Πριν από την επίσκεψη στο Θυσιαστήριο της Λευτεριάς Μικρή παρουσίαση του τόπου και των ανθρώπων του από την έλευση των προσφύγων και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν μέχρι το απαράμιλλος θάρρος που έδειξαν να επανδρώσουν την Αντίσταση στα μαύρα χρόνια της Κατοχής. Οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες που παρουσιάζονται αντλήθηκαν από το διαδίκτυο και ιδιαίτερα από τις ιστοσελίδες του Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού και του Δήμου Καισαριανής. Το συνοδευτικό τραγούδι είναι το «Σαββατόβραδο στην Καισαριανή» σε μουσική Σταύρου Ξαρχάκου και στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. Η πρώτη εκτέλεση έγινε από το Γρηγόρη Μπιθικώτση αλλά εδώ ακούγεται ο Γιώργος Νταλάρας από ζωντανή ηχογράφηση το 1988 όπου για πρώτη φορά ακούγεται και το λογοκριμένο μεσαίο κουπλέ το οποίο η χούντα είχε απαγορεύσει το 1968 όταν πρωτοκυκλοφόρησε το τραγούδι.

1. ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ
(Η προσφυγομάνα – Η ανταρτομάνα)

2. Πριν τη Μικρασιατική
Καταστροφή του 1922
Η περιοχή της Καισαριανής ήταν απλά μια δασώδης
περιοχή. Οικισμός της Αθήνας με 11 κατοίκους που
ήταν κτηνοτρόφοι.

3. Μετά την καταστροφή…
Πολλοί πρόσφυγες βρίσκουν καταφύγιο στις κωνικές σκηνές που
στήνονται κοντά στο νοσοκομείο Συγγρού όπου νοσηλεύονται
πολλοί συγγενείς τους. Δημιουργείται έτσι ο «Συνοικισμός
Συγγρού – Καισαριανής».
Οι περισσότεροι είναι από το χωριό Βουρλά.

4. Από το 1923 και μετά…
Ο συνοικισμός απλώνεται και καλύπτει 231 στρέμματα.
Οι πρόσφυγες ζουν
• 500 σε ξύλινα παραπήγματα
• 1.000 σε πλινθόκτιστα δωμάτια όπου κατοικούν 5-10 άτομα.
Σε κάθε 10-12 σπίτια υπάρχει μία τουαλέτα!

5. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920
• Οι κάτοικοι είναι περίπου 15.350.
• Οι περισσότεροι είναι φτωχοί εργάτες (41% ανειδίκευτοι),
δουλεύουν στο λιμάνι του Πειραιά, τεχνίτες,
φορτοεκφορτωτές και πολλοί μικροπωλητές.

6. «Απ’ ό,τι θυμάμαι, από μικρό παιδάκι εκεί στην
Καισαριανή μέναμε σε παράγκα. Κι όχι μόνο εμείς,
ένα μεγάλο μέρος των προσφύγων της Μικράς Ασίας
που τους εγκαταστήσανε στην Καισαριανή, από ένα
σημείο και κάτω μας είχανε κάνει παράγκες. Δηλαδή,
ένα δωμάτιο, μια παράγκα, είχανε δώσει στην κάθε
οικογένεια, ανεξάρτητα από τον αριθμό των
ατόμων.»

7. «Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι ήτανε ένα δωμάτιο.
Ήτανε οι παράγκες η μια πλάι στην άλλη και αν
θυμούμαι καλά ήταν η δική μας, της θείας
Ελενίτσας πλάι, μετά της κυρα-Βαγγελιώς, μετά της
Μαρίας, μετά της κυρίας Αρχοντούλας και μετά της
κυρίας Ολυμπίας, άρα ήτανε έξι οι παράγκες από
τη μια πλευρά και έξι αντίστοιχα από την άλλη, την
πίσω πλευρά. Μας χώριζε μια μεσοτοιχία από ξύλο,
από τάβλες. Αν ροχάλιζε ο πίσω ή διαγώνια ο
άλλος ο γείτονας, εμείς ακούγαμε το ροχαλητό και
οτιδήποτε άλλους κρότους, σίγουρα τους
ακούγαμε [...]»

8. «Πλάι στην παράγκα ο πατέρας μου είχε κάνει μια
κουζινίτσα από γκαζοντενεκέδες. Είχε ανοίξει
γκαζοντενεκέδες και είχε φτιάξει απέξω μια
κουζινούλα ώστε να μπορεί η μητέρα μου να
μαγειρεύει, τρώγαμε εκεί σαν τραπεζαρία.
Εκεί είχε μια σκάφη και κάθε Σάββατο μας έπλενε,
μας έκανε μπουγάδα όλους, από τον πατέρα μου,
μέχρι την αδελφή μου και μένα. Είχε ένα βαρέλι
μεγάλο μες στην κουζίνα όπου μάζευε βρόχινο
νερό, γιατί με το βρόχινο νερό καθαρίζανε τα
μαλλιά καλύτερα».
Δόμνα Σαμίου

10. Αλλά η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων τους
ζητάει ή να πληρώσουν ενοίκιο για τις παράγκες
τους ή να τις αγοράσουν!!!

12. Σχολείο Έλενας Βενιζέλου

13. Το πρώτο Ειδικό Σχολείο στην Ελλάδα ιδρύεται
από τη δασκάλα
Ρόζα Ιμβριώτη

14. Πολλοί Αθλητικοί Σύλλογοι
"Τίγρης"
“Ανίκητος”

15. "Αρμενική Ένωσις"
"Ηρακλής"

16. Ζωές στο κατώφλι του Υμηττού

17. Δεκαετία 1930:
Ο πληθυσμός μαζί με τη φτώχεια μεγαλώνει, οι
άνθρωποι διαμαρτύρονται ζητώντας συσσίτιο,
δωρεάν νοσηλεία, περισσότερα σχολεία,
νοσοκομεία, βρεφοκομεία…

18. Χωματένιοι δρόμοι, έλλειψη νερού,
έλλειψη αποχέτευσης, λάσπη, έλλειψη
συγκοινωνίας…

19. Κι όταν ήρθε ο πόλεμος…
Οι πρόσφυγες – κάτοικοι της Καισαριανής έκαναν
αυτό που είχαν μάθει να κάνουν σ’ όλη τους τη
ζωή: πάλεψαν για τη γη και την ελευθερία τους!

20. Την ίδια μέρα της εισόδου των Γερμανών, γράφεται το πρώτο
σύνθημα στον τοίχο του αθλητικού κέντρου Near East:
"ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΄Η ΘΑΝΑΤΟΣ"
από τη δασκάλα Φωτεινή Τσαμπάση και το Στέλιο Φραγκόπουλο.
Ήταν η πρώτη αντιστασιακή πράξη στην Καισαριανή,
ίσως και στην Ελλάδα!

21. Στην Καισαριανή ο Θανάσης Κλάρας (Άρης Βελουχιώτης)
πρωτομίλησε για την ανάγκη ένοπλης αντίστασης στη ναζιστική
κατοχή.

22. Κι ήταν η Καισαριανή με τους δύο Λόχους
της που έδωσε πολλές μάχες στην Κατοχή

23. Στην προσφυγική αυτή γειτονιά
δούλευαν τέσσερα τυπογραφεία
και αρκετοί πολύγραφοι
που τύπωναν προκηρύξεις
και παράνομες εφημερίδες
που ανύψωναν
το ηθικό του λαού μας.
Οι κάτοικοί της
συμμετείχαν
σε αντιστασιακές
οργανώσεις
και σε αιματηρές μάχες
που διεξάγονταν μέσα στη
συνοικία από σπίτι σε σπίτι
κατά τη διάρκεια της
κατοχής.

24. Η αντίσταση που προέβαλε η συνοικία
οδηγούσαν τους κατακτητές
σε αντίποινα.
Ολοκληρωτική έλλειψη τροφίμων,
αρρώστιες και θάνατοι.
ΦΟΡΟΣ ΑΙΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
128 ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΙΩΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ
ΝΕΚΡΟΙ

25. Κι ήταν το δικό της χώμα που το πότισε το αίμα
χιλιάδων αγωνιστών που εκτελέστηκαν στο
Σκοπευτήριο – στο Θυσιαστήριο Της Λευτεριάς

26. Το 1942 εκτελέστηκαν 13 πατριώτες και το 1943 άλλοι 147.
Το 1944 καθώς οι κατακτητές αισθανόταν ιδιαίτερα ανασφαλείς
εκτέλεσαν 440 πατριώτες και 25 αντιφασίστες στρατιώτες του
κατακτητή (20 Ιταλοί και 5 Γερμανοί)
με τη βοήθεια των Ελλήνων δοσίλογων…

27. Με αποκορύφωμα την Πρωτομαγιά του 1944 που
200 αγωνιστές (φυλακισμένοι από τη δικτατορία
του Μεταξά-1936) εκτελέστηκαν από τους
Γερμανούς ως αντίποινα.

28. Κι αυτοί πηγαίνουν στο θάνατο
όρθιοι!
Στην πορεία τους
προς το σκοπευτήριο
οι μελλοθάνατοι έριχναν
σημειώματα προς τα
αγαπημένα τους πρόσωπα,
που τα συνέλεγαν οι κάτοικοι.

29. «Όταν ο άνθρωπος
δίνει τη ζωή του
για ανώτερα ιδανικά
δεν πεθαίνει ποτέ!»

31. «Καλύτερα να πεθαίνει κανείς
στον αγώνα για τη λευτεριά
παρά να ζει σκλάβος»

33. Ναπολέων Σουκατζίδης
Δε δέχθηκε να εξαιρεθεί και να εκτελεστεί άλλος στη
θέση του.
«Και
πρώτος
άρχος
του χορού
δυο μπόγια
πάνω
απ’
όλους
κι από το Χάρο τρεις φορές πιο πάνου ο Ναπολέος.»
Κ. Βάρναλης

35. Κι άλλοι πολλοί μετά από αυτούς

36. Ηρώ Κωνσταντοπούλου
ετών 17

37. «Αν η ελευθερία δε βαδίσει στα χνάρια του αίματός μας,
εδώ θα μας σκοτώνουν κάθε μέρα.»
Γιάννης Ρίτσος

39. «Σταθείτε ολόρθοι, σύντροφοι. Συντρόφισσες στο πόδι.
Στις πολιτείες, στα χωριά, στους κάμπους, στ’ ακροβούνια,
σύντροφοι και συντρόφισσες, σταθείτε ορθοί.
Και στρέψετε το βλέμμα σας προς την Καισαριανή.»
Ηλίας Σιμόπουλος
1964
Τιμητική
εκδήλωση για
τα 20 χρόνια
από την
Πρωτομαγιά
του 1944