-Carpeta de traballo “Os peixes” para Educación Primaria (2000)

1. Coderno de ociividodes
<
#<
EDUcAclótu PRIMAR¡A
áPg!xes

2. Un peixe é un onimol vertebrodo ocuótico gue se ?ep?oduce por ovos
Un petxe por foro (sordíño)
Corpo de formo hidrodinómico
coo cuberto liso poro
desprozorse mettor no ougo
CABEZA ben
diferenciodo con
ollos e boco
ALETAS plonos,
membronosos e
sostidos por rodios
Aletos dorsoís:
gobernon o Aleto coudol (COLA),
bolqnceo ó nodor
/
poro impulsorse no
OPERCULO:
cuberto óseo dos
bránquios
Aleta onol:
regulo o bqlon-
ceo ó nodor
Aletos pectoroís:
parmiten ovonzor,
deterse ou retroceder
Aletos obdominoís:
pérmítenlle nodor cqro
orribo ou coro oboixo
Algúns peixes como os tiburóns
e os roios non teñen opárculos.
Sobre os brónguios teñen
vorios orif ícios ou fendas por
onde expulson o ougo
Coñécense 3O.OOO especies de peixes.
O máis pegueno de todos é o Pandaka
pgmaea das Fílrpinas que mide, cando é
adulto / cm de lonxitude. O máis grande é o
tiburón balea, que pode medir /8 metros,
fendos bronguiois

3. Un peixe por dentro
ESQUELETO
Columno vertebrol formodo por vértebras
cos rodios longos e f inos (espiños)
7/¡¡, ,".r':--
-J" ' .-'4
,r1 t:'.1.::
l.j;f
#-+
§§§ R§__ /
Aleios
BRÁNeurAS ou
GALADAS, poro
extraer o osíxeno
do ougo
CORAZóN
VER.TEBRAL
ónonNos TNTERNos
COLUMNA MUSCULOS
Os móis importontes son os
dorsois e os obdominois gue
utilizo poro nodor
VEXTGA NATATORIA
órgano en formo de bolso gue
poden encher de gases. Serve
poro controlor o flotobilidode.
Algúns peixes como os tiburón ou rqios
non o teñen por eso teñen gue nodor
constontemente para non ofundirse
rí,oeoo
APARATO
DIXEsTIVO
Pinto con distintos cores os órgonos internos do sordiño no debuxo onterior.

4. Os peixes non son todos iguoís
Aíndo que teñen os mesmos portes, co-
do tipo de peixe ten formos e detalles
dif erentes.
As FORMAS DO CORPO son moi vorio-
dos. Aíndo gue todos monteñen o formo de
fuso (estreito nos extremos -cobeza e colo-
e móis qncho no tronco) o ospecto vorío se-
gundo o sitio onde viven e os seus costumes:
. Os peixes gue viven pousodos nos fondos
adoiton ser plonos.
. Os bos nadodoresteñen formo de torpedo
. Algúns teñen formo de cinto , de serpe, de
cof re...
COMPRIMIDO LATERALMENTE
w#"@H # circurar
COMPRIMIDO DORSO.VENTRALMENTE
F-áplano
Explico os formos que teñen os sequintes peixes:

5. As CABEZAS son cose,sempr€ cónicos, pero,o formo, posición e tomoño dos
ollos e da boco fon gue codo tipo de peixe resulte diferente.
Alguns levon detolles curiosos como barbillons, cornos, espiños, plocos...
Apego tres fotos de cobezos diferentes de
peixes (Lómino1) e descríbeos seguindo o
debuxo do dereito
Corvina
Peixe sapo
Agulla de mar
,6,/. éq/A_-Rmandíbula suoerior-
ffiil;- - recta "':l*li#:"''"'
OUTROS DETALLES
w<_écara abaixo
,<
vpequeno
§
<2elevado
. fendas branquiais
É'?
4¿espiñas
,6
lateral
BOCAS
cara arriba
e' )))ll
barbillóns

6. As formos, tomoño, estructuro e posición dos
ALETAS son detolles que se?ven poro dife-
renciar os distintos tipos de peixes e inf ór-
monnos sobre o formo de desprozarse e o
tipo de vido gue levo.
Apego tres fotos de oletos diferentes de peixes
(Lómino1) e descríbeos seguindo o debuxo do
dereilo
Escacho
Tiburón
San Martiño '
ALETAS
+romboide
BEIRA
4redondeada
4,x
'W
{
recta
convexa
COLAS
HOMOCERCA
triangular

7. A pel dos peixes
Todos os peixes teñen o corpo cuberto de pel que seg?ego unho mucoso esbo-
rodizo poro deslizarse ben polo ougo.
Suxeitos no pel.o moioríoteñen tomén
ESCAIIAAS. Condo non os tefien o pel é
móis duro e resistente.
Hai diferentes tipos de escomos:
Apego fotos con exemplos de diferenies
peixes (Lómino 1).
Escomosplonosefinos.
Son os mós obundontes
bello
Os tiburóns e os roios teñen escomos
en formo de pequenos plocos opegodos
á pel chomodos dentículos dérmicos.
con do mor
Plocos duros
coboliño do mor
Espiños
perxe ounzo
o

8. Explico os diferencios e semellonzos entre os diferentes peixes dos debuxos
rodaballo lenquado

9. A olímentoción dos peixes
A moiorío dos peixes son cornívoros e oliméntonse doutros onimois. Poro con-
seguir o comido nodon velozmente poro coza?, ogóchonse poro sorprend er, te-tua
iien órgonos poro otroer e engonar ós presos...
A formo do súo boco e o súo dentoduro indíconnos o tipo de olimentocióo tm ocron:
a Dentes grondes, plonos e f ortes indicon unho oli-
mentoción o bose de moriscos, corois ou portes
duros dos plontos.
. Os dentes oguzodos indicon unho vido de cozodor
. Unho boco grande aberto indico que é un gron
trogón.
. Unho boco en formo de tubo indico que se olimen-
to de peguenos onimois
. Algúns teñen pezas poro remover os fondo s, de-
senterrar onimois...
Apego fotos de cobezo de peixes e describe os súos bocos. lntento explicor o súo
formo de qlimentorse.
Tiburón branco Tiburón peregrín Rabada

10. Os ]novementos
Os peixes dominon o notoción.
Pora nodor moven o corpo focendo unho "5", os múscutos fon unha seriede on-
dulocións gue percorcen o corpo.
O corpo e o colo e empurron o ougo gue o rodeo coro otrós e cara ós lodos e
desto moneiro o peixe ovonzo coro odionte.
A moiorío dos peixes irnpúlsos e coo colo.
Algúns bogon coos oletos pectorois e outros
pofece que "voon" no ougo.
d,!@-.*¡e!5e, .eq@&. -¿o&rf#*' ..d4l!#
*** ?ry e.ash ¿qb e{s:§b q-<*s» -'-'%?}
Hoi peixes que
utilizon os ole- tk
tos o xeito de *mffi'
ventoso poro
suxeitorse ós
rochos, ou como
potos poro pou-
sorse no chon.
Peixe trípode
Escacho
Os ogl'upomentos
O coboliño do
mor utilizo o colo
POrO enroscorse
nos olgos, e nodo
impulsóndose coo
oleto dorsol.
Moitos peixes son solitorios ou
formon pequenos grupos.
Outros formon grondes mon-
dos, boncos ou cordumes e
desprózonse xuntos, especial-
mente paro buscar olimento,
ducirse ou protexerse.

11. A ?ep?oducción
Os peixes reprodúcense por ovos e teñen costumes moi voriodos.
No époco do reproducción, cose sempre o fi-
nois do inverno.ou no primovero, xúntonse
mochos e f emias poro reolizar o FECUN -
DACIóN.
A moiorío dos peixes teñen o fecundocíón externo
(no ougo): o femio expulso os ovos e q continuoción o
mocho expulso os espermotozoides.
As roíos e os tiburóns teñen fecundocíón ínterno e
os mochos teñen uns especioís oorq cooulor.
raia femia raia macho
Desois do POSTA ou frezo olgúns peixes
obondonon os ovos no ougo, outros suxái-
tonnos ós olgos ou ós pedros. Outros fon ni-
ños e coidon os ovos e os críos e oto hoi co-
sos gue os coidon dentro da boco ou no inte-
rior dunho bulso, como os mochos do cobolo
do mor.
O DE5ENVOLVEAAENTO DOS EAA-
BRIONS ten lugor dentro dos ovos duronte
tempos voriables, segundo as especies.
Algúns tipos de tiburóns son vivíporos, os
embrións desenv ólvense no interior do corpo
do noi e esto po?e unhos críos completomen-
te formodos.
ovos e alevín de sordiño
ovo de con do mar
ovos de roío
,4 _ _ffiBusco informoción sobre o re oducción dos ixes e e lico o un exem

12. VOCABULARIO
Busco nun diccionorio o significodo dos seguinies polobros relocionodos cos peixes
e outros que coides necesorio.
escomo
opérculo
oleto
vexigo
nototorio
golodos
mondo
cordume
1'1

13. O oproveitomento dos peixes
Os peixes utilízonse desd e a prehistorio como olimento poro os persoos e poro
fobricor diferentes productos como colos, foriños poro pensos, medicomentos,
obxectos decorotivos (osos)...
A PÉ,SCA á o octividode de copturo dos peixes utilizond o dif erentes mátodos
e oporellos.
Pódese f acer o pequeno escolo, con ortes trodicionais (PESCA ARTESANAL)
ou o gron escolo, con métodos modernos e meconizodos (PESCA INDUSTRIAL).
Calquera formo de pescar preciso dun gron coñecemento dos costumes dos pei-
xes e do seu hábitot.
Buscondo o mellor moneiro de pescor, os moriñeiros ou pescodores foron odop-
tondo e tronsformondo codo oporello os súas necesidodes, polo gue hai unho
gron voriedode.
Tendo en conto o formo de trobollor emos closificolos en vorios ti
1. APARELLOS QUE UTTLTZAN EN6ADO:
otroen ós oeixes cornívoros Dor medio dun e
Con ANZOS ou PICAS:
os peixes son otroídos polo engodo e ó co-
melo engánchonse polo boco.
NASAS: trompos que copturon ás presos gue
son atroídos polo engado, dif icultóndolles o
soído
nasa das fanecas
AIlEDIO MUNDO:

14. i2. BARREIRAS ou TRAMPAS: sitúonse no comiño dos peix es e obrígonos a en-
tror nun oporello do que lles resulto dif icil escopor
,,,NqX !¡:¡lg_!qq e! burtrón
3. CERCO: rodeon e ence-
rron ós peixes que viven
en grupos ou mondas.
Calzas ou cadenetas
5 ARRASTE
Copturon peixes qae viven nos fondos.
boir de v¿ra
6. APARELLOS DE CRAVAR OU
ENGANCHAR: teñen formo de
gonchos e orpóns e otropon os
peixes ó crovolos.
francadas
qancho
t3

15. Escolle un oporello de pesco e completo o ficho
NOME DO APARELLO: TTPO:
DESCRICTON: DEBUXO OU FOTO
Moneiro de trobollor:
Especies que copturo:
Zonos onde se trobollo:
Inf luencio sobre o medio ombiente:
Normos de uso (Lexisloción)
Outros dotos:
14

16. ,4M
I
I
do?VC
iG
A
il',;
coídodo
mor
STIGA E EXPLICA
--l ¿aré é r"l-
I
'l I
I
] 2Por qué se
I
i
t_
do
INVE
m--
I v"do
I
l
I
i
l
L
i
fo
2Por que é importonte?
rnr-ton* l2Qré ron os tollos mínimos?
áPor qué se estoblecen os tollos mínimos?
mrnrmos
aPor qué é importonte?
eA quen obrigon?
Os poros
biolóxicos
áQué é un poro biolóxico?
áPor qué se foi?
Por qué é impotonie respectolo?

17. sobre os tollos mínimos ós que se poden copturor e consumir olgúns
coñecidos
I . Recolle dotos
dos peixes móis
-.-i
leoNrto
PEIXE
SARDINA
XUREL
PESCADA
BADEXO
(coRoBELO)
[rnNrcn
I
I
LENGUADO
MARAGOTA
2. Deseño un cortel poro chomor o otención sobre o respecto polos tollos minimos dos
peixes: penso nunho frose e foi un debuxo relocioncrdo con elo.
lf3

18. O CULTIVO DOs PEIXE5
O oumento do consumo de peixes f ixo que se buscose o moneiro de criolos en
condicíóns controlodos ortif icio lment e ou oproveitondo zonos noturois.
O cultivo de peixes ou pisciculturo foise desde o ontigüidode. En Golicio críon-
se rodobollos, dourodos, roboliza e solmón.
O cultivo f aise en: ,4crudnda -___, .--.4
Apego fotos ds,tipos de cultivos (ló- I
mino 2)
PIsCIFACTORÍA5
ou GRANXAS DE PEIXES
Son instolocións en terco que teñen ton-
ques de augo onde se crío o peixe.
Proceso:
. Selección de exemplores odultos re-
productores poro que poñon ovos.
. fncuboción dos ovos
. Alimentoción dos lorvos poro odopto-
los ós pensos.
. Engorde oto ocodor o tollo comerciol.
As móis importontes son os de rodobollo.
Un rodobsllo de piscifoctoriq qcodq os 2 guilos
ós 3ó meses
PARQUES FLOTANTES ou XAULAS
Son estructuras f lotontes dos que colgo
unho rede o xeito de bulso oberto polo
porte de orribo. Estón fondeodos por
medio de blogues ("mortos") de formi-
gón. Xerolmente únense vorios xoulos.
Utilízonse poro o engorde de peixes.
Os peixes móis cultivodos en porgues f lotontes
son'os solmóns, os dourqdos e G robolizo.
17

19. A comerciol izocíón
É o pto.eso polo que os peixes copturodos potos moriñeiros chegon ós consu-
midores.
,4cl:ctdad¿a
-
* @ Apeso unho foto en codo recodro
2. SUSHASTA: os vendedores von
contqndo contidodes decrecentes e os
comprodores páronno condo consideron
o precio oxeitodo.
t. Concentroción dos peixes no
LONXA.
Codo borco ou moriñeiro pon o seu lote.
Véndeo directomente nun mercodo.
3. O comprodor (intermediorio)
tronsporta o producto o outro lugor
Lévao o unho fdbrico, restouronte, su-
permerco do, peixería ...
10

20. Visito o unho lonxo
,i./' , I
órue e o tonxo¿
áOnde estó situodo?
ffi
ZQue requisitos ." pid"Á
2Que vontoxes ten o vendo do peixe e o morisco no lonro p*r morináiros?
áEn que épocos funciono o lonxo? 2Por qué?
Explico os rozón de por que se debe respector os períodos de p"r.o?
Outros dotos de interese observodos
Focer un vocobulorio con tódolos polobros relocionodos co ter-no.
tv

21. ESTUDIO AS ESPECIES DA LONXA
Completo o sequinte codro:
CARACTERISTICAS FORMA DE
PESCALA
NORMATIVA
tollo mínimo...

22. A preporocíón do perxe
Unho gran porte dos peixes non se
consumen en f resco. Somátense o dis-
tintos procesos poro que se conserven.
zfur¿u¿dad¿a
- -
6
Apego ímoxes de codo octividode
SECADO
Límpose , sálgose POnSe o secor.
SAL6ADO
Límpose etense un tempo en solmoiro.
Pódese consumir ou prensolo poro gue
dure móis tempo.
CONXELACIóN
Conservación por f río. Pódese conxelor
directom ente poro preporrolo despois
ou procesolo (limpolo, cortolo, envoso-
1o...) ontes de conxelolo.
CONSERVAS
O peixe límpose e prepárose de dif e-
rentes moneiros (cócese, f rítese),logo
engádenselle solsos... e envásose.
21

23. VISITA A UN SUPERMERCADO
Foi un estudio dos distintos moneiros de presentor o peixe e productos derivodos.
PRODUCTO PRESENTACION ORIXE CONTIDO PREPARACION
22

24. VISITA A UN MERCADO
I. INVESTIGA
áQuen vende o peixe?
áEn que lugores esió colocodo?
áQué instolocións teñen os postos de vendo? Explico os diferentes tipos (fresco,
conxelodo...)
áQué controis se {on?. Explico por que se fon
"
qr"n o, fo',.
áDe quen depende o mercodo?
Outros observocións

25. 2. OBSERVA DISTINTOS TIPOS DE PEIXES NO MERCADO e compleio o tóboo
NOME PRESENTACION PREZO OUTROS DATOS
24

26. O consutno
Busco informoción sobre:
Volor olimenticio do peixe. Pon olgún exemplá
lmportoncio do peixe poro unho nutrición completo e equilibrodo.
Moneiros de preporolo: recolle dúos receitos de preporoción do peixe.
25

27. RECONECEMOS PEIXES
Recorto imoxes de peixes dos lóminos 3 e 4, opégoos nos recordros e explico o que
sepos sobre codo peixe: nome, zono do mor onde vive, costumes (como se desprozo,
olimentoción...), formo de copturolo, utilizoción...

28. 27

29. OBSERVAR PEIXES VIVOS
A mellor moneiro de estudior os peixes e observondo como se comporton condo estón
vivos: oprecionse mellor o cor e os detolles do corpo, os seus costumes, o mqneiro de
moverse, de respiror, de protexerse, os súos reoccións... Podes focelo de vorios mo-
neiros:
. Se vives no costo observo os pozos de moreo,
deboixo dos pedros... é moi frecuente que que-
den nelos pequenos peixes. Obsérvoos co móxi-
mo respecto, sen focerlles dono.
o Visito un ocuorio oproveitondo unho excursión
escolor ou vioxe fomilior.
o Monto un pequeño ocuorio no túo coso ou no
escolo. Se non podes focelo con ougo de mor
foino con ougo doce.
COMO MONTAR UN PEQUEÑO NCURNIO.
. Nun recipiente introducir auga sen clorar, unhas plan-
tas acuáticas e algúns pequenos animais herbívoros
(cabezolos, caracolas de auga,. . . ).
o Pasados uns días engadir algún peixe.
Facer un seguimento rexistrando cada día a evolución
xeral do conxunto e observacións de cada especie en
particular.
- Se a auga está clorada hai que deixala en repouso un
par de días antes de engadirlle as plantas e os animais.
- Se é de auga salgada precisa osixenador xa que as al-
gas resisten pouco tempo vivas. So se poden usar algas
verdes e oeixes os como anquías, lorchos...
Suxerímosche tomén unho serie de qctividodes que podes focer de xeito ¡nd¡viduol ou
en equipo poro profundizor móis no estudio dos peixes e reposor conceptos.
'l
. lnvestigo sobre os nomes dos peixes en distintos portos próximos ó túo locolidode. Podes buscor
os nome en outros idiomos: inglés, portugués, cotolón, froncés...
2.Focer un estudio do presencio do peixe no dieto dos {omilios: recoller informoción sobre o consu-
mo de peixe en codo fomilio duronte un tempo (1 semono...):tipo de peixe, formo de pr"eporolo,
contidode, horo do dío en que se consume, contos veces, persoos que o consumen.-.
3. lnvestigo sobre diferentes productos que se obteñen o portirdos peixes: oceites, colos, pensos,
medicomentos...
4. Se vives nunho locolidode costeiro podes focerentrevistos o distintos persoos poro buscor informo-
ción:
MARIÑEIROS: {ormo de trobollor, costumes, historios, ingresos...
PEIXEIRAS: trobollo, costumes, historios, ingresos, formos de medir o,peixe...
EMPREGADOS DA CONFRARíA DE PESCADORES: volume de copturos, preZos, importoncio económico do
pesco, emborcocións, oporellos móis utilizodos, festos relocionodos co mor, servizos ós moriñeiros...
EMPREGADOS DA CONSERVA: productos que preporon, de onde os troen, poro onde os venden...
5. FACER MUMIS ou COLECCIÓNS: recoller todo tipo de moteriol impreso e closificolo poro focer
trobollos: etiquetos de productos, envoses, recodes de prenso, , ortigos de revistos, fotos, folleios de
fóbricos. de suoermercodos...
28

30. FICHA PARA O E5TUDTO DOs PETXES
NOME: en golego en costelón: científico:
outros nomes:
DEBUXOS OU FOTOS
DESCRICION
ospecto xerol:
cobezo:
tr""C".
oletos dorsois:
peciorois:
obdominois:
coudol:
onol:
outros detolles:

31. DESCRTctoN Do LUGAR oNDE vrvr 1uÁanm¡,
RELACION Sentidos:
Locomoción:
Adoptocións e costumes:
ALIMENTACION áQue come?
áCómo o consegue?
REPRODUCCION
debuxos
Diferencios entre mocho e femio:
Epoco:
CRIAS desenvolvemento ontes de nocer:
ospecto ó nocer:
coidodos que reciben dos pois:
modurez áA que
Tollo:
idode se fqn qdultos?:
UTILIDADE:
¿COMO SE CAPTURA?
ANIMAIS SEMELLANTES:
BIBLIOGRAF|A (libros utilizodos) :
MUDAS RECIBIDAS:

32. LAMINA 1
ogullo de mor
coryrno peixe sopo
escocho
Son Mortiño
cobolo do mor con do mor

33. tiburón bronco
TAMINA 2
cultivos de peixes
tiburón peregrín robodo
**-- .-
s.5' lr._d
comerc¡olizoción

34. tAMINA3
..?
-qit+t
.#*-,€.--'"- -"' ¡
'tr'
" '
o '' + -.,- l"''1';4 '*u-.
,fllt ,
u$,

35. TAMINA 4

36. -l
H
Asmiación de cnsinan(cs do
OS PEIXES
Codernos de trobollo
Combodos, setembro 2000
EXEMPLAR DE D¡STRIBUC¡óN GRATUíTA9
.O*DEO-
Esto publicoción recibeu unho oxudo do CoNSELLERÍI oe prscl, MARtseuEo E AcutcULTURA do XUNTA DE GALtclA
a