Carpeta O Medio Mariño: cadernos informativos e fichas de traballo: o medio, as plantas, as aves, os peixes, os crustáceos, os moluscos, varios, o home (1994-95)

1. q
+
%
.
1
ü
ñ
É*
(§
L)
:=
(§
O)
c
.9
.2
Gl
Ir
J
EtJ
r§

2. O medio mariño
OS MOLUSCOS

3. O medio mari ño
OS MOLUSCOS
Candea 1.994

4. INDIGE:
O caramuxo
Moluscos gasterópodos
A xiba
Moluscos cefalópodos
A Ameixa
Moluscos bivalvos
Moluscos pol iplacóforos
Moluscos escafófodos
Características xerais
Clasificación dos moluscos
3
5
I
12
13
17
23
24
25
26

5. DESCRIPCION EXTERNA:
Animal de corpo blando metido nunha cuncha cónica de
cor castaña tirando a negra ou verdosa, con bandas
máis escuras, de 214 cm. de altura. A cuncha está enro-
Iada en espiras amplas e ten a abertura de forma oval
coa beira máis clara.
Corpo dividido en:
"cabeza: ben diferenciada con:
-unha boca situada na cara ventral
-un par de ollos situados no extremo duns pequenos
tentáculos retráctiles
-un par de tentáculos con función sensorial
(especialmente tactil)
*pé: órgano musculoso de forma case cilíndria, apunta-
do cara atrás e aplastado pola base a xeito de sola, de
cor pardo ou gris. Ten unha glándula que segrega un
líquido que lle axuda a deslizarse polas diferentes su-
perficies cando se despla-
za. Enriba da parte traseira
leva o opérculo, disco cór-
neo que permite o peche
hermético da abertura da
cuncha cando o animal
retrae o corpo.
DESC Rt PCIÓtr¡ I n¡te n¡¡R:
A maioría dos órganos in-
ternos están agrupados na
masa visceral que está
cuberta polo manto, un
saco musculoso que colga
cara abaixo e que segrega
a cuncha. Forma unha ca-
vidade interior (cavidade paleal) pola que circula a auga.
APARATO DIXESTIVO: formado por unha boca cunha rádula, órgano raspador for-
mado por varias ringleiras de dentes fixos nunha especie de cinta con fortes múscu-
los que a moven cara adiante e atrás; un esófago, un estómago, un intestino conec-
tado cunha glándula dixestiva (hepatopáncreas) e que remata nun ano situado na
parte superior do corpo, no interior da cavidade paleal.
APARATO RESPIRATORIO: branquias situadas na cavidade paleal, diante do cora-
zón.
APARATO CIRCULATORIO: un corazón situado en posición dorsal próximo ás bran-
quias do que parte unha arteria que se ramifica por todo o corpo.
branquias
cavidade paleal
corazon
intestino
estómago

6. APARATO EXCRETOR: formado por uns riles que sedembocan na cavidade paleal.
SISTEMA NERVIOSO: constituído por unha serie de gánglios relacionados entre si,
sendo os máis importantes os da cabeza e do pé.
APARATO REPRODUCTOR: ten unha soa gónada impar. As femias posúen ade-
maís glandulas especiais para a secreción das cápsulas que protexen os ovos.
BIOLOXíA:
AI-IMENTACIÓN: é herbívoro, aliméntase de pequenas algas que cobren as superfi-
cies das rochas.
RELACIÓN: desplázase deslizándose sobre o pé gracias ó mucus que segrega e por
contracións dos nnúsculos. Cando se sinte atacado ou as condicións ambientais va-
rian (por exernplo ó quedar en seco) retrae o corpo e pecha a entrada da cuncha co
opérculo. Os sentidos están concentrados nas antenas e ollos fundamentalmente.
REPRODUCCION: é unisexual, no aparea-
mento o macho deposita os espermatozoi-
des no interior da cavidade da femia por
medio dun órgano copulador situado detrás
da cabeza. Os ovos cúbrense despois de
fecundados dunha envolta xelatinosa que os
protexe e quedan fixos nas algas" Ó eclo-
siona¡' nace unha larva vélixer (1) provista
dun órgano natatorio, o veo, con longos cilios e que a medida que se vai desenrolan-
do torce a cabeza e a rnasa visceral con respecto ó pé (2) e forma a cuncha enrolada
en espiral.
xÁe¡rRt:
§cbre as rc*has e aigas na zona mediolitoral e franxa infralitoral. Resiste certo tem-
po fóra da auga e as variacións de temperatura e salinidade. Pode emigrar arriba ou
abaixo da costa durante as estacións de reproducción. Atópase no Atlántico e no
Mediterráneo.
UTILIDADE E IMPORTANCIA: para consumo en fresco. Dada a demanda impórtase
tamén de Marrocos e Francia.
CAPTURA: á man
ESPECIES SEMELLANTES:
cnnnMÚxO'iCHATo' -,,, Littorina,'littoiátié
A forma da cuncha é máis achatada e lisa de ata
1,2 cm. de lonxitude e de cores variadas: branca,
amarela, laranxa, castaña ou negra, lisos ou con
franxas.
BIOLOXÍA: semellante ó anterior. resiste menos
tempo fóra da auga e busca a sombra.Non ten
aproveitamento para o consumo humán, pero utilízase para a elaboración de obxectos de
O@
adorno, dos que hai moita tradición na zona de O Grove (colares,...)

7. Características xerais :
*Gorpo brando, sen segmentar que pode estar cuberto por unha cuncha
ou non
dividido en :
-gabea ben desenvorvida, cunha boca con ráduta, ortos e un par
depedúnculos sensoriais
-manto e masa visceralen posición dorsat
-EL grande e aplanado, situado debaixo do manto
*lndividuos unisexuais ou hermaftoditas
"Divididos en t'es subclases (tendo en conta o tipo de respiración)
-l.PRosoBRANQUlos: respiración por branquias situadas dianúe do co-
razón, coa cavidade paleate a masa viscerat ña parte anbrior do animal.
coñ cunchas cónicas (!apas) ou enroradas en espiral(caramuxo, cara.o-
las...). A maioría son unisexuais. Desenvolvemento da tarva trocófora den-
tro do ovo nacendo en f,orma de vélixer.
-2.oPlsroBRANQUlos: respiración por branquias situadas deúás do co-
raz,ón,
cavidade palealreducida. con cuncha moireducida ou ausente. Herma-
froditas.
Nacemento en forma de larva focófora: lebre de mar
-S.PULMoNADos: respiración pulmonar. con cuncha en espiral ou sen
ela. Desenvolvemento das crías sen metamorfose: caracois, lesmas...
os caramuxos pertenecen á clase dos moluscos gasterópodos, a maís numerosa
dentro dos moluscos con máis de 35.000 especies-actuais e 15.000 fósiles. Viven entodo tipo de fondos mariños, nas augas dóces e na terá.
Cuncha cónica de 2,3 cm. con seis espiras pouco marcadas e
cor gris-verdosa con debuxos púrpura en ziguezague. A punto
adoita estár desgastada deixando á vista o nacre. Ten un dente
achatado no interior da abertura.
@
@'
2 ='-
6,

8. pequeno caracol coa cuncha aplastada e dura, de cor escura (parda-
veráosa¡. Vive nas zonas de correntes ás que están moi adaptados
como dásaugues de regueiros. É unha especie pouco coñecida, pero
abundante en deterrninadas zonas do Bao da Lanzada'
(9
Cuncha cónica-ovada coa superficie reticulada de cor pardo amarela e coa
boca branca. Mide ata 3 cm. de lonxitude. Vive nos fondos areoso-fangosos
e busca activamente restos de animais que pode detectar polo olfato ata a
30 m. de distancia. É moi abundante en toda a ría'
Nassarius pfeifferi(2) é máis pequeno (1,5 cm.) de cuncha lisa e clara con debuxos de bandas
en ziguezague. E un colonizadorreciente das nosas costas que se está estendendo con bas-
tante rapidez.
De pequeno tamaño (ata 6 mm. de alto), cuncha cónica e lisa de cor de amare-
ta escura ou castaña. Aliméntase de algas, especialmente leituga e verdello.
Vive nas zonas fangosas de augas tranquilas e sorneras e nas pozas de marea'
Resiste moi ben en seco e os cámbios de salinidade. E moi abundante na En-
seada do Umia.
E unha caracola moi grande que pode medir de 20 a 30 cm' de alto en
forma cónico-oval coá espiral moi marcada e con nós abultados, de
cores a bandas en ziguezague brancas, castañas e avermelladas. A
L¿itle do sifón está moidesenvolvida. A miúdo está cuberta de tubos de
vermes, esponxas e PóliPos'
son animais depredadores e aliméntanse fundamentalmente de equi-
nodermos (ourizos, estrelas, '..) Vive en fondos de pedras e cascallo
dende augas pouco fondas ata os 200 m.
Á súa
"rñ1"
,proreitase pero é dura e de sabor forte. Péscase ocasio-
nalmente con redes de arrastre. A cuncha utilízase como buxina.
cuncha cónica espiral co canal sifonal moi longo, os radios moi marcados e
;Á;r protongacións a xeito de espiñas, de coi branca-amarela. É depreda-
dor (xeralmente doutros moluscos) e carroñeiro'
f-tipi"á áo Mediterráneo pero desde que se importa ostra desa zona atópase
tamén na ría.
Na Antigüedade os múrices eran moi valorados porque deles obtíñase a púr-
pura.

9. cuncha de ata 3 cm. de altura, dura e cónica, moi aguda de cores varia-
das: branca, amarela, parda ou negra e ás veces con bandas. A superficie
está estriada e pode presentar tamén rugosidades.
E un camívoro perforador que se alimenta de mexilóns e ameiróns ós que
lle fai un burato coa rádula e por él extrae a carne. vive nas costas rocho-
sas e refúxiase nas fendas das pedras.
cuncha de ata 6 cm. de altura de forma cónica coa superficie inegular e
as costelas moi marcadas, acentuadas con saíntes e rugosidades, de
cor branca-amarela con manchas máis escuras.
Vive en pedras e zonas de area fangosa alimentándose
de bivalvos ós que perfora para estrae-lo alimento fa_
céndolles un burato característico (ver debuxo).
É unha plaga nos viveiros de moluscos.
Cuncha de forma cónica achatada de
mente de cor branca.
espira pouco aparente, fina, xeral-
Vive fixa nas pedras e a outros moluscos como ostras, vieiras...e alimén-
tase de pequenas algas.
PEN:E|RA,,, , ";,,',',' ,;,;,;'.,,,,.,.,,'Háti i§,:.tub;érC'i¡á ,
Ten a cuncha ovalada e plana coa última espira moi desen_
volvida (en forma de orella) e cuns buratos no borde exterior
por onde asoman uns apéndices tentaculares do manto des_
tinados á percepción sensorial do entomo. A superficie ex_
terna da cuncha é áspera con protuberancias e sulcos, de cor
parda-verdosa a encamada-verdosa; a interna é nacarada
con irisacións. Pode medir ata 9 cm.
o corpo do animal está unido á cuncha por un poderoso músculo e o pé está moi desenvolvido
e especializado na fixación ás rochas por ventosa
BloloxíA: aliméntase de algas pequenas que recobren as rochas.
HÁgltnf: zonas de pedras Oe póuca fondura, nunca queda en seco
Utilízase para o consumo e captúrase cunha rasqueta. Tamén ten utilidade omamental.
Cuncha oval de 1 a 1,5 cm. de lonxitude e cor rosado con man_
chas pardas. A última espira está moi desenvolvida e tapa ás
outras. A superficie é moi pulida e está atravesada por costelas
transversais. O manto é transparente e cobre a cuncha .
BIOLOXA: aliméntase de algas, esponxas e actinias.As femias
poñen de 500 a 600 ovos en acios e coidan a posta ata que
nacen as crías.
nÁgttRt: fóndos duros da zona costeira. É a única representante na nosa zona dos cipreidos
(moi abundantes en zonas cálidas de todo o mundo entre as que abundan as especies con
valor omaniéntal). Na zona de o Grove recóllense para facer colares.
ffiffi

10. t-
Ten a cuncha cónica, coa base ancha e sin espiras, de ata
5,5 cm. de lonxitude. A superficie está marcada por coste-
las radiais e liñas concéntricas. É de cor variable gris, ama-
rela, castaña-verdosa con bandas de cores.Os exemplares
que viven nas partes altas das rochas forman conos máis
agudos que os que non saen da auga.O pé é forte e musculoso e úsao a xeito de ventosa
para suxetarse ás rochas e outros obxectos.
Aliméntase de algas e vive en zonas de rochas do mediolitoral. Cápturase ocasionalmente
para consumo propio utilizando unha rasqueta.
OUTRAS CLASES DE LAPAS:
Ademáis de outras especies de Patella podemos atopar:
-lapas furadas (Diodora apertura), cuncha cónica-oval aplastada cun burato no
ápice. Mide ata 4 cm. de lonxitude
- lapas raiadas (Patina pellucida), cuncha cónica-oval co ápice desplazado. Lisa e
brilante, de cor castaña crara con raias radiais de cor azul, máis visibles nos exem-
plares xuvenís.
-Acmaea sp., pequena ,de cuncha cónica de cor branca-crema con faixas rosadas.
ffi
@
ffi
BO RRAC|{A. l. .LEBR.E. i
D E.. MAR
'Punétete
A cuncha é reducida e fráxil, de aprox. 1,5
cm. de ancho e non é visible ó exterior por
estar cuberta polo manto. Corpo de cor
parda-encarnada nos xuvenís e parda-
verde nos adultos, de ata 20 cm. de lonxi-
tude. Na cabeza ten catro tentáculos moi
desenvoividos. O pé é laminar e utilízao
para nadar. Cando está parada replega as
beiras cana arriba.
BIOLOXíA: é hermafrodita con fecundación cruzada, fixa os ovos ás algas formando unha
cinta xelatinosa de cor rosa ou amarela semellante a "spaguetis" de ata 8 m. de lonxitude e
que pode conter ata medio millón de ovos. Cando se sinte atacada pode expulsar unha tinta de
coa violeta (de ahí o nome de borracha) para rexeitar ós inimigos. Aliméntase de algas.
HÁBITAT: entre algas da zona infralitoral e en augas limpas.
Hamífiáeáttthá Cülát"",:
Semellante á anterior, de pequeno tamaño (3/4 cm.). Consegue
retraélo corpo e metelo case todo na fráxil cuncha.
Aliméntase de algas e sebas. Moi abundante na ensenada entre
as sebas e verdellos.
A "Akera bullata", é máis pequena, co manto en forma de
campá que lle axuda a impulsarse e aboiar
Ir
"Doris verrucosa" (1): sen cuncha, de corpo oval aplanado
de cor negrá, e pel dura e rugosa. As branquias forman un
ramiño na parte posterior. Aliméntase de esponxas.
"Aeolidia papittosa"(2), sen cuncha, con branquias externas e numerosos apéndices ó longo
dos costados. Aliméntase de actinias
8
0

11. DEScRtpc¡óru extenuR:
Animal de corpo blando de
cor variable, branca pola
parte inferior e gris, parda ou
amarela con manchas a xeito
de bandas e pontos que se
modifican asegún o ambente
e situación e que pode medir
ata 40 cm. de lonxitude.
Corpo dividido en:
- Cabeza: ben desenvolvida, globosa
e separada do corpo por un estreita-
mento ou pescozo
e na que podemos observar:
. dous grandes ollos simples,
en posición lateral protexidos con pál-
pebras.
. unha boca provista de man-
díbulas córneas a xeito de peteiro de
loro
. dez tentáculos rodeando a
boca, oito curtos e cónicos e con nu-
merosas ventosas de forma e tamaño
variable, e dous máis longos e finos
rematados nunha especie da maza
con ventosas (sobrepasan a lonxitude
do corpo), os brazos prensiles, que
van suxetos no centro dos outros e
poden recollerse nunha bulsa situada
debaixo dos ollos.
tentáculos hectocotilo
fígado
gánglio
ano
branquias
corazon
estómago
testículo
tentáculo
XIBA MACHO
bulsa
'pé: reducido ó sifón ou funil a parte inferior da cabeza e os tentáculos
-manto en forma de saco ovoide bordeado lateralmente por un replegue da pel que
fai as funcións de aleta ou órgano nadador que se move por ondulacións e serve pa-
ra que o animal se desplace lentamente e manteña a estabilidade.
Na parte inferior o manto presenta un borde libre cunha ancha abertura que ten no
centro un tubo cónico, o sifón ou funil e que da acceso á cavidade paleal. Ño interior
está a masa visceral formada por tódols órganos internos e está sotdada ó manto na
parte doi'sát.
DESCRIPC¡ON INTERNA:
No interior do manto atópase unha cuncha ou oso, formada por unha sustancia cal-
cárea porosa e lixeira disposta en láminas e con forma de barco

12. APARATO DIXESTIVO: formado
pola boca (con mandíbulas cór-
neas, Iingua , rádula e unhas glán-
dulas que segregan unha saliva
tóxica), esófago, estómago conec-
tado cunha gándula dixestiva (o
fígado ou hepatopáncreas), intesti-
no e ano que desemboca na cavi-
dade paleal.
APARATO CIRCULATORIO: é
bastante complexo. Comprende
un corazón formado por un ventrí-
culo e dúas aurículas e un sistema
de arterias, venas e capilares.
APARATO RESPIRATORIO:
constituído por un par de branquias
situadas na cavidade paleal. Cada
branquia está comunlcada con un
corazón branquial que recolle o
sangue procedente do corpo para
bombealo ás branquias a recoller
osixeno. XIBA FEMIA
APARATO EXCRETOR: formado por dous riles situados diante do corazón e que
desembocan na cavidade paleal a través dos uréteres.
SISTEMA NERVIOSO: formado por uns gánglios nerviosos grandes e reunidos nun-
ha nnasa única a xeito de cerebro situada na parte dorsal da cabeza e protexida por
un cartílago da que parten numerosos nervios.
Cs érganos olfatorios son corno unhas pequenas fosas situadas enriba dos ollos.
Na boca teñen un órgano gustativo.
Os ollos están case tan desenvolvidos coma os dos vertebrados (son os máis perfec-
tos de tódolos invertebrados, cunha esclerótica, unha retina, un cristalino un iris e
humor vítreo).
Os receptores tactís están distribuídospor todo o corpo, e fundamentalmente nos
tentáculos.
Posúen tamén uns órganos do equilibrio (estatocistos) na parte interna da cabeza.
APARATO REPRODUCTOR: son unisexuias. Na madurez pódense dintingui-lo ma-
cho da femia porque o primeiro presenta un dos tentáculos transformado, o primeiro
brazo ventral esquerdo, o hectocotilo (aumenta de volume e as ventosas redúcense
en número).
O aparato reproductor masculino está formado por un testiculo, unha vesícula semi-
nal e unha glándula prostática. O poro xenital masculino desemboca na cavidade
paleal.
Aparato reproductor femenino: composto por un ovario moi voluminoso comunicado
coa glándula da albúmina (que forma a cuberta dos ovos) e as glándulas nidamen-
tarias que elaboran unha masa xelatinosa que envolve e aglutina ós ovos antes da
posta. Desemboca no parte dereita da cavidade paleal
BOLSA DA TINTA: é un órgano de natureza glandular que segrega un líquido, a tinta,
que o animal utiliza como defensa. Desemboca na cavidade paleal xúnto ó ano.
10

13. BIOLOXiA:
ALIMENTACIÓN: é carnívora, especialmente a base de crustáceos e peixes. Caza
as presas agochándose e lanzándolle os brazos prensís. Suxetaa forte coas vento-
sas dos tentáculos e mórdea co seu forte pico paralizándoa coa saliva tóxica.
RELACIÓN E DEFENSA: desplázase lentamente con ondulacións das aletas ou re-
plegues natatorios da beira do manto. En caso de apuro pode fuxir violentamente
cara atrás (por reacción) expulsando auga a presión polo sifón ó tempo que expulsa
tinta para ocultarse. Cando está pousada entérrase na area deixando só os ollos ó
decoberto. A cor da xiba cambia (mimetismo) asegún as circunstancias, en función
do ambente ou situación.
REPRODUCCION: no momento da reproducción as xibas
toman unha cor máis viva e no macho desenvólvese o bra-
zo hectocotilo. O chega-la primavera ou verán ten lugar a
cópula: o macho introduce o hectocotilo na súa cavidade
paleal, retira os espermatóforos (bolsas con espermatozoi-
des) e deposítaos nunha cavidade da femia, a bulsa copu-
Iadora, situada por debaixo da boca,na cavidáde paleal.
lriamentras a femia expulsa os ovos que se van fecundan-
do e fíxanse mediante unhas puntas ganchudas ás plantas
acuáticas a xeito de acios.
Os ovos son esféricos, cuberta dura de cor negro e
aproximadamente 1 cm. de diámetro. O desenvolvemento
larvario ten lugar cornpletamente dentro do ovo xa que éste
ten moitas reservas e as crías nacen con aspecto semellan-
te ós pais e de 10 mm.
Cada femia deposita de 200 a 250 ovos en varios días preferentemente nas ensea-
das e augas pouco fondas. A incubación dura aproximadamente uns cincuenta días.
O crecemento é rápido e chegan á madurez sexual ó cabo dun ano ou ano e medio
(arredor de I cm. de lonxitude)
HÁg¡TRT:
Fondos de area e fango con vexetación en zonas próximas á costa, ata 150 m. de
fondura. Nace perto da costa, alónxase dela segundo medra e volve para reproducir-
se e morrer. Resiste ben as variacións de salinidade e temperatura
DISTRIBUCIÓN:
É abundante tanto no Atlántico como no Mediterráneo.
USO E IMPORTANCIA:
A carne é moi apreciada comercializándose xeralmente en fresco. Moi abundante nas
lonxas e mercados. os exemplares grandes poden chegar a pesar máis de 2 kg.
CAPTURA:
Nasas, traimallos, betas, bou de vara, rapeta, francada, poteira, femieiro...Talla mí-
nima : 8 cm. de manto. Na ría a xente bota ramos de árbores para atrae-las femias
que van desovar e capturalas.
ESPECIES SEMELLANTES:
Sepia elegans: de menor tamaño (ata I cm.). A marxe do manto remata en punta sobre a
cabeza e a cuncha é máis estreita. Tamén se consume en fresco. É menos abundante.
coa
de
11

14. *Corpo blando dividido en:
-cabeza:-ben desenvolvida, separada do corpo por un esteitamento, con
dous grandes ollos simples e unha boca provista de mandíbulas córneas
e rodeada de tentáculos case sempre con ventosas.
-gi: fansformado nos tentáculos e sifón
-manto: en forma de saco denfuo do que se atopa a masa visceral
*Reprodución ovípara, unisexuais con fecundación interna e desenvolvemento
das crías directo.
*Haivarios tipos:
-con cuncha externa enrolada ou recta: nautilus
-con cuncha interna ou sen cuncha: xiba, lura, polbo
MOLI.!.SCOS GEFAT DOS:
A xiba pertenece á clase dos moluscos gasterópodos coas seguintes características
xeráis:
LURA Loli§o
Ten forma cónica alongada e con dúas aletas triangulares unidas na base.
Arredor da cabeza ten oito tentáculos desiguais e dous brazos prensiles do
triple da lonxitude dos outros. A cor é branca con manchas rosadas, púrpura
ou castañas. O corpo é transparente. É moi mimético. Miden xeralmente de
3O a 50 cm.(lonxitude do manto) e poden chegar ata 1. m.
BIOLOXíA: aliméntanse preferentemente de pequenos peixes ós que captura
cos brazos prensiles e envenena coa saliva. Despois da fecundación a femia
pon ata 6.000 ovos no fondo cubertos por unhas capsulas xelatinosas e for-
mando uns cordóns que quedan enleados nas algas.
Poden acadar tallas de 16-18 cm. nun ano.
HÁBITAT: en augas de 10 a 500 m. de fondura e fan migración ás rías de
abril a decembro en grandes grupos.
Ten un gran valor comercial tanto para o consumo en fresco como conxelado ou en conserva.
Captúrase xeralmente ó arrastre. Talla mínima legal de captura: 14 cm. de manto.
POLBO Octopus vulgaris
Corpo globoso de superficie rugosa e sen aletas. Ten oito
tentáculos moi grandes unidos entre sí na base por unha
membrana. A cor é variable asegún as condicións, xeral-
mente gris con manchas bermellas, amarelas ou verdes.
Pode medir de 40 a 160 cm. e pesar anedor de 5 kilos
anque nalgúns casos chega ós 14 kilos.
BIOLOXíA: é carnívoro e depredador, aliméntase de crustáceos, peixes e moluscos que cap-
tura e paraliza coa saliva tóxica. A femia suxeta os ovos nas pedras e coidaos de 1 a 2 meses.
HABITAT: fondos rochosos da zona litoral
A súa carne é moi valorada e consúmese fresco, conxelado ou en conserya. Captúrase con
nasas, arpóns, rañas, trasmallos...O peso mínimo legal de aptura é de 500 gramos que pode
alcanzar en 9 meses.
1

15. Animal de corpo blando cuberto por unha cun-
cha forte formada por dúas valvas iguais.
DESCRIPC¡ÓN DA CUNGHA:
Valvas de contorno oval coa beira posterior
forrnando un lixeiro ángulo con costelas marca-
das cruzadas coas liñas concéntricas de cre-
cemento o que lle dá á superficie un aspécto de
cadrícula. A cor é branca ou parda crara .
As valvas únense entre sí pola zona dorsal e articúlanse na charneira, ésta posúe
uns dentes que forman un engranaxe fa-
cendo posible o movemento de apertura e
peche sin que se desplacen lateralmente.
Un ligamento elástico une as valvas e
permite a súa apertura. O ápice ou vértice
é o ponto inicial a partir de ónde medra a
cuncha (o crecemento vaise marcando en
Iiñas concéntricas. No interior obsérvanse
as impresións deixadas polo corpo do ani-
mal: dúas dos músculo aductores (que son
os que pechan as cunchas) e a impresión
paleai deixada pola beira do manto. O seno
paleal sinala o lugar onde se meten os si-
fóns ó retraerse cando o animal pecha as
valvas.
chameira
ligamento
seno
paleal
impresión paleal
O corpo consta de:
'pé: órgano musculoso e retráctil, en posíción ventral. Está ben desenvolvido.
-manto: formado por dous lóbulos unidos na zona dorsal e fixados á parte interna
das valvas por medio dúns músculos. No interior está a masa visceral e o oco que
queda é a cavidade paleal. No extremo posterior o manto prolóngase en dous tubos
contráctiles separados, os sifóns, utilizados para a entrada (sifón inhalante) e saída
(sifón exhálante) da auga á cavidade paleal . Na beira do manto hai uns finos tentá-
culos sensitivos.
-masa visceral: formada por tódolos órganos internos.
DESCRIPCIÓIrI IruTERruR:
APARATO DIXESTIVO: unha boca con catro palpos labiais, esófago, estómago
(dívidido eil dúas partes, unha con función trituradoia e outra con función dixestivá)
un intestino conectado á unha glandula, o hepatopáncreas e un ano que desemboca
na cavidade paleal.
APARATO CIRCULATORIO: formado por un corazón en posición dorsal con dúas
aurículas e un ventrículo atravesado polo intestino.
13

16. APARATO RESPIRATORIO: branquias
formadas por un conxunto de láminas
moifinas con cilios nas beiras, situadas
no interior da cavidade paleal dividen-
na en dúas (inhalante, por onde ent¡'a a
auga e exhalante, por onde sae) en
comunicación cos sifóns.
APARATO EXCRETOR: constituído
por dous riles que desembocan na ca-
vidade paleal.
SISTEI/IA NERVIOSO: está formado
por tres pares de gánglios. As células
sensitivas están localizadas principal-
nrente na beira do nnanto e no extremo
do sifón inhalante.
APARATO REPRODUCTOR: un par
de gónadas unidas na liña n'ledia, sin
diferenciación entne as masculinas e
femeninas.
MÚSCULOS ADUCTORES: van dunlra
cara interna dunha vaiva ata a outra atravesando o corpo do anirnai. Actúan en con-
tra do ligamento para pecha-las valvas.
BIOLOXíA:
ALIMENTACIÓN: a arneixa aliméntase de planton por filtración, (especialmente de
microalgas) . A auga penetra a través do sifón inhalante na cavidade paleal e chega
ás bránquies onde os cilias filtran as partículas e condúcennas ata os palpos labiais
que rodean a entrada da boca. Os finos tentáculos que rodean a boca do sifón impi-
den a entrada de partículas grandes, pero ainda asi na corrente de auga van algun-
has que o animal rexeita como alimento e son expulsadas ó exterior por contraccións
do manto-
RELACIÓN E DEFENSA: capta as variacións do
ambente por medio dos pequenos tentáculos con
papilas sensitivas que bordean a boca dos sifón e a
beira do manto, especialmente sensacións tactis,
cambios de temperatura e luz, sustancias quimi-
cas...Para defenderse pecha a cuncha e retrae os
sifóns no interior, no seo paleal e pode soportar
perfectamente a baixamar.
A ameixa vive enterrada na area a unha profundi-
dade de 15 a 30 cm. gracias á lonxitude dos seus
sifóns. Desplázase e enterrase coa axuda do pé.
Os sus principais depredadores son as gradicelas
(estrelas de mar) e os cangrexos.
_€1*
ÉE*
*tr;L *ffi*q::7- -q:
I
*1¡¡-d,
&t
V
sifón inhalante
músculo aductor
branquias
palpos labiais
músculo aductor
14

17. REPRODUCCION: E unha especie unisexual, os animáis
maduros liberan os seus productos sexuais, óvulos e es-
permatozoides (1) ó mar e alí ten lugar a fecundación (2)
e ás poucas horas o ovo empeza a segmentarse (3) e
nace unha larva trocófora nadadora(4) que vive aproxi-
madamente de 24 a 48 horas. Despois transfórmase en
larva vélixer que vai sofrindo diversas transformacións
(5,6) ata que se fixa no sustrato coa axuda da glándula do
viso (situada na base do pé e que fabrica unha sustancia
adhesiva en contacto coa auga) e cambia a vida plantóni-
ca pola bentónica.
A duración total do proceso ¿ O" ZO a 25 días.
Unha ameixa pode expulsar arredor dun millón de ovoci-
tos (celúlas femininas), dependendo especialmente da
temperatura da auga. O desove prodúcese nos meses de
xullo e agosto.
Alcanza un tamaño comercial (de 4-5 cm.) ós tres anos de
vida e pode medir ata 7 cm.
xÁslrRr:
Vive enterrada en substratos variados , dende areas grosas ata fango, da zona in-
termareal (dende o nivel medio de mareas ata poucos metros de fondo). Resiste moi
ben as desecacións e as variacións de temperatura e salinidade.
DISTRIBUGIÓN:
Atlántico, dende o sur das lllas Británias ata Marrocos e Senegal, e Mediterráneo.
i.,la Ria de Arousa hai importantes bancos marisqueiros desta especie.
UTILIDADE:
consumo en fresco, previa depuración.
IMPORTANCIA:
É un dos vivalvos máis valorados e comercialízase todo en fresco. Resiste moi ben o
transporte gracias a que as valvas pechan hermeticamente e reteñen auga que a
axudan a sobrevivir certo tempo.
A nivel económico é importante o volume de capturas e o cultivo en viveiros.
CAPTURA:
A pé, na zona intermareal con sachos, angazos ou ganchelos. A partir do límite da
baixamar con rastos de vara (a pé ou dende embarcación en zonas de máis fondu-
ra).A talla mínima legal de captura é de 30 mm. de ancho. Está en veda de 1 de mar-
zoa l deoutubro.
€)) ,
@2
15

18. ESPECIES SEMELLANTES:
*MElIffiii.XilP,O.N.ESI li:iiiiiiilf'f C§::p.ñI.L#dná/r.Uñf f,lJi.
De recente introducción. Soamente a hai cultivada.
Comparte características e hábitat coa ameixa fina da que
a diferencia a cuncha lixeiramente máis redondeada,
máis escura e máis amarela no interior e ter os sifóns
apegados case ata o extremo.
É de crecemento máis rápido, acada a talla comercial en
dous anos e ten os mesmos usos, aínda que está menos
valorada-
Máis alongada, coas estrías vedicais menos marcadas,
de cor crara ás veces con bandas ou manchas escuras.
Ten os sifóns xuntos e mais curtos.
Vive no infralitoral ata os 40 m. de fondura. Non resiste a
desecación e soporta mal os cambios de temperatura e
salinidade.
!
E a ameixa máis abundante e máis utilizada tanto en
fresco como en conserva.
A talla mínima legal de captura é de 2,5 cm. e acádaa
ós 18 meses. Veda: 1 marzo a 1 de outubro
/ ameixa
fina
/z
Diferénciase das anteriores pola cuncha máis grosa, ova-
lada, coas estrías horizontais máis marcadas e a cor pre-
dominante ¡'osada ou encarnada.
Ten os sifóns xuntos ata o extremo.
Vive na zona infralitoral ata os 200 m. de fondura.
Utilízase para consumo en fresco ou conserva.
A talla mínima legal de captura é de 3 cm. Veda de 1 de
marzoaldeoutubro.
Cuncha de forma oval co interior de cor amarela.
Aparece ocasinalmente entre as capturas de ameixa fina e blanca
coas que comparte hábitat
A súa pouca calidade fai que non teña apenas valor comercial.
Cuncha grosa de ata 4 cm. de lonxitude case triangular e con estrías
horizontais marcadas.
A cor é variable de crema a encarnada con faixas transversais cas-
Vive en areais ata 180 m. de profundidade.
É escasa e ten pouco valor comercial.

19. MOLUSCOS BIVALVOS
As ameixas e especies semellantes pertenecen ó grupo dos moluscos bivalvos que
se identifican fundamentalmente por te-lo corpo protexido por dúas valvas ou cuchas.
Características xerais :
BERBERICHO Cerastoderma edule
Cuncha globosa formada por dúas valvas iguais co con-
torno redondeado de tamaño entre 2,5 e 3,5 cm.(pode
chegar ata 5 cm. de lonxitude).
A superficie externa presenta as costelas radiais ben
marcadas e cruzadas polas estrÍas de crecemento. A cor
varía de branca a castaña con manchas escuras.
Os sifóns son pequenos.
BIOLOXíA: é filtrador e vive enterrado a poucos centíme-
tros da superficie. é unisexual e reprodúcese fundamen-
talmente en maio e xuño. É capaz de aturar condicións
ambientais extremas como cambios de salinidade e tem-
peratura e desecación
HÁBITAT: vive en fondos de area fina ou fango-areosos,
dende o intérmareal ata uns 10 m. de fondura.
Captúrase a pé con sachos, angazos e raños ou desde
embarcacións no caso de máis fondura.
É unha especie moi abundante e de gran interés comercial polo que se cultiva tamén en vivei-
ros.. Utilízase para consumo en fresco e para conserva.
A talla mínima legal de captura é de 2,5 cm. e está en veda de marzo a outubro.
w
W
*Corpo blando, comprimido lateralmente, cuberto total ou parcialmenb por dúas
valvas laterais de tamaño e forma variable. Divido en:
-trLen posición venfal
-manto, formado por dous lóbulos soldados pola zona dorsal e que cu-
bren os órganos internos ou masa visceral. Vai soldado ás valvas e enúe
as súas paredes e a masa visceral forma a cavidade paleal onde van as
branquias.
A marxe do manto pode formar sifóns (ameixa, berbericho, navalla) ou
non (vieira, osúa, mexilón).
Cabeza indiferenciada, boca con catro palpos labiais.
*Respiración por branquias
*Reproducción ovípara. Hai especies unisexuais e hermafroditas. Desenvolve-
mento das larvas con metamorfose: larvas fuocófora e vélixer.
17

20. Cuncha fina, rectangular, longa e estreita e algo curvada nun
extremo. As valvas son iguais, de cor branca-crema con liñas
encarnadas ou marróns. Pode medir ata 20130 cm. de lonxi-
tude por 2,5 de altura.
O pé está moi desenvolvido. Vive enterrada en posición ver-
tical en fondos de area fina dende a infralitoral ata 40 m. de
fondura. Captúrase á man ou con sacho, e en zonas fondas
con artes de anastre ou por mergullo.
,s¡
Cuncha fina, coas valvas iguais, de contorno rectangular
curvado de ata 12,5 cm. de lonxitude por 2 cm. de anchura,
de cor cremosa mon liñas encamadas e marróns.
Vive en fondos de area fina en pouca fondura enterrada verticalmente. Captúrase á man.
Consúmese en fesco ou en conserva. Talla mínina legal de captura I cm. de lonxitude.
Vive en zonas de menos fondura que a anterior.
',EONGI.E.lR
Máis recto e cilíndrico e de cor branca-crema manchada. Pode medirata 15 cm. de lonxitude .
Vive dentro das rías, en zonas areoso-axilosas que quedan en seco nas mareas vivas.
Captúrase a pé con fisga. É menos valorado que os anteriores.
A talla mínima de captura é de 8 cm.
Valvas iguais, grosas de contorno circular, coas estrías concéntricas
moi marcadas. A cor é amarela, gris ou parda con manchas marróns.
Mide de 3 a 6 cn'¡. de lonxitude.
Vive a pouca fondura en zonas de area fangosa de lugares pedregosos
desde azana infralitoral ata os 100 m. de fondura.
Utilízase fundamentaimente para conserya. Captúrase con rastos den-
de embarcacións.
REEO Doslhiá:.:e-Xffifá,:
Valvas grosas, iguais e circulares coas liñas concéntricas marca-
das, de cor branca ou castaña crara con bandas, raias ou zigueza-
gues marróns ou rosados. Mide ata 6 cm. de lonxitude.
Vive enterrada na area dende a baixamar ata os 75 m. de fondura.
Consúmese en fresco ou conserva. Captúrase dende embarcación
con rastos. A talla mínima legal de captura é de 3 cm. de lonxitude.
Valvas moi grosas e iguais, de contomo circular coas costelas moi
marcadas e con espiñas. De cor castaña crara con con franxas máis
escuras. Pode medir ata 8 cm. de lonxitude.
Vive en fondos de area a partir dos 1O m. de profundidade.
Pouco valor comercial.
Hai outras especies moi similares: A. tuberculata e A. aculeata
18

21. AROI;A Lutieiria lutrariá
Cuncha sólida de dúas valvas iguais de con-
tomo elíptico a ata 13 cm. de lonxitude. A
superficie ten liñas concéntricas marcadas. A
cor e branca ou amarela crara. Ten dous si-
fóns moi longos e as valvas non pechan total-
mente.
Vive en zonas de area ou fango-areosas den-
de a zona infralitoral ata uns 100 m. de fondura
CADELA Scrobicularia
Cuncha de dúas valvas iguais, fráxiles, de forma case oval. A su-
perficie está gravada por sucos concéntricos irregulares. A cor é
gris, castaña crara ou amarela pálida. Pode medir más de 6,5 cm.
de lonxitude. Ten dous sifóns separados e moi longos (ata 30 cm.)
o que lle permite vivir enterrada ata 30 e 40 cm.
Vive en zonas fangosas, especialmente nas embocaduras dos ríos
e nos esteíros. Aliméntase filtrando o fango que recolle cos sifóns.
Consúmese ocasional mente.
ESPECIES SEMELLANTES: coñécense tamén co nome de arolas:
Lutraria magna coa cuncha curvada e Lutraria angustior coas cunchas máis duras)
Mya arenaria ata 15 cm. de lonxitude
Garidepressa de cor máis rosada e máis pequena, chamada aroliña
Solenocu¡tus strigillatus máis oblonga, de cor rosada e cuncha delicada.
Mactra corallina
Cuncha con dúas valvas iguais, lixeiras, de forma triagular-
redondeada e marcada por liñas concéntricas finas.
A cor exterior é pardo-verdosa con liñas castañas e a interior
púrpura crara.
Vive enterrada en fondos de area e grava dende a franxa infrali-
toral ata uns 100 m. de fondura.
Tellina tenuis
Cuncha con dúas valvas iguais, delicada, de forma triangular-oval coa
superficie marcada por liñas concéntricas moi finas" A cor é variable:
amarela-laranxa, ou rosa-branca. Mide ata 2 cm. de lonxitude.
Vive enterrada na area dende a zona mediolitoral ata a infralitoral.
COQUINA Donax vitatus
Cuncha formada por dúas valvas iguais, robustas e quebradizas
de contorno cuneiforme. A superficie é lisa e lustrosa de cor
variable, parda con liñas moradas ou morada con zonas máis
escuras. Mide ata 4 cm. de lonxitude. Vive enterrada en areais
de mar aberto.
Captúrase para consumo, aínda que en Galicia é moi reciente o interés por esta especie.
19

22. "
Cuncha coas valvas iguais, fráxiles e de forma ovalada-triangular,
lixeiramente levantada pola parte posterior. Pode medir ata 4,5 cm.
de lonxitude. A superficie está marcada por liñas concéntricas. É Oe
cor branca ou gris-amarela.
Aliméntase'filtrando fango cos sifóns.
Vive entenada no fango en augas pouco profundas e nos esteiros.
FOLADA,,,, , Pholas.,,,'O'r,Or!rr,
Cuncha fráxil, inchada e cunha serie de pro-
longacións na parte dorsal (catro pezas distin-
tas). O contomo das valvas é case elíptico
cun pico na marxe anterior. A superficie está
esculpida por liñas concéntricas moi marca-
das e radios qug g cruzalas forman rugosida-
des espiñosas. E de cor branca ou gris pálida.
Mide ata 15 cm. de lonxitude. Ten os sifóns moi longos.
Vive en cavidades xeralmente horizontais que escarabella nas pedras brandas, turba, substra-
tos duros e madeiras sumexidas (de ata 10 cm. de fondo). Para excavar suxeta o pé e vai
xirando o corpo e raspando coa cuncha axudada por unhas secrecións corrosivas. A medida
que medra queda presa no burato onde vive.
Consúmese ocasional mente.
BICHO Teredo'navalié
Cuncha moi reducida formada por dúas valva blancas situada no extremo in-
ferior do animal. O corpo é vermiforme. O manto segrega un tubo duro e cal-
aáreo de ala20 cm. de lonxitude que vai seguindo o curso do animal a medida
que excava galerías na madeira sumexida, Na parte superior ten dúas pás
especiais moi duras que poden pechar o extremo aberto do tubo cando se
retiran os sifóns.
Vive en estructuras de madeira sumexidas como cascos de barcos, pilotes...
MEXILON Mytilus gatloprovincialis
Valvas iguais, sólidas, de forma oval-triangular coa
superficie sulcada por fina liñas concéntricas. A cor é
negra ou azul escura. Pode medir ata 15 cm.
O corpo é alaranxado ou amarelo.Ten o pé moi redu-
cido cunha glándula do viso que segrega unha sus-
tancia para fixarse. Non ten sifóns.
BIOLOXíA. aliméntase por filtración de fitoplanto e
detritus orgánicos. Ten unha gran capacidade de fil-
tración podéndo bombear ata 8 litros de auga por ho-
ra.
Os individuos son unisexuais e as femias poden ex-
pulsar ata máis dun millón de óvulos que se fecundan na auga.
HABITAT: forman comunidades fixados nas pedras e outros obxectos ás que se apegan por
medio duns peliños segregados polo viso, en zonas de mareas e de pouca fondura..
Utilízase para o consumo en fresco ou en conserva.Captúranse con rasquetas, o tamaño mí-
nimo legal é de 5 cm. e está vedado do 1 de xaneiro ó 1 de xullo.
A gran maioría do mexilón que se comercializa cultívanse en bateas.
20

23. MEXILON BRAVO Modiolus modiolus(1)
Diferénciase do mexilón común por te-las valvas máis con-
vexas (o que lle da un aspeccto globoso) e ovaladas. A cor é
púrpura con bandas concéntricas castañas e pode medir ata
20 cm. de lonxitude. Vive na zona infralitoral ata 150 m. de
fondura, especialmente entre golfos.
Modiolus barbatus(2)
ffiwSemeiiante ó anterior,
cha cuberta de pelos.
de pedras e cascallo.
máis pequeno (ata 6 cm.) e coa cun-
Vive ata 100 m. de fondura en zonas
Pinna
Valval iguais, en forrna de abanico, finas e de cor castaña con bandas máis
escuras. Pode medir ata 30 cm. de lonxitude.
Vive erecta apegada mediante o biso a pequenas pedras enterradas, en fondos
de area ou grava fangosa, xeralmente en augas profundas.
V¡EIRA Pécten maximus
Cuncha formada por dúas vaivas desiguais de contorno redon-
deado excepto na marte posterior que son rectas e cunha pro-
Iongacións a xeito de ás ou orellas. A valva dereita (inferior) é
convexa vista desde fora e a esquerda (superior) é plana. A
superficie está marcada por costelas radiais fondas que lle dan á
beina un contorno festoneado que encaixa nas dúas valvas e
péchaas hermeticamente. A cor é castaña (máis crara na de
abaixo) con bandas máis escuras. Pode medir ata 15 cm. de
lonxitude.Na beira do manto posúe numerosos pequenos ollos e
finos tentáculos retractiles. O pé está moi reducido.
BIOLOXíA: Aliméntase por filtradón. Desplázase cara atrás a
sacudidas pechando as valvas de súpeto e expulsando un cho-
rro de auga. Vive semientenada na area e fango ata a cuncha
superior. E hermafrodita pero non se autofecunda porque non
expulsan á vez as celulas femeninas e masculinas. A fecunda-
ción ten lugar na auga . Alcanzan a madurez sexual ós dous
anos. e tardan catro en chegar á talla comercial .
HABITAT: perto das costas ata 100 m. de profundidade, en fondos de area limpa ou cascallo.
E moi valorada tanto para o consumo en fresco como para conserva. Captúrase ó anastre e
cultívase en bateas. A talla comercial é de 10 cm.. Está en veda de marzo a outubro.
A lonxa de Galicia que máis cantidade de vieira comercializa é a de Cambados.
ZAMBURINA Chlámys va'ria
Semellante á vieira, coas dúas valvas convexas, de forma ovalada e ore-
llas desiguais, unha moito máis desenvolvida. A cor é violeta e nos exem-
plares novo's alaranxada. Vive ceibe ou fixada polo biso ó sustrato dende a
franxa infralitoral ata uns 80 m. de fondura.
É moi escasa e valorada. Captúrase ó arrastre. A talla mínima legal é de 4
cm. de lonxitude. Está en veda de marzo a outubro.
21

24. .zaruEüRtñA F,mNG.ESA
VOLANDEIRA
CkIáim Y§::oPeiaü Iá iis
OSTRA, ,, ,,,,,,,, Ostréaledlüiis
Cuncha sólida, asimétrica de forma variable tendendo a redonda
ou ovalada coas beiras inegulares. A valva esquerda (inferior) é
convexa e a dereita (superior) máis plana e asentada dentro da
outra. Está cuberta de escamas ou láminas calcáreas concéntri-
cas e costelas saíntes, máis marcadas na beira. A cor é branca
ou gris crara con m'anchas marróns ou púrpura e por dentro
branca nacarada. O corpo é de cor branca, non ten sifóns e o pé
está moi reducido. Pode medir ata 10 cm. ou máis.
BIOLOXÍA: Aliméntase por filtración fundamentalmente de fito-
planto (pode filtrar ata 250 L de auga por día). A vida máxima é
de 30 anos e madura sexualmente no primeiro ano. É unha es-
pecie hermafrodita alternante (madura primeiro como macho e
despois como femia). A fecundación e incubación dos ovos ten
lugar na cavidade paleal da femia onde entran os espermatozoides na corrente de auga. As
larvas son expulsadas ó mar en forma de vélixes e moi desenvolvidas. En cada desove libé-
ranse aproximadamente un millón de larvas. A época é de marzo a xullo.
HÁBITAT: apegada ás pedras ou enterrada na area ou cascallo dende azona infralitoral ata
80 m. de fondura. Cultívase en bateas anque a maioría é importada e só se engorda.
É moi valorada, especialmente para consumo en fresco e captúrase á man, cón rasquetas, ou
con rastos dende embarcacións. No medio natural é moi escasa.
A talla mínima legal de captura é de 6 cm.
ESPECIES SEMELLANTES:
-Ost!óns: ostra portuguesa (Crassosfrea angulata), ostra xaponesa (Crasostrea gigas): de
forma maís alongada, coa carne máis branca e densa. Menos valoradas.
-Morruncho (Ostrea plicata): máis pequena e de menor calidade, atopase apegada ás pedras
TARXA ,, , ' ",' Ahóm¡íá
Cuncha delgada e fráxil, de cor branca ou rosada e nacarada,
coas valvas diferentes: a dereita é plana, máis pequena e del-
gada e na parte do ápice ten un furado polo que sae o biso
endurecido-(que co tempo forma unha concreción caliza) co que
se apega á pedra e outros obxectos. A esquerda é convexa e
case circulai 1e a cuncha nacarada que se atopa polas praias).
Vive en fondos de ata 40 m.
RABIOSO
Diferénciase da outra zamburiña na forma máis redonda, nas orellas
case iguais e na cor que pode ser amarela, vermella ou marrón. Pode
medir ata 9 cm. de lonxitude. Vive en fondos de area e cascallo ata
200 m. de fondura. Consúmese en fresco ou en conserva. A talla mí-
nima de captura é de 4 cm.
Valvas iguais, grosas e case circulares de ata 6,5 cm. de diámetro. A
cor é crema con liñas e ziguezagues máis escuros. Vive en fondos
de area ata 100 m. (fóra das rías). Captúrase ó arrastre e úsase para
conserya. Unha especie semellante e que xeralmente aparece mes-
turada conél é Gtycymeris pitosa que ten a cuncha máis escura, sen
debuxos e cuberta de pelos na zona próxima á beira.
22
ffiffi
a-'-:-

25. APEGóN l ou¡rór.r Lep¡i d A;ch iton a cih' éie¡a
Animal de corpo blando cuberto dorsalmente por unha cun-
cha articulada formada por 8 placas móveis rodeadas dun
plegue musculoso forte escamoso e espiñento. A cor é ver-
de-gris con manchas pardas.
O corpo é alongado coa cabeza reducida e unha boca con
rádula. Ten de 16 a 19 pares de bránquias que rodean ó
corpo pola cavidade paleal O pé é ventral, longo e aplanado.
Mide ata 2 cm. de lonxitude.
BIOLOXíA: aliméntase pequenas algas que viven nas pe-
dras. Apégase con moita foza co músculo do pé que utiliza
a xeito de ventosa (de ahi o nome de apegón) e resiste
moi ben os embates do oleaxe. É unisexual e as crías
nacen en forma de larva trocófora.
HÁgltRt: nas zonas de oleaxe, apegado ás pedras,
madeiras, cunchas de moluscos. Dende a franxa suprali-
toral ata a infralitoral.
Pertenece á clase dos moluscos poliplacóforos
MOLUSCOS POLI FOROS
Caractenísticas xerais
*Animais de corpo blando formado por:
-cabeza, moi reducida, boca con rádula
-manto, en posición dorsale cuberto con oito placas articuladas rodeadas
por un anel musculoso e duro. No interior Ieva a masa visceral e unha fi-
leira de branquias que rodean a cavidade paleal.
-pé, ancho e plano, en posición venfal
*Reprodución ovípara, unisexuais. Desenvolvemento das crías con metamorfose
e nacemento en forma de larva trocófora.

26. Animal de corpo blando cuberto por unha
cuncha tubular cónica e curvada dunha
sola peza e aberta nos dous extremos, de
cor branca con liñas grises ou encarnadas
e que pode medir ata 5 cm. de lonxitude.
O corpo presenta unha cabeza cuns finos
apéndices tentaculares en forma de porra.
O pé é reducido e está transformado nun
órgano excavador dividido en tres lóbulos e
está situado no extremo ancho da cuncha.
BloLoxíA: vive enterrado no sedimento ben suxeto ó sustrato median-
te os lóbulos do pé. Aspiran a auga polo extremo máis fino e captan as
partículas alimenticias cos tentáculos que están continuamente pal-
pando o fondo. Aliméntanse de pequenos organísmos bentónicos. É
unisexual e dos ovos nace unha larva que pasa por varios estadios:
trocófora e velixer, con vida libre e ó facerse adulta fíxese no sustrato.
HÁgltRT: fondos areosos e fangosos de augas profundas.
Pertenece á clase dos moluscos escafópodos.
MOLUSCOS ESGAFOPODOS
Características xerais :
* Animais de corpo blando, co corpo pechado nunha cuncha cónico-tubular
dunha sola peza e con orificios nos exfemos.
-cabeza s¡n diferenciar, boca con tentáculos
-gL cónico, reducido e adaptado á excavación
-manto con función respiratoria, sin branquias
"Reprodución ovípara. Unisexuais. Desenvolvemento das crías por metamorfose
con larvas trocófora e velixer.
24

27. OS MOLUSCOS
Grupo de animais moi numeroso, o segundo dos invertebrados despois dos
artrópodos, con especies de tamaños variable que van dende as microscópi-
cas ata 17 m (calamares xigantes).
Características xerais:
O tronco dos moluscos divídese en sete clases, das que neste traballo citamos as máis repre-
sentativas e coñecidas. Ademáis das especies explicadas nos textos podemos ver tamén:
GASTERÓPODOS: BIVALVOS:
-Cono (Caltiostoma zizyphinum) -Pteria hirundo
-Caramuxo bravo (Liftorina saxatilis) -Zamburiña brava (Chlamys varia)
-Caramuxo enano (Liftorina neritoides) -Lima hians
-Tone (Turritella communis) -Reló pequeno (Loripes lucinalis)
-Pé de pelíc_ano (Aporrhais pespelecan¡) -Tellina fabula
-Lapa (Crepidula fornicata) -Saltón (Laevicardium norvegicum)
-Caracola (Natica sp.) -Navallón (Pharus legumen)
-Caracola (Phalium saburon) -Berbericho (Cerastoderma glaucum)
-Múrex trunculus -Ameixón (Callista chione)
-Caramecha pequena (Nassarius incrasatus) -Pandora albida
-Buxina branca (Neptunea contraria)
*Corpo blando s¡n segmentar que pode estar cuberto por unha cuncha e
formado por:
-cabeza: con boca, apéndices e órganos sensor¡a¡s
-manto: órgano musculoso en forma de saco que rodea as partes
blandas (órganos internos ou masa visceral) e forma unha cav¡dade
con función respiratoria (cavidade paleal). O manto é o responsable
de segrega-las cunchas, no caso de habelas, e ás veces prolónga-
se en sifóns.
-pli músculo en pos¡c¡ón ventral, xeralmente adicado á locomo-
ción.
*Sistema dixestivo completo
*Respiración branquial (acuáticos) ou pulmonar (terrestres)
*Reprodución ovípara con individuos unisexua¡s ou hermafroditas
*Desenvolvemento das larvas directo ou con metamorfose
25

28. OS MOLUSCOS: Glasificación
.=XEM.PEOS SUBELASE eIAS.E
COLEOIDEOS
-cuncha intema ou ausente
-tentáculos con ventosas
CEFALOPODOS
-Pé enriba da cabeza e
dividido en tentáculos
provistos de ventosas
A&
PROSOBRANQUIOS:
con cuncha cónica ou enrola
da
GASTEROPODOS
-Cuncha dunha sola
peza cónica ou enrolada
-Pé
cron
adaptado repta-
-Cabeza ben desenvol-
vida provista de órganos
dos sentidcis
OPISTOBRANQUIOS:
cuncha reducida ou ausente
PULMONADOS:
-cavidade do manto adaptada a
respirar aire
-cuncha en espiral ou sin ela
,b@ ffi
PTERIOMORFlOS
-Pé reducido ou ausente
-Sin sifóns
-Chameira sin dentes
BIVALVOS:
-Cuncha formada por
dúas valvas
-Sin cabeza diferenciada
-Branquias laminaresffim
s %-Bu[$
HETERODONTOS
-Pé desenvolvido
-Comunmente con sifóns de
tamaño variable
-Cuncha con chameira moi
forte e xeralmente dentada
POLIPLACOFOROS:
Corpo cuberto por un
caparazón formado por
oito placas articuladas
ESCAFOPODOS:
Corpo cuberto por unha
cuncha cónica tubular
aberta nos dous extre-
mos
26

29. BIBLIOGRAFIA:
"Aguirre, M" Pilarde. "Guíadel mariscadod', Ed. Plan Marisqueirode Galicia. Vigo 1.973
"Arthur,Alex: "Moluscos, crustáceos..." Biblioteca visual altea.Madrid 1.989
*Caamaño Rivas, Víctor M.: "Flora e fauna da Enseada do Umia O Grove. Candea.
Cambados 1.991
*Campbell, C,: "Guía de campo de la flora y fauna de las costas de España y Europa".
Omega, Barcelona 1.979
*Consellería de Pesca, Marisqueo e Acuicultura: Cadernos: "A Ostra",
"O mexilón", "A vieira, zamburiña e volandeira", "O berbericho"
*Fechter e outros: "Fauna e flora de las costas". Colección Guías Natureza. Blume.
Barcelona 1,992
"Franc, André: Enciclopediia "La vida de los animales". Planeta. Barcelona 1.971
*Garms, Harry e outros: "Plantas y animales de España y Europa". Eunsa. Pamplona 1.977
*Jiménez Aleixandre, Ma Pilar: "lnvestigando la orilla del mar''. Teide. barcelona 1.986
*Ramonell, Rosa: "Guía dos mariscos de Galicia". Galaxia. Vigo 1.985
"Swallon, Su e outros: "La senda de la naturaleza, costas y playas". S.M. Madrid 1.981
*Varios: "historia Natural". tstituto Gallach. Océano. Barcelona 1.983
*Villeneuve, F. e outros: "Las ciencias naturales". Muntaner y Simón. Barcelona 1.977
*Villoch, Joaquín: Guía de los mariscos de los mercados de galicia". Casa das Ciencias
Concello de A Coruña, 1.991

30. EBta publlcaclón ostá subvenclonada pola Consellela do Peica, Marlsqueo o Aculcultura