (ook wederzijds) EN het kunnen loslaten van lijdenservaringen een sleutel zijn in
het kunnen omgaan met eenzaamheid. Want hoe je het went of keert, eenzaamheid in
het verwerken ervan is een individueel proces naast het gegeven van voortdurendheid
van een situatie van eenzaamheid en de pijn ervaringen daarmee. Het verlies van een
dierbare partner door dood bijvoorbeeld, heel je niet door door vele mensen getroost te
worden, of om het ‘feestgedruis’ in te duiken: het moet slijten en ook een plekje krijgen.
Eenzaamheid wordt vooral gekoppeld aan de ervaring van pijn in eenzaam zijn, maar
eenzaamheid is niet slechts een afgesneden voelen van een meerderheid, maar eigenlijk
een solitair verwerkingsproces in hoe je met eenzaamheid omgaat, en hoewel de fysieke
situatie van eenzaamheid er niet mee verandert, verandert de lijdensbeleving ervan wel.
De mens is een groepsdier, die in staat is solitair te leven, wat ook betekent dat de
pijnervaring van eenzaamheid te reduceren is. Maar daarvoor moet je op de eerste
plaats vrede hebben met jezelf, en ratio en geloof zijn daar een trouwe bondgenoot in.
Natuurlijk is het onder de mensen komen (in vooral positieve contact-situaties) een
prima middel om de pijn ervaring van/in het moment van eenzaamheid tegen te gaan,
maar uiteindelijk gaat het om een kwalitatieve permanente of langdurige verandering in
de pijnervaring te verkrijgen en daarvoor ligt de sleutel toch echt in je innerlijk wezen.
Eenzaamheid is een prima middel om tot zelfbeschouwing te komen, zoals we eerder al
eens spraken over het omgaan MET en de zingeving VAN pijn als verborgen moeilijke
zegen naar Geestelijke ontwikkeling. Anderen kunnen daarin een spiegel zijn, want het
gezegde is ook gedeelde smart is halve smart en gedeelde vreugd is dubbele vreugd.
Ook al moet je er zelf doorheen en mee om kunnen gaan, het weten dat je morele steun
hebt verzacht ook. Draag daarom ook samen ALS het kan een eenzaamheid, want ook
dat ook is leren van elkaar in het verwerkingsproces en reduceert de pijnbeleving ervan:
(kort gezegd) solidariteit, begrip en communicatie gaat de pijn van eenzaamheid tegen,
maar de sleutel in kwalitatief omgaan met eenzaamheid ligt toch wel binnen in jezelf.
Siegfried van Hoek.