Manual_Pengumpulan_Spesimen_Primer.pdf

TIDAK BOLEH DICETAK – HAK CIPTA TERPELIHARA MAKMAL PATOLOGI
HUSM/PATH/MPSP
MANUAL PENGUMPULAN
SPESIMEN PRIMER
MAKMAL PATOLOGI
HOSPITAL UNIVERSITI SAINS
MALAYSIA
Disediakan oleh: Hj. Abd. Razak Hj. Ahmad
Diluluskan oleh: Prof. Madya Dr. Sharifah Emilia Tuan
Sharif
Tarikh versi: 24.08.2014
Tarikh efektif: 01.10.2020

MAKMAL PATOLOGI HOSPITAL UNIVERSITI SAINS MALAYSIA
MANUAL PENGUMPULAN SPESIMEN PRIMER
(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat i
Versi 2
Pindaan 13,25
ISI KANDUNGAN
MUKA SURAT PERKARA
i Isi Kandungan
ii Rekod Semakan
iii - vii Rekod Pindaan
1 Definisi
2 Singkatan
3 Tujuan, Skop dan Dokumen Rujukan
4 Maklumat Am
5 Ujian-Ujian yang Ditawarkan dan Tempoh Masa Keputusan
9 Tatacara Mengisi Borang Permohonan dan Label Spesimen
10 Kriteria Penolakan Spesimen
11 - 13 Tatacara Pengumpulan Spesimen Ujian Histopatologi
14 - 16 Tatacara Pengumpulan Spesimen Ujian Sitopatologi
17 Permohonan Kes Segera (Urgent Case)

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat ii
Versi 2
Pindaan 0
REKOD SEMAKAN
TARIKH SEMAKAN NAMA PENYEMAK
TANDATANGAN
PENGESAHAN
13.08.2014
Encik Mohd Zaki Zainon
Puan Jamaliah Lin
07.08.2016
Cik Nursyuhada Mohd Nafis
22.04.2018
01.10.2020
Pn. Ummi Atikah Ayub
Pn Noor Hazrita Che Teh

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat iii
Versi 2
Pindaan 0
REKOD PINDAAN
NO. VERSI TARIKH
PINDAAN
HURAIAN PINDAAN TANDATANGAN
PENGESAHAN
2 13.08.2014
MS ISO 15189:2007, Versi 1, Tarikh efektif:
01.11.2009 ditukar kepada MS ISO 15189:2014,
Versi 2, Tarikh efektif: 24.08.2014.
Pindaan 1: ms 1/17
- Tambahan Definisi (f) dan (g)
Pindaan 2: ms 2/17
- Singkatan PAP ditukar kepada PO (Pembantu
Operasi)
Pindaan 3: ms 4/17
- Tambahan prosedur 6.1
Pindaan 4: ms 5/17
- Tambahan prosedur 6.4
Pindaan 5: ms 6/17
- Tambahan prosedur 6.5, 6.6 dan 6.7
2 01.12.2015
Pindaan 6: ms 9/17
- Prosedur 9, tambahan Nota
Pindaan 7: ms 10/17
- Prosedur 11 dikemaskini
2 07.08.2016
Pindaan 8: ms 9/17
- Prosedur 9, tambahan prosedur 1
salinan.......LIS
Pindaan 9: ms 11/17
- Prosedur 12 (2), ditukar prosedur dari jam 6.00
pm kepada 5.00 pm
Pindaan 10: ms 14/17
- Prosedur 13 (1a) dan (1b) dikemaskini.
- Prosedur 13 (7), (9) dan (10) dikemaskini.
- Prosedur 13 (17) dikemaskini.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat iv
Versi 2
Pindaan 14
REKOD PINDAAN
NO.
VERSI
TARIKH
PINDAAN
PENGESAHAN
SEBELUM SELEPAS
2 01.07.2018
Mukasurat hadapan:
Tandatangan ‘Diluluskan oleh”: Dr. Md. Salzihan Md.
Salleh
Mukasurat hadapan:
Tandatangan ‘Diluluskan oleh”: Dr. Sharifah Emilia Tuan
Sharif
Menggunakan nombor 1, 2 dan 3 untuk isi
kandungan, rekod semakan dan rekod pindaan.
Pindaan 13: m/s i
-Ditukarkan kepada penomboran i, ii, iii untuk isi kandungan,
rekod semakan dan rekod pindaan.
-Muka surat keseluruhan dokumen diubah.
Tiada bahagian sebelum dan selepas di dalam rekod
pindaan.
Pindaan 14: m/s iv
-Jadual rekod pindaan ditambah bahagian sebelum dan
selepas.
- Mukasurat diubah kepada layout ’horizontal’.
Tiada bahagian Petunjuk Kualiti
Pindaan 15, ms 6/17
Prosedur 6.6 Petunjuk Kualiti ditambah
Tiada bahagian Objektif Kualiti.
Pindaan 16, ms 7/17
Prosedur 6.7. Objektif Kualiti ditambah.
-Prosedur 8 : TAT kes segera 5 hari bagi semua kes tidak
rumit dan 15 hari bagi kes rumit
Pindaan 17, ms 6/17
-Prosedur 8: TAT kes segera 4 hari bagi kes tidak rumit
Sitopatologi dan 13 hari bagi kes rumit Sitopatologi
Prosedur 13(1)(b) bekas specimen : Vial Thin Prep
yang dibekalkan
Pindaan 18, ms 14/17
Prosedur 13(1)(b) bekas specimen : Vial Thin Prep/Path Tezt
yang dibekalkan
Prosedur 14 (d): Tempoh masa keputusan diketahui
adalah 5 hari bekerja kecuali jika kes tersebut kes
rumit/memerlukan ujian lanjutan (keputusan dalam tempoh
15 hari).
Pindaan 19, ms 17/17
Prosedur 14(d)Tempoh masa keputusan diketahui adalah 5 hari
bekerja kecuali jika kes tersebut kes rumit/memerlukan ujian
lanjutan (keputusan dalam tempoh 15 hari) bagi ujian
Histopatologi.14(e)Tempoh masa keputusan diketahui adalah 4 hari
bekerja kecuali jika kes tersebut kes rumit/memerlukan ujian
lanjutan (keputusan dalam tempoh 13 hari) bagi ujian Sitopatologi.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat v
Versi 2
Pindaan 0
REKOD PINDAAN
NO.
VERSI
TARIKH
PINDAAN
PENGESAHAN
SEBELUM SELEPAS
2 01.05.2019
6.6 Petunjuk Kualiti
Pencapaian 80% bagi laporan ujian kes segera tidak rumit
yang selesai dalam tempoh 5 hari bekerja dan laporan
ujian kes segera rumit yang selesai dalam tempoh 15 hari
bekerja bagi uijian HISTOPATOLOGI
Pindaan 20 : ms 6/17
Perubahan tepetunjuk kualiti bagi HISTOPATOLOGI
Pencapaian 80% bagi laporan ujian kes segera tidak rumit yang
selesai dalam tempoh 4 hari bekerja dan laporan ujian kes segera
rumit yang selesai dalam tempoh 15 hari bekerja bagi uijian
HISTOPATOLOGI
8. TEMPOH MASA KEPUTUSAN
Kes Segera HISTOPATOLOGI – Kes Biasa 5 hari
Perubahan tempoh masa kes segera HISTOPATOLOGI
Kes Segera HISTOPATOLOGI – Kes Biasa 4 hari
1. PERMOHONAN KES SEGERA (URGENT
CASE)
Tempoh masa keputusan diketahui adalah 5
hari bekerja kecuali jika kes tersebut kes
rumit/memerlukan ujian lanjutan (keputusan
dalam tempoh 15 hari) bagi ujian
Histopatologi
1. PERMOHONAN KES SEGERA (URGENT CASE)
Tempoh masa keputusan diketahui adalah 4 hari bekerja
kecuali jika kes tersebut kes rumit/memerlukan ujian lanjutan
(keputusan dalam tempoh 15 hari) bagi ujian Histopatologi

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat vi
Versi 2
Pindaan 0
REKOD PINDAAN
NO.
VERSI
TARIKH
PINDAAN
PENGESAHAN
SEBELUM SELEPAS
2 01.11.2019
6.2 Waktu Perkhidmatan Makmal Patologi
UPSL
Pagi : 8.30 am – 12.30 pm
Petang : 2.30 pm - 4.30 pm
SFA
Pagi : 8.30 am – 12.00 pm
Petang : 2.30 pm – 4.00 pm
Waktu perkhidmatan di UPSL dan SFA dikemaskini
UPSL
Ahad hingga Rabu
Pagi : 8.10 am – 1.00 pm
Petang : 2.00 pm -5.10 pm
Khamis
Pagi : 8.10 am – 1.00 pm
SFA
Ahad hingga Rabu
Pagi : 8.10 am – 12.10 pm
Petang : 2.00 pm – 4.10 pm
Khamis
Pagi : 8.10 am – 1.00 pm
2 01.01.2020
12. KRITERIA PENOLAKAN SPESIMEN
Prosedur 12 dikemaskini
k) Tiada/salah nama Pegawai Perubatan Patologi untuk
kes urgent

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat vii
Versi 2
Pindaan 0
REKOD PINDAAN
NO.
VERSI
TARIKH
PINDAAN
PENGESAHAN
SEBELUM SELEPAS
2 01.01.2020 Iii – iv Rekod Pindaan
Pindaan 25 : ms i
Mukasurat rekod pindaan dikemaskini
Iii – vii Rakod Pindaan
2 01.10.2020 Nota:Tiada perkhidmatan untuk pelanggan semasa
hari minggu, cuti umum dan kelepasan am.
Nota ditambah :
Nota: Waktu penerimaan spesimen sehingga jam 4.30
petang (Hari Ahad - Rabu) dan jam 3.00 petang (Hari
khamis).Tiada perkhidmatan untuk pelanggan semasa hari
minggu, cuti umum dan kelepasan am.
6.3 Nombor telefon untuk dihubungi Pindaan 27 : ms 5/17
Nombor telefon ditambah :
Bil 8. Bilik Seminar Makmal Patologi. Nombor sambungan
(ext) 6468
11. Kriteria Penolakan Spesimen
k) Tiada/salah nama Pegawai Perubatan Patologi
untuk kes urgent
Prosedur k)dibuang
2.Singkatan
PO : Pembantu Operasi
Singkatan PO diganti dengan LA:
LA : Lab Assistant
Prosedur 6.4 Pindaan 30 : ms 5/17
Buang USAINS pada nota

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 1/17
Versi 2
Pindaan 1
1. DEFINISI
a. Pengumpulan Spesimen Primer: Pengambilan sampel daripada pesakit di
wad/klinik/bilik bedah Hospital USM atau organisasi luar bagi tujuan menjalankan
ujian di Makmal Patologi, USM Kampus Kesihatan.
b. Pemohon: Pakar Perubatan/Pegawai Perubatan daripada klinik/wad/bilik bedah
Hospital USM atau organisasi luar yang memohon ujian Makmal Patologi, USM
Kampus Kesihatan.
c. Petugas: Pembantu Makmal/Juruteknologi Makmal Perubatan yang bertugas di
Unit Penerimaan Spesimen dan Pengurusan Laporan, Makmal Patologi.
d. Histopatologi: ialah cabang patologi yang berkaitan dengan kajian penyakit ke
atas hirisan tisu. Tisu perlu melalui beberapa peringkat proses seperti
pengawetan/fiksasi, pemeriksaan makroskopik (grossing), pemprosesan tisu
(dehiderasi, clearing, infiltrasi), embedding, mikrotomi dan pewarnaan rutin (H&E)
sebelum patologis melakukan pemeriksaan mikroskopik dan diagnosis jenis
penyakit yang khusus.
e. Fiksatif: Bahan kimia yang digunakan untuk mengawet dan memelihara struktur
tisu dan sel daripada rosak.
f. Sitopatologi: Sitopatologi kajian berhubung dengan sel. Ia secara meluas di
bahagikan kepada sitologi exfoliative dan aspirasi sitologi. Sitologi exfoliative
melibatkan pemeriksaan spesimen yang mengandungi sel-sel exfoliated dari
rongga badan dan permukaan. Aspirasi sitologi melibatkan pemeriksaan sel-sel
yang diperolehi secara aktif dengan aspirasi jarum.
g. Autolisis: Struktur tisu dan sel menjadi rosak disebabkan tindakan enzim yang
dikeluarkan oleh organ tersebut kerana kelewatan memasukkan fiksatif.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 2/17
Versi 2
Pindaan 2, 29
2. SINGKATAN
PP
P
MO
PS
JTMP
J
LA
AK
Po
Pt
LIS
ACH
HVS
RN
Pakar Patologi
Pakar (Perubatan)
Pegawai Perubatan
Pegawai Sains
Juruteknologi Makmal Perubatan
Jururawat
Lab Assistant
Atendan Kesihatan
Polis
Pesakit
Laboratory Information System
Acethyl Cholinesterase
High Vaginal Swab
Nombor Pendaftaran Pesakit

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 3/17
Versi 2
Pindaan 0
3. TUJUAN
Dokumen ini digunakan sebagai rujukan kepada pemohon di wad/klinik/bilik bedah Hospital USM
dan organisasi luar mengenai tatacara pengumpulan spesimen pesakit yang memenuhi spesifikasi
sebelum dihantar ke Makmal Patologi supaya ujian dapat di jalankan dengan betul dan tepat.
4. SKOP
Skop ini merangkumi perkhidmatan histopatologi/enzim ACH/biopsi ginjal/biopsi otot/hirisan
beku/sitopatologi.
5. DOKUMEN RUJUKAN
a) HUSM/LCD/LQM : Laboratory Quality Manual
b) HUSM/PATH/MKPOL : Maklumat dan Polisi Jabatan Patologi
c) HUSM/PATH/QP-01 : Penerimaan dan Penolakan Spesimen
d) HUSM/PATH/QP-02 : Perkhidmatan Rutin Pemeriksaan Histopatologi (HPE)
e) HUSM/PATH/QP-03 : Perkhidmatan Ujian Sitopatologi
f) HUSM/PATH/QP-02/STM-04 : Perkhidmatan Hirisan Beku (Frozen Section)
g) HUSM/PATH/QP-02/STM-05 : Perkhidmatan Biopsi Ginjal
h) HUSM/PATH/QP-02/STM-06 : Perkhidmatan Penganalisaan Spesimen untuk Enzim Acetyl
Cholinesterase (ACH)
i) MS ISO 15189:2014 Malaysian Standards

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 4/17
Versi 2
Pindaan 3,23,26
6. MAKLUMAT AM
6.1 Lokasi Makmal Patologi
Makmal Patologi berada di bangunan Pusat Pengajian Sains Perubatan (PPSP) kod G090-00b.
Peta seperti dibawah:
Dari Hospital
WAKTU PERKHIDMATAN MAKMAL PATOLOGI
Unit Penerimaan Spesimen dan
Pengurusan Laporan (UPSPL)
Perkhidmatan Fine Needle Aspiration
Cytology (FNAC)
Perkhidmatan
Seminal Fluid
Analysis (SFA)
Ahad dan Selasa Isnin
di Klinik Surgeri di Bilik Ultrasound
Ahad hingga Rabu Ahad hingga Rabu
Pagi 8.00 am – 1.00 pm 10.30 am – 12.30 pm 9.30 am -12.30 pm 8.10 am – 12.10 pm
Petang 2.00 pm – 5.10 pm 2.30 pm – 4.30 pm Tiada 2.00 pm – 4.10 pm
Khamis - - Khamis
Pagi 8.10 am – 1.00 pm - - 8.10 am – 12.10 pm
Petang 2.00 pm – 3.40 pm - - 2.00 pm – 2.40 pm
Nota: Waktu penerimaan spesimen sehingga jam 4.30 petang (Hari Ahad - Rabu) dan jam 3.00
petang (Hari khamis).Tiada perkhidmatan untuk pelanggan semasa hari minggu, cuti umum dan
kelepasan am.
Dataran Pelajar
Jabatan Patologi
Parking Lot
Jabatan/Makmal
Imunologi
Makmal
Patologi
X
Jabatan Hematologi

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 5/17
Versi 2
Pindaan 4, 27,30
6.3 Nombor Telefon Untuk Dihubungi
SENARAI NOMBOR TELEFON DI MAKMAL PATOLOGI
Bil. Nama Unit/Makmal No. Sambungan (Ext)
1 Unit Penerimaan Spesimen dan Pengurusan Laporan (UPSPL) 4009
2 Makmal Histopatologi 6454
3 Makmal Sitopatologi 6456
4 Makmal Imunohistokimia dan Makmal Ujian Khas 6462
5 Bilik MO 6453
6 Pejabat Jabatan Patologi 6441
7 Bilik Pegawai Sains 4007/4008
8 Bilik Seminar Makmal Patologi 6468
6.4 Borang Permohonan Yang Digunakan
a) Cetakan terus daripada LIS
i. Histopathology Request Form RM029/01/13(P1)
ii. Frozen Section Request Form
iii. Pap Smear Request Form - RM044/11/10
iv. Cytology Request Form
v. Seminal Fluid Analysis (SFA) Form RM030/01/11(P1)
vi. FNAC Request Form
b) Borang Manual Lama
(Tiada cetakan baru, tamat digunakan jika borang telah habis.)
i. Histopathology Request/Report – RM029/08/94 (warna hijau)
ii. Frozen Section Request/Report - RM032/08/94 (warna kuning)
iii. Cytology Request/Report - RM030/08/94 (warna pink)
iv. FNAC Request/Report - RM031/08/94 (warna putih)
c) Borang Manual Baru
i. Histopathology Request Form - RM029/01/13(P1) (warna hijau)
ii. Renal Biopsy Request Form - RM036/11/10(P1) (warna kuning)
iii. Cytology Request Form - RM030/01/11 (P1) (warna pink)
iv. Pap Smear Request Form – RM044/11/10 (warna putih)
Nota:
1) Untuk kes Biopsi Ginjal, Biopsi Rektal (Enzim ACH), External dan Kes Rogol (HVS) tidak
menggunakan LIS.
2) Borang Manual digunakan juga sebagai back up untuk LIS.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 6/17
Versi 2
Pindaan 5,15,20
6.5 Clinical Advice
Jabatan Patologi mengadakan Clinico-Pathological Meeting bersama-sama dengan pelanggan dari
jabatan lain sekiranya ada kes-kes yang perlu dibincangkan bersama Pakar Patologi dan Pegawai
Perubatan Patologi.
Nota: Semua permohonan dan pertanyaan tentang Clinico-Pathological Meeting ini boleh
menghubungi terus Pejabat Patologi.
BIL. PROSES PETUNJUK KUALITI
1. Pre-examination Peratusan penolakan semua spesimen tidak melebihi
3%.
2. Examination Pencapaian 95% untuk semua slaid ujian yang
dihasilkan memenuhi kualiti yang ditetapkan.
3. Post- examination Pencapaian 80% bagi laporan ujian kes segera tidak
rumit yang selesai dalam tempoh 4 hari bekerja dan
laporan ujian kes segera rumit yang selesai dalam
tempoh 15 hari bekerja bagi uijian HISTOPATOLOGI.
Pencapaian 80% bagi laporan ujian kes segera tidak
rumit yang selesai dalam tempoh 4 hari bekerja dan
laporan ujian kes segera rumit yang selesai dalam
tempoh 13 hari bekerja bagi uijian SITOPATOLOGI.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 7/17
Versi 2
Pindaan 16
6.7 Objektif Kualiti
BIL. OBJEKTIF KUALITI
1. At least 80% of laboratories achieve their rejection rate according
to their quality indicator.
2. At least 80% of complaints are attended with corrective actions
taken within 2 months.
3. At least 80% of participations in proficiency testing are satisfactory
for all accredited scope.
4. At least one awareness programme on the quality system
conducted at department level in a year
6.8 Maklum Balas Pelanggan
Pihak Makmal sangat mengharapkan maklum balas dan cadangan daripada pihak pelanggan untuk
penambahbaikan berterusan dalam memberikan perkhidmatan yang berkualiti.
Sebarang maklum balas dan cadangan boleh dilakukan secara lisan/bertulis menggunakan borang
berkaitan, email, telefon dan sebagainya. Alamat seperti di bawah:
Ketua Jabatan Patologi
Jabatan Patologi
Hospital USM
16150 Kubang Kerian, Kelantan.
6.9 Semua staf Makmal Perubatan Hospital USM adalah tertakluk kepada Surat Aku Janji
Kerahsiaan (HUSM/LCD/LQM/R1) yang telah ditetapkan.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 8/17
Versi 2
Pindaan 17,21
7. UJIAN YANG DITAWARKAN
7.1 Histopatologi
a) Pemeriksaan Histopatologi Rutin (Rutin HPE)
b) Hirisan Beku (Frozen Section)
c) Biopsi Ginjal (Renal Biopsy)
d) Enzim ACH (Rectal Biopsy)
e) Biopsi Otot (Muscle Biopsy)
f) Pewarnaan Khas (Special Stain)
g) Imunohistokimia (IHC)
7.2 Sitopatologi
a) Gynaecology (conventional pap smear and liquid-based preparation)
b) Non-Gynaecology (i.e. body fluids, sputum, brushing)
c) Fine Needle Aspiration Cytology (FNAC)
d) Seminal Fluid Analysis (SFA)
e) High Vaginal Swab (HVS) for Spermatozoa Examination (medico-legal)
TEMPOH MASA KEPUTUSAN
Bil. Jenis Ujian Tempoh Masa (hari bekerja)
Kes Biasa Kes Rumit/
Memerlukan Ujian
Lanjutan
1 Histopatologi (Rutin HPE) 10 hari 20 hari
2 Hirisan Beku (Frozen Section) 1 jam (secara lisan) 2 jam (secara lisan)
3 Biopsi Ginjal dan Biopsi Otot 20 hari
4 Enzim ACH (Biopsi Rektal) 10 hari 20 hari
5 Sitopatologi 7 hari 20 hari
6 Kes Segera HISTOPATOLOGI 4 hari 15 hari
7 Kes Segera SITOPATOLOGI 4 hari 13 hari

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 9/17
Versi 2
Pindaan 6,8
9. TATACARA MENGISI BORANG PERMOHONAN
Semua spesimen yang dihantar untuk ujian Makmal Patologi hendaklah disertakan dengan borang
permohonan yang betul (rujuk prosedur 6.4, muka surat 5/17) dan dihantar dalam satu salinan
untuk permohonan melalui LIS dan dua salinan (duplicate) untuk permohonan menggunakan
borang manual. Maklumat berikut mestilah diisi dengan lengkap oleh pemohon ujian.
a) Nama pesakit, nombor pendaftaran (R/N), tarikh lahir/nombor kad pengenalan (I/C), jantina,
alamat (wad/kilinik)
b) Riwayat klinikal yang lengkap
c) Jenis spesimen
d) Nama Pakar/Pegawai Perubatan yang memohon
e) Tarikh/Masa spesimen diambil/permohonan
Nota: Untuk borang cetakan LIS, tandatangan dan cop Pakar/Pegawai Perubatan yang memohon
ujian tidak diperlukan TETAPI untuk borang manual masih diperlukan.
10. LABEL SPESIMEN
Label pada bekas spesimen hendaklah lengkapi dengan maklumat berikut:
a) Nama pesakit
b) Nombor pendaftaran (R/N)
c) Alamat (wad/klinik)
d) Jenis spesimen
e) Jenis ujian dipohon
f) Tarikh/masa spesimen diambil

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 10/17
Versi 2
Pindaan 7,24, 28
Permohonan ujian yang tidak memenuhi spesifikasi berikut akan ditolak.
a) Butir-butir pesakit pada borang permohonan tidak sama dengan label pada bekas
spesimen.
b) Borang permohonan/label pada bekas spesimen tidak lengkap.
c) Tiada spesimen/label pada bekas spesimen.
d) Jenis borang permohonan yang digunakan salah.
e) Jenis spesimen tidak sama antara borang dan label spesimen.
f) Fiksatif yang digunakan salah.
g) Slaid pap smear kering tanpa bahan fiksatif.
h) Spesimen medico-legal (kes rogol) tidak dimetri dan bercop di atasnya, borang tidak
diisi dengan lengkap dan spesimen tidak dihantar oleh polis.
i) Spesimen air mani melebihi 1 jam dari masa pengambilan.
j) Spesimen tidak mencukupi/sesuai untuk diproses.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 11/17
Versi 2
Pindaan 9
12. TATACARA PENGUMPULAN SPESIMEN UJIAN HISTOPATOLOGI
Bil Jenis Ujian Jenis Spesimen Tatacara
1 Rutin HPE Semua jenis tisu
manusia
1. Semua spesimen mesti difiksasikan dengan fiksatif
10% Neutral Buffered Formalin (NBF) pada kadar
SEGERA (sebaik sahaja spesimen dikeluarkan
daripada pesakit).
2. Isipadu fiksatif sekurang-kurangnya 10 kali ganda
isipadu spesimen atau spesimen mesti terendam
sepenuhnya di dalam fiksatif.
Nota: KELEWATAN memasukkan spesimen dalam
fiksatif akan menyebabkan AUTOLISIS.
2 Hirisan Beku
(Frozen
Section)
Tisu Segar (Tanpa
Fiksatif)
1. Dapatkan panduan dan temujanji daripada MO
Jabatan Patologi sekurang-kurangnya satu hari
sebelum prosedur dijalankan.
2. Anggaran masa untuk menghantar spesimen
mestilah diberitahu kepada MO/PP Makmal Patologi.
3. Spesimen mesti dihantar SEGERA ke makmal dalam
keadaan segar (fresh) iaitu tanpa bahan pengawet
(tidak perlu fiksasi).
Nota: Jika berlaku kelewatan atas sebab-sebab
munasabah, pihak makmal menerima spesimen
sehingga jam 5.00 petang.
3 Biopsi Ginjal
(Renal Biopsy)
Tisu Biopsi Ginjal 1. Temujanji perlu dilakukan dengan JTMP di Makmal
Ujian Khas, Makmal Patologi sekurang-kurangnya satu
hari sebelum prosedur dijalankan.
2. Sekurang-kurangnya dua (2) strip spesimen tisu
diambil. Setiap strip secara optimum dikehendaki
mencapai 2 cm panjang. Satu (1) strip tisu dimasukan
ke dalam fiksatif 10% NBF. Untuk strip kedua, glomeruli
dikenal pasti dan cebisan tisu yang mempunyai
glomeruli dimasukkan ke dalam Phopshate Buffer
Saline (PBS). Tisu selebihnya daripada strip kedua
dimasukan ke dalam 10% NBF.
4 Enzim ACH
(Rectal
Biopsy)
Tisu Biopsi Rektal 1. Temujanji perlu dilakukan dengan JTMP di Makmal
Ujian Khas, Makmal Patologi sekurang-kurangnya satu
hari sebelum prosedur dijalankan.
2. Sekurang-kurangnya dua (2) spesimen biopsi tisu
diambil. 1 tisu biopsi dimasukan ke dalam 10% NBF
manakala 1 tisu lagi dihantar ke makmal dalam
keadaan segar (fresh) tanpa pengawet. Tetapi, jika
MO/Pakar (Perubatan) memperolehi hanya SATU
spesimen biopsi sahaja, maka tisu tersebut hendaklah
dihantar dalam keadaan segar tanpa pengawet ke
makmal dengan segera.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 12/17
Versi 2
Pindaan 0
5 Biopsi Otot
(Muscle
Biopsy)
Tisu Biopsi Otot 1. Temujanji perlu dilakukan dengan JTMP di Makmal
Ujian Khas, Makmal Patologi terlebih dahulu sekurang-
kurangnya satu hari sebelum prosedur dijalankan.
2. Spesimen mesti dihantar SEGERA ke makmal dalam
keadaan segar (fresh) iaitu tanpa bahan pengawet
(tidak perlu fiksasi).
3. Lokasi Pengambilan Biopsi Otot
a) Elakkan daripada kawasan yang menunjukkan
tanda klinikal yang maksima, iaitu bahagian
yang selalunya menggambarkan ‘peringkat
akhir’ sesuatu penyakit di mana hanya tisu
lemak dan tisu konektif fibrous sahaja kelihatan.
b) Sebaliknya, kawasan dengan klinikal sederhana
biasanya menunjukkan perubahan primer yang
membantu menjelaskan keadaan/sebab
kerosakan.
c) Kawasan yang telah disuntik dengan dadah
atau trauma, juga perlu dielakkan, dan kajian
jarum EMG hendaklah dilakukan pada sisi
bahagian kaki , untuk mengelakkan berlaku
inflammasi.
d) Pemilihan tempat bergantung kepada maklumat
norrosakf yang diperolehi, dan kaedah teknikal
yang terlibat. (contohnya biopsi terbuka atau
biopsi conchotome)
e) Kebiasaannya, spesimen diperolehi daripada
kawasan yang bebas daripada salur darah
besar dan saraf contohnya, bahagian atas
paha atau sebelah sisi bahagian atas
bersempadan dengan lutut.
f) Tempat lain seperti bahu (deltoid), lengan
(bicep branchii) atau otot betis (tibialis anterior)
boleh juga dipilih bergantung kepada
persembahan klinikal.
4. Biopsi otot kaedah terbuka
a) Melaluinya, spesimen yang besar boleh
diperolehi dan diproses secara berasingan
dalam ujikaji biokimia, immunoblotting,
mikroskop cahaya dan mikroskop elektron.
b) Pastikan ubat pelali tidak meresap ke dalam
otot.
c) Penggunaan teknik steril, gurisan selari dengan
otot yang mengelembung lebih kurang 3-4cm
panjang pada kulit.
d) Otot berbentuk selinder dikeluarkan dengan
bantuan pengepit yang direka khas untuk
orientasi serat otot di samping membantu
menghalang pengecutan dan pembentukkan
artefak.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 13/17
Versi 2
Pindaan 0
5 Sambungan:
Biopsi Otot
(Muscle
Biopsy)
e) Hujung tisu yang dikepit hendaklah dibuang
semasa pemeriksaan mikroskopik, tetapi boleh
digunakan untuk immunoblotting dan ujian
biokimia. Kaedah yang sama pada spesimen
autopsi digunakan.
Kelemahan teknik ini, ialah saiz spesimen otot yang
besar, mungkin menyebabkan parut pada tisu, dan
menimbulkan masalah pada pelali keseluruhan.
Bagaimanapun, teknik ini masih diperlukan pada otot
selain ‘quadricep’ yang hendak dibiopsikan
5. Penghantaran Biopsi Otot
a) Pastikan tisu otot diletakkan di atas “tongue
depressure” dan diikat di kedua hujung sampel
dan diletakkan ke dalam bekas dengan kain
kasa yang dibasahkan dengan salin berisotonik.
b) Spesimen kecil hendaklah dilindungi daripada
kekeringan yang melampau dengan
melindunginya dengan aluminium foil.
c) Dalam keadaan apa sekalipun elakkan
penggunaan fiksatif.
d) Sebaiknya, spesimen hendaklah dibiarkan
mengendur selama 10-15 minit sebelum
dibekukan, di mana sepatutnya ia berlaku
sendiri dalam masa 1 jam selepas dikeluarkan.
e) Jika berlaku kelewatan, sejukkan spesimen
dalam peti ais (bukan peti sejuk dingin).
f) Guna cecair kultur tisu sebagai media
pengangkut.
g) Pembungkusan dengan ais kering tidak
digalakkan kerana ais akan merosakkan tisu.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 14/17
Versi 2
Pindaan 10,18
13. TATACARA PENGUMPULAN SPESIMEN UJIAN SITOPATOLOGI
Bil Jenis Ujian Bekas
Spesimen
Kuantiti
Spesimen
Tatacara
1. Gynaecology
Cervical/Vault/Vaginal
(PAP Smear)
a) Smear
Konvensional
Botol Pap
Smear yang
mengandungi
larutan 95%
alkohol
1-2 smear
Smear dilabelkan dengan dua
(2) identifikasi (Nama dan RN)
pada slaid frosted-end.
Smear direndamkan
sepenuhnya di dalam larutan
95% alkohol dengan SEGERA
dan dihantar ke makmal.
b) Liquid Based
Preparation
Vial Thin
Prep/Path Tezt
yang dibekalkan
Hantar spesimen ke makmal
untuk diproses. Elakkan
penggunaan lubricant ketika
pengambilan spesimen.
2. Non-Gynaecology
Ascitic fluid (Peritoneal
fluid/washing)
Botol Steril 20-50ml atau
sebanyak
yang
dikumpul
dengan SEGERA untuk
diproses. Jika tidak, simpan di
dalam peti sejuk antara suhu 2-
8°C (24-48 jam) sahaja. Jika
tidak sel akan rosak.
3. Pleural fluid Botol Steril 20-50ml atau
sebanyak
yang
dikumpul
dengan SEGERA untuk
4. Pericardial fluid Botol Steril 20-50ml atau
sebanyak
yang
dikumpul
dengan SEGERA untuk
5. Peritoneal fluid Botol Steril 20-50ml atau
sebanyak
yang
dikumpul
dengan SEGERA untuk

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 15/17
Versi 2
Pindaan 11
Spesimen
Kuantiti
Spesimen
Tatacara
6. Sputum Botol Steril Sebanyak
yang
terkumpul
Spesimen hendaklah
dikumpulkan pada AWAL PAGI.
dengan SEGERA untuk
7. Cerebrospinal fluid
(CSF)
Botol Steril Sekurang-
kurangnya
0.5ml
dalam tempoh 1-2 jam setelah
diambil. Jika tidak, simpan di
8. Cyst fluid Botol Steril 20-50ml atau
sebanyak
yang
dikumpul
dengan SEGERA untuk
9. Urine (air kencing) Botol Steril 10-20ml atau
sebanyak
yang
dikumpul
dalam tempoh 1-2 jam setelah
diambil. Jika tidak, simpan di
10. Bronchial brushing Botol Pap Smear
yang
mengandungi
larutan 95%
alkohol
1-2 smear Smear dilabel dengan dua (2)
identifikasi (Nama dan RN)
Smear direndam sepenuhnya di
dalam larutan 95% alkohol
dengan SEGERA dan dihantar
ke makmal.
11. Bronchial washing Botol Steril 10-20ml atau
sebanyak
yang
dikumpul
dengan SEGERA untuk
12. Bronchial alveolar
lavage
Botol Steril 10-20ml atau
sebanyak
yang
dikumpul
dengan SEGERA untuk

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 16/17
Versi 2
Pindaan 12
Spesimen
Kuantiti
Spesimen
Tatacara
13. Eye fluids/Eye
washing
Botol
Steril/Picagari
yang digunakan
untuk mengambil
spesimen
Sebanyak
mana yang
terkumpul
dengan SEGERA untuk
14. Synovial fluid Botol Steril Sebanyak
mana yang
terkumpul
dengan SEGERA untuk
15. Fine Needle Aspiration
Cytology (FNAC)
- - Dapatkan temujanji daripada
MO Jabatan Patologi sekurang-
kurangnya satu hari sebelum
prosedur dijalankan. Borang
kebenaran prosedur hendaklah
dikepilkan bersama-sama
borang permohonan ujian.
16. Seminal Fluid Analysis
(SFA)
Botol Steril 5ml atau
sebanyak
yang
dikumpul
dalam tempoh satu (1) jam
selepas spesimen diambil. Jika
tidak sperma akan rosak.
17. High Vaginal Swap
(HVS) for
Spermatozoa
Examination (medico-
legal)
Botol Pap Smear
yang
mengandungi
larutan 95%
alkohol
1 smear a) Smear dilabel dengan dua
(2) identifikasi (Nama dan RN)
b) Pastikan slaid terendam
sepenuhnya di dalam larutan
95% alkohol dan dihantar terus
ke makmal.
c) Bekas spesimen ‘swab’
mestilah di metri (sealed)
dengan lilin khas dan bercop di
atasnya.
d) Butir-butir pesakit/ mangsa,
maklumat ringkas kejadian
serta tarikh dan masa spesimen
diambil hendaklah ditulis
dengan jelas pada borang
permohonan.
e) Semua spesimen yang
dihantar mesti dihantar oleh
pihak polis, dicatatkan nama,
nombor staf dan nombor telefon
polis berkenaan.

(HUSM/PATH/MPSP)
Muka surat 17/17
Versi 2
Pindaan 19,22
14. PERMOHONAN KES SEGERA (URGENT CASE)
a) Permohonan hanya boleh dibuat oleh Doktor yang merawat.
b) Kes berkenaan mestilah diberitahu melalui telefon (temujanji) dengan MO/PP Makmal
Patologi bertugas.
c) Perkataan Kes Segera (Urgent Case), MO/PP yang dihubungi, Doktor yang memohon dan
tarikh/masa permohonan hendaklah dicatatkan dalam borang permohonan oleh doktor yang
merawat.
Penting: Pembantu Makmal atau JTMP yang bertugas di UPSPL, Makmal Patologi akan cop
‘Urgent’ Makmal Patologi dan cop Laporan Lisan semasa menerima spesimen yang mana mesti
terdapat maklumat seperti (c) di dalam borang permohonan. Jika tidak terdapat maklumat
seperti (c), maka spesimen tersebut tidak di kira sebagai kes segera.
d) Tempoh masa keputusan diketahui adalah 4 hari bekerja kecuali jika kes tersebut kes
rumit/memerlukan ujian lanjutan (keputusan dalam tempoh 15 hari) bagi ujian Histopatologi.
e) Tempoh masa keputusan diketahui adalah 4 hari bekerja kecuali jika kes tersebut kes
rumit/memerlukan ujian lanjutan (keputusan dalam tempoh 13 hari) bagi ujian Sitopatologi.

Manual_Pengumpulan_Spesimen_Primer.pdf

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Manual_Pengumpulan_Spesimen_Primer.pdf

Similar to Manual_Pengumpulan_Spesimen_Primer.pdf (20)

More from InthumathiGovindasam

More from InthumathiGovindasam (20)

Manual_Pengumpulan_Spesimen_Primer.pdf