Σχολικό έτος: 2012-2013 (Πολυμέσα & «Διάλογοι»/ Τοπική Ιστορία) 56ο Γυμνάσιο Αθήνας Αμπελόκηποι

1. Αμπελοκήπων Αθήνας

2. Μετά τη Μικρασιατική
Καταστροφή του 1922 ο ελληνικός
χώρος κατακλύστηκε από ένα
τεράστιο σε μέγεθος κύμα
προσφύγων, οι οποίοι
αναζητούσαν περίθαλψη, στέγαση
και οικονομική ενίσχυση για να
μπορέσουν να επιζήσουν.
Η οικονομική κατάσταση του
κράτους ήταν απελπιστική , ενώ η
πολιτική ατμόσφαιρα ήταν θολή
και με ατελείωτα εσωτερικά και
εξωτερικά προβλήματα.

3. Στην αρχή οι ξεριζωμένοι από τις πατρίδες
τους πρόσφυγες στεγάστηκαν πρόχειρα, σε
άθλιες συνθήκες, μέσα σε αποθήκες,
εκκλησίες, σχολεία, θέατρα, εργοστάσια κτλ.
Οι ελλείψεις κάλυψης στοιχειωδών αναγκών
φαγητού, νερού, καθαριότητας, ηλεκτρικού
ρεύματος, ένδυσης κ.α. ήταν πολύ έντονες.
Τη δεκαετία του 1930 υπήρξε μεγάλη
βελτίωση στη μελέτη της προσφυγικής
στέγασης που οφειλόταν στην καλύτερα
οργανωμένη κοινωνική πολιτική του
Ελευθέριου Βενιζέλου. Τότε
χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά οι
πολυκατοικίες για την επίλυση του
στεγαστικού προβλήματος των προσφύγων.

4. Οι περισσότερες
πολυκατοικίες ήταν
συνήθως τριώροφες
και επηρεασμένες από
το Μοντέρνο Κίνημα.
Σε όλες τις
πολυκατοικίες
υπήρχαν πλυσταριά
στην ταράτσα ή σε
ημιυπόγεια, κοινά για
ορισμένο αριθμό
διαμερισμάτων.

5. Το 1934 ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Κοτζιάς, θέλοντας να επεκτείνει
το πάρκο του Πεδίου του Άρεως προς τη Σχολή Ευελπίδων, υπέβαλε στο
Υπουργείο Προνοίας μια ενδιαφέρουσα πρόταση, που κρίθηκε
πραγματοποιήσιμη. Πρότεινε, λοιπόν στον υπουργό να δεχτεί την παραχώρηση
ενός τμήματος από το μεγάλο κτήμα που υπήρχε στους Αμπελόκηπους και από
το 1978 ήταν περιουσία του Δήμου Αθηναίων, με την προϋπόθεση ότι θα
χτιστούν εκεί προσφυγικές πολυκατοικίες όπου θα στεγαστούν οι πρόσφυγες
που ζούσαν σε παράγκες και παραπήγματα στο Πεδίον του Άρεως. Η μεγάλη
αυτή έκταση, που ονομαζόταν «Περιβόλα», ήταν βοσκοτόπι και λημέρι του
Τρελλοτσακαγιάννη. Αυτός ήταν ο φόβος και ο τρόμος των περαστικών της
περιοχής. Η Περιβόλα κόπηκε για πρώτη φορά από τη διάνοιξη της Λ.
Αλεξάνδρας το 1891. Στη συνέχεια παραχωρήθηκαν και άλλα τεμάχια από
διάφορους δημάρχους, για να χτιστούν οι Φυλακές Αβέρωφ, το δημοτικό
νοσοκομείο «Ελπίς», το γήπεδο του Παναθηναϊκού, τα Αναμορφωτήρια
Αρρένων και Θηλέων κτλ.

6. Με απόφαση του τότε Υπουργείου Προνοίας σε μια έκταση 15 στρεμμάτων
του κτήματος, από το 1933 ως το 1935, οι αρχιτέκτονες Κίμων Λάσκαρης και
Δημήτρης Κυριακού, υπάλληλοι της τεχνικής υπηρεσίας του Υπουργείου,
έχτισαν οκτώ τριώροφες πολυκατοικίες με τέσσερα διαμερίσματα ανά όροφο.
Το αρχιτεκτονικό στυλ ανήκει στη Μοντέρνα Αρχιτεκτονική της Σχολής
Bauhaus. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στον κατάλογο της έκθεσης
Ελληνικής Αρχιτεκτονικής στη Φρανκφούρτη το συγκρότημα των
πολυκατοικιών της Λ. Αλεξάνδρας επελέγη ως ένα από τα 113 σημαντικότερα
του προηγούμενου αιώνα.
Τα κτίρια ήταν απλά παραλληλεπίπεδα, από πλάκες σκυροδέματος και
επιχρισμένη λιθοδομή, με πέτρα 25 εκ., χωρίς ίχνος διακόσμησης. Διέθεταν
κεντρικό κλιμακοστάσιο και το εσωτερικό τους ήταν ιδιαίτερα ζεστό το
χειμώνα και δροσερό το καλοκαίρι. Όλα τα συγκροτήματα έμειναν ανέπαφα
από τους σεισμούς του 1947, 1981 και 1999 που έπληξαν την Αττική.

7. Όλα τα διαμερίσματα ήταν διαμπερή με
ικανοποιητικές συνθήκες φωτισμού και αερισμού,
φυσική θερμομόνωση και ηχομόνωση. Αποτελούνταν
από ένα ή δύο υπνοδωμάτια, κουζίνα και τουαλέτα και
για κάθε τρεις οικογένειες υπήρχε ένα πλυσταριό στην
ταράτσα. Η θέρμανση εξασφαλιζόταν με σόμπες που
διέθεταν καμινάδα που κατέληγε στην ταράτσα. Έξι
πολυκατοικίες των 30 διαμερισμάτων χτίστηκαν
παράλληλα στη Λ. Αλεξάνδρας και δύο ακόμα των 24
διαμερισμάτων ανάμεσα στα νοσοκομεία «Άγιος
Σάββας» και «Ελπίς». Συνολικά, δημιουργήθηκαν 228
διαμερίσματα των 52 τ.μ.
Για να προσδιορίζεται η ακριβής διεύθυνση των
διαμερισμάτων, κάθε πολυκατοικία έλαβε ένα γράμμα
Προσφυγικά από ψηλά: της αλφαβήτου από το Α έως το Θ και το κάθε
1959
διαμέρισμα έναν αριθμό από το 1 έως το 30.

8. Άποψη της πρόσοψης το 2003
Η συνολική έκταση του συγκροτήματος
είναι 5 στρέμματα, ενώ οι ελεύθεροι χώροι
καταλαμβάνουν 10 στρέμματα.
Οι εξωτερικές όψεις μερικών κτιρίων
έμειναν «πληγωμένες» από τους όλμους
και τις σφαίρες, θυμίζοντας ακόμη την
περίοδο των «Δεκεμβριανών» του 1944.
Τα σημάδια, αποτέλεσμα των γεγονότων το
Δεκέμβριο του 1944 είναι ορατά ακόμα και σήμερα

9. Οι αρχικοί ιδιοκτήτες απέκτησαν τα
διαμερίσματα μέσω «παραχωρητηρίων», τα
οποία χορηγούσε το Υπουργείο Προνοίας μετά
την εξόφληση της οφειλής τους, που
προσδιορίστηκε στις 100.000 δρχ.
Η διαβίωση των οικογενειών και οι μεταξύ
τους σχέσεις ήταν άψογες. Τα παιδιά
μαζεύονταν στους ενδιάμεσους χώρους για να
παίξουν, τα μεν αγόρια μπάλα, βόλεϊ και
γκαζές, τα δε κορίτσια κρυφτό, κυνηγητό κ.ά.
Επίσης διοργάνωναν οικογενειακές γιορτές και
πάρτι, ενώ το Πάσχα έψηναν τον
πατροπαράδοτο οβελία στους ακάλυπτους
χώρους.

10. Οι πρώτοι ιδιοκτήτες
εγκαταστάθηκαν στα τέλη
της δεκαετίας του 1930.
Είκοσι περίπου χρόνια μετά
αρκετές από αυτές τις
οικογένειες είχαν μεγαλώσει
σε αριθμό μελών και ο χώρος
δεν εξυπηρετούσε πλέον ούτε
τα άτομα ούτε και τις
καινούργιες τους ανάγκες.
Έτσι, αναγκάστηκαν να
μετακινηθούν σε άλλες
περιοχές, πουλώντας ή
ενοικιάζοντας τα
διαμερίσματά τους.
Στις δεκαετίες 1970 και 1980
είχαν μεταστεγαστεί σε άλλες
γειτονιές.

11. Ο συνοικισμός αυτός βρισκόταν στο
τέλος της οδού Πανόρμου, αρχίζοντας
από την οδό Λακωνίας και, κατά μήκος
της Λ. Κηφισίας, φτάνοντας έως το
Γηροκομείο. Η αρχική εγκατάσταση των
προσφύγων της Μικράς Ασίας έγινε σε
ξύλινες παράγκες και οι συνθήκες
διαβίωσής τους ήταν άθλιες όπως και
στους υπόλοιπους συνοικισμούς. Το
σχολείο ήταν το ξύλινο παράπηγμα ,
τοποθετημένο εκεί όπου βρίσκεται
σήμερα το σχολικό συγκρότημα της οδού
Αχαΐας. Για τις θρησκευτικές τους
ανάγκες κατασκεύασαν μια ξύλινη
επίσης εκκλησία στην ίδια τοποθεσία
όπου βρίσκεται η Αγία Τριάδα, στη Λ.
Κηφισίας. Οι ξύλινες παράγκες
καταστράφηκαν δύο φορές από
πυρκαγιά: Η πρώτη από τη γκαζιέρα της
κυρά-Κατίνας και η δεύτερη δύο χρόνια
μετά, από καμινέτο ηλικιωμένου ατόμου.

12. Πηγές:
Κείμενο:
Περιλήψεις και αποσπάσματα από το βιβλίο:
Νίκος Παραδείσης. (2003). Αμπελόκηποι. ΕΑΜΕ «Ο Μικρός Ρωμηός»
καθώς και από τον παρακάτω δικτυακό τόπο:
http://propertynewsgr.wordpress.com/2011/04/21/κομμάτι-της-αθηναϊκής-ιστορίας-τα-προ/
Φωτογραφίες: Διαδίκτυο και βιβλίο του Ν. Παραδείση

13. Ευχαριστούμε που παρακολουθήσατε την παρουσίασή μας
Βασικές συντάκτριες:
Ειρήνη Μ. Γ2
Ινέσα Κ. Γ2
Στέλλα Κ. Γ2
56ο Γυμνάσιο Αθήνας
2012-2013