SlideShare a Scribd company logo
KABANATA 25
Pagkamartir sa Bagumbayan
Marc Zeagal Agam
lecturer
FUERZA SANTIAGO
HULING 24 HOURS
Disyembre 29, 1896 alas 6 ng umaga
hanggang
Disyembre 30, 1896 alas 6 ng umaga
MGA BISITA NI RIZAL
Paring Heswita Josephin Bracken
Kapamilya Santiago Matrix
Mga Kaibigan
Lihim niyang tinapos ang kanyang
Pahimakas
PAHIMAKAS – MI ULTIMO ADIOS
Bilang Kristiyano at martir na bayani, maluwag
niyang tinaggap ang mamatay para sa kanyang
mahal na bayan, na tinawag na “PERLAS NG
DAGAT SILANGAN” sa kanyang huling tula at
“PERLAS NG SILANGAN” sa artikulong
pinamagatang “Kawawang Pilipinas”
The HongKong Telegraph
Inilathala ang “Kawawang Pilipinas”
noong Setyembre 24, 1892
MGA HULING ORAS NI
RIZAL
DISYEMBRE 29, 1896
Alas-6 ng Umaga
Binasa kay Rizal ni Kapitan Rafael Dominguez,
na inatasan ni Gobernador Heneral Camilo
Polavieja
Gobernador Heneral Camilo Polavieja
 Namamahala sa mga paghahanda sa
pagbitay ng kinondenang preso na
babarilin siya sa likod ng iskuwad na
espanyol sa ganap na
alas-7 ng umaga sa Bagumbayan
BAGUMBAYAN
Bagumbayan (noon), Luneta Park (ngayon)
Alas-7 ng Umaga
 Isang oras pagkaraang basahin ang
sintensiyang kamatayan ay binalik siya sa
kapilya ng preso
 Mga unang panauhin ay sina Padre Miguel
Saderra Mata at Padre Luis Viza
Alas-7:15 ng Umaga
 Umalis si Rektor Saderra
 Masayang ipinaalala ni Rizal kay Padre Viza
ang istatwa ng Sagradong Puso ni Hesus na inukit
niya sa Ateneo
Alas-8 ng Umaga
 Dumating si Padre Antonio Rosell para palitan si
Padre Viza
 Inanyayahan siya ni Rizal na saluhan siya sa
agahan, at kanya namang pinaunlakan
 Dumating si Tenyente Luis Taviel de Andrade
pagkatapos ng agahan at pinasalamatan siya ni
Rizal para sa kanyang serbisyo
LUIS TAVIEL DE ANDRADE
Ang tagapagtanggol ni Rizal
Alas-9 ng Umaga
 Dumating si Padre Federico Faura
 Naalala ni Rizal ang sinabi niya na
mapupugutan siya ng ulo dahil sa pagsulat niya
ng Noli Me Tangere
Sinabi ni Rizal kay Padre Faura:
“Padre, Ikaw ay isang propeta”
Alas-10 ng Umaga
 Dinalaw si Rizal nina Padre Jose Vilaclara
(guro ni Rizal sa Ateneo) at Vicente Balaguer
(misyonerong Heswita sa Dapitan na naging
kaibigan ni Rizal ng siya’y desterado doon)
Santiago Mataix
 Isang Espanyol na mamamahayag na
kuma-usap kay Rizal para sa pahayagang
El Heraldo de Madrid
Alas-12 ng Tanghali – 3:30 ng Hapon
 Naiwang mag-isa si Rizal sa kanyang selda
 Nananghalian at naging abala din sa
pagsusulat.
 Marahil ay sa mga oras na ito ay isinulat ang
kanyang tula ng pamama-alam na itinago sa
kanyang alkohol na lutuan
Alkohol na Lutuan
 Iniregalo ni Paz Pardo de Tavera (asawa ni
Juan Luna) nang minsang dumalaw siya
sa Paris noong 1890
Isinulat din niya ang huling liham niya kay
Profesor Blumentritt sa wikang Aleman
Propesor Ferdinand Blumentritt:
Aking Kapatid:
Pagkatanggap mo sa liham na ito, maaring patay na
ako. Bukas ng alas siyete, babarilin ako; ngunit ako ay inosente
sa krimen ng rebelyon.
Mamamatay akong malinis ang aking konsiyensiya.
Paalam aking matalik at pinakamamahal ng kaibigan, at
huwag ka sanang mag-isip ng masama sa akin.
Fuerza Santiago, Disyembre 29, 1896.
Jose Rizal
Ibati mo ako sa buong pamilya, kay Sra Rosa, Loleng,
Conrado, at Federico.
Iiwan ko sa iyo ang isang aklat bilang huling alaala
mula sa akin.
Alas-3:30 ng Hapon
 Bumalik si Padre Balaguer sa Fuerza
Santiago para talakayin ang pagbawi niya
sa ideyang anti-Katoliko sa kanyang mga
sulatin at pagsapi sa Masonerya
Alas-4 ng Hapon
 Dumating ang ina ni Rizal
 Lumuhod si Rizal sa harap niya at hinagkan ang
mga kamay ng kanyang ina, humingi siya ng tawad
 Pumasok sa selda si Trinidad para sunduin ang ina
 Habang papalabas sila, ibinigay ni Rizal
ang alkohol na lutuan at ibinulong kay
Trinidad sa Ingles:
“May laman sa loob”
 Naintindihan ito ni Trinidad dahil tinuruan ito ni
Rizal
 Ang “Laman” isang tula ng pamamaalam
ni Rizal.
 Inilabas ni Trinidad ang huli at
pinakadakilang tula ni Rizal. Isang
napakahalagang hiyas sa literaturang
Filipino
 Pumasok sa selda sina Padre Vilaclara at
PadreEstanislao March, sunod ay si Padre
Rosell
Alas-6 ng Gabi
 Tinanggap ni Rizal ang isang bagong panauhin si
Don Silvino Lopez Tuñon, ang dekano ng
Katedral ng Maynila.
 Umalis sina Padre Balaguer at Padre March, at
naiwan si Vilaclara kasama sina Rizal at Don
Silvino
Alas-8 ng Gabi
 Ang huling hapunan ni Rizal. Ipaalam niya
kay kapitan Dominguez, na kasama niya, na
pinapatawad na niya ang kanyang mga kaaway,
pati na ang mga huwes-militarna
nagsentensiya sa kanya ng kamatayan
Alas-9:30 ng Gabi
 Dinalaw ni Rizal si Don Gaspar Casteño, ang
piskal ng Royal Audiencia de Manila. Mahusay na
may bisita, ibinigay ni Rizal ang pinakamainam na
silya sa kanyang selda. Pagkatapos ng pag-uusap
ay napaniwala ang piskal sa katalinuhan at
maginoong karakter ni Rizal.
Alas-10 ng Gabi
Ang burador ng pagbawi na ipinadala ng
arsobispong anti-Pilipino na si Bernardino
Nozaleda, Isinumite ni Padre Balaguer kay Rizal
para lagdaan, ngunit hindi ito ginawa ng bayani
dahil napakahaba at di niya ito gusto.
 Ayon sa testimonya ni Padre Balaguer,
ipinakita niya kay Rizal ang mas maikling
burador na inihanda ni Padre Pio Pi, superyor
ng mga Heswita sa Pilipinas, at ito ay nagustuhan
ni Rizal.
 Pagkaraan ng ilang pagbabago, isinulat ni
Rizal ang kanyang retraksiyon, na kung saan
itinakwil niya ang Masonerya at mga
relihiyosong ideyang anti-Katoliko.
 Ang retraksiyon ni Rizal ay isang
kontrobersiyal na dokumento dahil ang mga
iskolar na Rizalista, na kung di Mason ay anti-
Katoliko, ay nagsasabing huwad and
dokumento
 And debateng ito ay wala namang saysay dahil
hindi naman sapat and ebidensiya ng
dalawang panig hinggil sa pinaninindigan
nilang paniniwala. Wala ring halaga ito dahil
wala naman itong kaugnayan sa pagiging
dakila ni Rizal.
Gaya ng isang kasabihan:
“Sa mga naniniwala, hindi na kailangan ng patunay;
para sa mga di naniniwala, na ang pamantayan ng
paniniwala ay wala sa pag-iisip nila kundi sa kanilang
paninindigan walang magagawang patunay”.
 Kung walang retraksiyon man o wala,
manantili ang katotohanang si Rizala ng
pinakadakilang bayaning Pilipino. Ganito rin
saiba pang kontrobersiya, gaya ng kung
magpakasal nga ba si Rizal kay Josephin
Bracken bago siya binitay.
DISYEMBRE 30, 1896
Alas-3 ng Umaga
 Nakinig sa misa, nangumpisal at
nangumunyon
Alas-5:30 ng Umaga
 Ang huling agahan sa lupa
 Sumulat ng dalawang lihan, ang una ay
para sa kanyang pamilya, at ang
pangalawa ay para kay Paciano
 Dumating si Josephine Bracken kasama si
Josefa. Lumuluhang nagpaalam si Josephine
kay Rizal
 Niyakap siya ni Rizal sa huling pagkakataon
at bago siya umalis, ibinigay ni Rizal ang huli
niyang regalo
Imitation of Christ
- Ang huling regalo ni Rizal kay Josephin
- Ito ay isang relihiyosong aklat
- Nilagdaan din ito ni Rizal
Sa aking mahal at nalulungkot na asawa, Josephin
Disyembre 30, 1896
Jose Rizal
Alas-6 ng Umaga
 Naghahanda para sa pagmamartsa sa
Bagumbayan
 Sinulatan din ang kanyangmga mahal na
magulang
Sa mahal kong ama,
Patawarin niyo ako sa mga pagdurusa ninyo sa
aking isinukli sa kalungkutan at mga sakripisyo para sa
aking edukasyon.
Hindi ko ito ginusto ni pinili.
Paalam, Ama, Paalam…
Jose Rizal
Sa mahal kong ina,
Sra. Dona Teodora Alonso
6:00 ng umaga ng Disyembre 30, 1896
Jose Rizal
PAGMAMARTSA SA
BAGUMBAYAN
Alas-6:30 ng Umaga
 Tumunog ang trumpeta sa Fuerza
Santiago, hudyat na para simulan ang
pagmartsa sa Bagumbayan, kung saan
bibitayin si Rizal.
 Apat na sundalong may ripleng de bayoneta ang
nangunguna sa martsa
 Nasa likuran nila si Rizal na payapang naglalakad,
nasa gitna siya ng kanyang tagapagtanggol
(Tenyente Luis Taviel de Andrade) at dalang
heswitang pari (Padre March at Padre Vilaclara)
 Eleganteng tingnan si Rizal sa suot niyang
itim na terno, itim na sumbrero, itim na
sapatos, putting polo, at itim na kurbata.
 Nakatali ang kanyang mga braso, mula siko
pa-siko, ngunit ang pagkakatali ay di gaanong
mahigpit para maigalaw niya ang kanyang
mga braso
 Sa mahina na tunog ng tambol, tahimik at
dahan-dahan silang nagmartsa
 May nag-aabang sa mga kalsada mula sa
Fuerza Santiago hanggang Plaza del Palacio sa
harapan ng Katedral ng Maynila.
 Para bang ang lahat ay nasa bagumbayan, kung
saan may malaking pulutong ng mga taong
nagtipon para masaksihan ang pagkamatay ng
isang martir.
 Dumaan ang mga nagmamartsa sa makitid na
tarangkahan ng postigo, isa sa mga tarangkahan
ng lungsod na may pader, at narating nila ang
Malecon (Bonifacio Drive) na walang katao-tao.
 Tumingala si Rizal at sinabi sa isa sa mga pari:
“Kay gandang umaga, Padre. Anong payapa
ang umagang ito! Naaninag ang Corregidor at
mga bundok ng Cavite! Sa mga umagang
tulad nito, namamasyal kami ng aking
kasintahan.”
 Nang marahan nila ang harap ng Ateneo,
nakita ni Rizal ang mga toore ng kolehiyo
na nagingibabaw sa mga pader. Tinanong
niya:
“Iyon po ba ang Ateneo, Padre?”
Sagot ng pari:
“Oo”
 Narating nila ang Bagumbayan.
 Nagtipon ang mga manonood sa isang
parisukat na lugar na inilaan ng mga
sundalo.
 Pumasok ang mga nagmamartsa sa lugar
na ito.
 Madamo ang bahaging ito sa pagitan ng
dalawang posteng de-lampara na nasa
dalampasigan ng Look ng Maynila.
PAGIGING MARTIR NG
ISANG BAYANI
Si Rizal, na batid na di na niya maiiwasan ang
kanyang kapalaran, ay nagpaalam, ay nagpaalam
kina Padre march at padre Vilaclara at sa kanyang
magiting na tagapagtanggol, si Tenyente Luis
Taviel de Andrade. Bagaman nakatali ang mga
bisig, mahigpit pa rin niyang nahawakan ang
kanilang mga kamay. Binasbasan siya ng isa sa
mga pari at pinahalikan sa kanya ang krusipiho.
Yumuko si Rizal at hinagkan ito. Pagkaraa’y
hinihiling niya sa komandante ng iskuwas
na barilin siya ng nakaharap sa kanila.
Hindi pinagbigyan ang kanyang
kahilingan na dahil mahigpit ang utos ng
kapitan na barilin si Rizal ng nakatalikod.
Masama man sa loob, tinalikuran ni Rizal
ang mga babaril sa kanya at humarap siya
sa dagat. Isang Espanyol na
manggagamot, si Dr. Felipe Ruiz Castillo,
ang humiling at damhin ang pulso ni
Rizal. Nagulat si Dr. Castillo dahil
normal ang kanyang pulso, patunay na
hindi natatakot si Rizal na mamatay.
Tumunog ang mga tambol. Sa gitna ng
pagtatambol, may sumigaw na
“Magpaputok,” at nag-unahan na sa
pagpaputok ang mga baril na ipihit sa
kanan ang kanyang pinagbabaril na
katawan, at bumagsak sa lupa nang
nakaharap ang mukha sa sumisikat na
araw.
Alas-7:30 ng Umaga
 Namatay si Rizal sa kasibulan ng
kaniyang kahustuhang gulang edad 35,
limang buwan at 11 araw.
Inilarawan ni Rizal ang kanyang pagkamatay
sa kanyang pahimakas na tula, ikatlong
taludtod:
Mamamatay akong natatanaw
Sa likod ng dilim ang bukang liwayway,
Kung kailangan mo ang pulang pangulay,
Dugo ko’y gamitin sa kapanahunan
Nang ang liwanag mo ay lalong kuminang!
Interesanteng malaman na 14 na taon bago
siya bitayin, nahulaan na nni Rizal na
mamatay siya sa Disyembre 30. Noo’y isa
pa lamang siyang estudyante ng medisina
sa Madrid, Espanya.
Sinulat niya sa kanyang talaarawan:
Enero 1, 1883
Kamakalawang gabi, iyon ay
Disyembre 30, nagkaroon ako nga
nakakatakot na panaginip na muntik na
akong mamatay. Nanaginip ako na,
ginagaya ang isang aktor na naghihingalo
sa enteblado, nararamdaman kong
bumabagal ang aking paghinga at mabilis
ang aking panghihina. Pagkatapos ay
nagdilim ang aking paningin at nilukob ako
ng kadiliman ito ang kamatayan.
PAGKARAANG MAMATAY
ANG ISANG BAYANING
MARTIR
Nang patayin ng punglo mula sa iskuwad na
Espanyol si Dr. Rizal, ang mga Espanyol,
mga residente, prayle, tiwaling opisyal ay
nagsaya dahil si Rizal, ang mahigpit
nilang kaaway na kampeon sa
pakikipaglaban para sa kasarinlan ng
Pilipinas, ay wala na sa wakas.
Sa katunayan, pagkaraan ng pagbitay,
sumigawang mga Espanyol na
nanonood, “Mabuhay ang Espanya!”
“Kamatayan para sa mga traydor!,” at
ang banda militar ay nakisaya rin sa
pagkamatay ni Rizal, pinatutog ang
masayang Marcha de Cadiz
Kawawang mga Espanyol, walang mga
pananaw! Hindi nila alam ang di
nababagong ihip ng hangin ng kasaysayan.
Ang pagkamatay ni Rizal ay naging
pundasyon ng isang bansang nagsasarili.
Totoo, pinatay si Rizal ng punglo ng
Espanyol, ngunit hindi nila napatay ang mga
ideyang liberal na umusbong sa utak ni
Rizal, na siyang nagwasak sa pamamahala ng
mga Espanyol sa Pilipinas
Gaya ng sinabi ni Cecilio Apostol,
pinakadakilang makatang Pilipino sa
Espanyol:
“nawa‟y mapayapa sa anino ng pagkalimot,
tagapagligtas ng bansang sinusupil!
Sa misteryo ng libingan, „wag lumuha, wag pansinin
ang panandaliang tagumpay ng mga Espanyol!
Dahil kung winasak ng isang punglo ang iyong utak,
Pinaguho naman ng iyong ideya ang isang
imperyo!”
Sa kanyang mga isinulat, na gumising sa
nasyonalismong Pilipino at naghawan ng
landas para sa Rebolusyon ng Pilipinas,
pinatunayan ni Rizal na “mas mabisa ang
panulat kaysa sa espada.”
Bilang henyo, manunulat, at martir-politiko,
karapat-dapat siyang saluduhan ng
kasaysayan bilang
Pambansang Bayani ng Pilipinas
Maraming Salamat sa Pakikinig!!!

More Related Content

What's hot

Departure for spain
Departure for spainDeparture for spain
Departure for spain
Mary Elhaine
 
Rizal: chapter 23
Rizal: chapter 23Rizal: chapter 23
Rizal: chapter 23
leahamper29
 
Rizal's martyrdom at bagumbayan
Rizal's martyrdom at bagumbayanRizal's martyrdom at bagumbayan
Rizal's martyrdom at bagumbayan
Cecille Jalbuena
 
Misfortunes in madrid (1890 91)
Misfortunes in madrid (1890 91)Misfortunes in madrid (1890 91)
Misfortunes in madrid (1890 91)
Isza Marie Socorin
 
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga FilipinaKabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
Rownel Cerezo Gagani
 
the execution of rizal
the execution of rizalthe execution of rizal
the execution of rizal
Zille Rodriguez
 
Chapter 3
Chapter 3Chapter 3
Chapter 4 rizal
Chapter 4 rizalChapter 4 rizal
Jose Rizal in Brussels (Europe)
Jose Rizal in Brussels (Europe)Jose Rizal in Brussels (Europe)
Jose Rizal in Brussels (Europe)
Nheru Veraflor
 
The-family-and-Childhood-of-Jose-Rizal.pdf
The-family-and-Childhood-of-Jose-Rizal.pdfThe-family-and-Childhood-of-Jose-Rizal.pdf
The-family-and-Childhood-of-Jose-Rizal.pdf
MichelleSanJuan6
 
Rizal Chapter 22: Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
Rizal Chapter 22: Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)Rizal Chapter 22: Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
Rizal Chapter 22: Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
Arvin Garing
 
Si rizal at ang masoneriya
Si rizal at ang masoneriyaSi rizal at ang masoneriya
Si rizal at ang masoneriya
Dianne Gonzales
 
Kabanata 13-PAGBISITA NI RIZAL SA ESTADOS UNIDOS (1888) hanggang kabanata 14-...
Kabanata 13-PAGBISITA NI RIZAL SA ESTADOS UNIDOS (1888) hanggang kabanata 14-...Kabanata 13-PAGBISITA NI RIZAL SA ESTADOS UNIDOS (1888) hanggang kabanata 14-...
Kabanata 13-PAGBISITA NI RIZAL SA ESTADOS UNIDOS (1888) hanggang kabanata 14-...
Rose Encinas
 
Rizal: Education in the University of Santo Tomas
Rizal: Education in the University of Santo TomasRizal: Education in the University of Santo Tomas
Rizal: Education in the University of Santo Tomas
DR. SYCHEM RETES MANLUCOT,
 
Rizal chapter 3 - early education in calamba and biñan
Rizal   chapter 3 - early education in calamba and biñanRizal   chapter 3 - early education in calamba and biñan
Rizal chapter 3 - early education in calamba and biñan
Antonio Delgado
 
Kabanata9, paglalakbay ni rizal kasama si viola
Kabanata9, paglalakbay ni rizal kasama si violaKabanata9, paglalakbay ni rizal kasama si viola
Kabanata9, paglalakbay ni rizal kasama si viola
nhiecu
 
Chapter 8
Chapter 8Chapter 8
The arrival in manila
The arrival in manilaThe arrival in manila
The arrival in manila
Edison Sacramento
 
Rizal in Ateneo
Rizal in AteneoRizal in Ateneo
Rizal in Ateneo
Honey Grace Santos
 

What's hot (20)

Departure for spain
Departure for spainDeparture for spain
Departure for spain
 
Rizal: chapter 23
Rizal: chapter 23Rizal: chapter 23
Rizal: chapter 23
 
Rizal
RizalRizal
Rizal
 
Rizal's martyrdom at bagumbayan
Rizal's martyrdom at bagumbayanRizal's martyrdom at bagumbayan
Rizal's martyrdom at bagumbayan
 
Misfortunes in madrid (1890 91)
Misfortunes in madrid (1890 91)Misfortunes in madrid (1890 91)
Misfortunes in madrid (1890 91)
 
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga FilipinaKabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
Kabanata 21- Ang pangalawang pag-uwi at ang La Liga Filipina
 
the execution of rizal
the execution of rizalthe execution of rizal
the execution of rizal
 
Chapter 3
Chapter 3Chapter 3
Chapter 3
 
Chapter 4 rizal
Chapter 4 rizalChapter 4 rizal
Chapter 4 rizal
 
Jose Rizal in Brussels (Europe)
Jose Rizal in Brussels (Europe)Jose Rizal in Brussels (Europe)
Jose Rizal in Brussels (Europe)
 
The-family-and-Childhood-of-Jose-Rizal.pdf
The-family-and-Childhood-of-Jose-Rizal.pdfThe-family-and-Childhood-of-Jose-Rizal.pdf
The-family-and-Childhood-of-Jose-Rizal.pdf
 
Rizal Chapter 22: Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
Rizal Chapter 22: Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)Rizal Chapter 22: Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
Rizal Chapter 22: Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
 
Si rizal at ang masoneriya
Si rizal at ang masoneriyaSi rizal at ang masoneriya
Si rizal at ang masoneriya
 
Kabanata 13-PAGBISITA NI RIZAL SA ESTADOS UNIDOS (1888) hanggang kabanata 14-...
Kabanata 13-PAGBISITA NI RIZAL SA ESTADOS UNIDOS (1888) hanggang kabanata 14-...Kabanata 13-PAGBISITA NI RIZAL SA ESTADOS UNIDOS (1888) hanggang kabanata 14-...
Kabanata 13-PAGBISITA NI RIZAL SA ESTADOS UNIDOS (1888) hanggang kabanata 14-...
 
Rizal: Education in the University of Santo Tomas
Rizal: Education in the University of Santo TomasRizal: Education in the University of Santo Tomas
Rizal: Education in the University of Santo Tomas
 
Rizal chapter 3 - early education in calamba and biñan
Rizal   chapter 3 - early education in calamba and biñanRizal   chapter 3 - early education in calamba and biñan
Rizal chapter 3 - early education in calamba and biñan
 
Kabanata9, paglalakbay ni rizal kasama si viola
Kabanata9, paglalakbay ni rizal kasama si violaKabanata9, paglalakbay ni rizal kasama si viola
Kabanata9, paglalakbay ni rizal kasama si viola
 
Chapter 8
Chapter 8Chapter 8
Chapter 8
 
The arrival in manila
The arrival in manilaThe arrival in manila
The arrival in manila
 
Rizal in Ateneo
Rizal in AteneoRizal in Ateneo
Rizal in Ateneo
 

Viewers also liked

Chapter 24 Rizal's Life and Works
Chapter 24 Rizal's Life and WorksChapter 24 Rizal's Life and Works
Chapter 24 Rizal's Life and Works
Joanna Rose Saculo
 
RIZAL CHAPTER 23 LAST TRIP ABROAD
RIZAL CHAPTER 23 LAST TRIP ABROADRIZAL CHAPTER 23 LAST TRIP ABROAD
RIZAL CHAPTER 23 LAST TRIP ABROAD
Ton Mausisa
 
Chapter 25 martyrdom at bagumbayan
Chapter 25 martyrdom at bagumbayan Chapter 25 martyrdom at bagumbayan
Chapter 25 martyrdom at bagumbayan
Emilio Fer Villa
 
Rizal chapter 21- THE SECOND HOMECOMING AND LA LIGA FILIPINA
Rizal chapter 21- THE SECOND HOMECOMING AND LA LIGA FILIPINARizal chapter 21- THE SECOND HOMECOMING AND LA LIGA FILIPINA
Rizal chapter 21- THE SECOND HOMECOMING AND LA LIGA FILIPINA
leahamper29
 
Chapter 19
Chapter 19Chapter 19
Chapter 19
Charmaine Camilo
 
Rizal chapter22 Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
Rizal chapter22 Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)Rizal chapter22 Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
Rizal chapter22 Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
Msphieebz Lazatin
 
Chapter 20 opthalmic surgeon in hong kong
Chapter 20   opthalmic surgeon in hong kongChapter 20   opthalmic surgeon in hong kong
Chapter 20 opthalmic surgeon in hong kong
Jan Michael de Asis
 
Rizal and other heroes/ heroines Chapter 23: last trip abroad (1896)
Rizal and other heroes/ heroines Chapter 23: last trip abroad (1896)Rizal and other heroes/ heroines Chapter 23: last trip abroad (1896)
Rizal and other heroes/ heroines Chapter 23: last trip abroad (1896)
Mary Grace Mancao
 
Chapter 18
Chapter 18Chapter 18
Chapter 18
Charmaine Camilo
 
Chapter 17 of Rizal's Life Works and Writings
Chapter 17 of Rizal's Life Works and WritingsChapter 17 of Rizal's Life Works and Writings
Chapter 17 of Rizal's Life Works and Writings
Dyanne Kuin Gevero
 
Chapter 24 rizal ppt.
Chapter 24 rizal ppt.Chapter 24 rizal ppt.
Chapter 24 rizal ppt.
yojryam
 
Chapter 14: Rizal in London
Chapter 14: Rizal in LondonChapter 14: Rizal in London
Chapter 14: Rizal in London
Arvin Dela Cruz
 
Chapter 16
Chapter 16Chapter 16
Chapter 20
Chapter 20Chapter 20
Chapter 20
Charmaine Camilo
 
El FiliBusterismo Published In Ghent (Life And Works Of Rizal Chapter 19)
El FiliBusterismo Published In Ghent (Life And Works Of Rizal Chapter 19)El FiliBusterismo Published In Ghent (Life And Works Of Rizal Chapter 19)
El FiliBusterismo Published In Ghent (Life And Works Of Rizal Chapter 19)
Darryl Jade Reyes
 
Chapter 15 Life and Works of Rizal in London
Chapter 15 Life and Works of Rizal in LondonChapter 15 Life and Works of Rizal in London
Chapter 15 Life and Works of Rizal in London
Carul Push
 
Chapter 22
Chapter 22Chapter 22
Chapter 22
Charmaine Camilo
 
Chapter 18 of rizals life and works
Chapter 18 of rizals life and worksChapter 18 of rizals life and works
Chapter 18 of rizals life and works
Joanna Rose Saculo
 
Chapter 23
Chapter 23Chapter 23

Viewers also liked (20)

Chapter 24 Rizal's Life and Works
Chapter 24 Rizal's Life and WorksChapter 24 Rizal's Life and Works
Chapter 24 Rizal's Life and Works
 
RIZAL CHAPTER 23 LAST TRIP ABROAD
RIZAL CHAPTER 23 LAST TRIP ABROADRIZAL CHAPTER 23 LAST TRIP ABROAD
RIZAL CHAPTER 23 LAST TRIP ABROAD
 
Chapter 25 martyrdom at bagumbayan
Chapter 25 martyrdom at bagumbayan Chapter 25 martyrdom at bagumbayan
Chapter 25 martyrdom at bagumbayan
 
Rizal chapter 21- THE SECOND HOMECOMING AND LA LIGA FILIPINA
Rizal chapter 21- THE SECOND HOMECOMING AND LA LIGA FILIPINARizal chapter 21- THE SECOND HOMECOMING AND LA LIGA FILIPINA
Rizal chapter 21- THE SECOND HOMECOMING AND LA LIGA FILIPINA
 
Chapter 19
Chapter 19Chapter 19
Chapter 19
 
Rizal chapter22 Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
Rizal chapter22 Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)Rizal chapter22 Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
Rizal chapter22 Exile in Dapitan (Gregorio F. Zaide)
 
Chapter 20 opthalmic surgeon in hong kong
Chapter 20   opthalmic surgeon in hong kongChapter 20   opthalmic surgeon in hong kong
Chapter 20 opthalmic surgeon in hong kong
 
Kabanata 24 buhay ni jose rizal
Kabanata 24 buhay ni jose rizalKabanata 24 buhay ni jose rizal
Kabanata 24 buhay ni jose rizal
 
Rizal and other heroes/ heroines Chapter 23: last trip abroad (1896)
Rizal and other heroes/ heroines Chapter 23: last trip abroad (1896)Rizal and other heroes/ heroines Chapter 23: last trip abroad (1896)
Rizal and other heroes/ heroines Chapter 23: last trip abroad (1896)
 
Chapter 18
Chapter 18Chapter 18
Chapter 18
 
Chapter 17 of Rizal's Life Works and Writings
Chapter 17 of Rizal's Life Works and WritingsChapter 17 of Rizal's Life Works and Writings
Chapter 17 of Rizal's Life Works and Writings
 
Chapter 24 rizal ppt.
Chapter 24 rizal ppt.Chapter 24 rizal ppt.
Chapter 24 rizal ppt.
 
Chapter 14: Rizal in London
Chapter 14: Rizal in LondonChapter 14: Rizal in London
Chapter 14: Rizal in London
 
Chapter 16
Chapter 16Chapter 16
Chapter 16
 
Chapter 20
Chapter 20Chapter 20
Chapter 20
 
El FiliBusterismo Published In Ghent (Life And Works Of Rizal Chapter 19)
El FiliBusterismo Published In Ghent (Life And Works Of Rizal Chapter 19)El FiliBusterismo Published In Ghent (Life And Works Of Rizal Chapter 19)
El FiliBusterismo Published In Ghent (Life And Works Of Rizal Chapter 19)
 
Chapter 15 Life and Works of Rizal in London
Chapter 15 Life and Works of Rizal in LondonChapter 15 Life and Works of Rizal in London
Chapter 15 Life and Works of Rizal in London
 
Chapter 22
Chapter 22Chapter 22
Chapter 22
 
Chapter 18 of rizals life and works
Chapter 18 of rizals life and worksChapter 18 of rizals life and works
Chapter 18 of rizals life and works
 
Chapter 23
Chapter 23Chapter 23
Chapter 23
 

Similar to Life and Works of Rizal (Kabanata 25)

Mga huling araw ni rizal
Mga huling araw ni rizalMga huling araw ni rizal
Mga huling araw ni rizalKea Sarmiento
 
Mga kalye sa sampaloc na may kaugnayan kay Rizal
Mga kalye sa sampaloc na  may kaugnayan kay RizalMga kalye sa sampaloc na  may kaugnayan kay Rizal
Mga kalye sa sampaloc na may kaugnayan kay RizalShenna Cacho
 
Nailathala ang noli me tangere (1887)
Nailathala ang noli me tangere (1887)Nailathala ang noli me tangere (1887)
Nailathala ang noli me tangere (1887)Glenifer Tamio
 
Noli me tángere notes
Noli me tángere notesNoli me tángere notes
Noli me tángere notes
Zimri Langres
 
Noli Me Tangere (Filipino
Noli Me Tangere (Filipino Noli Me Tangere (Filipino
Noli Me Tangere (Filipino Chin Chan
 
1-JOSE RIZAL.pptx
1-JOSE RIZAL.pptx1-JOSE RIZAL.pptx
1-JOSE RIZAL.pptx
mariafloriansebastia
 
Rizal chapter1
Rizal chapter1Rizal chapter1
Rizal chapter1
Ruel Baltazar
 
Rizal's Life, Works, and Writings (PRELIM)
Rizal's Life, Works, and Writings (PRELIM)Rizal's Life, Works, and Writings (PRELIM)
Rizal's Life, Works, and Writings (PRELIM)
Arianne Falsario
 
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYANBUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
jezzatambauan437
 
Rizal: Contrary essays
Rizal: Contrary essaysRizal: Contrary essays
Rizal: Contrary essays
Karlen Yrisarry
 
Dr.pptx
Dr.pptxDr.pptx
Ang mga Paglalakbay ni Rizal Pabalik sa Pilipinas
Ang mga Paglalakbay ni Rizal Pabalik sa PilipinasAng mga Paglalakbay ni Rizal Pabalik sa Pilipinas
Ang mga Paglalakbay ni Rizal Pabalik sa Pilipinas
bright_shadow
 
Lesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalLesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalSophi A
 
Lesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalLesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalSophi A
 
Ang unang pangingibang bansa ni rizal
Ang unang pangingibang bansa ni rizalAng unang pangingibang bansa ni rizal
Ang unang pangingibang bansa ni rizal
Lyceum of the Philippines University- Cavite
 
Mga Akda/Naisulat ni Dr. Jose Rizal
Mga Akda/Naisulat ni Dr. Jose RizalMga Akda/Naisulat ni Dr. Jose Rizal
Mga Akda/Naisulat ni Dr. Jose Rizal
Cedrick Abadines
 

Similar to Life and Works of Rizal (Kabanata 25) (20)

Mga huling araw ni rizal
Mga huling araw ni rizalMga huling araw ni rizal
Mga huling araw ni rizal
 
Jose rizal
Jose rizalJose rizal
Jose rizal
 
Mga kalye sa sampaloc na may kaugnayan kay Rizal
Mga kalye sa sampaloc na  may kaugnayan kay RizalMga kalye sa sampaloc na  may kaugnayan kay Rizal
Mga kalye sa sampaloc na may kaugnayan kay Rizal
 
Nailathala ang noli me tangere (1887)
Nailathala ang noli me tangere (1887)Nailathala ang noli me tangere (1887)
Nailathala ang noli me tangere (1887)
 
Noli me tángere notes
Noli me tángere notesNoli me tángere notes
Noli me tángere notes
 
Nolielfili
NolielfiliNolielfili
Nolielfili
 
Noli Me Tangere (Filipino
Noli Me Tangere (Filipino Noli Me Tangere (Filipino
Noli Me Tangere (Filipino
 
Filipino-Group 5
Filipino-Group 5Filipino-Group 5
Filipino-Group 5
 
1-JOSE RIZAL.pptx
1-JOSE RIZAL.pptx1-JOSE RIZAL.pptx
1-JOSE RIZAL.pptx
 
Rizal chapter1
Rizal chapter1Rizal chapter1
Rizal chapter1
 
Rizal's Life, Works, and Writings (PRELIM)
Rizal's Life, Works, and Writings (PRELIM)Rizal's Life, Works, and Writings (PRELIM)
Rizal's Life, Works, and Writings (PRELIM)
 
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYANBUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
BUHAY NI RIZAL BAGO SIYA PATAYIN SA BAGUMBAYAN
 
Rizal: Contrary essays
Rizal: Contrary essaysRizal: Contrary essays
Rizal: Contrary essays
 
Dr.pptx
Dr.pptxDr.pptx
Dr.pptx
 
Ang mga Paglalakbay ni Rizal Pabalik sa Pilipinas
Ang mga Paglalakbay ni Rizal Pabalik sa PilipinasAng mga Paglalakbay ni Rizal Pabalik sa Pilipinas
Ang mga Paglalakbay ni Rizal Pabalik sa Pilipinas
 
Jose rizal
Jose rizalJose rizal
Jose rizal
 
Lesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalLesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizal
 
Lesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalLesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizal
 
Ang unang pangingibang bansa ni rizal
Ang unang pangingibang bansa ni rizalAng unang pangingibang bansa ni rizal
Ang unang pangingibang bansa ni rizal
 
Mga Akda/Naisulat ni Dr. Jose Rizal
Mga Akda/Naisulat ni Dr. Jose RizalMga Akda/Naisulat ni Dr. Jose Rizal
Mga Akda/Naisulat ni Dr. Jose Rizal
 

Life and Works of Rizal (Kabanata 25)

  • 1. KABANATA 25 Pagkamartir sa Bagumbayan Marc Zeagal Agam lecturer
  • 3. HULING 24 HOURS Disyembre 29, 1896 alas 6 ng umaga hanggang Disyembre 30, 1896 alas 6 ng umaga
  • 4. MGA BISITA NI RIZAL Paring Heswita Josephin Bracken Kapamilya Santiago Matrix Mga Kaibigan
  • 5. Lihim niyang tinapos ang kanyang Pahimakas PAHIMAKAS – MI ULTIMO ADIOS
  • 6. Bilang Kristiyano at martir na bayani, maluwag niyang tinaggap ang mamatay para sa kanyang mahal na bayan, na tinawag na “PERLAS NG DAGAT SILANGAN” sa kanyang huling tula at “PERLAS NG SILANGAN” sa artikulong pinamagatang “Kawawang Pilipinas”
  • 7. The HongKong Telegraph Inilathala ang “Kawawang Pilipinas” noong Setyembre 24, 1892
  • 8. MGA HULING ORAS NI RIZAL
  • 9. DISYEMBRE 29, 1896 Alas-6 ng Umaga Binasa kay Rizal ni Kapitan Rafael Dominguez, na inatasan ni Gobernador Heneral Camilo Polavieja
  • 10. Gobernador Heneral Camilo Polavieja  Namamahala sa mga paghahanda sa pagbitay ng kinondenang preso na babarilin siya sa likod ng iskuwad na espanyol sa ganap na alas-7 ng umaga sa Bagumbayan
  • 12. Alas-7 ng Umaga  Isang oras pagkaraang basahin ang sintensiyang kamatayan ay binalik siya sa kapilya ng preso  Mga unang panauhin ay sina Padre Miguel Saderra Mata at Padre Luis Viza
  • 13. Alas-7:15 ng Umaga  Umalis si Rektor Saderra  Masayang ipinaalala ni Rizal kay Padre Viza ang istatwa ng Sagradong Puso ni Hesus na inukit niya sa Ateneo
  • 14. Alas-8 ng Umaga  Dumating si Padre Antonio Rosell para palitan si Padre Viza  Inanyayahan siya ni Rizal na saluhan siya sa agahan, at kanya namang pinaunlakan
  • 15.  Dumating si Tenyente Luis Taviel de Andrade pagkatapos ng agahan at pinasalamatan siya ni Rizal para sa kanyang serbisyo
  • 16. LUIS TAVIEL DE ANDRADE Ang tagapagtanggol ni Rizal
  • 17. Alas-9 ng Umaga  Dumating si Padre Federico Faura  Naalala ni Rizal ang sinabi niya na mapupugutan siya ng ulo dahil sa pagsulat niya ng Noli Me Tangere
  • 18. Sinabi ni Rizal kay Padre Faura: “Padre, Ikaw ay isang propeta”
  • 19. Alas-10 ng Umaga  Dinalaw si Rizal nina Padre Jose Vilaclara (guro ni Rizal sa Ateneo) at Vicente Balaguer (misyonerong Heswita sa Dapitan na naging kaibigan ni Rizal ng siya’y desterado doon)
  • 20. Santiago Mataix  Isang Espanyol na mamamahayag na kuma-usap kay Rizal para sa pahayagang El Heraldo de Madrid
  • 21. Alas-12 ng Tanghali – 3:30 ng Hapon  Naiwang mag-isa si Rizal sa kanyang selda  Nananghalian at naging abala din sa pagsusulat.  Marahil ay sa mga oras na ito ay isinulat ang kanyang tula ng pamama-alam na itinago sa kanyang alkohol na lutuan
  • 22. Alkohol na Lutuan  Iniregalo ni Paz Pardo de Tavera (asawa ni Juan Luna) nang minsang dumalaw siya sa Paris noong 1890
  • 23. Isinulat din niya ang huling liham niya kay Profesor Blumentritt sa wikang Aleman
  • 24. Propesor Ferdinand Blumentritt: Aking Kapatid: Pagkatanggap mo sa liham na ito, maaring patay na ako. Bukas ng alas siyete, babarilin ako; ngunit ako ay inosente sa krimen ng rebelyon. Mamamatay akong malinis ang aking konsiyensiya. Paalam aking matalik at pinakamamahal ng kaibigan, at huwag ka sanang mag-isip ng masama sa akin. Fuerza Santiago, Disyembre 29, 1896. Jose Rizal Ibati mo ako sa buong pamilya, kay Sra Rosa, Loleng, Conrado, at Federico. Iiwan ko sa iyo ang isang aklat bilang huling alaala mula sa akin.
  • 25. Alas-3:30 ng Hapon  Bumalik si Padre Balaguer sa Fuerza Santiago para talakayin ang pagbawi niya sa ideyang anti-Katoliko sa kanyang mga sulatin at pagsapi sa Masonerya
  • 26. Alas-4 ng Hapon  Dumating ang ina ni Rizal  Lumuhod si Rizal sa harap niya at hinagkan ang mga kamay ng kanyang ina, humingi siya ng tawad  Pumasok sa selda si Trinidad para sunduin ang ina
  • 27.  Habang papalabas sila, ibinigay ni Rizal ang alkohol na lutuan at ibinulong kay Trinidad sa Ingles: “May laman sa loob”  Naintindihan ito ni Trinidad dahil tinuruan ito ni Rizal
  • 28.  Ang “Laman” isang tula ng pamamaalam ni Rizal.  Inilabas ni Trinidad ang huli at pinakadakilang tula ni Rizal. Isang napakahalagang hiyas sa literaturang Filipino
  • 29.  Pumasok sa selda sina Padre Vilaclara at PadreEstanislao March, sunod ay si Padre Rosell
  • 30. Alas-6 ng Gabi  Tinanggap ni Rizal ang isang bagong panauhin si Don Silvino Lopez Tuñon, ang dekano ng Katedral ng Maynila.  Umalis sina Padre Balaguer at Padre March, at naiwan si Vilaclara kasama sina Rizal at Don Silvino
  • 31. Alas-8 ng Gabi  Ang huling hapunan ni Rizal. Ipaalam niya kay kapitan Dominguez, na kasama niya, na pinapatawad na niya ang kanyang mga kaaway, pati na ang mga huwes-militarna nagsentensiya sa kanya ng kamatayan
  • 32. Alas-9:30 ng Gabi  Dinalaw ni Rizal si Don Gaspar Casteño, ang piskal ng Royal Audiencia de Manila. Mahusay na may bisita, ibinigay ni Rizal ang pinakamainam na silya sa kanyang selda. Pagkatapos ng pag-uusap ay napaniwala ang piskal sa katalinuhan at maginoong karakter ni Rizal.
  • 33. Alas-10 ng Gabi Ang burador ng pagbawi na ipinadala ng arsobispong anti-Pilipino na si Bernardino Nozaleda, Isinumite ni Padre Balaguer kay Rizal para lagdaan, ngunit hindi ito ginawa ng bayani dahil napakahaba at di niya ito gusto.
  • 34.  Ayon sa testimonya ni Padre Balaguer, ipinakita niya kay Rizal ang mas maikling burador na inihanda ni Padre Pio Pi, superyor ng mga Heswita sa Pilipinas, at ito ay nagustuhan ni Rizal.
  • 35.  Pagkaraan ng ilang pagbabago, isinulat ni Rizal ang kanyang retraksiyon, na kung saan itinakwil niya ang Masonerya at mga relihiyosong ideyang anti-Katoliko.
  • 36.  Ang retraksiyon ni Rizal ay isang kontrobersiyal na dokumento dahil ang mga iskolar na Rizalista, na kung di Mason ay anti- Katoliko, ay nagsasabing huwad and dokumento
  • 37.  And debateng ito ay wala namang saysay dahil hindi naman sapat and ebidensiya ng dalawang panig hinggil sa pinaninindigan nilang paniniwala. Wala ring halaga ito dahil wala naman itong kaugnayan sa pagiging dakila ni Rizal.
  • 38. Gaya ng isang kasabihan: “Sa mga naniniwala, hindi na kailangan ng patunay; para sa mga di naniniwala, na ang pamantayan ng paniniwala ay wala sa pag-iisip nila kundi sa kanilang paninindigan walang magagawang patunay”.
  • 39.  Kung walang retraksiyon man o wala, manantili ang katotohanang si Rizala ng pinakadakilang bayaning Pilipino. Ganito rin saiba pang kontrobersiya, gaya ng kung magpakasal nga ba si Rizal kay Josephin Bracken bago siya binitay.
  • 40. DISYEMBRE 30, 1896 Alas-3 ng Umaga  Nakinig sa misa, nangumpisal at nangumunyon
  • 41. Alas-5:30 ng Umaga  Ang huling agahan sa lupa  Sumulat ng dalawang lihan, ang una ay para sa kanyang pamilya, at ang pangalawa ay para kay Paciano
  • 42.  Dumating si Josephine Bracken kasama si Josefa. Lumuluhang nagpaalam si Josephine kay Rizal  Niyakap siya ni Rizal sa huling pagkakataon at bago siya umalis, ibinigay ni Rizal ang huli niyang regalo
  • 43. Imitation of Christ - Ang huling regalo ni Rizal kay Josephin - Ito ay isang relihiyosong aklat - Nilagdaan din ito ni Rizal Sa aking mahal at nalulungkot na asawa, Josephin Disyembre 30, 1896 Jose Rizal
  • 44. Alas-6 ng Umaga  Naghahanda para sa pagmamartsa sa Bagumbayan  Sinulatan din ang kanyangmga mahal na magulang
  • 45. Sa mahal kong ama, Patawarin niyo ako sa mga pagdurusa ninyo sa aking isinukli sa kalungkutan at mga sakripisyo para sa aking edukasyon. Hindi ko ito ginusto ni pinili. Paalam, Ama, Paalam… Jose Rizal Sa mahal kong ina, Sra. Dona Teodora Alonso 6:00 ng umaga ng Disyembre 30, 1896 Jose Rizal
  • 47. Alas-6:30 ng Umaga  Tumunog ang trumpeta sa Fuerza Santiago, hudyat na para simulan ang pagmartsa sa Bagumbayan, kung saan bibitayin si Rizal.
  • 48.  Apat na sundalong may ripleng de bayoneta ang nangunguna sa martsa  Nasa likuran nila si Rizal na payapang naglalakad, nasa gitna siya ng kanyang tagapagtanggol (Tenyente Luis Taviel de Andrade) at dalang heswitang pari (Padre March at Padre Vilaclara)
  • 49.  Eleganteng tingnan si Rizal sa suot niyang itim na terno, itim na sumbrero, itim na sapatos, putting polo, at itim na kurbata.  Nakatali ang kanyang mga braso, mula siko pa-siko, ngunit ang pagkakatali ay di gaanong mahigpit para maigalaw niya ang kanyang mga braso
  • 50.  Sa mahina na tunog ng tambol, tahimik at dahan-dahan silang nagmartsa  May nag-aabang sa mga kalsada mula sa Fuerza Santiago hanggang Plaza del Palacio sa harapan ng Katedral ng Maynila.
  • 51.  Para bang ang lahat ay nasa bagumbayan, kung saan may malaking pulutong ng mga taong nagtipon para masaksihan ang pagkamatay ng isang martir.  Dumaan ang mga nagmamartsa sa makitid na tarangkahan ng postigo, isa sa mga tarangkahan ng lungsod na may pader, at narating nila ang Malecon (Bonifacio Drive) na walang katao-tao.
  • 52.  Tumingala si Rizal at sinabi sa isa sa mga pari: “Kay gandang umaga, Padre. Anong payapa ang umagang ito! Naaninag ang Corregidor at mga bundok ng Cavite! Sa mga umagang tulad nito, namamasyal kami ng aking kasintahan.”
  • 53.  Nang marahan nila ang harap ng Ateneo, nakita ni Rizal ang mga toore ng kolehiyo na nagingibabaw sa mga pader. Tinanong niya: “Iyon po ba ang Ateneo, Padre?” Sagot ng pari: “Oo”
  • 54.  Narating nila ang Bagumbayan.  Nagtipon ang mga manonood sa isang parisukat na lugar na inilaan ng mga sundalo.  Pumasok ang mga nagmamartsa sa lugar na ito.  Madamo ang bahaging ito sa pagitan ng dalawang posteng de-lampara na nasa dalampasigan ng Look ng Maynila.
  • 56. Si Rizal, na batid na di na niya maiiwasan ang kanyang kapalaran, ay nagpaalam, ay nagpaalam kina Padre march at padre Vilaclara at sa kanyang magiting na tagapagtanggol, si Tenyente Luis Taviel de Andrade. Bagaman nakatali ang mga bisig, mahigpit pa rin niyang nahawakan ang kanilang mga kamay. Binasbasan siya ng isa sa mga pari at pinahalikan sa kanya ang krusipiho.
  • 57. Yumuko si Rizal at hinagkan ito. Pagkaraa’y hinihiling niya sa komandante ng iskuwas na barilin siya ng nakaharap sa kanila. Hindi pinagbigyan ang kanyang kahilingan na dahil mahigpit ang utos ng kapitan na barilin si Rizal ng nakatalikod.
  • 58. Masama man sa loob, tinalikuran ni Rizal ang mga babaril sa kanya at humarap siya sa dagat. Isang Espanyol na manggagamot, si Dr. Felipe Ruiz Castillo, ang humiling at damhin ang pulso ni Rizal. Nagulat si Dr. Castillo dahil normal ang kanyang pulso, patunay na hindi natatakot si Rizal na mamatay.
  • 59. Tumunog ang mga tambol. Sa gitna ng pagtatambol, may sumigaw na “Magpaputok,” at nag-unahan na sa pagpaputok ang mga baril na ipihit sa kanan ang kanyang pinagbabaril na katawan, at bumagsak sa lupa nang nakaharap ang mukha sa sumisikat na araw.
  • 60. Alas-7:30 ng Umaga  Namatay si Rizal sa kasibulan ng kaniyang kahustuhang gulang edad 35, limang buwan at 11 araw.
  • 61.
  • 62. Inilarawan ni Rizal ang kanyang pagkamatay sa kanyang pahimakas na tula, ikatlong taludtod: Mamamatay akong natatanaw Sa likod ng dilim ang bukang liwayway, Kung kailangan mo ang pulang pangulay, Dugo ko’y gamitin sa kapanahunan Nang ang liwanag mo ay lalong kuminang!
  • 63. Interesanteng malaman na 14 na taon bago siya bitayin, nahulaan na nni Rizal na mamatay siya sa Disyembre 30. Noo’y isa pa lamang siyang estudyante ng medisina sa Madrid, Espanya. Sinulat niya sa kanyang talaarawan:
  • 64. Enero 1, 1883 Kamakalawang gabi, iyon ay Disyembre 30, nagkaroon ako nga nakakatakot na panaginip na muntik na akong mamatay. Nanaginip ako na, ginagaya ang isang aktor na naghihingalo sa enteblado, nararamdaman kong bumabagal ang aking paghinga at mabilis ang aking panghihina. Pagkatapos ay nagdilim ang aking paningin at nilukob ako ng kadiliman ito ang kamatayan.
  • 65. PAGKARAANG MAMATAY ANG ISANG BAYANING MARTIR
  • 66. Nang patayin ng punglo mula sa iskuwad na Espanyol si Dr. Rizal, ang mga Espanyol, mga residente, prayle, tiwaling opisyal ay nagsaya dahil si Rizal, ang mahigpit nilang kaaway na kampeon sa pakikipaglaban para sa kasarinlan ng Pilipinas, ay wala na sa wakas.
  • 67. Sa katunayan, pagkaraan ng pagbitay, sumigawang mga Espanyol na nanonood, “Mabuhay ang Espanya!” “Kamatayan para sa mga traydor!,” at ang banda militar ay nakisaya rin sa pagkamatay ni Rizal, pinatutog ang masayang Marcha de Cadiz
  • 68. Kawawang mga Espanyol, walang mga pananaw! Hindi nila alam ang di nababagong ihip ng hangin ng kasaysayan. Ang pagkamatay ni Rizal ay naging pundasyon ng isang bansang nagsasarili. Totoo, pinatay si Rizal ng punglo ng Espanyol, ngunit hindi nila napatay ang mga ideyang liberal na umusbong sa utak ni Rizal, na siyang nagwasak sa pamamahala ng mga Espanyol sa Pilipinas
  • 69. Gaya ng sinabi ni Cecilio Apostol, pinakadakilang makatang Pilipino sa Espanyol: “nawa‟y mapayapa sa anino ng pagkalimot, tagapagligtas ng bansang sinusupil! Sa misteryo ng libingan, „wag lumuha, wag pansinin ang panandaliang tagumpay ng mga Espanyol! Dahil kung winasak ng isang punglo ang iyong utak, Pinaguho naman ng iyong ideya ang isang imperyo!”
  • 70. Sa kanyang mga isinulat, na gumising sa nasyonalismong Pilipino at naghawan ng landas para sa Rebolusyon ng Pilipinas, pinatunayan ni Rizal na “mas mabisa ang panulat kaysa sa espada.” Bilang henyo, manunulat, at martir-politiko, karapat-dapat siyang saluduhan ng kasaysayan bilang Pambansang Bayani ng Pilipinas
  • 71.
  • 72. Maraming Salamat sa Pakikinig!!!