2. O concepto de patrimonio cultural procede da fusión do concepto francés patrimoine e o inglés
heritage:
O primeiro pon o énfase no herdado dos antecesores, no que as xeracións anteriores deixaron
como legado.
O segundo incide naquelo que se transmite aos descendentes e as xeracións futuras.
3. No mundo occidental a orixe do valoración de patrimonio remóntase ata a antigüidade clásica e aparece
vinculado ao coleccionismo de obras de arte, pero tamén ao engrandecemento das cidades mediante a
actividade edilicia.
4. Os monumentos (monumentum: recordo) eran na antigüedade romana aqueles edificios e construccións,
especialmente as funerarias, dedicadas á memoria dos gobernantes e personaxes importantes como
estatuas ou obeliscos.
5. A restauración de templos e edificios públicos era asumido polo Estado, así Hadriano restaurou o Panteón
de Agripa ou Xuliano fixo o mesmo con Partenón.
6. O debilitamento dos poderes do Estado deixou nas mans da Igrexa e dos poderes feudais a maior parte
das funcións que anteriormente exercía o poder imperial romano.
Durante a Idade Media as Leis das Partidas de Afonso X, establecen a preservación dalgúns edificios de
carácter relixioso ou militar, pero so con finalidade práctica.
A Igrexa católica incrementou e preservou o patrimonio sempre con ese sentido práctico, neste caso de
exaltación da Fe.
7. As coleccións de reliquias, as cámaras das marabillas nas que os monarcas, nobres e personaxes
acaudalados acumulaban obxectos artísticos e curiosidades de todo tipo, foron dando paso conforme
avanzaba a Idade Moderna á aparición de coleccións de escultura e pintura.
8. En todos os casos isto facíase seguindo o criterio de acumular pezas excepcionais, as cales proporcionaban
prestixio e deleitaban aos seus posuidores.
9. Non obstante, o reforzo dos poderes da Monarquía trouxo consigo unha recuperación do sentido das
responsabilidades do Estado no eido da preservación dos edificios singulares: ponte de Alcántara, Mezquita
de Córdoba, Alhambra de Granada, etc.
10. A partires do século XVIII comeza a fundación de
grandes museos nas principais capitais europeas, nos
que estas coleccións pasan a ser exhibidas públicamente
para instruir a artistas e amantes das Belas Artes, así
como para aumentar o prestixio das nacións e cidades
que as acumulaban.
11. As Academias convertironse en institucións de tutela
e control, así como de formación do gusto artístico
debido ao seu labor docente (Real Academia de San
Fernando, 1777).
12. O patrimonio é considerado coma un tesouro do que deben formar parte as pezas producidas polos
xenios e artistas de talento excepcional, atraverso das cales era posible seguir o progreso da civilización.
A Antigüidade clásica e os seus renovadores, os artistas do Renacemento e as etapas posteriores
constituían a base das coleccións.
13. Son os monumentos da antigüidade clásica ou os construidos con esa inspiración os únicos que se
consideran dignos de ser conservados.
O termo patrimonio comeza a ser empregado a finais do século XVIII en Francia, adoptándose en España
dende 1803.
Esta mentalidade orientada cara a valoración do legado clásico prevalecerá durante boa parte do século
XIX, aínda que dende a chegada do Romanticismo, engadiráselle tamén o legado medieval.
14. No século XIX o patrimonio cultural empeza a ser considerado non so como herencia o legado do pasado,
senón tamén como documento valioso das etapas anteriores, lexitimado pola súa antigüidade.
O patrimonio é admirado non so na medida da súa calidade estética, senón tamén por ser testemuña de
grandes acontecementos históricos, modos de vida ou crenzas.
15. Ademais, o patrimonio histórico-artístico convírtese en parte esencial da identidade nacional.
As grandes obras de arte e os artistas destacados son presentados como mostra da grandeza das nacións e
mesmo da súa superioridade frente a outros países ou culturas.
A longo do século XIX foise consolidándose paulatinamente o concepto xurídico de monumento vinculado a
antigüedade, valor artístico e interese histórico.
16. Os países van consignando nos orzamentos partidas para o seu manteñemento e nomeando expertos e
persoal da administración dedicado ao seu coidado.
Inventarios, catálogos e rexistros de coleccións, serán pasos previos a promulgación de leis propias de
protección e declaración dos monumentos nacionais en todos os países occidentais.
17. En España instituíronse as Comisións de Monumentos Artísticos (1848), mentras que en 1857 foron postos
baixo a custodia das Reales Academias.
Un Decreto de 1873 atribuía a deputacións provinciais e concellos a responsabilidade de impedir o derrubo
de monumentos históricos.
As primeiras leis promulgadas serán a de Escavacións arqueolóxicas (1911) e a de Monumentos
Arquitectónicos-Artísticos (1915), unificadas co Real Decreto-Lei de 1926 e a lei de 13 de maio de 1933 sobre
Defensa, Conservación e Acrecentamento do Patrimonio Histórico Español.
Esta última manterase vixente ata a chegada da lei 16/1985 do Patrimonio Histórico Español e as
correspondentes lexislacións autonómicas.
18. Durante o século XX o concepto de patrimonio cultural vaise vinculando co concepto de sociedade.
O seu valor deriva da función social que se lle outorga como medio de afirmación dunha identidade
colectiva, motivo polo cal precisa ser preservado.
A herdanza cultural é un ben común ao que todos deben de ter acceso.
O esforzo para difundila cimentarase na celebración de exposicións, creación de museos e centros de
interpretación, así como nunha maior abundancia de personal dedicado á súa conservación e estudo e,
consecuentemente, da súa presenza nos medios de comunicación de masas.
A este criterio identitario e socioeducativo engádeselle o económico, tendente a rentabilizar as inversións
realizadas en patrimonio e a valerse del como recurso turístico.
19. Un exemplo típicamente español, estaría constituído pola creación dunha rede de paradores de turismo
para os que serían reutilizados dende os anos 20 edificios de interés histórico singular ou emprazados en
conxuntos monumentais ou paisaxísticos privilexiados.
20. Dentro da preservación do patrimonio inclúense non só edificios singulares, senón tamén zonas
monumentais e os seus entornos, centros históricos, conxuntos paisaxísticos.
En definitiva, asúmese a necesidade de protexer o contexto e non só os fitos extraordinarios dende o
punto de vista artístico.
21. Por tanto, a chegada do século XX introduce criterios máis amplos dentro do concepto de patrimonio e de
cultura.
Á Historia e á Historia da Arte, sumaranse as achegas da Etnografía e da Antropoloxía, interaccionando
con outras ciencias como a Xeografía ou a Ecoloxía.
A Antropoloxía considera que o patrimonio está integrado por obxectos que perduran e que son portadores
dunha carga simbólica.
22. En xeral, pode dicirse que paulatinamente vaise asumindo que o patrimonio non está constituido só polos
grandes edificios monumentais e os tesouros da arte moble comunmente recoñecidos como tales, senón
tamén os pequenos edificios, a paisaxe urbana, as máquinas, mobles e outros artefactos, as igrexas, os
castelos, os documentos dos arquivos, os libros das bibliotecas, os xacementos arqueolóxicos, os vellos
costumes e tradicións, as lendas e as artesanías.
Así mesmo, téndese a incluir tamén a obra da natureza como parte integrante do hábitat humano, dado o
papel relevante que xoga na cultura humana.
23. Así mesmo, téndese a incluir tamén a obra da natureza como parte integrante do hábitat humano, dado o
papel relevante que xoga na cultura humana.
