1. A HISTORIA DO
NOSO
PLANETA

2. Teorías sobre os cambios xeolóxicos
Ao longo do século XVIII e principios do XIX, dúas
teorías contrapostas diferían en canto á
intensidade dos cambios ocorridos na historia da
Terra: o catastrofismo e o gradualismo.
Georges Cuvier
defensor do
CATASFROFISMO
Charles Lyell
defensor do
GRADUALISMO

3. O catastrofismo defendía a existencia
de catástrofes repentinas que
modificaron por completo, nun breve
espazo de tempo, o aspecto da Terra.
Georges Cuvier
(1769-1832)

4. Cuvier elaborou una historia da Terra
fundamentada no fixismo e o catastrofismo.
Concibiu a historia xeolóxica como unha historia
puntuada por catástrofes. En tales períodos
produciríase a extinción das especies ata entón
existentes e a súa substitución por outras.
Desde a perspectiva do catastrofismo, a idade da
Terra sería de 6.000 años de antigüidade.
Cuvier

5. O gradualismo, proposto polo
xeólogo británico Charles
Lyell, sostiña que procesos
lentos, graduais e case
imperceptibles actuando
durante millóns de anos
producirían cambios enormes.
Os movementos isostáticos, o
desprazamento dos continentes, a
erosión das cordilleiras ou o retroceso
dos acantilados constitúen exemplos de
cambios graduais.
Charles Lyell
(1797-1875)

6.  A obra de Lyell ten dous
principios:
 Actualismo: Explicación dos
fenómenos pasados a partir das
mesmas causas que actúan na
actualidade.
 Uniformitarismo: os procesos que
se dan na actualidade, ocorreron de
forma gradual, é dicir, aos poucos e
estas son responsables de todas as
características xeolóxicas da terra.

7. AVANCES NO SÉCULO XIX E
XX
 O físico inglés William Thomson, (Lord Kelvin),
calculou a idade da Terra entre 25 e 100
millóns de anos. Asumiu que ao principio, o
planeta fora un globo de material líquido e
despois estimou (empregando a segunda lei da
termodinámica) o tempo que necesitaría para
chegar á temperatura actual.
 Os resultados de Kelvin non eran convenientes
para outras teorías científicas, entre elas a da
da EVOLUCIÓN proposta por Charles Darwin.

8.  Henri Becquerel, o matrimonio Curie e E.
Rutherford, descubriron a radioatividade.
Este proceso botou por terra os métodos
empregados ata ese momento para coñecer a
idade do planeta:
 Por unha banda, sóubose que a calor interna da
Terra debíase en boa medida á desintegración
radioactiva de átomos no seu interior.
 Por outro, sóubose que os elementos radioactivos se
degradaban durante séculos a un ritmo que se podía
medir. Era unha ferramenta perfecta para datar
rocas.

9.  Clair Patterson partiu da consideración de
que moitos meteoritos orixináronse do
mesmo punto que o resto do sistema solar e
que, polo tanto, terían a mesma antigüidade
que o resto de elementos que o compoñen.
Así que determinando a idade desas rocas
errantes obtivo a idade da Terra.
 En 1956 Patterson proclamou unha idade
definitiva para a Terra de 4.550 millóns
de anos.

10. Xeocronoloxía
É a medida do tempo xeolóxico.
• Xeocronoloxía absoluta: atribúe unha idade en anos
ás rocas.
• Xeocronoloxía relativa: ordena os materiais e os
procesos por antigüidade.

11. Xeocronoloxía absoluta
O método de datación absoluta máis utilizado é o
método radiométrico, baseado no feito de que os
átomos de certos elementos químicos inestables
(“elementos padre”) experimentan, co tempo, un
proceso de desintegración radioactiva que os
converte en outros elementos químicos estables
(“elementos fillo”). Este proceso transcorre a
velocidades constantes, de aí a súa utilidade na
datación.

12. A vida media ou período de desintegración (T) é
o tempo que tarda en desintegrarse a metade
dunha masa de isótopos radioactivos.
Conforme pasa o tempo, a mostra empobrecese en
átomos padre e enriquecese en átomos fillo. Así,
coñecendo a cantidade de isótopos de cada tipo,
pódese datar a roca.

13. Xeocronoloxía relativa
A historia da Terra compárase cunha enciclopedia cuxas
páxinas corresponderían aos estratos . Ao reconstruír a
historia da Terra, unha das tarefas de campo do xeólogo
consiste en ordenar esas “páxinas”. A continuación,
expóñense algúns principios para realizar esta tarefa.

14. Un estrato é máis moderno que os que se
encontran debaixo e máis antigo que os
que se encontran enriba.
A sedimentación dos estratos ocorre de forma
episódica.
En 1669, Nicolás Steno enunciou o principio de
superposición dos estratos:
P r o c e s o d e s e d i m e n t a c i ó n

15. Nesta representación
dos estratos, el máis
antigo é o D e o máis
moderno o F
Columna estratigráfica:

16. O principio de superposición dos
estratos non é aplicable cando se
alterou a posición orixinal dos estratos.
Neste caso, se recorre ao principio da
superposición dos acontecementos,
unha xeneralización do anterior:
Un acontecemento é máis novo que as
rocas ás que afecta e máis antigo que as
rocas que non foron afectadas por el.
Pregue tumbado
Resulta obvio que los
pregues e fallas deste
terreo son posteriores á
formación dos estratos de
rocas.

17. Polo principio de correlación dous estratos que
conteñen o mesmo fósil característico pertencen ao
mesmo intervalo temporal representado por ese fósil.
A estratigrafía estuda os estratos, a súa orixe, a súa
idade, e aplica os principios da xeocronoloxía para
correlacionarlos.
Os materiais
depositados polo
río conteñen
fragmentos de
fósiles de ambas
series, pero non
se poden
correlacionar.
As calizas a ámbolos
dous lados do río
poden correlacionarse
porque teñen o mesmo
contido fósil.

18. A importancia xeolóxica dos fósiles
A Paleontoloxía é a parte da
Xeoloxía que estuda os
fósiles.
Os fósiles son restos de
seres que viviron no pasado,
ou da súa actividade
(pegadas, excrementos…),
conservados nas rocas.
Trilobites Ammonites
Fósil de fento
Fósil de peixe
Icnitas (pegadas de dinosauros)
Ámbar con
insectos

19. A importancia xeolóxica dos fósiles
A fosilización é parte dun acontecemento excepcional, pois o
habitual é que os restos desaparezan sen deixar rastro. A
maioría dos fósiles corresponden ás partes máis resistentes
e duras dos organismos; as partes brandas raramente
fosilizan.
Proceso de FOSILIZACIÓN:
Rocas
sedimentarias
Sedimentos

20. A importancia xeolóxica dos fósiles
O Tyranosaurus rex viviu
unicamente nun período
concreto da historia, ao final da
Era Secundaria.
O sedimento que daría lugar
a esta roca depositouse nun
fondo mariño
Información temporal
• As especies evolucionan,
van cambiando. Por iso, o
normal é que unha
especie fósil só aparece
nas rocas dun período
concreto da historia da
Terra.
Información paleoecolóxica
Os seres vivos están
adaptados a vivir
únicamente en
determinados medios.

21. Os fósiles cunha curta distribución
temporal e unha área de distribución
xeográfica grande son moi útiles para
unha adecuada subdivisión
bioestratigráfica e denomínanse "fósiles
guía".
A importancia xeolóxica dos fósiles

22. Fósiles ao longo do tempo::
Líñas grosas = períodos durante os cales son abundantes os fósiles
Líñas descontinuas = períodos durante os cales son escasos os fósiles

23. ESCALA DO TEMPO
XEOLÓXICO
En xeoloxía divídese o tempo utilizando:
Baseados na análise química dos minerais
das rocas que poden delatar por exemplo
a presenza dunha atmosfera redutora.
Estudo dos fósiles, que permiten atopar
unidades xeolóxicas e detectar os
momentos das extincións masivas de
especies.
Búscanse as superficies erosivas que
cortan estratos pregados
(discordancias) onde se depositaron
outros estratos non paralelos aos
anteriores.
Criterios
xeoquímicos
Criterios
biolóxicos
Criterios
estratigráficos

24. Criterios xeoquímicos
Criterios biolóxicos
Criterios estratigráficos
Formación
bandeada de
ferro
Fósiles
Discordancias

25. SUBDIVISIÓNS DO TEMPO
 Eóns. Son as unidades de maior amplitude. Eón = 1
m.a.
 Eras. Son unidades menores que os eóns.
Defínense a partir de grandes discordancias, que
sinalan o inicio de distintos ciclos oroxénicos e
importantes cambios das formas de vida.
 Períodos. Son unidades temporais nas que se
dividen as eras.

26. Gran desenvolvemento
de animais e vexetais
Aparición de animais
pluricelulares. Océanos
e atmosfera cada vez
máis oxidantes.
Actividade biolóxica
que produce cambios
no planeta. Formación
de calcarias.
Intenso bombardeo
meteorítico.
Formación da Lúa.
Formación de codia
continental granítica.
Aparición de
fauna similar á
actual. Brusco
aumento da
biodiversidade.
Osíxeno libre na
atmosfera.
Aparición da
vida.
Formación da
Terra.
Rocas metamórficas e
magmáticas. Fósiles
característicos.
Formaciós bandeadas
de ferro.
Rochas metemórficas
e magmáticas.
Rocas metamórficas e
graníticas.
Meteoritos.
Rochas lunares.
Rochas metamórficas
en Canadá, Groenlandia
e Australia.
Comezo
(M.a.)
Nome do
eón
Acontecemento
que marca o seu
inicio
Procesos
característicos do eón
Materiais utilizados
na súa datación

27. EÓN HÁDICO
 A Terra diferénciase
en dous partes:
 Núcleo metálico
 Manto rochoso
 Formación do campo
magnético.
 Formación da lúa.
 Bombardeo de meteoritos.
 Atmosfera rica en CO2 e
vapor de auga.
 Formación da hidrosfera e
inicio do ciclo do auga.
 Iníciase a tectónica de
placas

28. EÓN ARQUEOZÓICO
 Comezo da vida nas dorsais
oceánicas.
 Aparecen bacterias que realizan
a fotosíntese.
 Aumento da cantidade de
osíxeno.
 Diminución da cantidade de CO2
 Diminución do efecto
invernadoiro.
 Aumenta a cantidade de N2 na
atmosfera pola acción das
bacterias.
ESTROMATOLITOS:
Resto deixado por colonias
de bacterias que viviron no
fondo do mar fai 3450
M.a.

29. EÓN PROTEROZOICO
 Formación da capa de ozono.
 Fórmanse depósitos metálicos, que se oxidan e
precipitan.
 Redúcese a cantidade de CO2.
 Diminúe o efecto invernadoiro.
 Prodúcense varias glaciacións.
 Aparecen os primeiros seres pluricelulares.
 Aumenta o CO2 procedente de erupcións
volcánicas.
 Formación dun único continente chamado
RODINIA, pola colisión dos continentes.

30. EÓN FANEROZOICO
 Dende o punto de vista da
vida é o máis importante,
posto que se estenderá por
toda a Terra,
diversificándose e
aumentando o seu número.
 Durante o Fanerozoico
teñen lugar as sucesivas
oroxenias que foron
configurando os continentes
tal como os coñecemos
hoxe.

32. ERA PALEOZOICA
 Fragmentación de Rodinia. Ao
final do Paleozoico, volveranse
unir formando Panxea.
 Depósito de calcarias, arxilas e
areas.
 A colisión das placas, na
formación de Panxea, formou a
OROXENIA HERCÍNICA.
Acontecementos xeolóxicos

33. ERA PALEOZOICA
 Cámbrico
 Grande explosión biolóxica:
Aparecen os principais grupos de
invertebrados.
 Ordovícico
 Aparecen os agnatos, antepasados
dos vertebrados.
 Silúrico
 Aparecen os peixes.
 Colonización da terra firme polas
plantas, e logo os invertebrados.
Acontecementos biolóxicos

34. ERA PALEOZOICA
 Devónico:
 Aparecen os anfibios.
 Aparecen as plantas con
flores.
 Carbonífero:
 Desenvolvemento dos
réptiles.
 Aparecen grandes
bosques de fentos.
 Pérmico:
 Finaliza cunha grande
extinción.
Acontecementos biolóxicos

35. ERA MESOZOICA
 Panxea gradualmente dividiuse ata
formar os continentes actuais e
orixinar a apertura dos océanos
actuais.
 Actividade volcánica intensa.
 Finaliza dita era co impacto dun
asteroide.
Acontecementos xeolóxicos

36. ERA MESOZOICA
 Expansión dos ammonites no
mar.
 Diversificación dos reptiles,
dando orixe aos dinosauros.
 Aparición das aves e dos
antepasados dos mamíferos.
 Diversificación das plantas
con flor.
 Remata a era cunha grande
extinción biolóxica.
Acontecementos biolóxicos

37. ERA CENOZOICA
 Formación do Istmo de Panamá.
 Desenvolvemento da OROXENIA
ALPINA, polo choque das placas
da India, de Italia e de Iberia.
 Períodos glaciares, alternado con
interglaciares. Actualmente
estamos nun período interglaciar.
 Formación dos casquetes polares.
Acontecementos xeolóxicos

38. ERA CENOZOICA
 Os mamíferos diversifícanse
e esténdense por toda a
Terra.
 Diversificación das aves.
 Desenvólvense as plantas
herbáceas.
 Aparecen os Homínidos.
 A actividade do home fixo
desaparecer moitas
especies.
Acontecementos biolóxicos