ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับสิ่ง
แวดล้อม
ENV 2103
รายวิชา สิ่งแวดล้อมกับการพัฒนา
บทที่ 1
สุทธิวัฒน์ บุญเลิศ
•ยกตัวอย่าง สิ่งที่นักศึกษาคิด
ว่า
คือ สิ่งแวดล้อม มาคนละ 1
อย่าง
และบอกประโยชน์
สิ่งแวดล้อม (Environment)
• เป็นแหล่งให้บริการอาหาร เครื่อง
นุ่งห่ม
• ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค พลังงาน
• สิ่งอำานวยความสะดวกต่างๆ
สิ่งแวดล้อม (Environment)
• การใช้ประโยชน์ของมนุษย์ที่เพิ่ม
มากขึ้น
ตามอัตราการเพิ่มขึ้นของประชากร
สิ่งแวดล้อม
• ความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจส่ง
ผลให้ปริมาณและคุณภาพของสิ่ง
แวดล้อมลดลง
สิ่งแวดล้อม
สิ่งแวดล้อม
สิ่งแวดล้อม
ความหมายของสิ่ง
แวดล้อม
ความหมายของสิ่ง
แวดล้อม
•สิ่งต่างๆที่มีลักษณะทาง
กายภาพและชีวภาพที่อยู่
รอบตัวมนุษย์ซึ่งเกิดขึ้นโดย
ธรรมชาติและสิ่งที่มนุษย์
ความหมายของสิ่งแวดล้อม
• สิ่งที่เกิดขึ้นโดยธรรมชาติและ
สิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น สิ่งที่เป็นรูปสิ่งที่เป็นรูป
ธรรมและนามธรรมธรรมและนามธรรม สิ่งที่เห็นได้
ด้วยตา และสิ่งที่ไม่สามารถมอง
เห็นได้ ด้วยตา สิ่งที่เป็นทั้งที่ให้
คุณและโทษ
(เกษม จันทร์แก้ว 2547)
ความหมายของสิ่งแวดล้อม
• ผลรวมของสภาพภายนอกที่
กระทบกับชีวิต การพัฒนาและ
การอยู่รอดของสิ่งมีชีวิต
ความหมายของสิ่งแวดล้อม
• ทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่รอบๆ ตัว
มนุษย์... สิ่งเหล่านี้อาจเกิดขึ้นได้
เองตามธรรมชาติหรือ อาจเป็นสิ่ง
ที่ถูกสร้างขึ้นมา สิ่งแวดล้อมต่างๆที่
อยู่รอบตัวเราอาจมีความสัมพันธ์อาจมีความสัมพันธ์
กับเราในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง ไม่กับเราในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง ไม่
ว่าโดยทางตรงหรือทางอ้อมก็ได้ว่าโดยทางตรงหรือทางอ้อมก็ได้
สรุป ความหมายของสิ่งแวดล้อม
• ทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่รอบตัว
มนุษย์
ทั้งที่มีลักษณะทางกายภาพและ
ชีวภาพ
• เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเองตาม
ธรรมชาติเรียกว่า สิ่งแวดล้อม
ธรรมชาติ และสิ่งที่มนุษย์สร้าง
งแวดล้อมที่มนุษย์สร้างขึ้น (Man - made Environm
ประเภทของสิ่งแวดล้อม
1. สิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ
(Natural Environment)
วดล้อมแบ่งออกเป็นลักษณะกว้าง ๆ ได้ 2 ส่วนคือ
ล้อมที่มนุษย์สร้างขึ้น (Man - made Environment)
อง สิ่งก่อสร้างโบราณสถาน ศิลปกรรม ขนบธรรมเนียม ประเพณี แ
ประเภทของสิ่งแวดล้อม
สิ่งแวดล้อมแบ่งออกเป็นลักษณะกว้าง ๆ ได้ 2 ส่วน
คือ
1. สิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ (Natural
Environment)
เช่น ป่าไม้ ภูเขา ดิน นำ้า อากาศ ทรัพยากร
ประเภทของสิ่งแวดล้อม
สิ่งแวดล้อมสิ่งแวดล้อม
งแวดล้อมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติแวดล้อมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติสิ่งแวดล้อมที่มนุษย์สร้างขึ้นสิ่งแวดล้อมที่มนุษย์สร้างขึ้น
รูปธรรมรูปธรรม นามธรรมนามธรรมสิ่งแวดล้อม
ที่มีชีวิต(ชีวภาพ)
สิ่งแวดล้อม
ที่มีชีวิต(ชีวภาพ)
สิ่งแวดล้อม
ที่ไม่มีชีวิต(กายภาพ)
สิ่งแวดล้อม
ที่ไม่มีชีวิต(กายภาพ)
•บ้านเรือน
•สาธารณูปโภค
•เสื้อผ้า
•ยานพาหนะ
•บ้านเรือน
•สาธารณูปโภค
•เสื้อผ้า
•ยานพาหนะ
• กฎ
• ระเบียบ
• กฎหมาย
• ประเพณี
• กฎ
• ระเบียบ
• กฎหมาย
• ประเพณี
วัสดุ
โรงงาน
วัสดุ
โรงงาน
วัฒนธรรมวัฒนธรรม
วัสดุวัสดุ ความเชื่อความเชื่อป่าไม้ ภูเขา แม่นำ้า
ทรัพยากรธรรมชาติทรัพยากรธรรมชาติ
ประเภทของสิ่งแวดล้อม
สิ่งแวดล้อมสามารถแบ่งกลุ่มตามลักษณะการดำารงชีวิตได้ 2 กลุ่มสิ่งแวดล้อมสามารถแบ่งกลุ่มตามลักษณะการดำารงชีวิตได้ 2 กลุ่ม
สิ่งแวดล้อมทาง
ชีวภาพ
(biotic
environment)
สิ่งแวดล้อมทาง
ชีวภาพ
(biotic
environment)
สิ่งแวดล้อมทาง
กายภาพ
(physical
environment)
สิ่งแวดล้อมทาง
กายภาพ
(physical
environment)ได้แก่ สิ่งแวดล้อมที่
มีชีวิต
• ต้นไม้
• สัตว์
ฯลฯ
ได้แก่ สิ่งแวดล้อมที่
มีชีวิต
• ต้นไม้
• สัตว์
ฯลฯ
ได้แก่ สิ่งแวดล้อมที่
ไม่มีชีวิต
• ดิน
• นำ้า
• แร่
• อากาศ
• ภูมิประเทศ
ได้แก่ สิ่งแวดล้อมที่
ไม่มีชีวิต
• ดิน
• นำ้า
• แร่
• อากาศ
• ภูมิประเทศ
มุมมองนิยามคำาว่า “สิ่งแวดล้อม”
สิ่งที่เป็นของเหลว
ก๊าซ และสังคม
สิ่งที่เป็นของเหลว
ก๊าซ และสังคม
สิ่งต่างๆที่อยู่รอบตัวเราสิ่งต่างๆที่อยู่รอบตัวเรา
งที่เป็นกายภาพ ชีวภาพ
และสังคม/วัฒนธรรม
ที่เป็นกายภาพ ชีวภาพ
และสังคม/วัฒนธรรม
สิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมช
และมนุษย์สร้างขึ้น
สิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมช
และมนุษย์สร้างขึ้น
สิ่งที่เป็นพิษและไม่เป็นพิษสิ่งที่เป็นพิษและไม่เป็นพิษสิ่งที่เป็นรูปธรรมและนามธรรมสิ่งที่เป็นรูปธรรมและนามธรรม
สิ่งแวดล้อมสิ่งแวดล้อม
สมบัติเฉพาะตัวของสิ่งแวดล้อม
• สมบัติ (properties) : สิ่งที่มีอยู่ในตัว ซึ่ง
มีศักย์ในการ
แสดงออกในสิ่งนั้นๆ
• การฝืนศักย์ของสิ่งแวดล้อมนั้นๆ ย่อมก่อ
ดังนั้นการที่จะทำาให้สิ่งแวดล้อมยั่งยืน
(Sustainable environment)
จำาเป็นต้องเข้าใจถึงสมบัติของสิ่งแวดล้อม
นั้นเสมอ
สมบัติเฉพาะตัวของสิ่งแวดล้อม
1. มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว : สิ่งแวดล้อม
แต่ละประเภทจะมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว
และเด่นชัด ในการที่จะแสดงว่า
2. มันคืออะไร เช่น ป่าไม้ ดิน นำ้า สัตว์
เป็นต้นต้นไม้
โครงสร้าง
บทบาท หน้าที่ (Function)
• ให้ไม้
• ให้ผล
• ให้ดอก
• อื่นๆ
สมบัติเฉพาะตัวของสิ่งแวดล้อม
2. ไม่อยู่โดดเดี่ยว : สิ่งแวดล้อมจะต้องมีสิ่ง
แวดล้อมอื่นด้วยเสมอเช่น ปลากับนำ้า
ต้นไม้กับดิน มนุษย์กับที่อยู่อาศัย
สวล.1
Function 1,2
สวล.2
การที่เป็นเช่นนี้เพราะทุกๆ แห่งจะมีสิ่งแวดล้อม
อยู่อย่างมากมายหลายๆ สิ่ง (แวดล้อม)
สมบัติเฉพาะตัวของสิ่งแวดล้อม
3. มีความต้องการสิ่งแวดล้อมอื่นเสมอ :
เพื่อความอยู่รอดและรักษาสถานภาพ
ตนเอง เช่น
ปลาต้องการนำ้า มนุษย์ต้องการที่อยู่อาศัย
เป็นต้นสวล.1 Function 1 +
โครงสร้าง 1
Function 2 สวล.2
โครงสร้าง 2
สมบัติเฉพาะตัวของสิ่งแวดล้อม
4. อยู่รวมกันเป็นกลุ่ม/ระบบนิเวศ : ซึ่ง
ภายในระบบจะมีองค์ประกอบและ
หน้าที่เฉพาะของมันเอง
สวล.1 สวล.3 สวล.4
สวล.6 สวล.5
สวล.9
Functions
• Production
• Recycle
• Transformation
โครงสร้าง
สมบัติเฉพาะตัวของสิ่งแวดล้อม
5. มีความเกี่ยวเนื่องสัมพันธ์กันเป็นลูกโซ่ :
• เมื่อทำาลายสิ่งแวดล้อมหนึ่งก็จะก่อให้เกิด
ผลกระทบ
ต่อสิ่งแวดล้อมอื่นๆ เป็นลูกโซ่เสมอ
• เช่น การทำาลายป่าไม้ ก่อให้เกิดการ
ชะล้างพังทลายของดิน เกิดอุทกภัย
เป็นต้น
สมบัติเฉพาะตัวของสิ่งแวดล้อม
6. สิ่งแวดล้อมแต่ละประเภทจะมีลักษณะ
ความทนทานและความเปราะบางต่อการ
ถูกกระทบแตกต่างกัน:
เช่น ดินบริเวณที่เปิดโล่งหรือลาดชัน มัก
ถูกชะล้างได้ง่ายและเกิดการเปลี่ยนแปลง
มากกว่าแหล่งอื่น
สมบัติเฉพาะตัวของสิ่งแวดล้อม
7. สิ่งแวดล้อมมีการเปลี่ยนแปลงตามกาล
เวลา อาจเป็นการเปลี่ยนแปลงแบบถาวร
หรือชั่วคราวก็ได้ :
เช่น เมืองทุกเมืองจะค่อยๆเจริญเติบโต
การทำาลายป่าแล้วเผาจะมีพืชค่อยๆขึ้น
ทดแทนเป็นต้น
(Environmental Dimensions)(Environmental Dimensions) มิติมิติ
ด้านสิ่งแวดล้อมด้านสิ่งแวดล้อม
• สิ่งต่างๆ ที่อยู่ในสภาพแวดล้อม มีความ
สัมพันธ์กันอย่างเป็น
ระบบส่งผลซึ่งกันและกัน
• ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อคุณภาพของสิ่งแวดล้อม
มีหลายปัจจัยหรือหลายมิติ ที่ควรพิจารณา
แบ่งเป็น 4 มิติ คือ
1. มิติทรัพยากร
2. มิติเทคโนโลยี
มิติสิ่งแวดล้อม
มิติมนุษย์
-
ทรัพยากรธรรมช
าติ
-ทรัพยากรที่
มนุษย์สร้างขึ้น
มิติทรัพยากร
-ซอฟท์
เทคโนโลยี
-ฮาร์ดเทคโนโลยี
มิติของเสียและมลพิษ
- ของแข็ง -
ของเหลว
- ก๊าซ - ฟิสิกส์
มิติเทคโนโลยี
- ประชากร -
การศึกษา
- อนามัย -
โบราณสถาน
- เศรษฐกิจ
- ความปลอดภัย
- การเมืองการ
ศึกษาวีดิทัศน์เรื่อง สภาพภูมิศาสตร์
ของไทย
ตอบคำาถามต่อไปนี้
• พื้นที่เขตต่างๆ ใน
ประเทศไทย
- แบ่งออกได้เป็นกี่
เขต(ภาค)และ
- แต่ละเขตมีลักษณะเด่น
ศึกษาวีดิทัศน์เรื่อง สภาพภูมิศาสตร์
ของไทย
เขตต่างๆในประเทศไทย แบ่งได้เป็น 6 เขต
1. เขตภูเขา/หุบเขาภาคเหนือ – ทิวเขาสลับที่ราบหุบเขา
เหมาะแก่การเพาะปลูก
2. เขตเทือกเขาตะวันตก – มีป่าไม้หนาแน่น เป็นแหล่ง
รวมพืชพรรณและแหล่งอาศัยของสัตว์นานาชนิด
3. เขตที่ราบภาคกลาง – เกิดจากการทับถมของโคลน
ตะกอน ทำาให้มีความอุดมสมบูรณ์มาก เหมาะแก่การ
ทำาเกษตรกรรม
4. เขตภูเขาที่ราบภาคตะวันออก – ขนาดพื้นที่จำากัด
แม่นำ้าลักษณะสั้นๆ ที่ราบแคบ มีแหล่งอัญญมณีแร่
ธาตุ มีทรัพยากรป่าชายเลนอุดมสมบูรณ์
5. เขตที่ราบสูงภาคตะวันออกเฉียงเหนือ – มีทิวเขาสูง
ศึกษาวีดิทัศน์เรื่อง สภาพภูมิศาสตร์
ของไทย
สรุปเนื้อหา
ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ
ทรัพยากรธรรมชาติ ความอุดม
สมบูรณ์ที่มีความแตกต่างกันไป
ในแต่ละพื้นที่ ทำาให้พื้นที่
ประเทศไทยมีความหลากหลาย
ซึ่งมีผลต่อการดำาเนินชีวิตต่อ พืช
งานกลุ่มครั้งที่ 1
ให้นักศึกษา หาบทความ/ข่าว ที่เป็นประเด็น
เกี่ยวข้องกับ
ปัญหาสิ่งแวดล้อมหรือทรัพยากรธรรมชาติ มา 1
บทความ แล้ว
นำามาวิเคราะห์
– สาเหตุที่ก่อให้เกิดปัญหานั้นๆ
– ผลกระทบต่างๆที่เกิดจากปัญหา เช่น ทางด้าน
กายภาพ, ชีวภาพ คุณค่าการใช้ประโยชน์ของ
มนุษย์ และ คุณภาพชีวิต เป็นต้น
– แนวทางการแก้ไขปัญหา และการป้องกันที่ใช้
จัดทำาเป็นสไลด์ PowerPoint นำาเสนอหน้าชั้นเรียน

ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม 1