DƯỢC ĐỘNG HỌC - TS. BÙI THANH TÙNG - ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

1. DƯỢC ĐỘNG HỌC
TS. Bùi Thanh Tùng
Bộ môn Dược lý – Dược lâm sàng
Đại học Quốc gia Hà Nội
Khoa Y Dược

2. MỤC TIÊU HỌC TẬP
1. Trình bày được ưu nhược điểm của các vị trí hấp thu thuốc. Giải thích được vì
sao ruột non là nơi hấp thu thuốc tốt nhất qua đường uống?
2. Phân tích được các yếu tố ảnh hưởng đến hấp thu thuốc. Làm thế nào để tăng
khả năng hấp thu của dược chất? Các thông số thể hiện khả năng hấp thu
dược chất?
3. Trình bày được ý nghĩa của liên kết thuốc – protein huyết tương. Các yếu tố
ảnh hưởng đến liên kết thuốc – protein huyết tương và ứng dụng trong điều trị?
4. Ý nghĩa của thể tích phân bố? Ứng dụng của thể tích phân bố trong tính toán
liều dùng
5. Trình bày được ý nghĩa của chuyển hóa thuốc tại gan? Ví dụ và ý nghĩa của
hiện tượng cảm ứng/ ức chế enzym chuyển hóa thuốc?
6. Tính đa hình di truyền CYP450 ảnh hưởng thế nào tới chuyển hóa thuốc? Cho
ví dụ?
7. Các yếu tố ảnh hưởng đến thải trừ thuốc qua thận? Làm thế nào để tăng thải
trừ các thuốc có bản chất acid yếu qua thận ?
8. Phân loại suy thận dựa vào độ thanh thải creatinin?

3. Đại cương
• Dược động học là gì?
– Là môn học nghiên cứu về sự tiếp nhận của cơ thể
đối với thuốc
– Trả lời câu hỏi: What the body does to the drug?
THUỐC CƠ THỂ
Dược động học

4. Đại cương
• Các cấu thành của môn dược động học?
– Hấp thu (Absorption)
– Phân bố (Distribution)
– Chuyển hóa (Metabolism)
– Thải trừ (Elimination)
ADME

5. HẤP THU
• Định nghĩa:
– Là quá trình xâm nhập của thuốc vào vòng tuần hoàn
chung của cơ thể
• Hàng rào sinh học – Màng tế bào

6. Các hình thức vận chuyển thuốc qua màng
Khuyếch tán
thụ động
Khuyếch tán
thuận lợi
Vận chuyển
tích cực
Lọc
Xuôi bậc thang
nồng độ
Xuôi bậc thang
nồng độ
Ngược bậc
thang nồng độ
Các chất tan
trong nước,
phân tử lượng
nhỏ (100-200)
Không cần chất
mang
Cần chất mang
(có tính đặc
hiệu, bão hòa,
cạnh tranh)
Cần chất mang
(có tính đặc
hiệu, bão hòa,
cạnh tranh)
Phụ thuộc chênh
lệch Ptt, đường
kính và số lượng
ống dẫn nước
xuyên qua màng
Không cần năng
lượng
Không cần
năng lượng
Cần năng lượng
Là hình thức vận
chuyển đặc
trưng ở cầu thận

7. Khuyếch tán thụ động và định luật Fick
dQ: biến thiên về lượng thuốc
dt: biến thiên về thời gian
K: hệ số phân bố lipid/nước của chất khuyếch tán
D: hệ số khuyếch tán của chất khuyếch tán
S: diện tích bề mặt của màng
e: bề dày của màng
(C1-C2): chênh lệch nồng độ giữa 2 bên màng
dQ
dt
K*D
e
S*(C1-C2)=
thuốc như thế nào thì dễ khuyếch tán qua màng?
 tan nhiều trong mỡ
 ít bị ion hoá
 có nồng độ cao ở bề mặt màng
K*D
S*(C1-C2)

8. Mức độ khuyếch tán
• Phụ thuộc vào pKa (hằng số tốc độ phân ly) và pH môi trường
• Phương trình Henderson – Hasselbach
– Đối với acid yếu
– Đối với base yếu
[dạng phân tử]
[dạng ion]
pKa = pH + log
[dạng phân tử]
[dạng ion]
pKa = pH + log

9.  pH nôi haáp thu:
 Ña soá caùc thuoác laø acid yeáu hoaëc base yeáu, deã phaân
ly thaønh daïng ion hoaù vaø khoâng ion hoaù.
 Tyû leä khoâng ion hoaù/ ion hoaù cuûa thuoác phuï thuoäc
vaøo haèng soá phaân ly cuûa thuoác vaø pH cuûa moâi
tröôøng, baèng phöông trình Henderson-
Hasselbalch:
9
[Noàng ñoä khoâng ion hoaù]
pH = pKa + log
[Noàng ñoä ion hoaù]
[A-]
 Ñoái vôùi caùc acid: pH = pKa + log
[HA]
[B]
 Ñoái vôùi caùc base: pH = pKa + log
[BH+]
Mức độ khuyếch tán
Phụ thuộc vào pKa (hằng số tốc độ phân ly) và pH môi trường

10. Các đường đưa thuốc vào cơ thể
Đặt
dưới lưỡi
Đặt niêm
mạc má
Đặt
trực tràngĐường uống
Tiêm
dưới da
Tiêm
bắp
Tiêm TM Dán da Cấy
dưới da

11. Các đường đưa thuốc vào cơ thể
Bài tập về nhà:
Kể tên và phân tích được
những ưu nhược điểm của
các vị trí hấp thu thuốc

12. Các yếu tố ảnh hưởng đến hấp thu thuốc
• Các yếu tố thuộc về thuốc
– Kích thước tiểu phân
– Hệ số phân bố lipid/nước
– Mức độ ion hóa
• Thuộc về cơ thể (vị trí hấp thu)
– Lưu lượng tuần hoàn
– Diện tích bề mặt hấp thu
– pH môi trường
– Hệ thống chất mang (P-Glycoprotein)
• Các yếu tố khác
– Thời gian tiếp xúc với bề mặt hấp thu

13. Caùc yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán söï haáp thu thuoác:
Thöùc aên.
Tuoåi taùc.
Beänh lyù.
Töông taùc thuoác.
Daïng thuoác.
Thaønh phaàn, coâng thöùc cuûa cheá phaåm.
13
SÖÏ HAÁP THU THUOÁC
I. Giai ñoaïn ñaàu tieân: Söï haáp thu thuoác ngang qua maøng teá baøo

14.  ÑÒNH NGHÓA: Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu (First-pass
effect) laø söï maát ñi moät löôïng thuoác do caùc enzym cuûa moät
cô quan chuyeån hoaù thuoác ngay ñaàu tieân khi thuoác tieáp xuùc
vôùi cô quan naøy. Thaønh phaàn thuoác bò bieán ñoåi ñöôïc goïi laø
chaát chuyeån hoaù.
II.1. Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu ôû ruoät.
II.2. Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu ôû gan.
II.3. Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu ôû phoåi.
14
SÖÏ HAÁP THU THUOÁC
II. Giai ñoaïn hai: Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu

15. 15
PHOÅI
MAØNG NHAØY
TIM
MOÂ
THAÄN
GAN
LOØNG RUOÄT
DAÏ DAØYThaûi qua phaân
Tónh maïch cöûa gan
Maùu
ñoäng
maïch
Ñöôøng IA
Ñöôøng SC, IM
Ñöôøng IV
CHO THUOÁC BAÈNG ÑÖÔØNG UOÁNG
Höôùng veà tuaàn hoaøn
Maùu
tónh
maïch
SÖÏ HAÁP THU
THUOÁC
II. Giai ñoaïn hai:
Hieäu öùng vöôït
qua laàn ñaàu

16. Các thông số dược động học liên quan
đến quá trình hấp thu
• Sinh khả dụng (Bioavailability – BA)
• Tương đương sinh học (Bioequivalence – BE)
• Tương đương điều trị (Therapeutic equivalence)
– Hai thuốc gọi là tương đương điều trị nếu chúng là những thuốc
tương đương bào chế và có cùng hiệu quả điều trị và độ an toàn
trên lâm sàng

17. Các thông số dược động học liên quan
đến quá trình hấp thu
• Sinh khả dụng (Bioavailability – BA)
– Là mức độ và tốc độ xâm nhập của thuốc vào vòng tuần hoàn
chung ở dạng còn hoạt tính so với liều dùng
– Ký hiệu: F (Fraction of the dose)
– Sinh khả dụng đường tiêm tĩnh mạch: F = 1
– Sinh khả dụng đường khác: F < 1
• Sinh khả dụng tuyệt đối
− Là tỷ lệ giữa sinh khả dụng của các
đường dùng khác (thường là đường uống)
so với sinh khả dụng đường tiêm tĩnh
mạch của cùng một thuốc
AUC đường uống
AUC tiêm TM
Sinh khả dụng = × 100

18. Các thông số dược động học liên quan
đến quá trình hấp thu
• AUC (Area Under the Curve – Diện tích dưới đường
cong)
– Là diện tích nằm dưới đường cong của đồ thị biểu diễn sự biến thiên
của nồng độ thuốc trong huyết tương theo thời gian
Cmax: maximum concentration;
Tmax: time to Cmax;
AUC: area under the curve;
MEC: minimum effective concentration;
MTC: maximum tolerated concentration

19. Sinh khả dụng và tương đương sinh học
THÔNG TƯ 08/2010/TT-BYT (ngày 26/4/2010)
HƯỚNG DẪN BÁO CÁO SỐ LIỆU NGHIÊN CỨU SINH KHẢ DỤNG/TƯƠNG ĐƯƠNG SINH HỌC TRONG ĐĂNG KÝ THUỐC
• Tương đương sinh học (Bioequivalence – BE):
– Hai thuốc được coi là tương đương sinh học nếu chúng là những thuốc
tương đương bào chế hay là thế phẩm bào chế, và sinh khả dụng của
chúng sau khi dùng cùng một mức liều trong cùng điều kiện thử nghiệm là
tương tự nhau dẫn đến hiệu quả điều trị của chúng về cơ bản được coi là
sẽ tương đương nhau
• Tương đương bào chế:
– Những thuốc được coi là tương đương bào chế nếu chúng có chứa cùng
loại dược chất với cùng hàm lượng trong cùng dạng bào chế, có cùng
đường dùng và đạt cùng một tiêu chuẩn chất lượng
• Thế phẩm bào chế:
– Là những thuốc có chứa cùng loại dược chất nhưng khác nhau về dạng
hóa học của dược chất (base, muối hay ester…) hay khác nhau về hàm
lượng hoặc dạng bào chế

20. Sinh khả dụng và tương đương sinh học
Nhận dạng thuốc tham chiếu:
- Dược chất?
- Hàm lượng?
- Dạng bào chế?
- Đường dùng?
- Tương đương bào chế?
- Thế phẩm bào chế?

21. PHÂN BỐ
• Sau khi hấp thu, thuốc được phân bố tới các tế bào,
hoặc các mô của cơ thể
• Ở dạng liên kết, thuốc không đi qua được thành mao
mạch đến các tổ chức  không có tác dụng  là dạng
dự trữ thuốc trong cơ thể

22. Liên kết thuốc với protein huyết tương
(Ý nghĩa)
• Dạng liên kết không vượt qua hàng rào sinh học nên:
– Không có tác dụng
– Ở lại trong máu
– Không bị chuyển hóa
– Không bị thải trừ
– Là dạng dự trữ thuốc
– Ảnh hưởng đến thời gian tác dụng
– Ảnh hưởng đến tương tác
Thuốc Thuốc - ProteinProtein+

23. Liên kết thuốc với protein huyết tương
Các yếu tố ảnh hưởng
• Các yếu tố ảnh hưởng đến gắn thuốc vào
protein huyết tương:
– Ái lực gắn
– Số lượng và chất lượng protein huyết tương
– Mức độ bão hòa của protein huyết tương
– Cạnh tranh gắn với protein huyết tương
Vận dụng:
• Chế độ liều?
• Điều chỉnh liều trong các trường hợp đặc biệt: bỏng, suy
dinh dưỡng, bệnh gan, thận …. ?
• Vấn đề phối hợp thuốc?

24. Phân bố thuốc đến các tổ chức
• Phân bố thuốc qua hàng rào máu não
• Phân bố thuốc qua nhau thai

25. Thông số dược động học
Thể tích phân bố (Vd)
• Là thể tích giả định của các dịch cơ thể
mà thuốc có trong cơ thể phân bố với
nồng độ bằng nồng độ thuốc trong
huyết tương
Lượng thuốc trong cơ thể
Nồng độ thuốc trong huyết tương
Vd =
D * F
Cp
Vd =

26. Thông số dược động học
Thể tích phân bố (Vd)
D = 5.000mg D = 5.000mg
Cp = 1mg/ml Cp = 0,01mg/ml
Vd = 5L Vd = 500L
Thể tích phân bố tỷ lệ nghịch với nồng độ thuốc trong
huyết tương, tỷ lệ thuận với nồng độ thuốc trong tổ chức

27. Thông số dược động học
Thể tích phân bố (Vd)
• Ý nghĩa:
– Giúp tính toán liều dùng
– Ví dụ: Một bệnh nhân được chỉ định điều trị bằng
theophyllin đường tĩnh mạch để chữa hen phế quản.
Biết Vd của theophyllin là 35L. Tính liều cần thiết để đạt
được nồng độ theophyllin trong huyết tương là 15
mg/L?
D * F
Cp
Vd =
Vd * Cp
F
D =
ĐS: 525mg

28. Thông số dược động học
Thể tích phân bố (Vd)
• Ý nghĩa:
– Giúp ước đoán nồng độ thuốc đạt được so với liều
khuyến cáo
– Ví dụ: Thể tích phân bố của theophyllin là 35L. Nồng độ
điều trị của theophyllin trong huyết tương là 8-20 mg/L?
Bệnh nhân được chỉ định dùng theophyllin 600mg theo
đường tĩnh mạch.
– Hỏi: Với mức liều trên có đảm bảo được nồng độ điều
trị đối với hen phế quản không?
ĐS: Có, vì Cp = 17mg/L đạt yc

29. CHUYỂN HÓA THUỐC
• Chuyển hóa thuốc là gì?
– Là quá trình biến đổi của thuốc trong cơ thể dưới ảnh
hưởng của các enzym chuyển hóa để tạo ra những chất ít
nhiều khác với chất mẹ (gọi là chất chuyển hóa)

30. CHUYỂN HÓA THUỐC
• Ý nghĩa của chuyển hóa thuốc?
– Phần lớn, sau chuyển hóa, thuốc giảm hoặc mất tác
dụng, trở nên phân cực hơn và dễ thải ra ngoài
– Một số sau chuyển hóa vẫn giữ nguyên tác dụng
– Số khác sau chuyển hóa mới có tác dụng
– Một số sau chuyển hóa lại tăng tác dụng và/hoặc độc
tính
 Đưa ví dụ…..

31. CHUYỂN HÓA THUỐC
• Các phản ứng chuyển hóa thuốc?
Thuốc Phase I Phase II
Các phản ứng phase II:
Liên hợp với:
-Acid glucuronic
-Acid acetic
-Acid sulfuric
-Glycin
-………..

32. 32
 Caùc phaûn öùng giai ñoaïn I hay phaûn öùng khoâng lieân hôïp.
 Caùc phaûn öùng chính cuûa pha I goàm:
 Phaûn öùng oxy hoaù: laø phaûn öùng raát thöôøng gaëp, ñöôïc xuùc
taùc bôûi caùc phöùc chaát taïo bôûi nhieàu enzym cuûa microsome
gan goïi laø mono-oxygenase. Enzym cuoái cuøng cuûa heä thoáng
laø Cytochrom P450 seõ hydroxyl hoaù thuoác.
 Phaûn öùng khöû: khöû nhoùm nitro (chloramphenicol), azo
(prontosil), carbonyl (methadon) bôûi caùc enzym
nitroreductase, azoreductase, dehydrogenase.
 Phaûn öùng thuûy phaân: thuûy giaûi nhoùm ester (aspirin,
procain), nhoùm amid (lidocain, indomethacin) bôûi caùc
enzym esterase, amidase.
SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ

33. 33Chu kyø cytochrom P450 trong söï oxy hoaù thuoác
1
P450(Fe3+)RH -
P450(Fe3+)
P450(Fe3+)RH
-
RH
-
e-
4
3
2
H2O
RH - THUOÁC
R-OH
THUOÁC OXY HOAÙ
P450(Fe2+)
e- O2
NADP+ NADPH
Flavoprotein (daïng khöû) Flavoprotein (daïng oxy hoaù)

34. Oxy hóa thuốc tại Cytochrom P450

35. Các dưới nhóm của Cytochrome P450

36. 36
 Caùc phaûn öùng giai ñoaïn II hay phaûn öùng lieân hôïp.
 Caùc phaûn öùng naøy taïo ra chaát keát hôïp laø saûn phaåm lieân hôïp giöõa
thuoác nguyeân traïng ban ñaàu hay caùc chaát chuyeån hoaù cuûa thuoác sau
giai ñoaïn 1 vôùi caùc chaát noäi sinh trong cô theå taïo thaønh phöùc deã hoaø
tan trong nöôùc.
 Thöôøng caùc saûn phaåm lieân hôïp naøy coù tính chaát lyù hoaù thay ñoåi, hoaït
tính döôïc lyù khoâng coøn hoaëc yeáu ñi nhieàu, ñöôïc ñaøo thaûi nhanh choùng
qua ñöôøng tieåu hay ñöôøng maät.
 Caùc chaát noäi sinh trong cô theå thöôøng tham gia lieân hôïp laø: acid
glucuronic, glycin, glutamin, glutathion, sulfat, goác acetyl, goác methyl,….
 Caùc phaûn öùng lieân hôïp naøy caàn ñöôïc xuùc taùc laø caùc transferase (coù
trong microsom hay dòch baøo töông cuûa teá baøo gan), caùc phaân töû coù
troïng löôïng cao (Uridin diphosphat, S-acyl-coenzym A, 3 ’ -
phosphaadenosin 5’- phosphosulfat).
SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ

37. 37
Caùc phaûn öùng giai ñoaïn II hay phaûn öùng lieân hôïp.
PHAÛN
ÖÙNG
CHAÁT NOÄI SINH TRANSFERASE CÔ CHAÁT THUOÁC
Glucuronid
hoùa
UDP-acid
Glucuronid
UDP-Glucuronyl
transferase
Phenol, alcol,
acid carboxylic
Morphim
Digoxin...
Acetyl hoùa Acetyl coenzym A N-acetyl
transferase
Caùc amin INH, dapson
sulfonamid
Sulfat hoùa Phosphoadenosyl
phosphosulfat
Sulfotransferase Phenol, alcol,
amin voøng thôm
Adrenalin
NSAID
Glutathion Glutathion Glutathione-S-
transferase
Epoxid, nhoùm
nitô
hydroxylamin
Paracetamol
Glycin hoùa Glycin Acyl-CoA Acyl-CoA cuûa
acid carboxylic
Acid salicylic
a.nicotinic
Methyl hoùa S-adenosyl
methionin
methyl
transferase
Catecholamin
Phenol, amin
Levodopa
morphin

38. 38
THUOÁC
KHOÂNG
HOAÏT TÍNH
THUOÁC COÙ
HOAÏT TÍNH
CHAÁT CHUYEÅN HOAÙ
COÙ HOAÏT TÍNH
CHAÁT ÑOÄC
Imipramin Desmethylimipramin
Amitriptylin Nortriptylin
Diazepam nordiazepam oxazepam
Morphin Morphin-6-Glucuronid
Procaiamid N-acetyl procaiamid
Iproniazid Isoniazid
Cortison Hydrocortison
Prednison Prednisolon
Chloral hydrat Trichloroethanol
Enalapril Enalaprilat
Halothan Acid trifluoroacetic
Sulfonamid Daãn xuaát acetyl hoaù
Primaquin 5-hydroxy primaquin
Paracetamol N-acetyl-benzoquinoneimin
KEÁT QUAÛ CUÛA SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC

39. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï chuyeån hoaù thuoác:
 Caùc yeáu toá di truyeàn.
 Tuoåi taùc.
 Giôùi tính.
 Nhòp sinh hoïc.
 Ñöôøng söû duïng.
 Lieàu duøng.
 Tình traïng beänh lyù.
 Yeáu toá sinh hoïc:
 Söï caûm öùng men.
 Söï öùc cheá men
39
SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ

40. Hiện tượng cảm ứng và ức chế enzym
chuyển hóa thuốc
• Cảm ứng enzym chuyển hóa thuốc:
– Là hiện tượng tăng cường mức độ enzym chuyển hóa
thuốc dưới ảnh hưởng của 1 chất nào đó  chất gây tăng
cường mức độ enzym được gọi là chất gây cảm ứng
enzym (enzym inducer)
http://www.hcplive.com/publications/obtn/2010/OBTN_May_2010/OBTN_May_2010_TKI
• Ý nghĩa:
– Tăng cường chuyển hóa của các chất
dùng cùng  làm giảm hoặc mất tác
dụng của thuốc đó
– Tăng cường chuyển hóa của chính
thuốc đó  hiện tượng “quen thuốc”

41. Hiện tượng cảm ứng và ức chế enzym
chuyển hóa thuốc
• Ức chế enzym chuyển hóa thuốc:
– Là hiện tượng giảm mức độ enzym chuyển hóa thuốc
dưới ảnh hưởng của 1 chất nào đó  chất làm giảm mức
độ enzym được gọi là chất ức chế enzym (enzym inhibitor)
http://www.pharmacytimes.com/publications/
issue/2010/April2010/DrugInteractions-0410
• Ý nghĩa:
– Giảm chuyển hóa của các thuốc
dùng cùng  làm tăng tác dụng
hoặc độc tính của thuốc dùng
cùng

42. THẢI TRỪ THUỐC
• Sau quá trình chuyển hóa, thuốc trở nên phân cực hơn,
dễ tan trong nước và dễ thải trừ qua thận
• Với những thuốc không phân cực, có xu hướng thải trừ
qua mật và có chu kỳ gan – ruột

43. Thải trừ thuốc qua thận
• Lọc ở cầu thận:
– Dạng tự do, không liên kết
– Tan trong nước
– Trọng lượng phân tử nhỏ
• Tái hấp thu ở ống lượn gần:
– Khuyếch tán thụ động
– Tan trong lipid
– Không ion hóa
• Bài tiết ở ống thận:
– Vận chuyển chủ động, cần năng
lượng, cần chất mang  cạnh tranh
thải trừ

44. Thải trừ thuốc qua đường tiêu hóa
• Qua mật:
– Các chất tan trong lipid, trọng lượng phân tử lớn (>300)
– Chu kỳ gan-ruột
• Bài tiết qua nước bọt:
– Alcaloids: quinin, atropin, strychnin
– Khác: spiramycin, tetracyclin, penicilin, sulfamid…

45. Thải trừ qua đường hô hấp
• Các chất khí, chất lỏng bay hơi
– Rượu, cồn, ether, cloroform…..
– Dẫn chất alkylthiocyanat (có trong hành, tỏi)
– Natri benzoat
– ……

46.  ÑÒNH NGHÓA:
 Thôøi gian baùn thaûi laø thôøi gian caàn thieát ñeå noàng ñoä thuoác trong
huyeát töông giaûm ñi moät nöûa trong giai ñoaïn thaûi tröø hoaëc laø thôøi
gian caàn ñeå moät nöûa löôïng thuoác ñöôïc ñaøo thaûi ra khoûi cô theå.
 Khaùi nieäm t1/2 coù theå ñöôïc bieåu thò theo 2 nghóa:
t1/2 α hay t1/2 haáp thu: Neáu thuoác ñöôïc ñöa baèng ñöôøng IV hay
IM thì pha naøy khoâng coù hoaëc khoâng ñaùng keå.
t1/2 β hay t1/2 baøi xuaát: coøn goïi laø thôøi gian baùn thaûi, thöôøng
ñöôïc duøng trong thöïc haønh ñieàu trò.
46
SÖÏ ÑAØO THAÛI THUOÁC
Thôøi gian baùn thaûi (Half-life, t1/2)

47. 47
Cô quan ñöôïc töôùi maùu nhieàu:
Tim, thaän, gan, naõo, phoåi
Cô quan ñöôïc töôùi maùu ít:
Moâ môû, da, cô
Huyeát
töông
MÔ HÌNH MỘT NGĂN
C (mg/L)
t
Cmax
tmax
 
K
THUỐC
Söï bieán ñoåi Cp khoâng theo ñöôøng tónh maïch
: pha haáp thu.  : pha thaûi tröø
K: hằng số tốc độ thải trừ
SÖÏ ÑAØO THAÛI THUOÁC
Thôøi gian baùn thaûi (Half-life, t1/2)
Gian II Gian I Gian III

48. 48
SÖÏ ÑAØO THAÛI THUOÁC
Thôøi gian baùn thaûi (Half-life, t1/2)
50
10
1
5
0 2 4 6 8 10 12 14 16
50%
25%
12,5%
3,13%
0,78%
1,56%
6,25%
100
lnC
t(h)
B
t (h)
0 2 4 6 8 10 12 14 16
100
50%
25%
12,5%
6,25%
C (mg/L)
80
60
40
20
0
A
Ñöôøng bieãu dieãn Cp cuûa thuoác theo ñöôøng IV
(A: Theo tyû leä thöôøng; B: Theo thang baùn logarithm).
 Töø 2 möùc 100 vaø 50, coù t töông öùng laø 0 vaø 2, nhö vaäy t1/2 = 2.
 Töø 2 möùc 50 vaø 25, coù t töông öùng laø 2 vaø 4, nhö vaäy t1/2 = 2.
t1/2 khoâng phuï thuoäc vaøo noàng ñoä thuoác trong maùu.

49.  YÙ NGHÓA:
 Thôøi gian baùn thaûi ñöôïc duøng ñeå xaùc
ñònh nhòp (soá laàn) söû duïng thuoác hay
khoaûng caùch giöõa caùc laàn duøng
thuoác. Ñaây laø thoâng soá döôïc ñoäng
hoïc ñöôïc bieát ñeán vaø söû duïng nhieàu
nhaát.
 Thuoác ñöôïc coi laø ñaøo thaûi hoaøn
toaøn ra khoûi cô theå sau 7 x t1/2.
Soá laàn t1/2 Löôïng thuoác ñöôïc
thaûi tröø (%)
1 50
2 75
3 88
4 94
5 97
6 98
7 99
49
SÖÏ ÑAØO THAÛI THUOÁC
Thôøi gian baùn thaûi (Half-life, t1/2)

50.  YÙ NGHÓA: Nhö vaäy
 Caàn 4 laàn t1/2 ñeå khoaûng 95% thuoác bò loaïi tröø ra khoûi cô theå.
 Neáu thôøi gian baùn thaûi ngaén, t1/2 < 6h: Neáu thuoác ít ñoäc, coù theå cho
lieàu cao ñeå keùo daøi noàng ñoä höõu hieäu trong huyeát töông. Tröôøng hôïp
khoâng cho ñöôïc lieàu cao thì truyeàn tónh maïch lieân tuïc hoaëc söû duïng
daïng baøo cheá giaûi phoùng hoaït chaát chaäm.
 Neáu t1/2 = 6-24h: thöôøng duøng lieàu thuoác vôùi khoaûng caùch ñuùng baèng
t1/2.
 Neáu t1/2>24h: duøng lieàu duy nhaát 1 laàn moãi ngaøy.
50
SÖÏ ÑAØO THAÛI THUOÁC
Thôøi gian baùn thaûi (Half-life, t1/2)

51.  ÑÒNH NGHÓA:
 CL bieåu thò khaû naêng cuûa moät cô quan naøo ñoù cuûa cô theå (thöôøng laø
gan vaø thaän) loïc saïch thuoác ra khoûi huyeát töông khi maùu tuaàn hoaøn
qua cô quan ñoù.
 CL ñöôïc tính baèng ml/phuùt, laø soá ml huyeát töông ñöôïc moät cô quan
loïc saïch thuoác trong thôøi gian 1 phuùt.
ν
CL = (ml/min)
Cp
Vôùi: ν laø toác ñoä baøi xuaát cuûa thuoác qua cô quan (gan, thaän,..)(mg/min).
Cp laø noàng ñoä thuoác trong huyeát töông (mg/l).
51
SÖÏ ÑAØO THAÛI THUOÁC
Heä soá thanh loïc (Clearance, CL)

52. Độ thanh thải (thanh lọc) - Clearance
• Là thể tích (tưởng tượng) của máu hoặc huyết tương
được cơ thể (thường là gan và thận) loại bỏ hoàn toàn
thuốc trong 1 đơn vị thời gian
Cl toàn phần = Cl thận + Cl gan + Cl cơ quan khác
 Cl thận + Cl gan

53.  ÑÒNH NGHÓA:
 CL coøn ñöôïc tính theo coâng thöùc:
F.D
CL =
AUCo
∞
 CL cuûa moät thuoác khi qua moät cô quan coøn tuøy thuoäc vaøo löu löôïng
maùu [Q] vaø heä soá ly trích [ER] ôû cô quan ñoù.
Ci - Co
CL = Q x ER hay CL =
Ci
53
Vôùi:
Ci: noàng ñoä thuoác khi vaøo cô quan.
Co: noàng ñoä thuoác khi ra khoûi cô quan.
Độ thanh thải (thanh lọc) - Clearance

54.  YÙ NGHÓA CUÛA CLEARANCE:
 CL raát coù ích cho döôïc ñoäng hoïc laâm saøng. Töø CL, coù theå tính ñöôïc
toác ñoä ñöa thuoác vaøo cô theå, lieàu duøng, toác ñoä ñaøo thaûi thuoác, ....
 Tính ñöôïc toác ñoä ñaøo thaûi thuoác ra khoûi cô theå (ν):
ν = CL x Cp (mg/phuùt)
 Töø Css ([C] steady-state), tính ñöôïc toác ñoä truyeàn (Vt):
Vt = CL x Css (mg/ml)
 Lieàu duy trì (D) ñöôïc tính theo coâng thöùc:
CL x Css x t
D = Vôùi t: Khoaûng caùch giöõa caùc lieàu.
F
0.693 x Vd
 Söï lieân quan giöõa t1/2 vaø CL,Vd: t1/2 =
CL
54
SÖÏ ÑAØO THAÛI THUOÁC
Heä soá thanh loïc (Clearance, CL)

55. Độ thanh lọc của thận (Clthận)
• Q: Tốc độ bài tiết nước tiểu
• Cu: nồng độ thuốc trong nước tiểu
• Cp: nồng độ thuốc trong huyết tương
Cl thận =
Q.Cu
Cp
• Phân loại suy thận dựa vào độ thanh lọc
creatinin của thận (Clcreatinin)
• Clcreatinin : chức năng thận bình thường
• Clcreatinin > 50mL/phút: suy thận nhẹ
• Clcreatinin = 15-50mL/phút: suy thận trung bình
• Clcreatinin < 15mL/phút: suy thận nặng

56. 56