-Carpeta O Medio Mariño: cadernos informativos e fichas de traballo: o medio, as plantas, as aves, os peixes, os crustáceos, os moluscos, varios, o home (1994-95)

1. i0s
&¡Es-
+(
YA
4§
t
B,-
#&
ffi
*
ffi
"p
(§
FS
Já
F
b
o3E
VI
'§
r§g
J
§
LJ
ffi
rffi
.ffiffi
{&
ffiw
ffi
tutu
@ffi
%
d#ffi[
&e7 -¡t
§rq
wgT§ÜE
ffi
UJ
reilEE
d#¡IEE
i
i
ffil

2. O medio m ari ño

3. O medio mari ño
Adela Leiro Lois
Xosé Ramón Daporta Padín
Candea 1.994

4. r"
,'
i
;
i
INDICE;
O Camarón
Crustáceos macruros
O Cangrexo
Crustáceos braquiuros
Cangrexo ermitán, crustáceos anomuros
Crustáceos decápodos
Crustáceos isópodos
Crustáceos anfípodos
Percebe
Crustáceos Cirrípedos
óaracterísticas xerais dos crustáceos
Clasificación dos crustáceos
índice de especies
Bibliografía
3
o
7
10
12
13
14
15
16
18
19
20
21
21

5. DEScRrPcróru exteRrvR:
Animal de corpo blando cuberto dun caparazón articulado, longo e comprimido late-
ralmente , de cor castaña clara, traslúcida con pontos e liñas encarnadas
(transversais no abdome e oblicuas na cabeza). Pode medirata 10 cm. de lonxitude
sin conta-las antenas.
O corpo está dividido en:
-Cefalotórax: globoso e liso cunha prolongación cara adiante (rostro) grande e den-
tada polas dúas caras. Os ollos son globosos, grandes e pedunculados. Antenas moi
longas e articuladas e anténulas con dous flaxelos e espiñas na base. Boca formada
por: 3 pares de maxilípedos ( dous a xeito de patas), 2 pares de maxilas finas e 1 par
de mandíbulas.
Na parte inferior (peto torácico) inxírense cinco pares de patas articuladas formadas
por cinco artellos, das que os dous primeiros rematan en pinza (o segundo par máis
grande) e ó resto en unlla. As femias teñen os orificios xenitais na base do terceiro
par de patas e os machos no último.
-Abdome: longo e liso, moi musculoso, formado por seis segmentos articulados re-
matados no telson(cola) de forma triangular e alongado. Os cinco primeiros segmen-
tos van provistos dun par de apéndices con función natatoria e que as femias utilizan
ademáis para transporta-los ovos da posta. No segundo segmento abdominal os ma-
chos levan uns apéndices copuladores
antenas
anténulas cefalotórax
abdome
maxilípedo
pleópodos
(patas )
DESC INTERNA:
APARATO DIXESTIVO :formado por un conducto continuo: boca, esófago, estÓma-
go, intestino e ano que se abre no extremo do abdome. Complétase cunha gándula
de funcións dixestivas:o hepatopáncreas.
APARATO RESPIRATORIO: as branquias están fora do
corpo protexidas por unhas expansións laterais da casca
do cefalotórax que forma uns espacios chamados cáma-
ras branquiais.

6. glándula
excretora
TOMIA INTERNA
APARATO CIRCULATORIO: un corazón en posición dorsal do que saen as arterias
APARATO EXCRETOR. glándulas situadas na base das antenas
SISTEMA NERVIOSO: formado por unha masa cerebroide e unha cadea de nervios e
gánglios ó longo do corpo.
BIOLOXíA:
ALIMENTACIÓN: os camaróns son omnívoros detritívoros e depredadores. O seu
alimento fundamental está constituído por por detritus orgánicos, algas e animais de
corpo blando como Bequenos crustáceos, miñocas, moluscos. Pode atrapar algunhas
presas coas espiñas da cola. En estado larvario aliméntase de planto.
RELACIÓN CO MEDIO E DEFENSA:é un animal de actividade nocturna.Os cambios
no ambente detéctaos cos ollos (imaxes, cambios de luz) e coas antenas (olfato,
gosto,presión,cambios químicos). Desplázase nadando e fuxe rapidamente cara
atrás con impulsos da cola. Pasa a maior parte da súa vida ligado ós fondos mariños
e camiña por eles mediante as patas locomotrices e erguendo
abdome. Pode cambia-la cor en función dos fondos onde se atope.
O SEU
REPRODUCCIÓN:
A fecundación é interna. Cando a femia está recén
mudada e co corpo mol ten lugar a cópula. O ma-
cho deixa o espermatóforo na femia mediante os
apéndices copuladores, logo prodúcese a madu-
ración dos ovocitos da femia, a fecundación cos
espermatozoides e a formación dos ovos que son
expulsados ó exterior e fixados nos apéndices ab-
dominais da femia para a súa incubación.
FERENCIAS ENTRE SEXOS
A posta de entre 1.000 e 6.000 ovos ten lugar dúas ou máis veces no ano e a dura-
ción da incubación é variable : dous meses na primavera e catro meses no inverno,
t_ _ - rY"''l- -L! remia ^,*, ff"- - ' macho (*J_ J

7. A larva pasa por varios estadios de
desenvolvemento, o primeiro (zoea)
dentro do ovo e ó saír'ó exterior des-
pois dunha eorta vida transfórmase en
mysis qup despois de sete mudas
transfqrmaqe nun camarón xuvenil
(mide aprox. E mm.¡. Alcanzan a madu-
rez és 2/3 anos e viven de 5 a 6.
»
¡t/
¡fl¡ll l4,t Fñ,1
#,r^
¡q r[ l{,{ n .n.I
*1r/
¿iltlVla,Emñ.1
45)tlüVla,lm,l
§e veRdeR tamén eomo
habitan RormalmeRte na
=:-:->.-
- ::--
2il I l¡,7 ñm.r
/
D-¡vCril.Dnto
ln¡rlo
§W
ffi
É frecuente atopar camaróns parasitados nas branquias por un
isópodo (Bopyrus squillarum) sin que resulte afectada a súa carne.
HÁgltRf: costas rochosas e fondos pouco profundos desde o
nivel da marea ata os 40150 m,, pozas de baixamar e augas tran-
quilas. Xeralmente vive en zonas de abundantes algas e sebas,
fondos areosos limpos ou fangosos, Tamén son frecuentes nas
bateas de mexilón. Realiza pequenas migracións desplazándose cara ó sur no verán
e máis á norte e a menos profundidade np inverno.
EI§TRIEUCIÓru1 Atlántice Norcriental dende Dinamaree ete oabo Blanoo c Maurita=
nia; Mcditerráneo dende Xibreltar é Mar Negr0'
IMPORTANEIA; é unhe especic relativameRte abundante e eleeRza preoio§ moi elto§,
Moi impofteRte pere e eseRomía da Rías de Arousa §ende aE leRxe§ onde mái§ §e
oCImercialize a§ de 0 Grove e llla de Arousa'
UTItIDADE! pere ooRsumo humán e como cebo vive pare e pe§ce'
SAPTURA: nos fendos limps§, §ebais e golfeiros ecR rasto do oamarón e bou de
vera e nas pedras e batees eoR Rese§, A pé captúrase en meRor eentidede egn truel
c aÉe bravá, O tamaño mlnimo de eaptura é de 30 mm, e RoR teR perlodo de veda'
EEPECIE§ EEMETTANTE§:
Moi pareeidos anque de mener tamaño c que se pe§eaR e
camerán§ §on o Palaemen elegans e P, adper§u§, que
beiramar e nas pozas,
0 camarón da area (GranEon orangon) é unha
especie §in velor comereial que vive Ro§ areai§ c
adoita eRterrerse ne area oonfundindo§e eo foR=
do e deixando só ó dcseubcfto os ollos e a§ en=
tenas,
Outras c§peeic§ scmellante§ quc aRque nen existeR na no§a zoRe por vlvlren
§randes §rofundidades sen habituais ne eCInsumo son as gamba§, langostinos
carabincros,
e
e
CICLO REPRODUCTIVO DO CAMAR

8. Crustáceos decápodos
O camarón pertenece a un grupo chamado macruros dentro da clase dos crustáceos
re ás seouintes características :
* corpo cuberto dun esqueleto externo groso e articulado
* dividido en:
-cefalotórax ou cacho (cabeza e tórax) cunha prolongacién cara adiante
(rostro) ben desenvolvido, dous pares de antenas longas, dous ollos pe-
dunculados e cinco pares de patas articuladas.
-abdome estendido e ben desenvolvido rematado en aletas grandes
(telson)
*respiración branquial
*reprodución ovípara e desenvolvemento das crías por metamorfose
*crecemento a base de mudas
Podemos atopar dous tipos:
*nadadores como os camarón e as gambas
*marchadores ou reptantes como a lagosta, o lumbrigante, a cigala, o san-
tiaguiño e o cangrexo de río.
|,,EAG9§I ,.,, ',.,,.',',,,,,,,.
pál¡¿¡¡rs elepnas __l
Ten un cacho de cor castaña, robusto e de supedicie
espiñenta do que saen unhas antenas longas e gto-
sas.O abdome remata nun telson ancho e forte. Chega
a medir 50 cm.
BIOLQXíA: aliméntase de bivalvos, ourizos, gradice-
nÁAltRt: sustratos rochosos de 20 a 10ó m. de fondo. No inverno emigra a nráis foncirlra.
eaptúrase con nasas e alcanza un alto precio nos mercados. otamaño rnÍnirno de r::aptrrra ri
de 20 cm. e está en veda do 1 de setembro ó 1 de xuño
EUM B,RI GAN TE::::::,:,,rr ",',,:i,,,',.,::H a arü.§ :
i át m m a r u s
Ten q cacho cilíndrico e liso e o abdome moi desenvol-
Vido e rematado nun amplo telson. É de cor negra azu-
lada. Os tres primeiros pares de patas rematan en pin-
zas sendo moi grandes as primeiras.Mide ata 50 cm.
BlO[=OXí,4: aliméntase de bivalvos, vermes e peixt.s
m0d0s. A femia pon de 5.000 a 30.000 ovos que incui:ir
durante 10 ou l2 meses.
';uxetos r-o:,rpéndices abdr:n¡irrais
H,ABITAT: perto da costa no verán e máis ó fondo no inverno
eaptúrase con nasas e a súa carne é moi valorada. O tamaño míninrt-r t1e captura é de 25 cm
e está en veda do 1 de setembro ó 1 de xuño.
-l
Tgn o corpo aplastado, groso, curto, e rugoso . A cor é casla-
ña eseura con manchas azuis e alaranxadas. Na parte diantei-
ra destaean unhas prolongacións aplanadas na base das ante-
RAs. As patas rematan todas en unllas.
HABIT,AT: fondos rochosos e areosos ata 40 m. de fondura.
E bastante escaso. Captúrase con nasas e ó arrastre. A talla
mlnima de eaptura é de 12 cm.
6

9. DESCRIPCION EXTERNA:
Animal de corpo blando cuberto por un es-
queleto externo duro e articulado de cor
parda, verde oliva ou verde escura e máis
amarela por debaixo que pode medir ata
30/50 mm. de lonxitude. Corpo dividido en :
-Cefalotórax: con forma de escudo penta-
gonal co borde dianteiro dentado e super-
ficie marcada con regos. No borde anterior
están:
-un par de antenas curtas
-un par de anténulas replegables
-un par de ollos compostos pedunculados e móveis.
-unha boca cuberta por un par de mandíbulas, dous pares de maxilas e tres pares de
patas-maxilas.
Por debaixo está o peto torácico, unha parte dura e segmentada na que se inxiren
as patas locomotrices formadas por cinco artellos . O primeiro par de patas remata
nunhas pinzas moi desenvolvidas e os restantes en unllas.
ante
-abdome: de forma triangular, formado por seis segmentos, pouco desenvolvido, sin
telson e repregado sobre o peto torácico. É un elemento diferenciador do sexo. Na
femia é máis ancho e oval e leva catro pares de apéndices abdominais con sedas
para suxeta-los ovos da posta. O macho leva un par de apéndices copuladores inxe-
ridos nos dous primeiros segmentos abdominais.

10. DEScRrPcrórrl lrureRruR:
APARATO DIXESTIVO formado por un conduc-
to contínuo: boca, esófago, estómago con pe-
zas masticadoras, intestino e ano que remata
no extremo do abdome.
APARATO RESPIRATORIO :oito branquias
situadas na cavidade branquial que se comu-
nica co exterior cuns orificios situados na base
do primeiro par de patas. A auga circula de
adiante atrás e volve a saír por diante.
e§ómago
gónadas
branquias
APARATO CIRCULATORIO: un corazón en posición dorsal do
que saen as arterias.
APARATO EXCRETOR: glándulas situadas na base das ante-
nas.
SISTEMA NERVIOSO: formado por un grupo de gánglios fusionados nunha masa
central en posición dorsal, dous gánglios cerebroides na cabeza e os nervios.
APARATO REPRODUCTOR: as gónadas do macho están conectadas cos apéndi-
ces copuladores abdominais. Os ovarios da femia conéctanse mediante os oviduc-
tos cos poros xenitais situados na placa esternal a nivel do terceiro par de patas.
BIOLOXíA:
ALIMENTACIÓN: é carnívoro cazador ou carroñeiro. A súa dieta componse de pe-
quenos animais (peixes, moluscos, crustáceos,vermes...) e de restos que captura e
suxeta coas pinzas .
RELACIÓN CO MEDIO E DEFENSA: detecta os cambios do ambente cos oilos
(imaxes, luz) e as antenas e anténulas (olfato, gosto, temperatura, presión...) Desplá-
zase polo fondo cos catro pares de patas marchadoras. Utiliza as pinzas para atrapar
presas, defensa ou ataque. Cando se asusta afúndese no sustrato co movemento
das patas ou agóchase debaixo das pedras. Cando está en actitude belicosa ende-
reitase e ataca coas pinzas abertas. Pode permanecer moito tempo fora da auga e
soporta augas de moi diferente salinidade.
E un inimigo temido nos parques de cultivo xa que devora as crías dos moluscos.
E frecuente atopar cangrexos parasitados cun
crustáceo cirrípedo a Saculina carcini. lntrodúce-
se no cangrexo en forma de larva e cando alcanza
o pleno desenvolvemento aparece como unha ma-
sa globosa e lisa de cor brancoamarela situada
entre o peto e o abdome. Aliméntase a expensas
do cangrexo e impídelle o crecemento e o desen-
volvemento sexual ata que o mata.

11. REPRODUCCIÓN: a fecundación é interna. Na cópula o macho
deposita os espermatozoides nun receptáculo situado no interior
dos poros xenitais da femia e alí fecúndanse os ovos. A posta
(ata 200.000 ovos) queda fixada nos apédices abdominais duran-
te o tempo de incubación (40/60 días). Do ovo sae unha larva
zoea e despois de varias mudas transfórmase en megalopa e
ésta en exemplar xuvenil. Alcanzan a madurez sexual ós dous
anos (35 mm. de lonxitude).
HÁEITRT:
Fondos de area perto da costa, esteiros, costas rochosas da zo-
na infralitoral e portos.
DISTRIBUCIÓN:
Atlántico oriental e occidental. Ceilán, Australia, lllas Hawai. É
moi abundante na ría.
IMPORTANCIA:
reproductivo
A carne é pouco valorada, véndese especialmente para fora de Galicia. Usase tamén
como cebo para a captura do polbo.
CAPTURA:
Con nasas e redes cangrexeiras. A talla mínima de captura é de 35 mm.
ESPECIES SEMELLANTES
,.
§ffidg/
oos oi .
:H: N
M$larva Hl
megalopa
J
úT{¡+fli,
xuvenil
Ten o cacho aplanado, máis ancho que
Iongo, de forma cáse exagonal e cor
castaña escura con franxas azuis nas
pinzas e moi veluda. Na parte dianteira
do cacho ten cinco dentes a cada lado
dos ollos. Primeiro par de patas en pin-
zas desenvolvidas, tres pares en unllas
e o quinto rematado en pá, adaptado á
natación. Pode medir máis de 7,5 cm. e
pesar 250 gramos sendo máis grandes
os machos que as femias.
BIOLOXÍA: é omnívora, captura animais
máis pequenos de todo tipo, e come restos de algas. A época de reproducción é de febreiro a
abril e a veces tamén no verán.A femia pon arredor de 250.000 ovos . Noctqrna.
HÁBITAT: fondos rochosos, areoso-fangosos ou de algas da zona infralitoral ata os 70 m. de
fondura. Son frecuentes nas bateas de mexilóns xa que gabean desde o chan polas cordas.
Ten unha carne moi cotizada. Captúrase con nasas, bou de vara ou trasmallos. A lonxa que
comercializa máis cantidade de Galicia é a de O Grove. Talla mínima legal de captura: 6
cm.(peso aprox. de 100 gramos). Está prohibida a captura de femias ovadas

12. tsRAQU.[U'ROS Oir§iáiAáó§
O cangrexo e a nécora pertenecen a un grupo chamado braquiuros dentro da clase
dos crustáceos e que se diferencian dos macruros fundamentalmente por te-lo ab-
dome pouco desenvolvido e replegado sobre o peto torácico. Responden ás seguin-
tes características xerais:
*corpo cuberto dun esquetelo externo groso e articulado, dividido en:
-cefalotórax ou cacho máis longo de de forma redondeada, cun rosto moi
reducido ou sen é1, dous pares de antenas curtas, dous ollos peduncula-
dos e cinco pares de patas articuladas das que o terceiro nunca remata
en pinzas.
-Abdome pouco desenvolvido, sin telson, e replegado sobre o peto torá-
cico
*Respiración branquial
*Reprodución ovípara con fecundación interna e desenvolvemento das crías por
metamorfose.
*Crecemento por mudas.
,CONGUITO,,,,,,,,,,,,.,,,,,,,,lt/lacropipu§
IL
I
Caparazón exagonal con liñas transvesais paralelas, velu-
do, de cor encarnada intensa con manchas amarelas e
moradas. Máis rosado polo revés. O quinto par de patas
remata en pá. Miden 45 cm.de longo por 55 cm.de ancho.
BIOLOXíA: aliméntase de moluscos, pequenos crustáceos,
vermes,... Nocturno.
HABITAT: fondos próximos ás rochas entre 10 e 7o m. de
fondura.
Utilízase para consumo humá pero con menos valor que a
nécora (especialmente en sopas, paellas...). captúrase con nasas e bou de vara.
GANGREXO,...REAL r ,';', '. Géryon atfinisl
Caparazón de cor encarnada, e forma hexagonal con cinco
denteb no beira dianteira ós lados dos ollos. Primeiro par de
patas con pinzas ben desenvolvidas e os restantes moi lon-
gos e rematados en unllas finas e longas.Os machos poden
chegar a pesar 2,5 kg. e as femias 600 gr.
HABITAT: fondos do cantil, xeralmente a partir dos 500 m.
de fondura.
Captúrase con nasas especiais (semellantes ás da nécora,
máis grandes e reforzadas). Comenzou a capturarse de xeito
habitual e comercializarse a partir do ano 1.990 en O Grove
e está moi valorado para o consumo humán.
PA,ilEIRO ' 'Pólvb,ius hiensloÚi
Cacho redondeado e moi veludo por debaixo.De de cor parda
crara a encarnada e máis crara nas patas.Catro pares de patas
coa ponta aplanada, e as primeiras en pinza forte,
HAgttRf: zona peláxica. Periódicamente aparece nas praias
en gran abundancia. Sin interés comercial, úsase como abono.
10
!
I

13. QUE!.MACASAS.:::;: :::::: : 'már,'?,aratüs
Cacho de forma case cadrada con espiñas nas marxes dianteiras
de cor amarela verdosa, castaña ou case negra con debuxos irregu-
lares. Pinzas desiguais e moi robustas. Patas anchas e comprimi-
das. Pode medir arredor de 35.mm. de longo
BIOLOXíA: aliméntase tanto de pequenos animais como de algas.
Aguanta moito tempo en seco. Non resiste as augas contaminadas.
HÁBITAT: nos buratos das pedras no límite da auga.
Moi pequeno (1,5 cm. a femia, o macho é máis pequeno), case esféri-
co de cacho brando e liso de cor brancomarela e transparente.
BIOLOXíA: aliméntase de partículas do planto
HÁBITAT: dentro dos mexilóns e ostras sin producirlles dano aparente.
!
¡
Pequenos cangrexos de cacho triangu-
lar e espiñento e patas moi longas que
xeralmente aparecen cubertos de algas
e esponxas.
HÁBITAT: entre as algas do infralitoral.
Comúns na Enseada do Umia.
::, :':':Mdi d::§4ü in a d o
Cacho convexo de forma oval na parte posterior e trian-
gular na de adiante rematada en dúas espiñas fortes.
Todo él está cuberto de espiñas e pelos duros e gan-
chudos ós que suxeita algas para camuflarse. Patas
tamén peludas e rematadas en unllas fortes agás as
pinzas. A cor é pardo-encarnada. Mide ata 18 cm.de
longo.
BIOLOXíA: Aliméntase de algas, hidrozoos e brio-
zoos.No verán xúntanse en grandes grupos para a re-
producción e os machos rodean ás femias recén muda-
das para protexelas. A fecundación dos ovos (uns
150.000 dura 7/8meses.
HÁBITAT: fondos rochosos ou areosos con abundancia de algas e pedras dende a franxa in-
fralitoral ata os 50 m. de fondura.
É un marisco moi apreciado polo seu sabor e a demanda é tan grande que fai que se importe
de Francia en grandes cantidades. Captúrase con nasas, miños, tramallos, ó espello...A talla
mínima de captura ,6 de 12 cm e está prohibida a captura de femias ovadas,
!
I
Cacho oval, ancho, festoneado na beira e finamente gra-
nulado na superficie, de cor pardo-alaranxada. Pinzas moi
robustas e o resto das patas máis ben cortas, peludas e
rematadas en unlla. Pode medir ata 30 cm. de aneho.
BIOLOXIA: aliméntase de moluscos, crustáceos, equino-
dermos e outros pequenos animais de fondo,
HABITAT: fondos areosos e rochosos dende a beiramar (os máis novos) ata 100 m.
A súa carne é moi apreciada. Captúrase con nasas. A talla mínima é de I cm,
11

14. CAñ.G:REXO:,:,E,R U,lÍÁñ;:1:IÓAffi .M eC H n s,bernháidui:.r';:, '
DESCRIPC¡Óru: a característica principal é o abdome
brando o que os obriga a vivir como inquilinos de
cunchas valdeiras de caracois e provoca a desigual-
dade entre as patas dun mesmo par. Conserva o ce-
falotórax endurecido, as pinzas fortemente desen-
volvidas (unha máis grande que a outra) e dous pares
máis de patas grandes e espiñentas rematadas en
unhllas. Os dous últimos pares están atrofiados. O
abdome está enrolado igual que a cuncha onde vive.
A cor é gris-encarnada ou parda. Pode medir ata 10
cm. de lonxitude.
BIOLOXíA: aliméntase de vermes, crustáceos, carro-
ña e detritus vexetal. Cada vez que medra ten que
cambiar de cuncha. É frecuente que sobre a mesma
vivan tamén esponxas, e sobre todo a anémona Ca-
lliactis parasítica que cos seus tentáculos urticantes
sérvelle de protección ó tempo que ela gana en movilidade. Esta convivencia é tan
axustada que cando o cangrexo cambia de cuncha traslada ás anémonas.
nÁg¡tRf: fondos duros a pouca profundidade.
ANOMU'ROS Cru§tá C é,o§..d,éló apod,o§
Características xerais.
*Corpo cuberto total ou parcialmente de esqueleto externo groso e articulado co
abdome de tamaño intermedio entre os macruros e os braquiuros, normalmente
replegado ou enrolado.
*As quintas patas están reducidas e viradas cara arriba
no demais son semellantes ós outros grupos xa explicados.
Podemos atopar varios tipos:
* abdome brando e enrolado: cangrexos ermitáns
* abdome duro, segmentado e flexionado cara ó tórax: araña (cangrexos xastre)
* semellantes ós cangrexos : cangrexos de porcelana
ARAÑA Gá¡!aitéia sf/rgo§á
Corpo aplanado e rostro rematado en punta. As patas (agas o
quinto par) son fortes, espiñentas e peludas. Pinzas moi desenvol-
vidas. Abdome grande e replegado.Cor encarnada con estrías par-
das e raias azuis. Vive a bastante fondura en zonas con pedras e
refuxios para agocharse.
CANGREXO DE PORCEI-ANA LISO Pisidia tongicornis
Moi pequeno. Cefalotórax globoso de 6 a 8 mm. de cor variable (crema,
marrón, encarnado). Pinzas moi grandes e desiguais. Aliméntase de partí-
culas en suspensión e é abundantísimo nas bateas de mexilón (de 15.000 a
20.000 por metro de corda).
12

15. t
ORüi§ifi CE6§:.:.DECÁP6úO §
Os grupos de animais estudiados anteriormente teñen unha serie de características
comúns das que destaca especialmente o teren 10 patas locomotrices (de ahí o no-
me de decápodos). Pertenecen á orde dos decápodos.
Características xerais:
*Corpo cuberto de caparazón duro e articulado, dividido en:
-cefalotórax: cabeza e tórax fusionados e cubertos por un caparazón
(cacho) amplo que cobre as branquias.
.un par de antenas e outro de anténulas
.o//os compostos e pedunculados
.Boca cuberta de maxilas, mandíbulas e palpos
.Tres primeiros pares de patas torácicas modificados en pezas bu-
caís, os outros cinco son paúas locomotrices, ás veces con pinzas.
-Abdome: está ben desenvolvido e ten apéndices nadadores. O felson é
triangular
*Reproducción ovípara e desenvolvemento das crías con metamorfose
*Respiración branquial
Á orde dos decápodos pertenecen numerosas especies, das que citamos só algun-
has das máis importantes ou coñecidas. Tamén podemos atopar entre outros:
MACRUROS:
*Anthanas nÍúescens, de pequeno tamaño, con aspecto de lombrigante
ANOMUROS:
*Cangrexo de porcelana peludo (Porcellana plattychelles), pequeno, moi peludo,
que se atopa debaixo das pedras.
BRAQUIUROS:
*Felpudo ou dormiñ6n (Atelecyclus undecimdentatus), cangrexo de caparazón
ovalado e avultado, branco e recuberto de pelos. Vive enterrado.
*Patulate (Macropipus depurator), de caparazón redondeado e cor castaña, coas
patas longas.
*Xanto incisus, cangrexo con aspecto de boi pequeno.
*Eriphia verrucosa, parece un cangrexo normal, de cor encarnada e con avultamen-
tos nas pinzas e na parte de adiante do cacho.
*Corysfes casivelaunus, cangrexo de cacho oval alongado cará adiante e antenas
moi longas, de cor branca. Vive enterrado na area.
*Piluminius s.p. Cangrexo moi pequeno e peludo que vive debaixo das pedras. ten
unha pinza máis grande que a outra
13

16. G.R,UISTACEOS.,.lS ODOS
Características xerais :
*De pequeno tamaño
*Corpo aplanado'e sin caparazón dividido en:
-Gabeza con:
*Un par de anténulas e antenas pequenas ( antenas máis visibles)
*Ollos compostos non pedunculados
"Boca rodeada de pezas maxilares e palpos
-Ig¡eX formado por 8 segmentos, cada un cun par de apéndices . O primeiro par
de apéndices torácicos (patas) transformado en pezas bucais e os restantes
marchadores.
-Abdome formado por 6 segmentos, os cinco primeiros en forma de folla que
funcionan como branquias e o 6o adaptado á natación.
*Reproducción ovípara. Teñen unha cámara incubadora para os ovos e larvas.
*Branquias situadas nos pleópodos (apéndices abdominais)
*Vida terrestre ou acuática.
Idóitda:,:'b:áltié'a
Corpo aplanado, oblongo, coas beiras lixeiramente convexas. Ab-
dome máis estreito que o tórax rematado nun telson longo con for-
ma de quilla e con tres dentes no extremo. Antenas de lonxitude
aproximada á cuarta parte do corpo e anténulas moi pequenas. A
cor pode ser castaña ou verde, asegún a zona onde vivan. A femia
pode medir ala1,7 cm. e o macho 3 cm. Boa nadadora. Aliméntase
de algas, hidrozoos e carroña
HABITAT: augas de pouca fondura entre algas, fango, detritus de
vexetais e fondos con sustancias en descomposición.
PI:OEEO,..DE.,g¡P Ei,g,:i.álóé:éiái,i.é:.a
Corpo oval aplanado de ata 2,5 cm. de lonxitude de cor variable de gris a
pardo verdoso e con manchas. Lonxitude das antenas de 213 a do corpo. Os
segmentos torácicos e abdominais rematan con espiñas laterais. Os apéndi-
ces do sexto segmento abdominal son moi longos e visibles por detrás do
telson. Pode vivir tanto na auga como na terra. Nocturna. Aliméntase de al-
gas, especialmente nas pedras.
HABITAT: rochas da zona intermareal.
sé'ilátü¡n
Corpo oval de cor parda variable. A femia mide ata 1 cm. e o macho 1 ,2 cm.
Antenas e anténulas cortas. O sexto par de apéndices abdominais rematan
nuns artellos visibles aplanados e coas beiras externas aserradas. Patas pe-
quenas pouco visibles. Aliméntase de restos de algas e detritus.
HÁAttnl: en fendas e debaixo das pedras na zona media litoral.
OUTRoS |SÓPODOS MARIÑOS: Piollos dos peixes e dos camaróns
14

17. CRUSTACEOS ANFIPODO.S
CaracterÍsticas xerais:
trul-_ry Tatítrus saltator :''t:'l
Corpo moi comprimido e abdome cofio con tres pares
de pleépodos (apéndices abdominais) dirixidos cara
atrás e tres pares de patas saltadoras. Cabeza achatada
con antenas longas. A segunda pata torácica remata en
garra.A cor é branca ou crema traslúcida. Pode medir
ata 1,6 cm. Aliméntase de algas. Excava buratos no
chan para refuxiarse e frecuenta as moreas de algas en
descomposición. Desplázase a saltos e pode nadar na auga
HABITAT: praias e zonas areosas.
Corpo comprimido e curvado de cor branca ou crema e traslúcida.
Abdome con tres longos apéndices nadadores e outros tres curtos
adaptados para o salto.
Semellante ó anterior, vive nos niveis máis baixos da marea.
r Caprella s.P. I
Corpo longo e delgado co abdome reducido e a cola residual que pode
medir ata 2 cm e de cor encarnada crara e traslúcida. Cabeza con
antenas sen dividir. As primeiras patas locomotoras dianteiras están
adaptadas para a captura e os seguintes reducidos. Suxétase ás algas
lnediante as súas patas ganchudas e permanece ergueita esperando o
paso dunha presa que captura coas patas dianteiras. Aliméntase de
pequenos crustáceos e larvas.
HÁBITAT: zona sublitoral entre algas e pólipos. Moi abundante entre
as alqas das bateas.
*De pequeno tamaño
*Corpo sin caparazón e aplanado lateralmente dividido en:
-csbgze con:
*un par de antenas e anténulas con desenvolvemento variable
*ollos compostos, non pedunculados
*boca rodeada de pezas maxilares e palpos
-tóral formado por oito segmentos, cada un cun par de apéndices. O primeiro
par de apéndices está xeralmente modificado como pezas bucais e os restante§
seis pares son moi variables e rematan en pinza ou en garras que utilizan para
suxetarsc .
-ab4ome: formado por seis segmentos dificiles de dintinguir do tórax. Tres pares
de patas saltadoras, tres pares de epéndices nadadores e un telson no remate.
*Reproducción ovípara. Teñen unha cámara incubadora para os ovos e larvas.
*Branquias situaclas nas patas torácigas
15

18. W t:;l:¡,1,¡¡Ii:|:¡,,tt,t¿,Lt::::tt':,
-
DESCRTPcTóru exreRNA:
Animal de corpo blando formado por.
Pedúnculo ou pé: carnoso (múscuio) , pro-
texido por unha pel forte de cor negra ou
parda escura e lustrosa, finamente granula-
da e que por Lln extremo fíxase nas rcchas .
No interior contén parte da cabeza, os o/¿i-
rios e os músculos carnosos.
Capítulo ou unlla: composta por dúas
membranas triang¡ulares qLle envolven o cor-
po a xeito de manto e sobre as que están
inxeridas cinco placas calcáreas grandes e
outras máis pequenas de cor rosada, rlue
non están apegadas na parte ventral e sLi-
perior e actúan como ,yalvas que ai:ren e pr¡chan coa axuda dun músculo aductor.
DESCRtPCIérrl ¡rutrRruR:
A cabeza atópase en parte no interior citi pé
e só quedan restos das primeiras antertas
transformadas na gándula cementaria que
fixa ó animal contra a rocha.
A rexión torácica forma a maior parte do
corpo xa que o abdome practicamente non
existe. Dela saen os apéndices torácicos ou
cirros, moi longos e provistos de sedas (seis
pares).
APARATO DIXETSTIVO: formado por unha
boca coas pezas masticadoras moi reduct-
das, esófago e intestino en forma de U e
remata cun ano en posición dorsal. Os OR-
GANOS EXCRETORES son as glándulas maxilares situadas g gqrén da hQea,
Non ten arterias nin corazón, o sangue circula pqlas paredes do mante c pglg pé
gracias ó impulso dunha bomba sanguínea situada entfe I E§Ófago e e mú§eulg
aductor. Non existen branquias e a súa funciun fanna os qirrqs e a savidade iRtefRe,
SISTEMA NERVICSO: grupo de gánglios e nervie§, Os Órganes d9§ §cntide§ mái§
importantes son uns pelos sensoriais situados nos cirrg§.
APARATO REPRODUCTOR: son hermafroditas que maduran §imulteneemeñte 0§
dous tipos de górradas. O téstículq está formades por unha glándula moi ramifieeda
que se extende no intre da súa madurez po¡ todo q espaeie libre posible do oapÍtule
desembocando n.-rn órgano copulador (pene). O pvario é unha glándula eR forma dc
acio situada na base do capítulo e que se estende entre é§te e g pé'
aduolgr
testíou
ans
U
intcstino
oav¡dadc
do manto
gánglie
booa
9VAn9
glándule
adhesiva
16

19. BtoLoxíA:
nlifr¡frufnClÓN: co capítulo aberto os cirros estendidos mévense ritmieamente a
moita velociadade e capturan partículas alimenticias (especialmente fitoplanto) sus-
pendidas na auga para dirixila eara á boca con contraccións rápidas.
RELACIéN E DEFENSA: son sedentarios e captan as variacións no ambente por
medio das sedas dos cirros, Protéxense pechando o eapítulo.
REPRODUCCIÓN: son hermafroditas, un mesmo individuo ten desenvolvidas géna-
das masculinas (testículos) e femininas (ovarios). A fecundación é cruzada e interna,
O pene prolóngase fóra do corpo dun individuo e penetra na cavidade do manto de
outro que funciona como femia para depositar nela os esmatozoos(1). Os ovos son
incubados nunha cavidade do manto, o ovisaco(2), e deles sae unha larva nauplio
que nada libremente na auga, mide 0,3 mm,(3). Ésta vai crecendo e sofrindo diversas
transformacións ata chegar ó estadio de larya eipris (4) que pasa por seis estadios
de desenvolvemento diferentes sofrindo profundas transformacións" O corpo está
envolto por un caparazón bivalvo e ten un par de ollos compostos e seis pares de
apéndices torácicos (patas). Fíxanse ás pedras mediante unha sustancia adhesiva
que segregan unhas glándulas situadas na parte dianteira da cabeza(s)" O capara-
zón que cobre o corpo da larva permanece no adulto en forma de manto cubríndose
das típicas pezas calcáreas.
rs
[^
Ciclo Reproductivo do percebe
HÁgltRt: vive apegado, en grupos nurneroros, ás rochas onde rompe moito o mar,
dende o nivel cero das mareas ata 7 m, de profundidade.
DISTRIBUCIÓN: Oceáno Atlantico. Na nosa zona hai algúns nas costas de mar
aberto por fóra da ría e nas lllas de Ons e Sálvora.
UTILIDADE E IMPORTANCIA : para consumo humán en fresco, é un dos mariscos
máis valorados do mercado. Actualmente estanse a importar, debido á gran deman-
da, de Portugal e Marrocos.
CAPTURA: mediante rasquetas para despegalos das rochas nas que viven. Talla
mínima legal: 4 cm. (aproximadamente 1 ano).
17

20. G.RU.ST, os crRRípeoos
O percebe pedenece ó grupo de crustáceos cirripedos coas seguintes características
xerais:
* En estado adulto son sedentarios e teñen o corpo moi transformado:
-corpo xeralmente protexido por pezas calcáreas
-apéndices adaptados para capta-lo alimento por filtración da auga
* reproducción ovípara, hermafroditas
*desenvolvemento das larvas con metamorfose
Podemos atopai varios tipos:
*Manto con placas calcáreas: percebe, percebe da madeira, arneirón, ...
*Corpo nuo, xeralmente parásitos: Sacculina carcini (ver ficha cangrexo)
F.E:RCEBE...DA.. MADE¡RA á'n'áfiférá
o capítulo está formado por cinco placas, lisas e translúcidas de cor branca -
gris. Pedúnculo de 1o a 20 cm. de lonxitude, delgado e rnenos musculoso que
o do percebe común de cor castaña crara.
HABITAT: fíxase a obxectos flotantes en alta mar (madeiras, boias...)
É frecuente atopalo sobre distintos materias que deixa o mar nas praias de
rnar aberto.
Corpo cónico cuberto de placas duras e calcificadas cun oco no
centro a xeito de cráter polo que asoman outras pezas móbeis
que pode abrir e pechar para saca-los cirros. Constitución inter-
na e bioloxía semellante ó percebe. HÁBITAT: viven apegados
directamente ás rochas e outras superficies, tanto fixas coma
móbeis (cascos de barcos, flotadores de bateas, madeiras, cun-
chas de moluscos...).
Existen varias especies de balanos e outras semellantes
ocupando cada unha un espacio determinado dende o
nivel supralitoral (zona de salpicaduras) ata o infralitoral
(zonas que non quedan nunca ó descuberto).
ARNEIR Elminius modesfus
Semellante ós anteriores, co cono formado por catro placas.Mide ata 1
cm. de diámetro"
Soporta moi ben as variacións ambientais o que lle permite colonizar
con éxito todo tipo de hábitat. É orixinario de Ausjralia e a partir do ano
1.940 estendeuse con moita facilidade por todo o Atlántico.
=ffi
ffi
18

21. 0§,ii,iiGiiR,U.§.tileiE.O'S.
Tódolos grupos de animais estudiados neste traballo (e outros moitos que non
se citan) pertenecen á clase dos crustáceos, dentro dunha clasificación supe-
rior: o tronco dos artrópodos ou articulados, o grupo máis extenso e variado do
reino animal.
Características xerais :
Ademáis dos grupos explicados, existen outros moitos que non citamos por ser
pouco coñecidos, por non ter representantes na nosa zona ou porque para o
seu estudio é preciso o uso de medios máis complexos.
Ostrácodos, copépodos, cladoceros...e outros, pódense observar con mi-
croscopios e lupas, tanto nas augas salgadas como nas dóces.
"Non teñen esqueleto interno senón un caparazon ou exoesque-
leto de quitina impregnado ás veces de carbonato de cal, e que
muda per¡od¡camente ó aumentar de tamaño o animal.
*Corpo dividido nun número de segmentos variable:
-§aE9ZA, xeralmente con dous pares de antenas, uil de
mandíbulas e dous de maxilas.
-L!íE¡t ás veces fusionado coa cabeza e do que parten as
patas locomotrices (apéndices torácicos ou pereiopodos)
-Abdome con apéndices (pleópodosl con diversas fun-
cións: nadadora, suxeta-los ovos nas femias, saltadora...
"Respi ración xeral mente branq u ial
"Reproducc¡ón ovípara e case todos con desenvolvemento indi-
recto das crías (metamorfose)
"A maioría son acuáticos (especialmente mariños)
19

22. OS CRUSTACEOS: ctasificación
EXE.M.Pl-OS S.LlB.OR.EE ORDE s:rr.B,GEA§,E
NADADORES
-corpo comprimido
-rcstro ben desenvolvido
-pleópodos para nadar
DECAPODOS:
-corpo dividido en
cefalotórax e ab-
dorne
-cinco pares de
patas locomotrices
MALACOS.
TRÁGEOS
-oito segmentos
torácicos con
apéndices
-seis segmentos
abdominais con
apéndices na-
dadores.
-marinos
(a maioría), de
auga dóce ou
terrestres
REPTANTES
-Corpo aplanado en sentido
dorso-ventral
-rostro deprimido
-l o par de patas en pinza
I.MACRUROS:
-abodome extendido
{elson grande
2.ANOMUROS:
Abdome desenvolvido e
replegado cara ó tórax ou
retorcido
3.BRAQUIUROS:
-Abdome reducido e flexio-
nado sobre o tórax
-Rostro reducido ou ausente
ú}rrtñ2.=
#h
w§n @.sg--
ISOPODOS:
-corpo aplanado
-sin caparazón
ANFIPODOS:
-corpo ovalado e
aplastado lateral-
mente
-sen caparazón
TORAC!D9S:
-manto con placas
calcáreas
GIRRIPEDOS:
-sedentarios
-filtradores
RIZOCEFALOS:
-Corpo núo
-parásitos de
crustáceos decá-
podos
p OSTRACODOS
-microscópicos
-caparazón for-
mado por dúas
valvas
-nadan coas
antenas
$-r'€*''"fj.;;i5-'
^
¿
COPEPODOS
-de0,5a3mm.
-antenas' con
función natato-
ria
-filtradores
20

23. Araña
Arañas
Arneirón 18
Atelecyclus undec¡mdentatus 13
íruoIce DE ESPECIES:
Anthanas nrfescens 13 Durmiñón
Elminius modesfus
Eríphia verrucosa
Felpudo
Galatea sfn§osa
Gammarus locusta
Geryon affrnis
Homarus gammarus
ldotea baltica
lnachus s-p.
Lagosta
Lepas anatifera
Ligia oceanica
Lumbrigante
Macropipus corrugatus
Macropipus depurator
Macrpodia s.p.
Maja squinado
Nécora
Nécora puber
Nocra
P a chy gra psu s m a rmo ratu s
Pagurus bernhardus
Palaemon adpersus
Palaemon elegans
Palaemon serratus
Pallinurus elephas
Pateiro
Patulate
Percebe
Percebe da madeira
Piluminius s.p.
Pinnotheres pisum
P¡ollo de mar
Pisidia lon$cornis
Polybius henslowwi
Pollicipes cornucopia
P o rcell a n a pl atty c h elle s
Queimacasas
Rabuda
Saltón
Santiaguiño
Scyllarus arctus
Sphaeroma serratum
Talitrus saltator
Xanto incisus
12
11
13
18
13
't3
12
15
10
6
14
11
6
18
14
6
10
13
11
11
I
9
I
11
12
A
5
3
6
10
13
'16
l8
13
11
14
12
10
16
13
11
11
15
6
6
14
15
13
Cancer pagurus 11
Cangrexo 7
Cangrexo de porcelana peludol3
Cangrexo de porcelana liso 12
Caflgrexo dos mexillóns 11
Cangrexo ermitán 12
Cangrexo real 10
Balanus s.p.
Boi
Bopyrus squillarum
Camarón
Caprella s.p.
Caramecha
Carcinus maenas
Centolo
Conguito
18
11
5
J
15
IZ
7
11
'10
Co4lsfes casivelaunus 13
Crangon crangon 5
Chthamalus s.p- 18
BIBLIOGRAFIA:
*Aguirre, Ma Pilarde: "Guía del mariscador", Ed. Plan Marisqueiro de Galicia. Vigo 1.973
*Añhur,Alex "Moluscos, crustáceos..." Biblioteca visual altea.Madrid 1.989
*Bellman,Heiko: "Arácnidos, crustáceos y miriápodos". Guías da Natureza Blume. Barcelona 1.984
*Caamaño Rivas, Víctor M.: "Flora e fauna da Enseada do Umia O Grove. Candea. Cambados 1.991
*Campbell, C,: "Guía de campo de la flora y fauna de las costas de España y Europa". Omega,
Barcelona 1.979
"ConsellerÍa de Pesca, Marisqueo e Acuicultura: Cadernos: "O Centolo", "A nécora", "O camarón",
"O percebe", "A lagosta e o lumbrigante"
*Fechtereoutros: "Faunaefloradelascostas".ColecciónGuíasNatureza.Blume. Barcelona1.992
*Garms, Harry e outros: "Plantas y animales de España y Europa". Eunsa. Pamplona 1.977
*Husson, Roger: Enciclopediia "La vida de los animales". Planeta. Barcelona 1.971
*JiménezAleixandre, Ma Pilar: "lnvestigando la orilla del mar". Teide. barcelona 1.986
"Ramonell, Rosa: "Guía dos mariscos de Galicia". Galaxia. Vigo 1.985
'Swallon,Su eoutros: "Lasendade lanaturaleza,costasyplayas".S.M.Madrid'1 .981
*Varios: "historia Natural". lnstituto Gallach. Océano. Barcelona 1.983
*Villeneuve, F. e outros: "Las ciencias naturales". Muntaner y Simón. Barcelona 1.977
*Villoch, Joaquín: Guía de los mariscos de los mercados de galicia". Casa das Ciencias
Concello de A Coruña, '1
.991

24. Asociación de ensinantes do
acq uavision/ga ticia *wvrÑ * x I