Descrición, clasificacións, exemplos...

1. artrópodosartrópodos

2. Invertebrados co corpo segmentado e protexido por un
exoesqueleto formado por placas separadas e articuladas desde o
interior e cun número variable de patas.
Reprodúcense por ovos, con fecundación interna e medran por
medio de mudas.

3. ARTRÓPODOS
QUELICERADOS PICNOGÓNIDOS CRUSTÁCEOS HEXÁPODOSMIRIÁPODOS

4. Artrópodos co corpo dividido en dúas partes (prosoma, sen
cabeza individualizada) e opistoma, sen antenas e cun par
de apéndices con función prensil (quelíceros) e catro pares
de patas. Desénvólvense sen metamorfose.
Coñécense (50.000 especies)
QUELICERADOS

5. boca
fígado
glándulas
da seda
aparato
circulatorio
sistema
nervosoquelícero pulmón
ovario
ollos aparato
dixestivo
tráqueas

6. QUELICERADOS
MEROSTOMOS
corpo amplo, rematado nunha
espiña caudal, ollos compostos,
un par de quelíceros e cinco
pares de patas locomotoras.
ARACNIDOS
corpo dividido claramente en
dúas partes, un par de quelíceros,
un par de pedipalpos e catro
pares de patas locomotoras
cangrexo tixola

7. As arañas producen seda cunhas
glándulas especiais do abdome.
Emprégana para cazar, desprazarse.
protexer ás crías...

8. arañeiras

9. Arañas cangrexo, arañas das flores.
Non constrúen teas e aproveitan a súa
cor mimética para capturar as presas.
Mixumena vatia
Thomisus onustus

10. Epeira, araña de xardín (Araneus diadematus).
Frecuente nos xardíns. Recoñécese polas
arañeiras poligonais tendidas en vertical.

11. Argiope bruennichi. Frecuente na
vexetación de herbas altas onde
constrúe a súa tea a rente do chan.

12. Dúas arañas comúns nas casas.
Tegenaria

13. Trombidium
Os ácaros son un grupo moi numerosos e variado de
arácnidos de pequeno tamaño que viven en todos os
ambientes incluídos os acuáticos. Hainos de vida libre e
parásitos de plantas e animais. Algúns son responsables de
pragas na agricultura e outros poden causar alerxias e
problemas respiratorios e transmitir enfermidades.

14. Colonia de ácaros sobre unha planta protexidos pola súa tea.

15. Carracho (Ixodes ricinus),
antes e despois de
alimentarse de sangue.

16. Os opilións teñen a división
do corpo pouco marcada e as
patas moi longas

17. Mitopus

18. ESCORPIÓNS.
Teñen o opistoma dividido en dúas zonas, a
última a xeito de cola rematada en aguillón.
En Galiza hai dúas especies.

19. Corpo dividido en cefalón (con quelíceros, pedipalpos
e ovíxeros), tórax, con apéndices locomotores e
pequeno abdome. Viven no mar.
PIGNOGÓNIDOS
aparato
circulatorio
sistema nervosoboca
ollos
aparato
dixestivo

20. Son artrópodos con moi diferentes aspectos e características,
xeralmente de vida acuática, maiormente mariños.
-Corpo dividido en cefalón (con dous pares de antenas e
apéndices bucais), pereión e pleón.
-Coñécense unhas 40.000 especies.
CRUSTÁCEOS

21. pinzas
abdome
antenas
cefalotórax (cacho)
patas
maxilípedos
ollos

22. boca
ano
glándula
dixestiva
aparato
circulatorio
sistema
nervoso
bránquias
gónadas
ollos
aparato
dixestivo

23. CICLO REPRODUTIVO DA NÉCORA
cópula
larva megalopa
larva zoea
ovos no abdome da femia
xuvenil

25. CEFALOCÁRIDOS
-Corpo comprimido na zona cefálica,
tórax con oito segmentos.
-Pequenos e bentónicos.

26. REMÍPEDOS
Sen separación entre tórax e
abdome, cegos e con veleno
nas mandíbulas.

27. BRANQUIÓPODOS
Teñen apéndices laminares na parte
posterior da rexión cefálica. A maioría son
de auga dóce e nadan do revés.
Daphnia
aparato dixestivo
corazón
cámara de incubación
antenas

28. OSTRÁCODOS
Microscópicos, co corpo cuberto dunha cuncha de dúas valvas e
os segmentos abdominais pouco desenvolvidos.
aparato dixestivoantenas
músculo abductor

29. reprodución
CIRRÍPEDOS: crustáceos
maxilópodos sedentarios
e filtradores.

30. Percebe (Pollicipes cornucopia).
En estadio adulto vive fixado ás
rochas das costas expostas.
Ten un pé carnoso cuberto
dunha pel rugosa e flexible e os
órganos móbiles protexidos por
pezas calcáreas (unllas). As
patas transformadas en órganos
plumosos (cirros), sérvenlle
para capturar o alimento.

31. Arneirón (Elminius modestus). Crustáceo cirrípedo
de ata 1 cm de diámetro que vive fixado nas rochas
da zona intermareal. É orixinario de Australia e
colonizou as nosas costas a partir de 1940.
Arneirón (Balanus perforatus)
Arneirón (Chathalamus stellatus)

32. Percebe da madeira (Lepas anatifera).
Vive fixado a obxetos que aboian

33. Saculina carcini. Crustáceo
cirrípedo co corpo espido que
parasita aos cangrexos.

34. MALACOSTRÁCEOS
teñen oito segmentos torácicos
e seis segmentos abdominais.

35. DECÁPODOS: teñen cinco pares
de patas locomotrices.
Camarón (Palaemon serratus). Un crustáceo
decápodo co abdome estendido. Vive nas
costas rochosas de augas tranquilas, desde o
nivel do mar ata os 40-50 m de profundidade.

36. Lombrigante (Homarus gammarus).
Crustáceo decápodo que pode
acadar ata 50 cm de lonxitude. Vive
en zonas rochosas preto da costa.
Cigala (Nephrops norvegicus).
Crustáceo decápodo que vive a partir
dos 50 m de profundidade
Lagosta (Palinurus elephas).
Crustáceo decápodo que vive nos
fondos de area e pedras.

37. Dous crustáceos que viven
no interior dos moluscos.

38. Cangrexo de río (Astacus…). Cada vez
é máis escaso debido á presenza do
cangrexo de río americano. Aínda se
atopa nalgúns ríos da Galiza oriental.
Santiaguiño (Scyllarus
arctus)
Cangrexo americano

39. Queimacasas (Pachygrapsus marmoratus).
Crustáceo decápodo. Vive nos buratos das
pedras no límite da marea, nas costas libres
de contaminación.

40. Boi (Cancer pagurus). Crustáceo
decápodo. Vive en fondos areosos e
rochosos desde a beiramar ata os 100 m de
profundidade.
O cacho pode acadar ata 30 cm.

41. Centolo/centola (Maja squinado).
Crustáceo decápodo. Vive en fondos
rochosos e areosos, desde a faixa
litoral ata os 50 m de profundidade. O
cacho pode acadar os 18 cm.
abdome dun macho
cos apéndices
copuladores

42. Cangrexo (Carcinus maenas)

43. Cangrexo real
(Geryon affinis)
Cangrexo cornilongo
Conguito (Macropipus corrugatus)

44. Nécora (Necora puber). Un crustáceo
decápodo común em Galicia, moi
valorado para o consumo humano.
femia ovada

45. Calappa granulata. Un curioso
cangrexo que aparece
ocasionalmente nas nosas costas. Cangrexos de porcelana
Xahntho incisus

46. Os cangrexos ermitáns son
crustáceos decápodos co
abdome brando protexido por
unha cuncha de caracola na
que se refuxia.

47. Aa arañas de mar
viven entre as algas en
lugares abrigados.
Araña de mar (Inachus)

48. Cangrexo das illas
Galápagos.

49. ISÓPODOS
Teñen o corpo aplanado, sen cacho.
Piollo dos peixes
Bopyrus squillarum

50. Cochinilla de humidade (Porcellia...).
Crustáceo isópodo terrestre moi común que
podemos atopar nos lugares húmidos. De día
permanece agochada en grupos numerosos e
pola noite sae na procura de alimento.
Enrólase en forma de bola para defenderse.
Cochinillas na praia
(Ligia oceanica)

51. Idotea baltica. Isópodo que se atopa
en augas de pouca fondura entre
algas e detritus.

52. ANFÍPODOS: crustáceos
co corpo comprimido
lateralmente, sen cacho
Saltóns (Talitrus e Gammarus).

53. Caprella linearis. Atópase
entre as algas e nas cordas
das bateas.

54. USOS
Moitos crustáceos son
empregados como
alimento para as persoas.
En Galiza hai un
importante sector
marisqueiro e pesqueiro
dedicado a esta
actividade.

55. MIRIÁPODOS
-Corpo formado por moitos segmentos con patas en
cada un deles, con antenas e pezas bucais no
primeiro segmento (cabeza).
-Desenvolvemento con metamorfose parcial (cada
vez que mudan aumentan o número de segmentos).

56. boca
gónadas
aparato
circulatorio
sistema
nervoso
quelícero
ano
aparato excretor
antenas
aparato
dixestivo

57. Cempernas (Cryptops hortensis). É un
cazador activo de vida nocturna que se atopa
agochado debaixo de distintos obxectos ou
entre as follas secas.

58. Polidesmus

59. Scutigera coleoptrata

60. Milpernas (Lulius...). Atópase nas zonas húmidas.
Aliméntase de plantas e restos de animais mortos.
Como mecanismo de defensa desprende un olor
desagradable e enrola o corpo en espiral.

61. Artrópodos terrestres co corpo dividido en cabeza (con antenas, ollos e
pezas bucais), tórax (con seis patas e xeralmente ás) e abdome. As crias
desenvólvense con metamorfose, algunhas na auga. Son o grupo zoolóxico
co maior número de especies (máis de un millón).
INSECTOS (HEXÁPODOS)

64. REPRODUCIÓN
metamorfose da bolboreta metamorfose do grilo

65. ESPECIALIZACIÓN DOS APARELLOS BUCAIS
trompa perforadora
trompa lambedora
pezas cortadoras trompas chupadoras
tubo perforador

66. eirugas e crisálida

67. Peixiño de prata (Lepisma)
TISANUROS
Tórax máis ancho que o abdome, sen ás.
Metamorfose incompleta.
Efémera
EFEMERÓPTEROS
As fases xuvenís son acuáticas e a
vida adulta moi breve. Metamorfose
incompleta.
PLECÓPTEROS
As larvas son acuáticas, os adultos teñen
catro ás membranosas que, en repouso,
repregan sobre o abdome. Viven en augas
limpas. Metamorfose incompleta.

68. ODONATOS
-Abdome longo e fino, catro ás membranosa.,
-Metamorfose incompleta.
cabalos do demo, libeliñas, gaiteiros...
En Galiza están documentadas 44 especies de odonatos, das que tres son
exclusivas e catro están protexida pola Unión Europea.

69. Libeliña (Calopterix virgo) vive
á beira de regatos rápidos e
limpos con vexetación dentro
dos que se desenvolven as
súas larvas.

70. Aeschna cianea

71. Calopterix haemorhoidales

72. Calopterix splendens (femia e macho)

73. Ichnura elegansLeste sponsa

74. Sympetrum sanguineum

75. Phyrrosoma ninfula (macho e femia)

76. Onychogonphus uncatus

77. Orthetrum

78. MANTOIDEOS
-Teñen as patas anteriores
modificadas para cazar.
-Metamorfose incompleta.
Barbantesa (Mantis religiosa)

79. Barbantesa (Empusa pennata ). Un cazador de insectos aos que espera entre a
vexetación camuflado pola cor e as prolongacións que deforman a súa figura.

80. ORTÓPTEROS
-Poden ter catro ás (as dúas primeiras duras cubrindo ás outras)
ou ningunha.
-Aparello bucal mastigador.
-Terceiro par de patas forte, en xeral adaptado ao salto.
-Metamorfose incompleta.
-En Galiza coñécense 20 familias de ortóperos (saltóns e grilos).
Ninfa de saltón verde

81. Grilo común (Gryllus campestris), coñecido polo canto do macho.
Vive nos prados en galerías que escava no chan.

82. Carricanta (Ephippigera ephippiger)

83. Lagosta. Nalgunhas zonas forman enormes
bandos que acaban cos cultivos.

84. saltóns

85. Bicho pau (Bacillus rosii)
Carausius morosus
FÁSMIDOS
-Adoptan aspectos que os confunden
coa vexetación: folla, paus, ponlas...
-Metamorfose incompleta.
-Son os insectos máis grandes e máis
pesados.

86. HEMÍPTEROS
-Moitos teñen as ás anteriores (hemiélitros) divididas nunha parte dura e
outra branda.
-Teñen un aparato bucal chupador para alimentarse de saiba ou sangue.
-Metamorfose incompleta.
Chinches (Graphosoma lineatum)

87. Palomena prasina
chinches
Ligaeus
Dolicoris braccarum

88. Cigarra (Ciccadetta montana)
Barqueiro (Notonecta glauca)

89. Patinador, zapateiro (Gerris lacustris)

90. Pulgóns

91. Cochinillas

92. NEURÓPTEROS
-Dous pares de ás membranosas con
nervos en retículo.
-Metamorfose completa.
Formiga león
(Myrmelon formicarius)

93. COLEÓPTEROS
-Dous pares de ás, as dianteiras duras (élitros) cubrindo o corpo.
-Metamorfose completa.
Escaravello da pataca
(Leptnotarsa decemlineata).
Adulto e larva.

94. Crisomelas. Os crisomélidos son unha familia moi numerosa de escarabellos de
cores vistosas que se alimentan de vexetais sobre os que se poden converter en
pragas. Hai localizadas en Galiza 300 especies.

95. Vacaloura (Lucanus cervus).
É o insecto máis grande da fauna galega.
Vive intimamente ligado ás carballeiras
vellas nas que a larva, que se alimenta de
madeira en descomposición, tarda entre 3 e
5 anos en completar o desenvolvemento
macho
e femia

96. Escaravello rinoceronte
(Oryctes nasicornis)

97. Escaravello da madeira

98. Cerambícidos
Iberocardión
seoanei
Cerambix cerdo
Chlorophorus trifasciatus
Iberocardión s.p.

99. Corymbia stragulata

100. Escarabellos de area (Eurynebria complanata) viven enterrados na area das praias.

101. Aceiteira (Meloe proscarabeus). Femia.

102. Mylabris
Rhagonycha fulva

103. Cicindela campestris

104. Oedemerído

105. Vagalume (macho)
Lampyris noctiluca
femia alumeando

106. Cárabus hortensis

107. Cascudos (Blaps mortisaga)
Cetonia aurata
Escaravello bosteiro (Geotrupes stercorarius)

108. Xoaniña (Coccinella septempunctata)
larva

109. Gorgullos

110. MECÓPTEROS
Corpo alongado, pezas bucais chupadoras moi
longas. Metamorfose completa.
Mosca escorpión
(Panorpa
communis)
macho
femia

111. Lucilia caesar e as súas larvas
DÍPTEROS
Ás posteriores reducidas a halterios (balancíns)
Metamorfose completa, larvas vermiformes sen patas.

112. Stromoxis calcitrans

113. Mosca azul
(Calliphora vicina)

114. Bombylius major

115. Eristalis tenax

116. Hermetia ilucens

117. Típula

118. Asílido
Sarcophaga carnaria
Myaitropa florea

119. TRICÓPTEROS
-Dous pares de ás cubertas de pelos, larvas
acuáticas con estoxos de area e restos vexetais.
-Metamorfose completa.
Larvas de tricópteros nos seus estoxos.

120. LEPIDÓPTEROS
-Dous pares de ás
membranosas
cubertas de escamas.
-Aparato bucal
chupador (trompa
enrolada).
-Metamorfose
completa, as larvas
chámanse eirugas.
-En Galiza coñécense
155 especies de
bolboretas.
Bolboreta (Charaxes jasius).
Está ligada aos érbedos nos
que pon os ovos e dos que se
alimentan as súas eirugas.

121. Papillio machaon

122. EIRUGAS
esfinxe das leiteiras
alacrán dos piñeiros

123. EIRUGAS
Calliteara pudibunda

124. Bolboreta da verdura (Pieris brassicae)

125. Captocala nupta
Aglais urticae
Argymnis paphia
Closiana selene

126. Aporia crataegui

127. Lasiocampa quercua
Argymnis paphia
Esfinxe do chopo

128. Cópula de cigonas (Huebneriana loniceraea).
En Galiza coñécense 13 especies de ciguénidos que
destacan polas vivas cores.

129. abellón
HIMENÓPTEROS
-Dous pares de ás membranosas, as posteriores
máis pequenas, boca chupadora ou lambedora
-Metamorfose completa.

130. Abella (Apis melifica)

131. Abellón azul
(Xylocopa violacea)

132. vésporas

133. vésporas

134. formigas

135. IMPORTANCIA DOS INSECTOS
Algunha especies úsanse como alimento directo ou para
producir alimentos e outros produtos: cera, mel, substancias
químicas, seda…
Teñen unha enorme influencia na agricultura, na economía e
na saúde. Son imprescindibles para a polinización das plantas
e para a loita biolóxica, e tamén son pragas que destrúen
cultivos e materiais e contribúen a difundir enfermidades.

136. DIPLUROS
Moi semellantes aos insectos, co abdome rematado nunha doble cola.
-Cabeza con dúas antenas divididas en segmentos con músculos
independentes, sen ollos, coas pezas bucais encaixadas dentro dun
suco na parte inferior da cabeza. Abdome con dez segmentos

137. COLÉMBOLOS
semellantes aos insectos, de pequeno tamaño, cun tubo ventral
(colóforo), e abdome dividido en seis segmentos. Teñen un apédice
retráctil para impulsarse (furca). Viven no solo e entre a vexetación.
Pode haber 62.000 individuos nun m2
de solo.
gónadas
aparato dixestivo
boca
aparato circulatorio
sistema nervoso
furca
músculo

138. PROTUROS
Semellantes aos insectos, de pequeno tamaño, sen
antenas, aparato bucal encaixado na parte inferior
da cabeza, tórax de tres segmentos e abdome con
apéndices articulados. Viven no solo.
gónadas
aparato dixestivo
boca
aparato circulatorio
sistema nervoso
ano

139. MONTAXEe FOTOS:
Adela Leiro, Mon Daporta, Luchi Leiro
DEBUXOS: Mon Daporta
Revisado en marzo de 2018