CILAT JANË PROBLEMET ?
Ajri, toka, ujërat e lumenjve, liqeneve, deteve e oqeaneve, ujërat nëntokësore dhe gjithçka ku jeton dhe ndikon tek njeriu përbëjnë mjedisin rrethues.Sot zhvillimi i vrullshëm ekonomik i botës e civilizimi i saj, krahas progresit të madh që kanë sjellë, kanë ndërhyrë edhe në dëmtimin, ku më shumë e ku më pak, të mjedisit tonë rrethues.Sot, mjedisi ku zhvillohet aktiviteti i botës së gjallë, është shumë i ndotur me produkte e mbeturina të shumëllojshme, ndër to vendin kryesorë e zënë mbetjet kimike apo siç i njohim ndryshe, kimikatet dhe mbetjet radioaktive.Të gjitha këto dëmtojnë e shkatërrojnë pa dallim bimët, kafshët edhe vetë njeriun.Natyrë me anë të proceseve dekompozuese që shkaktoheshin ose përshpejtoheshin nga dukuri natyrore, si ato atmosferike, tokësore, diellore etj, bëjnë të mundur eliminimin e këtyre mbeturina ndotëse. Sot vihet re gjithmonë e më shumë përdorimi pa kufi i plehrave kimike nga bujku, i cili me teprime të tilla pretendon të rrisi pjellorinë e tokës. Por bima nuk thith të gjithën.Një pjese e mirë që mbetet e paasimiluar, me anë të ujit të reshjeve apo vaditjeve depërton në brendësi të tokës dhe ndot ujërat nëntokësore, ato të burimeve, liqeneve, lumenjve.Plehrat dhe hedhja e tyre vend e pa vend, dëmtojnë rëndë mjedisin rrethues, dëmtojnë rëndë shëndetin e vetë fajtorit i cili është njeriu.
SI TË VEPROJMË PËR TA NDALUAR ? Shumë njerëz ankohen për të ndaluar këtë “rrëmujë“ që është bërë në rruzullin tokësor ,por nuk iu intereson . Një gjë është shumë e qartë. Natyra ndotet shumë lehtë, por pastrohet me shumë vështirësi.Njerëzit duhen të ndërgjegjësohen, duhet të apelojnë për të mbajtur pastër ambientin e tyre. Detyra parësore e tij është mënjanimi i ndotjeve.Kujdesi ndaj mjedisit është obligim njerëzor për të evituar katastrofat ekologjike. Jo vetëm nëShqipëri , por dhe në vende të tjera të botës duhen të vendosen sa më shumë tabela ku të tregojnë : “ Një veprim i gabuar , një rrezik i madh për jetën “. Por shumë t domosdoshme janë edhe koshat ku njerëzit të hedhin mbeturinat sepse ndryshe ato hidhen vënd e pa vënd . Pra , njeriu duhet të jetojë në harmoni me natyrën, duhet të kujdeset për atë, dhe të shfrytëzojë me efikasitet të mirat e saj, përndryshe natyra e ndëshkon atë dhe brezat që do të vijnë.
CILAT JANË PROBLEMET ?
Ajri, toka, ujërat e lumenjve, liqeneve, deteve e oqeaneve, ujërat nëntokësore dhe gjithçka ku jeton dhe ndikon tek njeriu përbëjnë mjedisin rrethues.Sot zhvillimi i vrullshëm ekonomik i botës e civilizimi i saj, krahas progresit të madh që kanë sjellë, kanë ndërhyrë edhe në dëmtimin, ku më shumë e ku më pak, të mjedisit tonë rrethues.Sot, mjedisi ku zhvillohet aktiviteti i botës së gjallë, është shumë i ndotur me produkte e mbeturina të shumëllojshme, ndër to vendin kryesorë e zënë mbetjet kimike apo siç i njohim ndryshe, kimikatet dhe mbetjet radioaktive.Të gjitha këto dëmtojnë e shkatërrojnë pa dallim bimët, kafshët edhe vetë njeriun.Natyrë me anë të proceseve dekompozuese që shkaktoheshin ose përshpejtoheshin nga dukuri natyrore, si ato atmosferike, tokësore, diellore etj, bëjnë të mundur eliminimin e këtyre mbeturina ndotëse. Sot vihet re gjithmonë e më shumë përdorimi pa kufi i plehrave kimike nga bujku, i cili me teprime të tilla pretendon të rrisi pjellorinë e tokës. Por bima nuk thith të gjithën.Një pjese e mirë që mbetet e paasimiluar, me anë të ujit të reshjeve apo vaditjeve depërton në brendësi të tokës dhe ndot ujërat nëntokësore, ato të burimeve, liqeneve, lumenjve.Plehrat dhe hedhja e tyre vend e pa vend, dëmtojnë rëndë mjedisin rrethues, dëmtojnë rëndë shëndetin e vetë fajtorit i cili është njeriu.
SI TË VEPROJMË PËR TA NDALUAR ? Shumë njerëz ankohen për të ndaluar këtë “rrëmujë“ që është bërë në rruzullin tokësor ,por nuk iu intereson . Një gjë është shumë e qartë. Natyra ndotet shumë lehtë, por pastrohet me shumë vështirësi.Njerëzit duhen të ndërgjegjësohen, duhet të apelojnë për të mbajtur pastër ambientin e tyre. Detyra parësore e tij është mënjanimi i ndotjeve.Kujdesi ndaj mjedisit është obligim njerëzor për të evituar katastrofat ekologjike. Jo vetëm nëShqipëri , por dhe në vende të tjera të botës duhen të vendosen sa më shumë tabela ku të tregojnë : “ Një veprim i gabuar , një rrezik i madh për jetën “. Por shumë t domosdoshme janë edhe koshat ku njerëzit të hedhin mbeturinat sepse ndryshe ato hidhen vënd e pa vënd . Pra , njeriu duhet të jetojë në harmoni me natyrën, duhet të kujdeset për atë, dhe të shfrytëzojë me efikasitet të mirat e saj, përndryshe natyra e ndëshkon atë dhe brezat që do të vijnë.
Bioteknologjia merret me shfrytezimin e organizmave te gjalla,qelizave ose pjesezave qelizore per prodhimin e produkteve te ndryshme si dhe me permiresimin gjenetik te qenieve te gjalla ne sherbim te njeriut.Proceset bioteknologjike ne pergatitjen e ushqimeve jane zbuluar qysh ne lashtesi.Bioteknologjia e sotme zbatohet me sukses ne fusha te ndryshme,sic jane ato te ushqimit,mjekesis dhe mjedisit. Bioteknologjia moderne bazohet ne AND-ne rikombinante dhe teknologjin e hibritizimit por eshte mjeti kryesor qe perdoret per prodhimin e organizmave te ndryshuar gjenetikisht OMGJ-ve. Por krahas kesaj vlen per tu theksuar si dhe lidhja ose marredhenia simbiotike me nje sere shkencash,sic eshte mjeksia . Nje sektor po aq kerkues eshte bioteknologjia bujqesore dhe mjedisore,bioteknologjia bujqesore ka te beje me prodhimine organizmave transgjenik sic jane kafshet dhe bimet transgjenike,si dhe bioteknologjia mjedisore e cila merret me mbrojtjen dhe pastrimin e mjedisit ,nga ku me konkretisht i kasha shqyrtuar ne nje menyre te detajuar edhe me siper.
Bioteknologjia merret me shfrytezimin e organizmave te gjalla,qelizave ose pjesezave qelizore per prodhimin e produkteve te ndryshme si dhe me permiresimin gjenetik te qenieve te gjalla ne sherbim te njeriut.Proceset bioteknologjike ne pergatitjen e ushqimeve jane zbuluar qysh ne lashtesi.Bioteknologjia e sotme zbatohet me sukses ne fusha te ndryshme,sic jane ato te ushqimit,mjekesis dhe mjedisit. Bioteknologjia moderne bazohet ne AND-ne rikombinante dhe teknologjin e hibritizimit por eshte mjeti kryesor qe perdoret per prodhimin e organizmave te ndryshuar gjenetikisht OMGJ-ve. Por krahas kesaj vlen per tu theksuar si dhe lidhja ose marredhenia simbiotike me nje sere shkencash,sic eshte mjeksia . Nje sektor po aq kerkues eshte bioteknologjia bujqesore dhe mjedisore,bioteknologjia bujqesore ka te beje me prodhimine organizmave transgjenik sic jane kafshet dhe bimet transgjenike,si dhe bioteknologjia mjedisore e cila merret me mbrojtjen dhe pastrimin e mjedisit ,nga ku me konkretisht i kasha shqyrtuar ne nje menyre te detajuar edhe me siper.
Ndërtimi I tyre
Proteinat në trupin e njeriut
Vetitë e tyre
Pse janë të rëndësishme?
Proteinat & Shëndeti
Nevojat tona per proteina
Përmbajtja e proteinave në produkte
2. Nje faktor i rendesishem per te pasur shendet te mire eshte te
ngrenit ngrenja e ushqimit te duhur ne masen e duhur.Per te
sqaruar kete mund ta krahasosh trupin me nje makine qe nuk niset
nese nuk i eshte hedhur sasia e duhur e lendes djegese.Lenda
djegese per njerezit eshte lenda ushqyese,pra lende nga te cilat ne
ushqehemi.Ato mund te jene pjeserisht lende qe i japin trupit
energji ose lende qe e ndihmojne trupin qe te funksionoje me
mire.Do me thene qe nje njeri duhet te marre lende ushqyese qe te
funksionoje rregullisht.Keto ne i marrim nga ushqimi qe hame dhe
nje pjese e perberesve ne organizmin tone sintetizohen ne saje te
ushqimeve qe ne marrim.Por trupi yne ka nevoje edhe per minerale
te ndryshme,qe ndihmojne ne rritjen,zhvillimin dhe mireqenien e
organizmit tone.
4. Oksigjeni
Oksigjeni është element shumë i përhapur sa që pa të nuk mund të
paramendohet jeta. Kështu dy të tretat (diku reth 65%) e trupit të
njeriut përbëhen nga ky element i pazëvendësushëm. Këtë element në
trupin e njeriut e gjemë në formë të ujit.Oksigjeni është gaz i cili nuk
digjet por e ndihmon djegjen.Oksigjeni së bashku me hidrogjenin formojn
ujin i cili është komponimi më i përhapur në natyrë. Oksigjeni gjendet
ne dy modifikime alotropike si oksigjen i zakonshem (O2)dhe ozon (O3)
kompoimet e oksigjenit jan sidet,uji dhe peroksidi i hidrogjenit.
Perdorimi: Oksigjeni eshte perberesi kryesor i ajrit.Bimet e gjelberta e
krijojn oksigjenin gjate procesit te fotosintezes,ndersa njerzit dhe
shtazet e shfrytezojn ate gjate procesit te frymemarrjes dhe e lirojn
dyoksidin e karbonit.Oksigjeni eshte i nevojshem per fymemarrje,per
zhytesit,alpinistet,pilotet,perdoret ne mjeksi per ta letesuar
frymemarrjen e te te semureve,perdoret si lende per ta ndihmuar djegjen.
5. Karboni
• Karboni (18%) është sinonim me jetën. Roli i
saj kryesor është për shkak të faktit se ajo ka
katër faqet lidhjes që lejojnë për ndërtimin e
gjata, zinxhirët komplekse të molekulave. Për
më tepër, lidhjet e karbonit mund të formohet
dhe të thyer me një sasi modeste të energjisë,
duke e lejuar për kiminë organike dinamike që
shkon më në qelizat tona.
6. Azoti
• Azotit është gjetur në shumë molekula
organike, duke përfshirë amino acidet që
përbëjnë proteinat dhe acidet nukleike që
përbëjnë ADN.
7. Kalciumi
• Kalciumi (1.5%) është mineral më e zakonshme
në trupin e njeriut - pothuajse të gjithë atë gjetur
në eshtra dhe dhëmbë. Ironikisht, roli më i
rëndësishëm kalciumi është në funksionet
trupore, të tilla si tkurrje të muskujve dhe
rregullimin e proteinave. Në fakt, trupi në të
vërtetë do të tërheqë kalcium nga kockat (që
shkaktojnë probleme si osteoporozën) në qoftë
se nuk është e mjaftueshme të elementit në
dietën e një personi.
8. Fosfori
• Fosfori është gjetur kryesisht në kockë, por
edhe në ATP molekulë, e cila siguron energji
në qelize për ngjarje te reaksioneve kimike.
9. Squfuri
• Squfuri është gjetur në dy amino acidet që
janë të rëndësishme për dhënien e proteinave
formën e tyre.
10. Kaliumi
• Kaliumi (0.25%) është një electrolit i
rëndësishem (që do të thotë ajo mbart disa
urdhra në zgjidhje). Kjo ndihmon rregullimin e
rrahje zemre dhe është me rëndësi jetike për
të sinjalizuar elektrike në nerva.
11. Natriumi
• Ekziston nje lidhje e forte ndermjet konsumit te
natriumit dhe presionit te gjakut.Vlerat e medha
te natriumit ne organizem bejne qe trupi te
mbaje sasi te teperta te lengjeve,te cilat
veshtiresojne punen e zemres dhe ngushtojne
enet e gjakut,duke cuar ne rritjen e presionit te
gjakut.Natriumi ul efektivitetin e ilaceve qe
perdoren per trajtimin e presionit te larte te
gjakut.Ato ofrojne nje mbrojtje kunder presionit
te larte te gjakut dhe kundershton efektet e
natriumit.
12. Klori
• Klori (0.15%) gjendet zakonisht në trup si një
jon negativ, i quajtur klorid. Ky electrolit është
i rëndësishëm për mbajtjen e një ekuilibër
normal të lëngjeve.
13. Magnezi
• Magnezi (0.05%), luan një rol të rëndësishëm
në strukturën e skeletit dhe muskujt. Ajo
gjithashtu është e nevojshme në më shumë se
300 reaksione thelbësore metabolike.Në
momentet e lindjes, në trupin e njeriut
ndodhet 0.5 gr, ndërsa në moshë të rritur në
trup ai ka një sasi 21–28 gr, ku 50-60 për qind
ndodhet në kocka dhe roli kryesor i tij është
në qelizat nervore për të lehtësuar
funksionimin e tyre.
14. Hekuri
• Hekuri eshte pergjegjes i transportit te oksigjenit ne inde dhe merr
pjese ne punen e shume sistemeve te rendesishme enzimatike.Ne
pergjithesi rekomandohet marrja e 12 mg ne dite per femrat nga
11-50 vjec.Ndersa meshkujt nga 11-18 vjec kane nje nevoje ditore
reth 12 mg,ndersa nga 19 vjec e siper10mg/dite.Hekuri eshte baze
per ndertimin e rruazave te kuqe te gjakut.Si rrjedhim eshte I
domosdoshem per qarkullimin e gjakur,sepse rruazat e kuqe
ffurnizojne trupin me oksigjen.Hekuri eshte gjithashtu pjese
perberese e nje numri enzimash perfshire ketu ato enzima qe
bejne te mundshme krijimin e energjise.Mungesa e tij ne gjak sjell
crregullime te aftesise se trupit dhe trurit ne pune,ulje te
rezistences,crregullime te temperatures,anemi.Ndodhet tek
mecia,veshka,peshku,spinaqi,rrushi I thate .Eshte metali me I
bollshem I trupit dhe perben 0.004% te peshes trupore
15. Zinku
• Zinku eshte i pranishem pothuajse ne cdo
qelize te trupit.Ai ndihmon ne rritjen e
shendetshme te trupit,mbrojtejn e sistemit
imunitar dhe ruajtjen e nivelit te
testosteronit.Niveli ditor i rekomanduar per
zinkun eshte 11 mg per meshkujt dhe 8 mg
per femrat ne dite.Ky mineral gjendet tek
frutat e detit,mishrat e ndryshem,farat e
kungullit,kosi,djathi etj.